nr. 76
Contact Onderweg S t i c h t i n g
S a m e n
O n d e r w e g
H e e r l e n
m a a r t
2 0 1 4
Er is al veel over het begrip ‘stilte’ geschreven en gepraat. En toch zit het moderne leven vol lawaai. Waarom zijn mensen zo bang van de stilte en willen ze die absoluut overstemmen met allerlei geluiden? En kennen we het begrip ‘stilte’ nog wel? Dat mensen vaak behoefte hebben aan stilte, bewijst het stijgend succes van meditatiegroepen, stiltecentra en natuurvakanties. Sommigen gaan zelfs een weekje naar een klooster vanwege de weldadige stilte. “Stilte is de taal van God en al het andere is een slechte vertaling”, staat in een van de boeken van Eckhart Tolle. In het tweede deel van dit nummer vindt u de visie van verschillende auteurs op het thema ‘stilte’. Weliswaar ligt de jubleumviering van het Bernardinuscollege reeds enkele maanden achter ons, de redactie wil toch nog aandacht besteden aan dit mooie evenement. Naast de woorden van onze pastor kunt u kennismaken met een nieuwe priester die in de toekomst mee zal voorgaan in de vieringen. We gedenken Jan Hoeberichts. U treft voorts het verslag aan van het Samen Onderweg Beraad, een impressie van de dialectviering en in de serie over koren en muziekgroepen het Slavisch-Byzantijns koor Anastasis. In ‘uit de school geklapt’ komt de stilte in de klas aan bod en onze onovertroffen Suisse sluit het eerste deel van dit contactblad af.
INHOUD 3
De pastor aan het woord
4
Uit het Samen Onderweg Beraad
6
Een nieuw gezicht bij Samen Onderweg
7
In Memoriam Jan Hoeberichts
8
Verbondenheid door de tijd – jubileumviering Bernardinuscollege
10
Uit de school geklapt
12
Slavisch-Byzantijns koor Anastasis
12
Dialectmis met de Eekheuëre
14
Brainflow van uw Suisse
16
Stilte
17
Stilte
18
In balans met stilte
20
Stilte
21
Meditatieve Eucharistieviering?
22
Colofon 2
DE PASTOR AAN HET WOORD Marie-José Voss, pastor
De zon schijnt, de sneeuwklokjes bloeien in mijn tuin! Wat een heerlijke winter. Laat ik het maar niet te hard roepen, je weet maar nooit. Als pastor kijk ik uitermate tevreden en dankbaar terug op alle vieringen rond Kerstmis. Op kerstavond twee keer een volle kapel en dat doet mij goed. Het zegt ook iets over Samen Onderweg. Je ziet dan heel veel mensen die je niet wekelijks ziet, maar juist op die avond kiezen voor onze kapel met goed verzorgde vieringen. De gezinsviering leverde mij regelmatig kippenvelmomenten op met al die kindertjes, zo schattig en toegewijd. En ze komen volgend jaar weer! De latere viering was een mooie plechtige kerstnachtviering met een groot en goed koor. We zijn een nieuw jaar begonnen; wat gaat de tijd toch snel. Ook binnen Samen Onderweg zijn we het nieuwe jaar vol goede energie ingegaan. We hebben een nieuwe voorzitter, een nieuwe penningmeester en dat is merkbaar. Fijn dat er toch altijd weer mensen zijn die zich vrijwillig willen inzetten voor onze mooie, goede stichting. We moesten wel lang zoeken, maar uiteindelijk is het toch gelukt. Het is voor een stichting als de onze belangrijk om bevlogen en betrokken mensen te vinden. Dit jaar zullen we de schouders eronder moeten zetten bij Samen Onderweg, zowel financieel als inhoudelijk om met een open vizier naar de toekomst te kijken. Samen Onderweg, de weg waarop we elkaar Het Verhaal blijven vertellen en omzien naar de mens die naast ons loopt. Tot ons grote verdriet moesten we horen dat Jan Salden voorlopig niet meer bij ons zal voorgaan vanwege zijn ziekte. Dat is een groot gemis. Op zondag 19 januari was hij in de kapel en hij was zichtbaar aangedaan, omdat hij het fijn vond om tussen de mensen te zijn en samen met ons te vieren. Van hieruit wens ik hem kracht en moed in dit zware proces. En we zullen in onze gebeden voor hem blijven bidden.
Anderzijds hebben we weer een priester kunnen vinden om ons priesterteam te komen versterken. Met het bestuur hebben we een gesprek gehad met Hans Kuijer, ouddeken van Echt – Susteren. Op 2 februari is hij al voorgegaan in de dialectviering. In het komende jaar zal hij een paar keer bij ons voorgaan en ook is hij inzetbaar voor dopen en uitvaarten. Welkom in ons midden Hans! In deze uitgave van Contact Onderweg zal hij zichzelf aan ons voorstellen. Ook in mijn eigen leven ben ik vol energie het nieuwe jaar ingegaan. Herman en ik hadden genoeg redenen om 2013 snel achter ons te laten na een aantal gezondheidsproblemen. We zijn er goed door gekomen en dat geeft reden tot dankbaarheid. Het thema van dit nummer van Contact Onderweg is ‘Stilte’. Al vaak genoeg heb ik hierover geschreven. Dat laat ik nu graag aan anderen over. Wel gaan Herman en ik met carnaval die stilte weer eens opzoeken op ons geliefde eiland Schiermonnikoog; meer dan ooit heb ik daar nu behoefte aan. Tegen u allen zou ik willen zeggen, zoek een stil plekje op en ga genieten van dit Contact Onderweg.
3
Uit het Samen Onderweg Beraad Corry van Zandvoort
Na de opening van de vergadering door mevrouw Voss krijgt de nieuwe voorzitter van het bestuur van de Stichting Samen Onderweg de gelegenheid om zichzelf voor te stellen. (een volledig profiel staat in nummer 75 van Contact Onderweg).
Voorzitter en secretaris hebben eveneens een gesprek gehad met kapelaan Beijk. Er is hierbij duidelijk gesteld dat vieringen (uitvaart, doop etc.) vallen onder verantwoordelijkheid van S.O. Kapelaan Beijk kan gebruik maken van de kapel als gast. De altaar-assistent is altijd iemand van S.O. De benodigde kerkelijke papieren (denk aan inschrijven in doopregister) kunnen via de Annakerk worden gerealiseerd. Voor de opvolging van Pater Weijs ofm heeft een oriënterend gesprek plaatsgevonden met een pater Franciscaan.
Naar aanleiding van de reeds eerder gepubliceerde richtlijnen met betrekking tot de kruisjes van de overledenen wordt nog eens uitdrukkelijk aangegeven dat de kruisjes van de overledenen van 2003 kunnen worden afgehaald. Dit wordt ook in het mededelingenblad nog eens herhaald.
De voorzitter, de heer Janssen, stelt voor om in overleg met mevrouw Voss een ‘doopgroep’ op te starten. Voorts wil hij met alle leden van de werkgroepen persoonlijk spreken. In overleg met de heer H.Vos wordt een weblog aangemaakt.
Uit een gesprek dat voorzitter en secretaris hadden met de rector van het College, de heer R.Henssen, inzake de gebruikersovereenkomst van de kapel blijkt opnieuw dat de kapel voor veel waarde is voor de school. S.O. is dankbaar voor de goede samenwerking. Tijdens dit overleg is gesproken over een op te stellen lijst van roerende goederen die eigendom zijn van S.O. en de eventuele eigendommen van de school. Het meest opvallende is een voorstel over het gebruik van de Duikboot. De school wil de Duikboot ombouwen tot muzieklokaal. In plaats daarvan kan S.O. gebruik maken van de grote studio of, als deze niet beschikbaar is, van de Max van der Schootzaal. Uiteraard hebben de aanwezigen hierover de nodige vragen en opmerkingen. Er wordt gebrainstormd over andere mogelijkheden van koffie schenken. Er zullen hoe dan ook aanpassingen moeten komen. Het bestuur van S.O. zal zich hierover beraden.
Het bestuur gaat zich (opnieuw) buigen over de Statuten, het Huishoudelijk Reglement en het beleidsplan van Samen Onderweg. De vertegenwoordigers van de werkgroepen brengen verslag uit. Tot de liturgiegroep zijn twee nieuwe personen toegetreden: mevrouw T.Janssen en de heer M. van Eck. Jammer genoeg heeft Nicolaas Swier vaarwel moeten zeggen vanwege zijn vertrek naar Rotterdam. De diaconiegroep kan melden dat een cheque van € 2300,- naar Kikindia is overhandigd. Er is een fusie aangekondigd tussen Kikindia en een lokale organisatie Rising Star om beter de doelstelling te kunnen bereiken. Op 1 december komt Kiki in de kapel
4
Het technisch onderhoud: kleine malheurs worden door de heer Van Zandvoort verholpen. Grotere defecten neemt het Bernardinuscollege voor haar rekening. De schoonmaak wordt drie maal per jaar gedaan door een extern bedrijf. Een groep van acht personen houdt de zaak om de zes weken bij. De aanschaf van twee nieuwe stofzuigers en een kabelhaspel zal de taak verlichten. De werkgroep decoratie werkt met een rooster van dienst. De bloemstukken zien er steeds heel verzorgd uit.
vertellen daarover. De vraag is nu: gaan we verder met dit project of volgen we het Bernardinuscollege dat een ander project gaat adopteren. De zorggroep houdt ogen en oren open om mensen op te sporen die aandacht nodig hebben. Vooral alleenstaanden zijn blij als iemand op bezoek komt. De mobiliteit van degenen die ouder wordt neemt af. Catechese: de bijbelgroep bestaat uit 12 personen. Pastoor Harrie Brouwers leidt deze groep tot volle tevredenheid van de deelnemers. Gemeenschapsopbouw. Bij de koffiegroep hebben twee nieuwe dames hulp aangeboden. De voorzitter stelt voor om periodiek een activiteit aan te bieden op de zondagmiddag. Van de werkgroep MOOT is geen nieuws te melden. De heren Cotttaar en Hezemans van de werkgroep Financiën zetten dit kalenderjaar hun werkzaamheden nog voort. Van de werkgroep Contactblad verschijnt met Allerheiligen/Allerzielen nummer 75. Nieuwe thema’s zijn van harte welkom.
Bij de rondvraag stelt mevrouw Van Zandvoort voor om een kerstkaart te maken van foto’s van de kerststal. Er wordt getracht dit voor de feestdagen te realiseren. Tot slot dankt mevrouw Voss iedereen voor de inbreng en sluit de vergadering. De volgende bijeenkomst wordt vastgesteld op woensdag 12 maart 2014.
THEMA NUMMER 77
Houden wij de Geest levend? 5
EEN NIEUW GEZICHT BIJ SAMEN ONDERWEG Hans Kuijer Em. pastoor-deken
Mag ik mij even voorstellen. Enige weken geleden werd ik benaderd door de heer Paul Janssen met de vraag of ik mij beschikbaar wilde stellen voor het vieren de van enkele weekend-eucharistievieringen samen met U als gemeenschap van de Stichting Samen Onderweg. Na een kort kennismakingsgesprek met de heren P. Janssen en W. Sprokkel en mevrouw Marie-José Voss werd afgesproken dat ik graag wil ingaan op deze uitnodiging en er werd gezegd door de aanwezige personen van SO dat ik van harte welkom ben.
bisdom Roermond. Na 2 jaar daar gestudeerd te hebben ben ik als priesterstudent overgegaan van de Hogeschool te Heerlen naar het Convict Rolduc, het latere Groot Seminarie. Op 17 september 1977 werd ik diaken gewijd en op 20 mei 1978 volgde de priesterwijding. Ik was ondertussen al 2 jaar Godsdienstleraar en gaf tevens les in Maatschappijleer aan de MAVO st. Anna te Geleen. Bovendien was ik als diakenassistent werkzaam in de Parochie H. Catharina te Grevenbicht.
Mijn naam is Hans Kuijer. Ik ben geboren op 6 mei 1943 in Maastricht. Ik ben de oudste van een gezin van 8 kinderen, waarvan helaas een broer, die een jaar jonger was dan ik 5 jaar geleden is overleden. Door het werk van mijn vader, zijn we als gezin, toen ik 10 jaar was, vanuit Maastricht naar Brunssum verhuisd. Na de lagere school heb ik 4 klassen van de H.B.S. voltooid op het Bernardinuscollege, waarna ik de middelbare school elders heb voltooid. Na dienstplichtig militair te zijn geweest bij de verbindingstroepen (radio en telegrafie) ben ik gaan weken in het kinderbeschermingsinternaat Huize Marienwaard te Meerssen-Maastricht. Een werk dat ik met hart en ziel heb gedaan. Langzaam kwam bij mij het verlangen een dimensie aan mijn werk met mensen toe te voegen en wel het religieuze. Op 28 jarige leeftijd ben ik begonnen aan de theologiestudie op de toenmalige Hogeschool voor Theolgie en Pastoraat, met de bedoeling mij voor te bereiden op het priesterschap binnen de Rooms Katholieke Kerk van het
6
Mijn eerste benoeming als kapelaan was in de H. Martinus -parochie te Welten-Heerlen. Daar werkte ik met groot plezier onder leiding van Pastoor Theo Trienekens. Op 21 november 1981 werd ik als eerste wereldheer (priester van het bisdom) pastoor van de parochie Franciscus van Assisi. Het was heel bijzonder om in deze voormalige Franciscaner parochie te mogen werken. Helaas was het maar voor nauwelijks 3 jaar en werd ik pastoor in de grote samengevoegde parochie van de st. PetrusMaria ten Hemelopneming te Chevremont-Kerkrade. Na vier jaar werd ik op 2 october 1988, pastoor-deken van de parochie H. Amelberga te Susteren en deken van het dekenaat Susteren, dat later werd vergroot tot het dekenaat Susteren- Echt. De Eeuwenoude Abdijkerk van Susteren (gebouwd in de 10e en 11e eeuw) met zijn rijke historie en belangrijke schatkamer gaf een bijzonder karakter aan mijn werk als pastoor-deken. Buiten de normale pastorale en katechetische activiteiten werd onder mijn pastoorschap de Abdijkerk grondig gerestaureerd en ook een ondergrondse schatkamer en bovengrondse
gemeenschapsruimte naast de kerk gerealiseerd. Bovendien kende Susteren vanuit de 14e eeuw de zevenjaarlijkse Heiligdomsvaart, waarbij de relieken van de Susterse Abten Gregorius en Albericus (beiden na Willibrord en Bonifatius achtereenvolgens administrator en bisschop van Utrecht in de 8e eeuw) en de relieken van eerste Abdissen van het vrouwenklooster , te weten Amelberga, Benedicta en Cecilia aan de gelovigen worden getoond. Op 7 september 2007 werd de Abdijkerk van Susteren door paus Benedictus XVI verheven tot Basilica Minor. Een kerk en kerkgemeenschap die door zijn bijzonderheid en uitstraling een bijzondere betekenis heeft voor de omgeving.
mijn pastoors-dekenschap en ging ik met emeritaat. Wat een genot om nu weer zonder alle werkdruk van parochie en dekenaat kort bij alle mensen te mogen staan en samen met hen het Christendom met vallen en opstaan gestalte geven in het dagelijkse leven. Openstaan voor alle mensen, wie of wat ze ook zijn, allemaal gelijk, allemaal goed, in de wetenschap dat ieder van ons ook kan falen, maar zich nooit buitengesloten hoeft te voelen. Oog hebbend voor de zwakkere mens, oud, ziek, arm en vooral ook voor de jongeren. Dat is naar mijn mening mijn taak als priester in mijn huidige situatie. Teruggekeerd naar Heerlen om er hier te zijn voor iedereen die een beroep op mij doet, waar ik dan binnen mijn eigen mogelijkheden een antwoord op probeer te geven.
Het dekenschap vraagt veel management van een priester en minder tijd voor het pastorale werk, het kort bij de mensen staan. Daarom heb ik na 20 jaar dekenschap op 65 jarige leeftijd eervol ontslag gekregen uit
Ik hoop U snel eens te ontmoeten.
IN MEMORIAM JAN HOEBERICHTS Begin januari bereikte ons het droevige bericht van het overlijden van de heer Jan Hoebrichts. Jan was lange tijd theologiedocent in Pakistan. Terug in Nederland was hij enige tijd verbonden aan het Franciscaans Studiecentrum in Utrecht. Twintig jaar geleden verscheen zijn boek Franciscus en de islam. In 2012 verwerkte hij nieuwe gezichts-punten en inzichten in zijn boek Franciscus en de sultan. Mannen van vrede. Jarenlang was Jan Hoeberichts een van de trouwe auteurs van Contact Onderweg. De redactie deed nooit tevergeefs een beroep op Jan. Als artikelen rond Franciscus ter sprake kwamen, was Jan de eerste die benaderd werd om zijn kennis te delen met onze lezers. Hij was, zoals het in het overlijdensbericht stond ‘leraar van velen’. In juni vorig jaar was hij aanwezig bij de presentatie van het boek De Bernardinuskapel waaraan hij ook heeft meegewerkt. Het was de eerste keer dat wij hem persoonlijk de hand mochten drukken. Alle contacten liepen via brieven of e-mail. Wij zijn hem uitermate dankbaar voor zijn betrokkenheid en zijn inzet voor Contact Onderweg. Wij wensen zijn partner Fidelis Decruz kracht en sterkte.
We gedenken Jan in onze gebeden. 7
VERBONDENHEID DOOR DE TIJD (vriendschap voor het leven) Corry van Zandvoort
Langzaam maar zeker druppelen op zaterdagmiddag 5 oktober de oud-koorleden van BP de kapel binnen. Zij zijn uitgenodigd voor een ‘ouderwetse repetitie’ in de kapel onder leidng van Peter Weinstock. De omhelzingen zijn warm en in de oh’s en ah’ klinkt soms verrassing door: “Jij bent er ook, wat leuk!”
te ontmoeten met wie je de middelbare schooltijd hebt gedeeld. Je kunt ze jaren niet gezien hebben; toch gaat het gesprek verder waar het 20 of 30 jaar geleden is gestopt. Je beseft weer hoeveel je samen gedeeld hebt: de druk van proefwerken, de spanning van ontwakende intimiteit, de saaiheid van trage lesuren op een zomermiddag, het geslenter door de stad in een onverwacht vrij uur... Er was zoveel meer dan je diploma! Ons is geleerd hoe je de wereld naar je hand zet. Je maakt kinderen en vormt ze. Je herschept de aarde. Daar zijn we erg goed in. We zijn er ook erg druk meer. Er zijn veel succesverhalen te vertellen, vandaag. Dan komen we terug van een vakantie, ergens uit een zonnig, straatarm land..., verbijsterd, omdat we gelukkige mensen hebben gezien, die de wereld nog niet beheersten, met ziektes en een levensverwachting van een jaar of 40..., maar ze straalden van geluk! Dat is wat wij niet zo goed meer kunnen: de wereld genieten, het leven aanvaarden, de handen openen; het bestaan beleven als een geschenk. Niet als een object dat aan ons onderworpen is maar als een mysterie waarvan wij een onderdeel zijn. Het leven léven, dat leerde je niet in de meeste vakken. Die boden modellen om de wereld te maken. Ook leuk en nuttig, maar niet genoeg! Het leven leerde je op de gang, in de Windhal, in de sportclub en in het trefcentrum. Zeker ook in de duikboot en in de kapel. In de tekenles, al zingend en in de schouwburg en op straat. En daarom, omdat het belangrijk is om
Deze mensen komen zeker niet alleen voor de reünie van het Bernardinuscollege maar vooral om vrienden en vriendinnen van vroeger te ontmoeten en vooral om als vanouds samen te zingen. In afwachting van Peter vormen zich druk pratende groepjes. Het gerucht gaat, dat er bij Peter en Yvonne een kleinkind op komst is; misschien komt Peter niet. Maar jawel, daar verschijnt hij toch, onmiddellijk omringd door de zangers en bestormd met vragen. En dan wordt er gezongen en hoe! Hoe goed is het om samen te zijn! Het enthousiasme golft door de kapel. De bekende liederen gaan voorbij: een repetitie met meer dan een vleug nostalgie. Op zondagochtend om 11.00 uur gaan pater Piet Weijs ofm, pastoor Harrie Brouwers en Lucas van Druten ofm voor in de feestelijke eucharistieviering. ‘Wonderkind in de wieg…’, heeft een bijzondere lading, want het verwachte kleinkind van Peter en Yvonne heeft zich intussen aangediend. Harrie Brouwers spreekt het inleidend woord en heet iedereen welkom: ‘Een reünie is een dag van ontroering. Dit lied dwaarmee jullie begonnen..., ‘wonderkind in de wieg...’ Het roept diepe en dierbare herinneringen op aan vele kerst en paasvieringen met jullie in de Pancratius. Ik heb het ooit met Michel van Bergen Henegouwen gemaakt en ik hoor het alleen als jullie weer een samenkomen! Nog nooit was er zoveel reden om het te zingen als vandaag, nu Peter en Yvonne vannacht opa en oma zijn geworden! Het is een aangrijpende ervaring, mensen 8
de wereld naar je hand te zetten, maar nog belangrijker om het aan te nemen als een cadeau, daarom vieren we het jubileum ook in deze heilige ruimte, die gereserveerd is om verhalen te vertellen over hoop en angst, over liefde en verwachtingen, over spijt en dankbaarheid, over onze bestemming, over God. Het grootste talent is misschien wel, dat we kunnen zingen, dat we naar elkaar kunnen lachen en zeggen: weet je nog...? Weet je nog hoe bijzonder we elkaar vonden?!’ Ook de rector van het Bernardinuscollege, de heer R.Henssen, spreekt een welkomstwoord. Het koor zingt tussen de lezingen en de gebeden als vanouds. De liederen galmen door de kapel. ‘Ga maar, ga maar in oktober’, was nooit zo toepasselijk. En ‘Licht dat ons aanstoot in de morgen’ doet menigeen even slikken. In de banken diverse opa’en oma’s met de kinderen van de zangers onder hun hoede: “Kijk daar staat papa!” De overweging wordt gehouden door Lucas van Druten, oud-leerling van het Bernardinuscollege, oud-koorlid en nu franciscaan: ‘Beste mensen, Het zal u allen ongetwijfeld vergaan zoals dat ook bij mij het geval is. Met allerlei gevoelens en gedachten, herinneringen, flarden van woorden, diverse ervaringen, met elkaar verbonden door de tijd, zijn we hier bijeen gekomen voor de jubileumviering van het Bernardinuscollege. We zijn hier vandaag op een plek die voor velen van ons heel bijzonder is. Voor mij persoonlijk geldt dat in elk geval, want 35 jaar geleden werd ik hier in deze kapel gedoopt. Ik werd gedoopt door iemand die voor vele aanwezigen hier, heel belangrijk is geweest. Pater Max van der Schoot. En wie had toen kunnen denken dat ik hier zoveel jaar later als franciscaan aanwezig zou zijn bij deze jubileumviering? Ikzelf niet in elk geval. Toen niet, en ook later niet, toen ik hier op school zat en kwam zingen op het BP koor. Ik geloof dat ik toen toch met andere dingen bezig was. Maar toch is er in die periode iets gebeurd. Misschien waren het de mooie teksten van het BP koor. Of de mooie begeleiding met
piano, en vaak ook drumstel en fluit. Of de woorden van pater Max. Er begon toen toch iets bij mij te kiemen. Net als in die lezing van zojuist, uit het boek van de profeet Jesaja.God wil iets nieuws beginnen. En het is al aan het kiemen, weet u dat niet? We hoorden we over heel moeilijke omstandigheden. Een dorre woestijn. Waar je je verlaten voelt. Een land zonder water. Waar je gekweld word door de dorst. Het is net als in het echte leven. Wie van ons voelt zich nooit eens een keer verlaten? En ziet op zo’n moment geen uitweg meer? En dan zegt God dat Hij iets nieuws wil beginnen. Hij legt een weg voor je aan door jouw eigen woestijn. En voert je naar een bron met water. Zie, ik ga iets nieuws maken, het is al aan het kiemen, weet u dat niet?
9
God wil altijd opnieuw beginnen.Dat is belangrijk om je steeds te realiseren.Dat geldt zeker ook bij de evangelielezing over de talenten.Het gaat er bij Jezus niet om hoeveel talenten je hebt. De één heeft er vijf. De ander twee. De één is goed in scheikunde, de ander is beter in talen. En weer een ander kan heel goed voor mensen zorgen.Bijvoorbeeld in de thuiszorg. Voor God is iedereen evenveel waard, wat voor talent je ook hebt. Het is Gods unieke gave, alleen voor jou.Maar soms lukt het niet om iets met je talenten te doen. Het is dan net alsof je ze in de grond hebt gestopt. En je voelt je als in een dorre woestijn zonder uitweg. Je wordt gepest in de klas, of op internet. Je schaamt je omdat je geen merkkleren hebt. Ach, ik weet nog goed hoe gevoelig ik daar voor was toen ik nog op school zat. Vooral in de lagere klassen.Gelukkig hoef ik me inmiddels over merkkleding geen zorgen meer te maken. Zo’n pij kun je altijd wel aan…. Maar het kan ook zijn dat je zélf dan wel een talent hebt, maar dat ánderen niet in je geloven. Dat je bijvoorbeeld naar het conservatorium wil , omdat je talent hebt voor muziek. Maar dat het niet mag van je ouders….Want met rechten of economie heb je toch veel meer kans op een goede baan. Of je bent teleurgesteld en je ziet het allemaal
niet meer zitten. Dan is het moeilijk om iets met je talenten te doen, om in jezelf te geloven. Het gaat er om te ontdekken wat jouw unieke talenten zijn. Wat is God met jou van plan? Kun je worden zoals je bedoeld bent om te zijn? Kun je echt jezelf zijn? Of doe je de dingen uit angst over wat anderen van je denken? Franciscus deed dat ook een hele tijd. Het was een populaire jongen. Met mooie merkkleding. In deze tijd zou hij vast een iPhone5S hebben gehad, of anders toch zeker de Galaxy S4. Maar zijn talenten lagen ergens anders.Want God had iets anders met hem voor ogen.Maar Franciscus dacht: “Ik ben toch zeker niet gek. Wat zal mijn vader wel niet zeggen, als ik hem niet opvolg in de zaak?En mijn vrienden? Die zien me al aankomen….” Maar toch luisterde Franciscus naar de stem in zijn hart. Want hij wilde worden wie hij écht was. Wie hij diep van binnen was. Zonder zich iets van anderen aan te trekken.En hij trok er op uit. En wilde een vriend zijn van de armen en de zieken. En hij gaf al zijn bezittingen weg. En hij werd gelukkig. En steeds meer mensen wilden met hem mee doen. En nu, 800 jaar later, vieren we ons jubileum. Van de school die door de volgelingen van Franciscus is opgericht. Zo zie je maar. Soms kost het heel veel moeite om te worden zoals God jou heeft bedoeld. En kost het heel
veel moed om je talenten écht in te durven zetten.Maar God wil altijd opnieuw beginnen. Oók met jou. Hij is al begonnen. Wist je dat nog niet? Zo begint Hij ook opnieuw met het Bernardinuscollege. Bernardinus. Alleen al door de naam geworteld in een eeuwenoude traditie.200 jaar na Franciscus heeft Bernardinus de orde van de franciscanen hervormd. En voorbereid op een nieuwe toekomst. Laten we hopen dat ook onze school nog een mooie toekomst tegemoet mag gaan. Waarschijnlijk zonder franciscanen. Maar wél door de tijd verbonden, door de idealen van Franciscus: Zorg voor de allerarmsten. Eerbied voor de schepping. Niet ik, maar wij. Een blik die de eindigheid van ons leven overstijgt. En jonge mensen hun talenten laat ontdekken. Hij is al begonnen.Wist je dat nog niet?’ Na de overweging wordt de Geloofsbelijdenis, een tekst van Dorotheé Sölle, gebeden, gevolgd door de Voorbeden. Het Tafelgebed is ontleend aan de woorden van het bekende Zonnelied van Franciscus. Ook de vredeswens is een gebed van Franciscus. Waarachtig een Happy Day! De accu is weer opgeladen en iedereen gaat weer terug naar zijn eigen leven. Het was weer goed om samen te zijn!
10
Schreeuw om stilte
Paul Krill te werken. In de klas werkt deze magic. In een docentenvergadering is dat heel anders, vreemd genoeg. Het zal u niet vreemd voorkomen dat stilte en rust in de lessen Levensbeschouwing een thema op zich vormt. Ik neem aan dat de magic die ik net heb beschreven een gevolg is van oefening en herhaling – en niet alleen bij de lessen levensbeschouwing! Op school leren de kinderen al op jonge leeftijd het belang van een rustige omgeving. En toch blijft rust voor de meesten vreemd. Hun alledaagse leven is een vanzelfsprekende aaneenschakeling van actie. In de momenten waarop niets te beleven valt nemen ze hun mobieltje en gaan proberen of nog ergens reuring valt te veroorzaken. Een rustige omgeving wordt in eerste instantie gezien als SAAI. Ik probeer de leerlingen te laten ervaren dat rust allesbehalve saai hoeft te zijn. Het is een kwestie van hoe kan ik-, hoe wil ik stilte om me heen ervaren.
Silentium! Bij deze uitroep denk ik aan de Sixtijnse kapel. De suppoosten roepen dit telkens als het publiek al te enthousiast wordt. Vreemd eigenlijk, mensen die schreeuwen om stilte. In het Bernardinuscollege lopen geen suppoosten. Tijdens de pauze durven leraren het niet aan om ‘silentium’ te roepen. In de klas is dat wel even anders. Daar heerst stilte. Er is geen leraar die schreeuwt voor stilte. Althans niet een leraar die zijn vak voor vol neemt. Schreeuwen voor stilte werkt hier niet. Om terug te komen op de Sixtijnse kapel. Eigenlijk zou een mens stil moeten zijn van zoveel schoonheid. Maar niets is minder waar. We kennen de muur- en plafondschilderingen uit documentaires en boeken. We begroeten ze als oude bekenden of kan het zijn dat de ervaring van deze grote kunst ons te veel wordt? We moeten dit aan elkaar mededelen: Oh kijk eens, de schepping van de mens! Waar? Daar! Wat was Michelangelo goed! Kijk eens naar Botticelli. Allemaal uitroepen die welbeschouwd alleen onze bewondering uitdrukken. Dit moeten we delen met elkaar. Zo komen de leerlingen meestal ook de klas binnen: druk bezig met elkaar. Hierbij hoort nou eenmaal lawaai. Hoe is het dan toch mogelijk dat ze binnen vijf minuten gedisciplineerd zitten te luisteren? Natuurlijk is dat niet altijd zo. Het kan zijn dat het rumoer vlak voor de vakantie helemaal niet valt in te dammen. Maar meestal blijven de leerlingen netjes binnen de lijnen van fatsoen. Gebeurt dat uit angst voor straf? Ik denk het niet. De overgang van rumoer naar stilte is telkens weer een interessant moment dat ik bewust meemaak. Als alle leerlingen op hun plek zitten, ga ik rustig voor de klas staan. Ik kijk de klas in en geef non-verbaal aan dat het tijd is om
Daarvoor neem ik de jonge mensen mee in een lesje meditatie. Dat begint heel eenvoudig met het nadrukkelijk beleven van een minuut stilte. Dit kennen ze van de herdenkingsmomenten. Die minuut duurt lang! Als we daarna gedachte-experimenten gaan doen, dan blijkt dat diezelfde minuut erg kort kan zijn. Het wordt duidelijk dat tijdsduur alles heeft te maken met aandacht. Aan het einde van de les doen we een geleide meditatie die minstens tien minuten duurt. U kent ze wel, de juiste houding, de juiste instelling en dan in gedachten meegaan met de voorstelling die de docent vertelt. Er is geen leerling meer die stilte nog saai vindt. Integendeel, de volgende les komt altijd het verzoek om hiermee door te gaan. Kinderen waarderen stilte als die doordringt tot hun binnenste. Vreemd zo’n ‘schreeuw’ om stilte. 11
Anastasis R.Bovy-de Vrede
Anastasis is een gemengd SlavischByzantijns koor uit Zuid –Limburg, opgericht in 1991. Het is een liturgisch koor, dat op aanvraag liturgische diensten opluistert volgens de Latijnse ritus .
troost en sterkte te zoeken voor het leven van alledag. Het koor telt momenteel 28 zangers en staat onder leiding van Harry Custers, voormalig directeur van het conservatorium in Maastricht. Tijdens de H. Mis op paaszaterdag in de Bernardinuskapel zal Anastasis een aantal werken zingen uit de Russisch-Orthodoxe Liturgie zoals Blagoslovi, Swjati Bozje, Izje cheruvimy, Tebje pojem, Otce nas. De gezangen zijn eenvoudig vierstemmig getoonzet door componisten als IppolitovIvanov, Krasnostovski, Kovalevski, Hristov, Kastalski, Archangelski en Kochanovski en Bortnjanskij . Jaarlijks verzorgt Anastasis een 6-tal eucharistievieringen in verschillende kerken in de regio Zuid-Limburg. U bent van harte welkom om onze liturgieën bij te wonen. Wij wensen u daarbij een meditatieve geïnspireerde mis toe.
Het repertoire van Anastasis omvat zowel Slavisch-Byzantijnse als Nederlandstalige gezangen. De Nederlandstalige gezangen zijn vertaald uit de liturgie van de heilige Johannes Chrysostomos en worden gezongen op de originele Slavisch-Byzantijnse melodieën. De liturgie wordt grotendeels gezongen in samenzang tussen priester en koor, waarbij het koor de meeste gezangen zingt in het Kerk-Slavisch. Alle gezangen worden 4-stemmig a capella ten gehore gebracht. In de Slavisch- Byzantijnse liturgie spelen mystiek en spiritualiteit een grote rol. Tekst en muziek zijn veelal ontstaan vanuit de emoties om
DIALECTMIS MET DE EEKHEUëRE Corry van Zandvoort
In het dankwoord betoogde de voorzitter dat oud-deken Kuijer zich had ontpopt als een ware buutteredner, getuige de lachsalvo’s die nu en dan door de kapel gingen. Het was een vrolijke maar ook ingetogen viering.
Het thema van de viering was Hatseflats! Ut zit va binne! In het woord ‘hatseflats’ zit het woord ‘hat’ dat hart betekent in het Heerlens dialect. Een groot rood hart werd bij het begin binnengedragen met in het gevolg prins Dick II, de jonkheedsprins en het blommemeëdje In de overweging door pastor Kuijer vormde het hart dan ook de rode draad. “ Laat de vrede van Christus heersen in je hart. Wees hartelijk en niet harteloos. Mensen met een hart van goud staan open voor liefde, bekommeren zich om de ander. Ook paus Franciscus doet een beroep op ons hart. Laat mensen in nood niet in de steek , betrek hen bij de gemeenschap, sluit niemand buiten. Steek de hand uit naar de ander en stel je hart open.”
Het zinvol samenzijn, de gebeden en de muziek, dat alles in het dialect, vulden elkaar weer prachtig aan. Het optreden van het koor Neet Mis en het gastoptreden van Joep van Wegberg maakten deze viering weer tot een waar feest. Met dank aan iedereen die hieraan heeft meegewerkt.
12
13
BRAINFLOW VAN UW SUISSE Uw Suisse
Als ik zo achteraan in de kapel sta met steek, hellebaard, degen en frak, en er zich voor mij een eerbiedwaardige grijze golf ontrolt, dan voel Ik mij als erfsuisse wel buitengewoon begenadigd.
toch ook hun ramadan en de Joden vasten op Jom Kipoer, hun belangrijkste religieuze dag. Wij hebben in de veertigdagentijd alleen gemor over de benzineprijs, het kabinet en de eigen bijdrage AWBZ.
Natuurlijk ben ik Hem en het Bestuur van SO daar intens dankbaar voor. Maar om dankbaarheid te ervaren, moet je je het genot van tijd tot tijd ontzeggen. Wat is er immers makkelijker dan in ongeremde genotzucht de aarde en medemensen te plunderen?
Bij mij is het roer omgegaan: ik heb een grote kist getimmerd en die versierd als Verkade-trommel. Doordeweeks kan ik dagelijks met intens genoegen mijn suissesteek of epauletten op het frak bekijken. Mijn hellebaard poetsen of mijn degen laten schitteren, en dat onder het genot van een wolken mooie Panatella Sumatra.
Nu is het niet echt eenvoudig om zomaar even een tijdje afstand te doen van de suissale genoegens, het is immers ook zo verweven met mijn alledag als sigarenneringdoende. “Suisse, een doosje Elisabeth Bas ongematteerd graag!”, hoe vaak per dag hoor ik het. Ik zoek het doosje netjes op en probeer tegelijk er vooral niet aan te denken dat ik mij op Aswoensdag voorgenomen heb tot het hoogfeest van Pasen doordeweeks geen opstekertje te genieten. “Is meneer toevallig nog geïnteresseerd in enkele aflaten? Ik heb zojuist nieuwe Afrikaanse binnengekregen, nogal sterke”. “Graag suisse, over een paar weken moeten we het zieltje weer glanzend witwassen in de biechtstoel bij pastoor: als ik er nu alvast het ergste van af poets, valt het straks mee (schalkse knipoog....)” . Ik staar over de lege toonbank. Ben ik werkelijk nog de enige die het gebod tot vasten naleeft? Mohammedanen hebben
14
Maar: in de vasten gaat dat allemaal op zondagavond in de kist en mag ik pas zaterdagmorgen de deksel weer openen.... Geloof mij, dit is afzien en onthouding. Trillende en zwetende handen, koud voorhoofd, angstdromen dat ik suisse-af ben: de duivel leeft zich door de week op mij uit. Ik verlang naar het openen van mijn snoepkist. Wat een feest is daarna de zondag, als ik mooi strak en glad u verwelkom! Eén volle week mij mijn suisseparafernalia ontzegd! Wat doet u eigenlijk in de vasten? Doordeweeks de iPad, autosleutels, of smartphone in een snoeptrommel? De verwarming een stuk lager? Schrijf het bij gelegenheid op een briefje en steek dat volgende week zondag discreet in mijn jaszak: dan weet ik dat ik niet alleen, maar in gedeelde ontbering samen onderweg ben naar Pasen.
15
STILTE Wim Warmerdam
Het is doodstil… Stilte is heerlijk… Stilte is verschrikkelijk… Stilte is dood… Stilte is rustgevend… Stilte is leeg… Stilte is vol… Stilte laat je nadenken… Stilte moet je aandurven… Stilte is beklemmend… Stilte maakt vrij…
voelen met de ander uit zich heel vaak in het stil bij elkaar zijn. Als ik met de kleinkinderen op de grote, stille Brunssummerheide wandel, dan rennen die kinderen voor me uit, klimmen in bomen. Ik kijk of ze geen gevaarlijke dingen doen, maar innerlijk is er dan een gelukkige stilte in me. Als ik naar het nieuws van 8 uur kijk, dan overvalt me vaak een treurige, machteloze stilte, vanwege de vele conflicten, die in de wereld worden uitgevochten en waarbij weerloze burgers vaak het slachtoffer zijn. Onlangs waren we op visite bij een bevriende kunstenaar. Hij had een behoorlijke burn-out gehad en was begonnen om tweemaal per dag te mediteren. Elke dag 20 minuten stilte: je ogen dicht en niets bestaat. Hij knapt er erg van op en krijgt weer zin en inspiratie om aan het werk te gaan. Alleen zijn verhaal al geeft me de aansporing om ook zelf vaker de stilte te zoeken. In de stilte raak je dieper aan je eigen kern en leer je heel veel dingen relativeren. Stil worden in jezelf moet je leren en aan durven. Dan werkt het bevrijdend. Daarom is het zo fijn, dat we in onze vieringen bewust momenten van stilte in bouwen. In alle grote godsdiensten nemen stilte en meditatie een grote plaats in. Juist in onze lawaaierige en hectische tijd is het bewust inbouwen van stilte belangrijk. We zijn Samen Onderweg en om dat vol te houden hebben we rust en stilte nodig. Dat geldt voor Annemarie en mij , maar ook voor de gemeenschap Samen Onderweg. Dan wordt stilte niet leeg, maar vol, niet bedrukkend maar bevrijdend, niet dood maar levend. De 40 dagen tijd nodigt ons uit…….
Wat doet stilte met ons? Al weken loop ik over dit thema na te denken en vraag mezelf af waar en wanneer vind ik de stilte en wat doet doen die stille momenten met mij. Stilte vind ik bij onze wekelijkse vieringen Als de lector om stilte vraagt en mij uitdrukkelijk uitnodigt om bezig te zijn met zaken, die mijn innerlijk beroeren. Dan gaan er allerlei namen en situaties door mijn hoofd. Juist door de stilte weet je degene, waarmee je bezig houdt heel dicht bij je. Overigens: de ene lector durft meer stilte aan, dan de ander. Het tweede moment is: als ik naar voren ben gegaan om de tekenen te ontvangen, waaronder Christus op een bijzondere manier bij mij wil zijn. Dit innige, persoonlijke moment geeft heel veel rust en stilte. De stilte tussen Annemarie en mij, als we op de late avond samen naar een mooi stuk muziek zitten te luisteren. Een weldoende stilte. Als ik met mensen praat, die in een moeilijke periode verkeren in hun leven en er een stilte valt, dan kan die stilte heel vol zijn. Je hoeft vaak niet veel te praten, maar er alleen maar zijn. Je verbonden
16
STILTE Martin Fickers
Misschien is de verzuchting van onze pastor Marie-José Voss over stilte in CO nr. 75 de aanleiding geweest om de stilte tot thema te maken van dit nummer. Stilte is een voorwaarde om tot rust en tot gebed te komen. Joodse profeten en de grootste van allen,Jezus,trokken de woestijn in om er in de stilte de stem van God te horen, om de moed en de bezieling te verkrijgen hun taak in de wereld te vervullen.
Ik zet liever de tv aan, surf op internet, luister naar muziek of lees de krant. Ik vlucht voor de stilte, omdat ik bang ben voor wat ik daar aantref: mezelf”(tekst uit ref.2 p. 50). Het vergt moed om in stilte bij jezelf te vertoeven, wij ontlopen de stilte liever dan we haar opzoeken. Onze dagen zijn zo vol dat we geen tijd meer hebben om bij onszelf te zijn. Deze levenswijze staat haaks op de weg van monniken en zenbeoefenaars(ref.3 p.124-129: Wonen bij jezelf). Het gaat er om rust te zoeken in het hart van de onrust,een paradoxale opgave. In die stilte moeten wij onze innerlijke onrust uithouden,geduldig wachten totdat het geraas verstomt. En dan ontdekken wij dat wij in en door de stilte nieuwe ogen (=de dingen anders zien) en een nieuw hart (=met iedereen en alles verbonden zijn) krijgen en een betere zelfkennis verwerven met als gevolg mildheid en begrip voor de mensen met wie wij samenleven. Vanuit de stilte gaan we anders terug naar de wereld (Benedictus). In de monastieke traditie neemt stilte een belangrijke plaats in. Voor Benedictus is stilte een van de basiselementen van het leven in gemeenschap. Ten eerste om zichzelf te behoeden voor kwaad. ”Bij een overvloed van woorden blijft de zonde niet uit (Spreuken 10,19)”. Ten tweede is stilte een stuk gereedschap in het zoeken naar God en de waarheid in Jezus(ref.2 p.53). Het leven vóór God voert tot een steeds diepere zelfkennis. Vóór God levend stuiten
In een nieuwe geloofsvisie (CO nr.68) is Gods nabijheid in alle mensen een diepere werkelijkheid dan de mystici in de middeleeuwen konden bevroeden. Deze mystici waren er van overtuigd dat er in ons een ruimte van stilte en zwijgen bestond waarin God woonde of welwillend afdaalde. Echter volgens hen was de mystieke ervaring een gave,een genade die niet door eigen inspanning kon worden verkregen. Heden denken wij dat er in ieder mens een ruimte van stilte en zwijgen bestaat waar God woont (ref.1 p.60-61). Hij is er altijd voor mij, om naar mijn verhaal te luisteren,om mijn verhaal te delen,om mij aldus de kracht te geven het verlies te overwinnen en om mij van mijn zorgen te bevrijden. God is mij innerlijk meer nabij dan ik mezelf nabij ben (Augustinus: Deus interior intimo meo). Het doel van het gebed is deze binnenste kamer in jezelf te ontdekken en er alleen met God, de bron van alle liefde,te zijn. Tot deze ruimte hebben zorgen en angst geen toegang. “De hunkering naar rust, stilte en vrede wordt gevoed door het verlangen naar God die zich in de stilte openbaart. Voorbij dogma´s en voorbij het verstand, voorbij mijn kennis en voorbij definities, voorbij de grote verhalen van verlossing en opstanding. In stilte ontpopt zich in mijn hart een ruimte die groter is dan menselijke en kerkelijke kaders. De God die ik daar ervaar voert mij naar momenten van geluk die aanvoelen als het ruisen van de lentewind en klinken als het roepen van een grutto. Maar de realiteit is weerbarstiger. Vaak barricadeer ik die ruimte. 17
wij overal op onszelf. God confronteert ons met onze eigen werkelijkheid,zodat wij haar kunnen erkennen en haar door Hem laten zuiveren. De eenzame strijder bokst tegen zijn demonen(ref.2 p.73). Volgens Henri Nouwen (priester, docent, schrijver en gehandicaptenverzorger) is contemplatief, mystiek leven (eenzaamheid en gebed) niets anders dan je batterijen opladen om naar de wereld terug te keren. Eenzaamheid(m.i. beter alléén zijn) en gebed brengen verbondenheid met allen tot stand(ref.2 p. 63). Contemplatie is niet het doel van het monastieke leven, maar het is de training,de oefening om het doel te bereiken. Het doel is het leven voor God(ref. 2 hfdst. 5). Rust is zelfs een belangrijke voorwaarde voor beschaving (Bart Jan Spruyt,Elsevier 30-0612,p.87).Ik citeer:”Dat blijkt al direct als we kijken naar de woorden die in Engeland en in Duitsland worden gebruikt. Duitsers spreken van Muße, Engelsen van leisure. Wij vertalen die woorden vaak met ´rust´, maar de volle betekenis is daarmee niet gevat. Leisure is een levenshouding die bewust ruimte schept voor bezinning. Het Duitse woord is een vertaling van het Griekse woord scholè en het Latijnse woord schola (die inderdaad aan het woord ´school`en´sjoel` doen denken), en betekent een geestelijke houding die verder gaat dan interesse voor louter praktische
kennis die we nodig hebben om ons door het bestaan heen te vechten. Het is de bereidheid ons open te stellenvoor grotere vragen achtergronden,voor de bezinning die zo nodig is om ons leven te verdiepen en daarmee wat glansrijker en feestelijker te maken. Even de dingen los laten,stil en vrij zijn,bevrijd van de banden die ons dagelijks aan deadlines binden,en ons de weg van alle hektiek openstellen voor fundamentelere zaken. Rust is dus iets anders dan tijdelijk de gehaaste oppervlakkigheid van ons werkzame leven te ontvluchten” Stilte is een voorwaarde tot rust,maar een langdurige zinloze stilte, zonder enige andere afleiding, kan helaas ook als foltermiddel worden gebruikt. Deze methode breekt de weerstand van de gemartelde en brengt hem tot wanhoop. En zoals onze pastor schreef zijn er ook mensen die, zonder foltering, gillend gek worden van de stilte in de natuur en niet kunnen leven zonder afleiding en lawaai rondom hen (mobiele telefoon of de sociale media). Referenties: 1-AnselmGrün(OSB).Herzensruhe. Herder 2008 ISBN 978-3-451-04925-5. 2-Rick Timmermans. Hunkeren naar rust .Pelgrimeren door de Regel van Benedictus. Ten Have 2011 ISBN 978 90 259 6151 0 NUR 728. 3-Bieke Vandekerckhove. De smaak van stilte. Hoe ik bij mezelf ben gaan wonen. Ten Have 2010 ISBN 978 90 599 5979 8 NUR 728/320
In balans met stilte Roberto Pennino
Soms moet de behoefte aan stilte in een mens groeien. Althans, als ik naar mezelf kijk constateer ik dat ik als kind en tiener weinig moeite deed om stilte te ervaren. Stilte was er toch wel zonder deze op te hoeven zoeken.
aanwezig, en de zon scheen door de ruit een diagonale streep over de kerkbanken te projecteren. De schoonheid van dat beeld, de geur in de kerk en de stilte om mij heen kwamen samen in één subliem moment. Na de mis was de stilte ook weer helemaal weg en wandelde ik vol verwachting naar Ik was als misdienaar, en later acoliet huis, me verheugend op de wedstrijd die en koster, vaak genoeg in de kerk om de die avond op televisie werd uitgezonden. stilte als het ware aangereikt te krijgen. Mijn geliefde Italië zou tijdens dat toernooi Anders gezegd: het kwam me aanwaaien. uiteindelijk de wereldtitel in de wacht slepen, Ik kan me bijvoorbeeld herinneren hoe en dit moment in de kerk, dit moment ik tijdens het wereldkampioenschap van stilte en verwondering, is hiermee voetbal in 1982, als 10-jarig jongetje, de onlosmakelijk verbonden. Pas later, als kerk binnen liep. Er was nog niemand adolescent, ontwikkelde zich in mij een actieve 18
behoefte aan stilte. Het dagelijkse leven was in de regel druk: studeren, werken, uitgaan. Bijna altijd waren er mensen om me heen en dat maakte dat ik soms echt even alleen wilde zijn om de interne batterij weer op te kunnen laden. Gewoon, even alleen met mijn eigen gedachten. Of zoals de Amerikaanse schrijver Paul Auster dit recentelijk zo treffend formuleerde: ‘… alleen wanneer een mens alleen is, kan zijn geest zich vrij bewegen.’ En die vrijheid van geest heb ik nodig, zoals ook zuurstof en voedsel van levensbelang is.
Als de tranen gedroogd zijn komen de dingen die ik van haar geleerd heb vanuit diezelfde stilte bovendrijven als kleine bakens voor mijn verdere leven. Van eenvoudige dingen genieten: een kop thee, mooie muziek of een verrijkend boek. Dat kon zij als geen ander. En van stilte genieten, mijmerend over van alles. Mijn vrouw en ik zijn anno 2014 gezegend met twee kinderen van wie we zielsveel houden, en met twee drukke banen als tijdverslinders proberen we in alle opzichten de balans te zoeken, iedere week en iedere dag weer. De tijd vliegt en kinderen worden snel groot, en daarom moeten we nu van en met hen genieten. Want deze tijd komt, zoals alle tijd, nooit meer terug.
Stilte als tegenhanger voor drukte, het ontwikkelde zich steeds meer in mij. Niet in kwantiteit, maar in kwaliteit. Het moment kiezen waarop stilte broodnodig was en is, en wanneer het gekozen stiltemoment logischerwijze ook het grootste effect sorteert. Toen ik 27 jaar was overleed mijn moeder plots aan een hartstilstand. Ze was 49 jaar, en nooit had ik er ook maar een seconde rekening mee gehouden dat zij ons zo vroeg zou komen te ontvallen. Het verdriet om haar plotse heengaan is vandaag de dag, 15 jaar na dato, niet geheeld. Minder scherpe randjes, maar niet geheeld. Totaal niet. En daar ben ik niet rouwig om. Na haar overlijden zocht en zoek ik op gezette tijden de stilte op, niet alleen om mijn gedachten te ordenen over mijn eigen doen en laten, maar ook om aan haar te denken en vrijelijk de tranen te kunnen laten gaan als die zich aandienen. Het zijn niet zelden pijnlijke stiltes. Stiltes met schrijnende herinneringen en donkere gedachten. Maar het eindigt altijd positief.
En dus is mijn behoefte aan stilte-momenten tegenwoordig groter dan ooit. Nog steeds in kwaliteit, niet in kwantiteit. Want de gezochte stilte heeft er door het gezin waarvan ik thans deel mag uitmaken nog een derde component bijgekregen: naast het opladen van de batterij en het “in contact blijven” met mijn moeder, geeft stilte mij ook de gelegenheid om innerlijk dankbaar te zijn voor het leven dat mij en ons gegeven is. In stilte je geest alle ruimte geven, bij voorkeur in het licht van brandend kaarslicht. Het plaatst de dagelijkse beslommeringen in een groter kader en draagt een belangrijke steen bij aan balans in het leven. Stilte kost niets, je moet alleen de moeite nemen haar zo nu en dan op te zoeken.
19
STILTE Han Groen
Niets is zo ongemakkelijk als stilte. Hoe stil het ook lijkt, er is altijd geluid om ons heen. Zelfs al is er geen geluid van buitenaf dan nog blijft er het suizen van ons bloed, kloppen van het hart, onze ademhaling, beweeggeluiden.
Levensvragen” van een grote gemeente in de buurt van Pampus organiseert de “workshop stilte-in-de-stad” voor haar door stadsherrie dol geworden inwoners. We weten niet wat we met stilte aan moeten. Aan de ene kant schreeuwen we er soms om, anderzijds worden we er dol van. In hoeveel (huis-)kamers staat de hele dag uitsluitend als behang de tv of radio aan? Een stil huis is voor velen een gruwel, behalve als het huis van God is: dan zwijgen we eerbiedig.
We weten dat anders dan dieren mensen niet tegen stilte kunnen. Hebben we geluid nodig om te weten dat we nog veilig in een groep zitten? Kunnen we niet zonder signalen dat er soortgenoten in de buurt zijn? De mens heeft één tic: als we ons voor Hogere Doelen afzonderen, is stilte wel ineens heilig. Sacrale stilte. Een deel van de monniken leeft goeddeels zwijgend. Wij nemen stilte voor het gebed. We proberen ten afscheid van een overledene een minuut de kaken op elkaar te houden.
Stilte: iets tweeslachtigers dan dit bestaat er niet. We kunnen niet mét en niet zonder. Heel misschien is stilte wel het symbool van de voltooide perfectie: voor de mens mooi om van te dromen, maar zo erg onbereikbaar. In stilte schuilt het goddelijke, laten we het daar maar op houden.
Stilte geldt kennelijk als een weg naar geestelijke verdieping, mystiek. In eerbiedig zwijgen overwegen we onze band met het allerhoogste. En niet alleen wij, ook in andere religies of levenshoudingen is stilte en hoog goed. Elke weldenkende yogi raadt mediteren midden op een druk kruispunt in het algemeen niet aan. Stilte is ook een wapen: zwijgen als de verhoudingen gebutst zijn. Zwijgen uit kwaadheid. Zwijgen om een ander uit het lood te brengen. Christus zweeg bij Herodes op het cruciale moment. Wat zou er gebeurd zijn als hij volmondig “Jawel ik ben de Koning der Joden!” en de andere vragen had beantwoord? “Afdalen in jezelf in een stilte sessie, gemakkelijke kleren aantrekken”. Lag er bij u ook zo`n wervende leaflet in de brievenbus? Zou je in driedelig grijs met Van Bommels minder goed afdalen? Maar meer nog puzzel ik op de vraag hoe ik in stilte in mijzelf afdaal. Er lijkt handel in stilte te zitten. “Loket 20
Meditatieve eucharistieviering? Han Groen
Frankrijk kent La messe qui prends son temps (‘de mis die er de tijd voor neemt’). In Engeland staat deze bekend als de Third Sunday Mass, the mass that takes its time. Amsterdam kent sinds 2013 op de vierde zondag(avond) van de maand in De Krijtberg een ‘Meditatieve Mis’.
geeft de voorganger kort wat suggesties ter overweging en meditatie. In plaats van de overweging wordt een periode van twintig minuten stilte voor persoonlijk gebed of meditatie ingelast. Naar behoefte zoekt iedereen in de (schemerdonkere) kapel een rustige plek om over de teksten van lezingen en evangelie te denken of te mediteren. Daarna volgt de dienst van de tafel.
Deze vieringen gaan terug op die welke kardinaal Martini in Milaan als voorbereiding op de wereldjongerendagen in Rome in 2000 met jongeren gehouden heeft. Zijn bedoeling was om hen, binnen de context van een eucharistieviering, wat meer vertrouwd te maken met persoonlijke meditatie op basis van teksten uit de Heilige Schrift.
Gestructureerde stilte en begeleide meditatie spreekt breed aan: zie de bloei van yogagroepen en soortgelijke initiatieven, waarbij individuele meditatie en contemplatie uitgangspunt is. Samen Onderweg heeft behoefte aan nieuwe aanwas. Zou deze meditatieve mis een middel kunnen zijn?
Het is de gewone zondagsmis als volgens de liturgische kalender, maar dan zonder muziek of zang, om een sfeer van meditatieve stilte in de kerk te kunnen creëren. Door de omvang van het aantal deelnemers wordt de dienst van het woord gezamenlijk op het verlichte priesterkoor gehouden. Na het voorlezen van een of twee lezingen en de evangelietekst
Bron: Jezuïten nr. 35 (2013) - pag. 3 – Actualiteiten -Meditatieve Mis Amsterdam – Bart Beckers SJ
21
Colofon Nr. 76 jaargang 24 - maart 2014 Contact Onderweg is een uitgave van de gemeenschap en Stichting Samen Onderweg Redactie: Han Groen, Herman Vos, Wim Warmerdam en Corry van Zandvoort Vormgeving: Herman Vos Adres van de Stichting, tevens adres van de redactie van Contact Onderweg: Akerstraat 97 6417 BK Heerlen tel. 045 – 574 24 46 Internet: www.samenonderweg.nl e-mail:
[email protected] Bankrekeningen: RABO: NL87 RABO 0119912023 ING:NL77 INGB 0005 7079 57 t.n.v. Stichting Samen Onderweg De pastor van de stichting, Marie-José Voss, is bereikbaar via telefoonnummer 045 – 574 24 46 of 043 – 3656358 (privé) Bijdragen (liefst als Word-bestand) of reacties kunnen aan bovengenoemd adres gestuurd worden of gedeponeerd in de brievenbus in de hal van de kapel. Via e-mail kan ook: samenonderweg@ zonnet.nl
22
