nr. 70 Contact Onderweg

nr. 70

Contact Onderweg S t i c h t i n g

S a m e n

O n d e r w e g

H e e r l e n

f e b r u a r i

2 0 1 2

“Alleen-zijn is een plaatsbepaling; eenzaamheid een negatief gevoel”, is een citaat van een onbekende schrijver. Alleen is niet altijd eenzaam. Eenzaam is niet altijd alleen. Er kunnen heel veel mensen om je heen zijn en je kunt je toch eenzaam voelen. Eenzaamheid en alleen-zijn is niet identiek. Eenzaamheid is een veelbesproken onderwerp, maar het komt dan ook voor in alle leeftijdscategorieën, bij mannen èn vrouwen. Het kan je gezondheid flink beïnvloeden. Eenzaamheid is vaak een gevolg van veranderingen in het levenspatroon. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Je bent bijvoorbeeld verhuisd, hebt een partner of vriend verloren of een sterfgeval in je nabijheid meegemaakt. Door zo’n verandering worden ook je relaties met anderen anders. Persoonlijke factoren kunnen eveneens meespelen. De één legt nu eenmaal gemakkelijker contact dan de ander. Daarbij speelt tevens je woon- en leefsituatie een rol. Als de mensen die je lief zijn ver weg wonen, of als er onvoldoende voorzieningen in de buurt zijn, ligt eenzaamheid op de loer.In het themadeel van dit contactblad maakt u kennis met de visie van verschillende auteurs op dit onderwerp. Uiteraard komen ook de actuele zaken in onze gemeenschap aan bod. U treft een verslag van de kerstviering door het Bernardinuscollege aan en van de jaarvergadering van de Stichting Samen Onderweg. Er is informatie over de stand van zaken van Kikindia, ons diaconieproject in India. Onze pastor Marie-José Voss opent zoals gebruikelijk met haar pastole boodschap en tot slot is er nog een artikel over oorsprong en geschiedenis van carnaval.

INHOUD De pastor aan het woord

3

Kerstviering Bernardinuscollege

4

Ons diaconieproject in India

5

Kerkvergadering/Jaarvergadering

6

Carnaval

7

Nabij zijn

12

Alleen/Eenzaam?

13

Eenzaamheid onder jongeren

14

Een toevallige ontmoeting

16

Eenzaamheid

19

Wat je zelf kunt doen

21

Aandacht voor mensen

21

Colofon

23

2

DE PASTOR AAN HET WOORD Marie-José Voss, pastor

Het is begin januari, wanneer ik dit schrijf. De feestdagen liggen nog maar net achter ons. Nee, dit jaar geen sneeuw en ijs en alles kon gewoon doorgang vinden. Als pastor ben ik blij en trots dat we op kerstavond tot twee keer toe een volle kapel hadden. Vooral de gezinsviering wil ik noemen. Dankzij publicaties in de bladen zaten er heel veel ouders met kinderen in de kapel. Een groot strijkorkest van de muziekschool en kinderen van de Vrije School die het kerstverhaal uitbeeldden. En dan die kleine Esra van zes jaar die toch maar even een kerstliedje speelde op haar accordeon, voor een volle kapel. Het was een kerstfeest van, voor en door kinderen! Volgend jaar gaan we het weer doen, maar dan natuurlijk weer anders. Ik ben dankbaar voor alle hulp en medewerking van de vrijwilligers die dit mede mogelijk gemaakt hebben!

achter al deze problemen? Mensen geven het niet graag toe dat ze alleen of eenzaam zijn, terwijl we zien dat mensen haast kopje onder gaan bij alle maatregelen die de overheid treft om de bezuinigingen door te voeren. In de ‘kleine’ gemeenschap van Samen Onderweg probeer ik, samen met de zorggroep, veel aandacht te besteden aan juist deze mensen, die wat extra aandacht en zorg nodig hebben; na een verlies, bij ziekte of andere narigheid die hen overkomt.

Het thema van deze keer is ‘Eenzaam/alleen?’ Het lijkt een heel cliché onderwerp. Volgens mij is het actueler dan we denken in deze tijd van individualisme, crisis, banken die in de problemen zitten etc. Zien we nog de mens

Mensbeeld van Franciscus Het moderne mensbeeld De aarde als verblijfplaats De aarde als werkplaats Armoede-ideaal Bezitsdrang Kwetsbaarheid en Zelfverheffing en afhankelijkheid zelfgenoegzaamheid Onthechting en bevrijding Dwang en concurrentiestrijd De mens als bewoner De mens als bestuurder Verbondenheidsgevoel Scheidingsdenken Affectieve relaties Verzakelijking en vervreemding Zinvolheid Leegte en zinloosheid Verwondering Onverschilligheid Spiritualiteit Oppervlakkigheid en vervlakking Zorg voor- en behoud van Uitputting van natuurlijke de schepping hulpbronnen Behouden en respecteren Beheersen en overheersen Solidariteit en vrede Individualisme en onvrede Eeuwigheidswaarde Tijdelijke waarde Genieten van de natuur Gebruiken van de natuur Leven is ‘zijn’ Leven is ‘hebben’ 3

Met de feestdagen heb je wat meer tijd om je te bezinnen en te lezen en ik kwam de bovenstaande opsomming tegen, die ik u niet wil onthouden. Iets om op je nachtkastje te leggen en het elke dag even tot je door te laten dringen. Het is ontleend aan ‘Een mens te zijn op aarde in deze wereldtijd’ een dissertatie van Koos Leemker over de bijdrage van de franciscaanse spiritualiteit aan de oplossing van de hedendaagse milieucrisis.

Franciscus was zo gek nog niet! Wat zou de wereld anders zijn als we deze franciscaanse spiritualiteit zouden uitdragen in ons leven van alle dag. Bij Samen Onderweg, die geworteld is in de franciscaanse traditie, proberen we dit mensbeeld vast te houden. Verbeter de wereld en begin bij jezelf, bij Samen Onderweg!

Kerstviering Bernardinuscollege Joop Cottaar

Dat zag er anders uit dan we gewend zijn in “onze” kapel op 23 december tijdens de traditionele kerstviering van het Bernardinuscollege. De kapel was overvol met jonge mensen, de meeste waren wel verplicht aanwezig, maar toch: het was een heerlijke ontspannen sfeer, en er werd volop gezellig gepraat, alhoewel…. Als er muziek, zang of voordracht was, waren deze jongelui netjes vrij stil, ook als er eens wat mis ging. En na ieder optreden werd er uitvoerig geklapt soms met gejuich erbij. Alleen daarvan al heb ik genoten. Dat is nog eens wat anders dan in vroegere tijden, toen je bij het door de paters in detail geregisseerde programma mooi stijf moest stil blijven zitten, en je star in het gareel werd gehouden. En vooral geen meisjes erbij. Het toeziend oog van de leraressen en leraren ontbrak ook hier niet, maar echt ingrijpen heb ik nauwelijks gezien.

over Christmas Carrol dat door een groep leerlingen werd uitgevoerd. In een blaasensemble, samengesteld uit leerlingen en leraren, speelde de rector van de school mee. Een aantal van de spelers had gewoon een pet op. Het personeelskoor trad op. Vooral dat koor werd door de leerlingen met veel applaus en gejuich beloond. Er traden weer een aantal talentvolle leerlingen aan, die indruk maakten met hun spel of zang. Jammer, dat de microfoon dikwijls, eigenlijk onnodig, gebruikt werd. Zoals Toon Hermans ergens schrijft over mikrofonitus: “Nuances komen te vervallen of worden op zijn minst vertekend, zodra de microfoon gaat ‘optreden’. “ Het was een happening waarvan je genieten kon. In het kader van ons thema van dit nummer van Contact Onderweg: wie een beetje open wil staan voor zo een viering, voelt zich daarbij bepaald niet eenzaam, heerlijk toch? Misschien niet zo volmaakt, maar wel een bewijs, dat perfectionisme de vijand van het goede kan zijn.

Het was een uitgebreid programma, dat 2,5 uur duurde. Ik heb begrepen, dat dat niet helemaal voorzien was, maar er kwamen veel inschrijvingen van leerlingen op het laatste ogenblik, en men wilde niemand teleurstellen. Had je vroeger voor moeten komen met een eigen bijdrage. Er was vooral veel muziek en zang van Telemann en Bach, zelfs door een “brugmug”, tot Bill Wither, uiterst moderne jongerenmuziek. Een blaasensemble opende en sloot de happening, en begeleidde een kerstspel 4

ONS DIAKONIE PROJECT IN INDIA Joop Cottaar

Met het begin van de Advent zijn wij gestart met ons nieuwe diaconie project KIKINDIA in samenwerking met het Bernardinuscollege. Op de eerste zondag van de Advent kwam de trekker van dit project, Kiki Reijner, ons vertellen wat dit project beoogt: Steun voor de opzet en ontwikkeling van een tehuis voor kinderen en jonge vrouwen, zodat dezen niet alleen hoeven te bedelen maar onderwijs en eten krijgen en zo aan een betere toekomst kunnen werken. Een doelstelling die prachtig past binnen de reeks van diaconieprojecten die wij in de loop der jaren binnen Samen Onderweg hebben opgezet. En als je die koppies ziet kun je je iets mooiers voorstellen dan deze helpen?

Dit gebouw daar gaat het om In de Advent hebben we een goede start gemaakt, eind 2011 zat er al bijna €1650 in de pot. Kiki, daar krijg ik een kick van. En vooral in de vasten maar ook daarna nog gaan we gewoontegetrouw met ons project verder. Op grond van onze ervaringen in vorige jaren is een doelstelling van € 5000 per eind juni een uitdaging maar met ieders hulp best haalbaar. We krijgen een goede start in de Vasten: Kiki Reiner is in februari naar India geweest om te bekijken hoede stand van zaken is en hoe we verder kunnen komen. Zij komt ons op 26 februari vertellen over haar laatste ervaringen. Zij zal ons zeker weer een stimulans geven om Kikindia en “haar”kinderen verder op de weg te zetten naar een rooskleuriger toekomst voor de mensen in India. De kinderen rekenen op ons.

En daar is Kiki vol enthousiasme mee bezig. Zoals zij ons op die zondag eind november zo bewogen heeft verteld. Een van haar plannen is om voor de hummels een slaapverblijf te bouwen bovenop een bestaand gebouw. Wij gaan voor de bouw van die twee slaapzalen, een voor meisjes en een voor jongens, zoals dat in India past. Er is een bedrag van ongeveer € 30 000 voor nodig. Wij hoeven dat niet alleen op te brengen, Bernardinus doet ook mee en er zijn nog andere bronnen aan te boren, het hoeft niet in een jaar, maar moet wel binnen een paar jaar compleet en ingericht staan. Mooie uitdaging!

5

KERKVERGADERING / JAARVERGADERING van de Stichting Samen Onderweg gehouden op zondag 9 oktober 2011 W.Sprokkel, secretaris

leden van externe instanties waar contacten mee onderhouden worden. Samen Onderweg blijft een markant herkenningspunt en een houvast voor velen in de regio. Een ordoïde plek. Een plek van ontmoeting en inspiratie, een gedeeltelijk “thuis “ en een sociaal vangnet voor de grote momenten in ons leven, zoals doop, huwelijk en voor momenten van rouw en verdriet.

1. Opening. Dhr. Meijer opent de vergadering en heet allen welkom. De jaarvergadering/ kerkvergadering vond vorig jaar iets later plaats dan gewoonlijk i.v.m. het 25-jarig jubileum van Samen Onderweg met Pinksteren. Dhr. Meijer geeft aan, dat het bestuur nadenkt en blijft nadenken over de toekomst van Samen Onderweg op korte en middellange termijn. Ook wij hebben in de diverse geledingen te maken met “vergrijzing”. Verjonging op alle fronten is noodzakelijk. Dhr. Meijer stelt 2 nieuwe bestuursleden voor: mevr. Ir. M.Cottaar en drs. P. van Dijk, huisarts. We koesteren onze vrijwilligers, maar nieuwe vrijwilligers zijn bij alle werkgroepen welkom. Het bestuur heeft besloten, dat er mede om kosten te besparen om de twee jaren een vrijwilligersdag zal worden gehouden. Volgend jaar (2012) is er dus weer zo’n dag ! Vervolgens dankt dhr. Meijer diverse personen: zijn medebestuursleden, de priesters, pastor mevr. Voss, mevr. Vrancken, de leden van de werkgroepen, de leden van de diverse commissies, dhr.Ch.Hoeberichs, de rector van het Bernardinuscollege en de

2. Secretarieel jaarverslag 2010. De secretaris – dhr. Sprokkel – geeft een overzicht van de activiteiten van Samen Onderweg in 2010. Voor dit verslag van de Kerkvergadering/ jaarvergadering volstaat te verwijzen naar het door het bestuur vastgestelde jaarverslag 2010 van de Stichting Samen Onderweg, goedgekeurd in de bestuursvergadering van dinsdag 8 februari 2011. Het verslag bevat de volgende hoofdstukken: # Samenstelling van het bestuur van de Stichting samen Onderweg ultimo 2010. # Vergaderingen. # Overleg met personen en instanties. # Werkgroepen. # Vieringen. # Bijzondere momenten.

6

# Er is in 2010 aandacht geschonken aan diverse jubilea: Pater Piet Weijs o.f.m. : 60 jaar Franciscaan. Pater Ad. Blijlevens CSsR: 55 jaar priester en 60 jaar Redemptorist. Mevr. Hannie Vrancken: 12 ½ jaar in dienst van de Stichting Samen Onderweg. # Installatie van Müller-orgel. # Restauratie van de glas-in-lood-ramen. # Interne en externe communicatie. (Contactblad / mededelingenblad/ artikelen in de media/interviews/ website.) # Dankbetuigingen.

waarop een en ander al dan niet voortgezet kan worden. Continuering en uitbreiding van de sponsoren zijn van belang . De eigen bijdrage is een (vaste) bron van inkomsten. Het eigen vermogen staat op een spaarrekening en loopt bij gelijkblijvende inkomsten (aanzienlijk) terug. Door de kascommissie is algehele décharge verleend over het gevoerde financiële beleid in 2010. De penningmeester vraagt aandacht voor een formulier waarop via de notaris een meerjaren-donatie kan worden opgegeven.

3. Financieel jaarverslag 2010. De penningmeester- dhr. Van Zandvoort geeft een gedegen exploitatieoverzicht over het kalenderjaar 2010 (en ook een vergelijking met het kalenderjaar 2009.) Er zijn donaties binnengekomen van de Ed. Beelstichting, de Hendrixstichting, de zusters Franciscanessen van Heythuysen en ook van een particulier. Wij zijn daar zeer erkentelijk voor. Ter tafel liggen de financiële stukken ter inzage, waaronder ook de begroting. De kapel is eigendom van de Stichting Voortgezet Onderwijs Parkstad Limburg. Het huurcontract van de kapel loopt binnen niet al te lange tijd af. Aandacht zal besteed worden aan de wijze

4. Rondvraag. Dhr. Warmerdam vraagt om de knelpuntennotitie. Mevr. Voss geeft aan, dat zij graag bij Samen Onderweg werkt, maar dat zij het niet alleen kan en is dankbaar voor alle steun uit de diverse werkgroepen. Er is aandacht voor onze zieken. 5. Sluiting. Dhr. Meijer dankt allen voor de inbreng en de leden van de werkgroep Gemeenschapsopbouw (koffiegroep) voor de goede verzorging en wenst eenieder ‘goed thuis’.

CARNAVAL Corry van Zantvoort

Over de betekenis van het woord ‘carnaval’ doen twee versies de ronde. Het woord zou ontleend zijn aan ‘carne levare’, het wegnemen van vlees. Dit heeft te maken met de vastentijd na afloop van de drie carnavalsdagen. De andere betekenis zou afstammen van het Romeinse ‘carrus navalis’, een soort narrenschip dat meevoer in de optocht tijdens het lentefeest en offerfeest uit de Romeinse en Germaanse riten. Religie en (heidense) gebruiken worden vermengd door de hele geschiedenis van het carnaval. Dit heeft meermaals geleid tot conflicten

tussen kerk en volk. Voor de (waarschijnlijke) oorsprong moeten we in Mesopotamë zijn. Tijdens het Sacea- of Zagmoekfeest werd een prachtig versierd pronkschip op wielen in een processie meegevoerd naar het heiligdom van de god Mardoek. In deze kar werd iemand meegevoerd die voor enkele dagen de rol van koning vervulde. Aan het einde van het feest was hij gedoemd te sterven: een soort reinigingsritueel dus. Slaven waren voor een korte periode meester en moesten door hun meester bediend worden; de rollen werden dud omgedraaid. Ook in Germaanse streken was het begin 7

In protestantse streken werd het feest niet gevierd; men verzette zich tegen de losbandigheid. In de 19e eeuw is Carnaval één van de twee grote feesten van het jaar. Het andere feest is de kermis. Beide feesten geven de boeren en arbeiders, die vaak grote armoede lijden, de kans om eens níet hard te werken, maar in plaats daarvan flink uit de band te springen. Dat doen mensen door op straat te dansen, te zingen en (veel) te drinken. Ze sparen er maandenlang voor. Het kon niet uitblijven dat dit vaak op vechtpartijen uitdraaide. Om het feest in goede banden te leiden werden carnavalsverenigingen opgericht om de zaak beter te organiseren en in de hand te houden. Carnaval begon zich te verspreiden. Ons carnaval vindt zijn oorsprong in de Rijnlandse carnaval. In 1823 trok in Keulen de eerste optocht door de straten. In de tweede helft van de 19e eeuw deed Prins Carnaval zijn intrede compleet met hofhouding, lijfwachten en een nar. Het Tanzmariechen was oorspronkelijk een imitatie van de marketenster die de soldaten van het rondtrekkende leger van proviand moest voorzien. Carnaval bleef zijn religieuze achtergrond houden: het was de vooravond van de veertigdaagse vasten. Velen van ons kunnen zich het vastentrommeltje herinneren waarin de snoepjes werden opgespaard; alleen op zondag mocht er een snoepje worden uitgehaald, de rest moest bewaard worden tot Pasen. De volwassenen aten in die tijd geen vlees, snoep en lekkernijen. In de jaren zestig en zeventig is een heuse carnavalsindustrie ontstaan. Carnaval werd big business! De zelfgemaakte pakjes werden verdrongen door kant-en-klare carnavalskostuums. Er kwamen grote optochten met reclamewagens en de VVV. organiseerde zelfs carnavalsreizen. De platenindustrie zag er ook brood in. Diverse carnavalskrakers met dubbelzinnige teksten werden gelanceerd. Gelukkig heeft de carnavalswereld in Limburg zich daartegen verzet en een campagne gestart om vooral de eigen liedjes (in het dialect) te blijven zingen.

van de lente een reden om feest te vieren: de Joelfeesten als de dagen langer werden en de zon terugkeerde. Een schip met wielen werd in een luidruchtige stoet rondgereden. De kerk vond al deze acties maar niks. Al in het jaar 325 bepaalde het Concilie van Nicea dat het afgelopen moest zijn met de heidense feesten rond de Germaanse goden. De Kerk deed haar uiterste best om de heidense restanten van carnaval tegen te gaan, maar de dreigementen en ook verboden hadden weinig effect. Paus Gregorius de Grote liet de vastentijd, de voorbereiding op Pasen, ingaan op Aswoensdag. Het carnaval werd ervóór geplaatst, zodat er een duidelijke scheiding ontstond tussen het heidense en het christelijke. Het was ook de gewoonte om tijdens het carnavalsfeest de belangrijke mensen, die het voor het zeggen hadden, te bespotten met maskers en vermommingen. Maskers werden in de oudheid ook al gebruikt als middel om boze geesten te verjagen. Opnieuw is er een vermenging tussen profane cultuur en religieuze belevingen. Rond het jaar 1000 na Chr. wordt de term Vastenavond geïntroduceerd Tijdens de synode van Benevento in 1091 werd het begin van de vasten op Aswoensdag vastgesteld. Vastenavond valt altijd 7 weken voor Pasen = 7 x 6 werkdagen minus de vastenavondmaandag en vastenavond-dinsdag. Dus dat zijn dan 40 vastendagen. Tussen 1000 en 1500 na Chr. vonden in Frankrijk de Narren- of Ezelsfeesten plaats. Aanvankelijk speelde in deze parodieën de geestelijkheid een rol; subdiakens traden op als ezelpaus. Nepmissen werden opgedragen en bijna alles was toegestaan. Ook in onze streken kwamen deze gebruiken voor. In het archief van de Munsterabdij van Roermond bevindt zich een geschrift uit 1352 waarin sprake is van een ezelbroederschap. Later werd de rol overgenomen door burgers en werden edelen en belangrijke burgers op de korrel genomen. Toen ontstonden de narrenverenigingen met prins, adjudant etc. Aan het eind van de 16de eeuw veroordeelden de geestelijken de carnaval en na het Concilie van Trente trad een aanzienlijke versobering in. Carnaval werd gevierd door mensen die tot de rooms-kathlieke godsdienst behoorden.

8

Dat kerk en volk het ook op dit gebied samen kunnen vinden getuigen de vele vieringen(in het plaatselijke dialect) die in de kerk

, e v ë le t ò m Unne miensj

neet alling besjtoa n.

plaatsvinden tussen 11 november en carnaval. In onze eigen kapel verzorgen De Eekheuëre (carnavalsvereniging uit het Eikenderveld) al jarenlang de dialectviering met prachtige, waardevolle teksten. Zij maken gebeden en liedjes rond een zelfgekozen thema. Dit alles in nauwe samenwerking met de priester die voorgaat in de viering. Al enkele jaren is dat pastor Jan Salden die dit op geheel eigen wijze invult. Carnaval is een traditie die behouden blijft te worden. Het is en blijft een heerlijk feest als

het gevierd wordt zoals het is bedoeld. Bij de Federatie van Europese Narren las ik :“De Carnavalsviering is één grote aanwijzing voor het ontdekken van datgene, waarin de mens zich bewust of onbewust te kort gedaan voelt. Het is een feest van ongeëvenaarde heftigheid en felheid. Er komt inspanning, inspiratie en zelfs transpiratie aan te pas. Het is ook een verlangen naar een gemeenschapsvorm dat al het negatieve mist van de hedendaagse maatschappij. Volgens een Duits pamflet: mal nur Mensch sein”.

Thema Contact Onderweg 70

LACHEN MAG, OOK IN DE KERK! Uw reacties of andere kopij per brief of e-mail graag vóór 15 april 2012 10

11

Nabij zijn Mary Blickman

Ieder mens kent momenten van alleen zijn, alleen, leeg, ongelukkig. Je ziet het niet meer zitten en een allesoverheersend gevoel van :” laat maar”, verlamt ons. Meestal gaat dat gevoel na een tijdje wel weer over. Het leven is sterker dan onze zwarte momenten. En steeds opnieuw wordt ons weer leven gegeven. Nieuw leven keer op keer. Op allerlei manieren, door vriendelijke woorden van anderen, in de natuur, door mooie muziek te beluisteren, enz. enz. Op alle mogelijke manieren krijgen wij het wonder van het leven gepresenteerd. Het wonder van heel de schepping. Het wonder van liefde ontvangen en liefde ervaren. Het wonder van het moment dat je in de ander iets van God ontdekt. ‘Hij is het….Zij is het’. Mijn echtgenoot, mijn vrouw, mijn kinderen, mijn trouwe vriend, mijn liefste vriendin. Wonder van het leven. Als wij daar JA op zeggen, dan maakt het ons vrij en gelukkig. Op het moment dat wij van binnen JA zeggen, ontvangen wij nieuw leven. Ook in de kleinste dingen openbaart zich het wonder van God. Hoe attenter wij leven, hoe beter wij het wonder van God mogen zien en ervaren. Het vraagt wel om een open hart en heel zuivere antennes. Die antennes zijn onze voelhorens. Voelhorens om steeds de kleinste positieve dingen die ons overkomen op het spoor te komen en in ons toe te laten. Dwars door onze sombere momenten heen. Ook vraagt het oefening, want je kunt niet zomaar opeens de knop omdraaien. Maar al oefenend ga je ontdekken dat het kleinste teken van grote waarde is. Maar er zijn ook mensen die zich niet enkel af en toe alleen voelen, maar die zich eenzaam voelen. Mensen die eenzaam zijn. Verlaten, door niemand gezien of gewild. Mensen die eenzaam door het leven gaan. Mensen die jong of oud, alleen op hun kamer zitten, en zich eenzaam voelen. Zij zijn dan ook echt alleen. Het leven om hen heen is verstild, of misschien wel tot stilstand gekomen. Een bezoekje, een kaartje, een teken van

belangstelling zal zeker af en toe dankbaar ontvangen worden. Hopelijk gebeurt dat ook, al kan dat de diepere eenzaamheid niet verhelpen. Maar is dat genoeg? Kan God mensen nabij zijn die werkelijk eenzaam zijn en leven? Dat vraagt dan wel een heel diep vertrouwen in Gods liefde voor ons mensen. Is dat er nog? En hoe kunnen mensen geholpen worden om dat - weer - te gaan ontdekken? Hoe kan iemand weer doordrongen raken van dankbaarheid voor zoveel dat Hij ons gaf en geeft. Kan iemand die zich eenzaam voelt, zich minder eenzaam gaan voelen door zich daarvan opnieuw bewust te worden? Dat zou toch een mogelijkheid moeten zijn, want ooit zei iemand mij eens:” in iedere mens zit een vonk van Gods liefde”. Die vonk op het spoor komen, en vandaar uit eenzaamheid durven benoemen. Dat maakt ruimte voor Zijn woord. God God laten zijn, zonder twijfel, zonder angst. Hoe men het bij-Hem-zijn ook ervaart, daar is iets mee te doen. Door voordeel te trekken uit alles wat ons aan liefde is gegeven, kunnen wij ook de moeilijke, verdrietige, en pijnlijke dingen in ons leven een plaats geven. Vanuit de liefde weten wij dat God er is en blijft. Dat Hij,die liefde is,ons bijstaat in de zwarte momenten van ons leven, in de eenzaamheid van het bestaan, Hij die ons altijd weer nieuw leven geeft, om door te kunnen leven. Hoe dan ook. Het is in ieder geval de moeite waard om in een gesprek te gaan ontdekken waar een moment van vreugde zit of zat, of waar iemand dankbaar voor is. Of die goddelijke vonk ergens te ontdekken is. Vandaar uit moet het mogelijk zijn om een tipje van de sluier van eenzaamheid te laten oplichten. Echte aandacht voor de ander kan een vonk van warmte doen oplichten. Dat is de sleutel om het alleen zijn af en toe te overwinnen en om eenzamen nabij proberen te zijn. Echte welgemeende aandacht en tijd geven. De ander nabij proberen te zijn.

12

Alleen/Eenzaam? Martin Fickers.

Deze titel is m.i. alleen toepasselijk op een negatieve geestesgesteldheid. Alleen en eenzaam,dat mag je zeggen van iemand die zich door God(zie CO nr 69:Troost bij God?) en de mensen verlaten voelt. Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem in onze geïndividualiseerde samenleving. De gezonde,moderne,westerse mens,de”homo clausus”(Norbert Elias),de zich afsluitende mens,is vrij,maar eenzaam! Volgens onderzoek en schattingen wordt eenzaamheid door 10-33% van de Nederlanders ervaren. Onze huisdieren,vooral de hond, kunnen die misschien enigermate opvangen. Echte eenzaamheid wordt schromelijk onderschat. Op eenzaamheid ligt een dubbel taboe,beide taboes hebben alles te maken met intimiteit. Toegeven dat je eenzaam bent is voor jezelf moeilijk,associeer je met zielig zijn of falen of verkeerd doen,daar praat je niet over. Anderzijds is het voor de ander moeilijk je eenzaamheid te accepteren. Prof.Dr. Jenny Gierveld(V.U.A´dam)die ruim 40 jaar onderzoek doet naar eenzaamheid verstaat hieronder:”Als er een verschil is tussen de relaties die je onderhoudt en de relaties die je voor jezelf zou wensen en je ervaart dat verschil als een ernstig gemis,is er sprake van eenzaamheid. Dat geldt voor het aantal contacten als voor de kwaliteit ervan”(ref.p.21). Gevoelens van eenzaamheid kent iedereen. Ook als je goede relaties hebt,ken je momenten van eenzaamheid. Existentiële eenzaamheid hoort bij ons mens zijn,als het over diepe levensvragen gaat,als je eigen dood dicht bij komt(ref.p.14).Gevoelens die bij eenzaamheid voorkomen zijn wanhoop,angst,paniek bij plotse verlieservaringen,verveling,zelfverwijt en depressie. Als die gevoelens chronisch worden ontstaan er lichamelijke en/ of psychische klachten. Niet zelden is verslaving aan alcohol of aan medicijnen het gevolg(ref.p.22). Eenzaamheid is niet leeftijdgebonden,het risico om eenzaam te worden,wordt bij oudere mensen wel groter. Het verlies van de

partner is de belangrijkste oorzaak(ref.p.21). Bijkomende oorzaken zijn het verlies van de gezondheid en het moeten verlaten van het vertrouwde huis. Het gevoel van grote eenzaamheid en de gebreken van de oude dag kunnen culmineren in de doodswens bij een voltooid leven met een verzoek voor actieve euthanasie. Hoe kan de eenzaamheid worden verholpen?Elkander groeten en aankijken is een goed begin en kost niets. Een glimlach kan wonderen doen. In onze streek worden eettafels tegen de eenzaamheid geopend(en gesubsidieerd)om te voorkomen dat kwetsbare mensen in een sociaal isolement terecht komen(LD 23-11-11).Onze geloofsgemeenschap heeft de taak het taboe van de eenzaamheid te doorbreken(ref.p.101109),in een kerk zou niemand zich eenzaam en ongetroost mogen voelen. Dit is geen gemakkelijke opgave,zij moet met veel tact en invoelingsvermogen geschieden. In een en dezelfde gemeenschap kan de ene persoon zich als een vis in het water voelen en de ander zich doodongelukkig en eenzaam voelen. Er moet ruimte zijn voor de verschillen in beleving,deze verschillen ontdek je door te beginnen met goed te luisteren. Het is goed om nuchter te blijven en je te realiseren dat de aardse werkelijkheid ook binnen een kerk aanwezig is,onvolmaakt en vol rafels. Wij falen steeds weer en dat zal altijd zo blijven. En toch moeten wij,steeds opnieuw, Gods liefde blijven uitstralen,ons hart openen voor de medemens en streven naar geborgenheid voor iedereen in onze gemeenschap. Referentie:Willy Bakker-Huizinga. Kom gerust eens langs(??zie p.92). Het taboe van de eenzaamheid. 2010 ISBN 978 90 297 9565 4 NUR 707 November 2011.

13

Eenzaamheid onder jongeren Koos Linders

In de brugklas had Marie-Christine (zo noemen we haar maar even) een schare vriendinnen, met wie ze tijdens de pauzes de toezichthouders het leven zuur maakte. Altijd lachen, altijd lol en in voor een geintje. Dat ging zo door tot de tweede en derde klas. Het aantal vriendinnen werd minder, maar de intensiteit van de vriendschap scheen groter te worden. Ze liep nog altijd even stralend door de school. In de derde klas begonnen de gesprekken over de keuze van het profiel, over de vraag naar haar vervolgopleiding. Pas tijdens het derde gesprek werd duidelijk dat Marie-Christine echt geen enkel idee had. Haar vriendinnen konden haar niet helpen, haar ouders ook niet. Enkele vriendinnen haakten af, omdat ze de twijfel en onzekerheid van Marie-Christine maar ‘gezeur’ vonden. Ze kon toch alles kiezen, zij met zo’n goeie resultaten? De testen bij de decaan gaven geen duidelijk beeld. ‘Kiest u maar’, verzuchtte ze. En toen kwamen de tranen. Zelf gebruikte ze het beeld van een slingerend schip in de storm (ze is een literair typetje…). Ze had geen enkel idee, voelde zich volstrekt alleen staan, had angst voor de toekomst, voor de wereld om haar heen. ‘Ik voel me doodongelukkig, meneer! Ik heb niemand!’

van teleurstellingen in mensen verwerken, van het ontwerpen van een toekomst, waarbij die toekomst allesbehalve helder is. Het is de periode, waarin ze hun eigen seksualiteit ontdekken, hun eerste ervaringen en beleving van erotiek opdoen en het aangaan van relaties in dezen. Ze onderzoeken de waarden die ze in hun opvoeding hebben meegekregen op houdbaarheid voor henzelf. Daarom zijn vrienden in deze periode zo belangrijk: het is de groep van gelijkgestemden, met wie ze hun ervaringen kunnen delen, aan wie ze zich kunnen spiegelen, die hen helpen bij de zoektocht naar een eigen identiteit. Omdat identiteitsvorming een individueel proces is, in relatie met anderen, moet de jongere toch uiteindelijk met zichzelf in het reine zien te komen. Deze periode van vallen en opstaan, van aangaan en verbreken van relaties en vriendschappen kan een groot gevoel van leegte, van niet verbonden voelen met anderen en met de wereld veroorzaken. Wanneer in deze kritieke en kwetsbare levensfase dan ook nog duidelijke patronen in het leven verstoord worden, zoals door echtscheiding van de ouders, het veranderen van woonplaats, van school, van sportvereniging, het verliezen van werk, gaat dit bijna altijd gepaard met het teloor gaan van houvast voor de toch al onzekere adolescent. Eenzaamheid is een individueel gevoel, een gevoel van er volstrekt alleen voor te staan, van niet gelukkig kunnen worden, een diep ervaren gevoel dat er een verschil is tussen de gewenste en de feitelijke contacten met de mensen en de wereld om je heen. Jongeren kunnen een druk sociaal leven hebben, maar daarin toch erg eenzaam zijn, wanneer de contacten ogenschijnlijk heel gezellig zijn, maar toch niet brengen wat ze er uiteindelijk van verwachten.

Eenzaam = alleen? Marie-Christine is niet de enige. Het is een misvatting om te denken dat eenzaamheid alleen onder ouderen voorkomt. Recente onderzoeken wijzen uit dat bijna een derde van de jongeren (pubers, adolescenten) gevoelens van eenzaamheid en stuurloosheid kent. En dat zou wel eens het topje van de bekende ijsberg kunnen zijn. Het heeft te maken met de levensperiode en met de omgeving waarin ze verkeren. Het is een periode waarin ze zichzelf leren ontdekken in hun relatie met de mensen om hen heen. Het is een periode van vertrouwen opbouwen en 14

dan? Aandragen van oplossingen heeft geen zin, het moet tóch uit de jongere zelf komen. Nabijheid en bereikbaarheid in dit proces is van het grootste belang: maak helder wat de jongere zegt, geef hem een spiegel waarin hij zichzelf kan zien en waardoor hij verder kan op zijn zoektocht naar levensgeluk. Pas dan raak je hem, raak je hem aan. Dat aanraken kan ook fysiek, ook al ligt daar in onze tijd (zeker als het om mannen gaat) meer en meer een taboe op: een hand op de arm, een schouderklopje, een arm om de schouder. Daarmee onderstreep je de aandacht en de acceptatie die je in de gesprekken wilt laten doorklinken.

Sociale media Eigenlijk is het bizar, dat juist in deze tijd met zoveel middelen om in contact met elkaar te komen (jongeren lopen daarin voorop met hun i-phone, facebook, hyves, twitter en msn) de eenzaamheid onder jongeren is toegenomen. Misschien is er toch iets mis met deze vorm van contact maken met elkaar? Je kunt in een ruimte zijn met veel (jonge) mensen die elkaar allemaal ‘kennen’, maar die allemaal met zo’n ding zitten te spelen, erger nog, die zelfs in dezelfde ruimte contact met elkaar hebben via die GSM. Is het niet zo, dat net die moderne middelen waarvan juist heel veel jongeren gebruik maken, zorgen voor heel veel eenzaamheid onder diezelfde jongeren, meer nog dan onder ouderen? Het enge hiervan is de vraag of ze nog wel tot échte vriendschap komen, tot écht contact. Nabijheid Hulp bieden aan jongeren die eenzaam zijn is een precaire zaak. Omdat eenzaamheid individueel beleefd wordt, bestaat er geen ‘standaardtherapie’ of standaardoplossing. Voor een school komt daar nog bij dat de jongere op een gegeven moment de school verlaat en in een nieuwe omgeving terecht komt. Slechts een enkele keer blijft een jongere, ook al is hij van school, contact houden met een begeleider tot het niet meer nodig is. In het algemeen heb ik me altijd laten leiden door het principe van de drie A’s: Aandacht, Acceptatie, Aanraking. De eerste twee zijn het belangrijkste. Accepteren van de gevoelens van eenzaamheid is een absolute voorwaarde. Opmerkingen als ’Maar je hebt toch een hoop vriendinnen’, doen meer kwaad dan goed. ‘Zie je wel’ is dan de reactie, ‘hij begrijpt het ook niet’. Bevestig dat je begrijpt, dat je je probeert in te voelen in dat gevoel van eenzaamheid, dat je oprechte aandacht wil geven. En laat vooral de jongere zelf aan het woord om er achter te komen wat de oorzaak/oorzaken zijn van het gevoel van eenzaamheid. Soms is dat heel concreet, meestal een complex van oorzaken. Pas wanneer daarover enige helderheid is ontstaan, kun je de vraag stellen: wat zijn jouw behoeften als individu, wat heb jij nodig om gelukkig te worden en welke stappen zet je 15

Grootouders Grootouders hebben meer tijd, meer levenservaring. En grootouders zijn nog uit de periode van vóór de uitvinding van de pc en de GSM. Ze zouden hun kleinkinderen wel eens heel waardevolle informatie kunnen doorgeven over wat échte vriendschap betekent én wat je daarvoor moet doen en laten. Aristoteles schreef: “ware vriendschap is de liefde voor de ander, omwille van de ander.” Bij vriendschappelijke relaties komt dus altijd een soort liefde kijken, wederkerigheid. Ik heb het idee dat grootouders, juist vanwege hun levenservaring, deze vorm van vriendschap niet alleen aan hun kleinkinderen kunnen doorgeven, maar ze ook daadwerkelijk met hen kunnen beleven. Grootouders hoeven niet meer op te voeden, ze zijn er gewoon, ze zijn er voor hun kleinkinderen. Zo dikwijls hoorde ik in gesprekken met jongeren zeggen, dat ze daar ook wel eens met hun oma of opa over gesproken hadden. Nu ik zelf grootvader ben, begrijp ik dat beter. Grootouders zijn minder ‘bedreigend’, daar zit je niet de hele dag mee in huis, daar is geen sprake van een ‘afhankelijkheidsrelatie’ (zij gaan niet over je zakgeld!), en vooral: ze hebben tijd. En Marie-Christine? Uiteindelijk heeft ze toch een keuze kunnen maken, heeft ze eindexamen gedaan en is ze naar de universiteit vertrokken. Een tijdje geleden kwam ik haar -toevallig- in Heerlen tegen. Ze had haar studie gestaakt, omdat het niet de keuze was die zij eigenlijk graag wilde. Het werd tóch Internationale Betrekkingen. In de keuze van vriendinnen was ze voorzichter geworden.

Een toevallige ontmoeting Wim Warmerdam

Tijdens de redactievergadering hielden we ons bezig met het thema van de 70e uitgave van ons contactblad. Allerlei thema’s werden genoemd en het werd uiteindelijk: “Alleen/eenzaam? ” Ik zou weer proberen een vraaggesprek te maken. Je denkt dan aan: bezoek aan een bejaardenhuis of verpleegkliniek of aan iemand, die pas een geliefde verloren is.

jezelf herkenbare emoties. Met een voorbeeld maakt ze het duidelijk: als je een hoer speelt, hoef je geen hoer te zijn. Je speelt universele emoties zoals vernedering, wanhoop, verdriet. Je herkent die emoties misschien op o.a. terreinen van je eigen leven. Het is vaak een proces van verwerken. Je moet er open voor staan , bijv. verdriet en wanhoop, en deze in jezelf toe willen laten.

Het bleef maar door mijn hoofd spelen en ik kwam niet tot daden. Eenzaamheid en Alleen zijn wat betekent dat eigenlijk? Is ieder mens niet wel eens eenzaam en voelt hij zich alleen? Heeft elk mens niet een plekje waar niemand aan kan komen, tenzij hij dat toestaat? Er wordt zo gauw gezegd, dat vele mensen in onze samenleving zich eenzaam voelen of alleen zijn. Vooral voor de feestdagen wordt dit actueel. Een vriendin van ons, die al vele jaren alleengaand is zei altijd: “Niemand hoeft eenzaam te zijn of zich alleen te voelen. Je moet er wel iets voor doen en dan vind je altijd mensen, die ook bij jou willen zijn”. Pijn en verdriet kun je niet wegnemen, maar door oprechte belangstelling en een luisterend oor kun je wel veel verzachten. Ik worstelde met het thema, totdat ik iemand tegen kwam, waarmee ik over dit thema kon praten. Het kwam min of meer toevallig ter sprake en er ontwikkelde zich een diepgaand gesprek. Mevrouw wenst anoniem te blijven Ze is in de herfst van haar leven en zeer opgewekt. Ze heeft in haar leven de nodige tegenslagen gehad. Buiten haar gezinsleven heeft het toneel spelen een grote rol gespeeld in haar leven. Op mijn vraag: wat is voor u eenzaamheid en alleen zijn zegt ze: “Mensen kunnen heel alleen en eenzaam zijn”. In haar toneelcarrière heeft ze vaak dit soort rollen gespeeld. Op het toneel speel je een rol, maar ook voor

Als kind en tiener ben ik veel alleen geweest. Mijn moeder is weggegaan toen ik vijf jaar was. Ik kwam in Simpelveld in een tehuis terecht. Mijn broertje en ik werden van elkaar gescheiden. Mijn broertje van drie jaar werd op een andere afdeling geplaatst. Ik was bij een tante in Eindhoven. Mijn broertje ging naar een vriend van mijn vader in Valkenburg In dat tehuis werd je een soort kameleon. Je moest je steeds veranderen en aanpassen. Mijn vader hertrouwde met een vrouw, die non was geweest. Toen ik negen jaar en mijn broertje zeven jaar was, kwamen we weer thuis. Mijn tweede moeder was heel verschillend. Dan voel je je heel alleen. In het toneel spelen kon ik veel kwijt. Ik trouwde en ook mijn man zat in de toneelwereld. Hij was regisseur van de toneelclub waarvan ook ik lid was.

16

Aangezien ik zeer zelfbewust kan zijn, liep dat gezamenlijk bezig zijn in die club niet goed. We gingen teveel van mening verschillen. Wij gingen toen onze eigen weg Wij zochten ons heil in een andere club. Ik zorgde voor onze twee kinderen en hij was bovendien heel sociaal betrokken bij andere verenigingen. Ook in deze situatie heb ik eenzame periodes gekend. We hebben daarover heel veel met elkaar gesproken. Dat heeft ons weer heel dicht bij elkaar gebracht. Ik was een heftig gevoelsmens, maar stond in een zakelijke wereld. Dat leverde weer veel onmacht en geestelijke eenzaamheid op. Zesenveertig jaar nadat mijn moeder was vertrokken stond er een maatschappelijk werker aan de deur. Hij zei: “Uw moeder wil u

Mijn broer en ik namen bedenktijd en we besloten haar een kans te geven.Toen we haar uiteindelijk ontmoetten voelde dat meteen als: “Dit is mijn moeder.” Tot haar dood hebben we nog hele goede contacten met haar gehad. Het sleutelwoord om eenzaamheid en alleen zijn te voorkomen is het begrip.

graag ontmoeten”. Mijn tweede moeder was inmiddels gestorven. Zowel mijn broer als ik zeiden: “Dat doen we niet”. Men had ons altijd verteld, dat onze moeder gestorven was. Ons was indertijd gezegd: “Een vader of moeder, die zijn kind in de steek laat is een slecht mens.” Door het leven gerijpt begrijp je dat er meerdere kanten zitten, als iemand zijn/haar gezin verlaat. Het kan niet zomaar een impuls zijn.

niet kunt delen. Je bent niet gekend. Elk mens wil bevestigd worden in zijn/haar bestaan. Het hoeft niet altijd een gesproken woord te zijn het kan ook in een oogopslag of een gebaar een aanraking een ander het gevoel geven, dat hij/zij er mag zijn, zoals hij/zij is. Dat mensen elkaars nabijheid veel minder ervaren als vroeger komt o.a. door het individualisme van onze tijd. Als er iets dramatisch gebeurt, dan merken mensen

C

O

M

M

U

N

I

C

A

T

I

E

Ook in een relatie kunnen conflicten ontstaan. Je kunt ze niet altijd oplossen, maar je kunt het er wel over hebben. Je moet je kwetsbaar opstellen en proberen de muur, die is ontstaan af te breken. Als we het over eenzaamheid hebben dan betekent dit, dat je gedachten en gevoelens

17

opeens, dat ze bij elkaar horen. Dan vindt men weer solidariteit en helpt men elkaar door deze tijd heen. We hebben het pas weer meegemaakt bij de gebeurtenissen rondom het winkelcentrum ’t Loon.

Op mijn vraag of zij bekend zijn met Samen Onderweg volgt een overtuigend ‘ja’. We moeten nu zondags wel naar de tv kijken om Eucharistievieringen te volgen. Dikwijls zet ik echter de EO aan omdat die inspirerender zijn. Op mijn vraag: ”Wat vindt u zo bijzonder aan Samen Onderweg?”, antwoordt zij:

Als voorbeeld kijk ik naar een DVD. Het is een éénakter. Een echtpaar heeft een groot stil verdriet maar zij kunnen er met elkaar helemaal niet over praten. Er wordt dan ook geen woord gezegd. In een armzalige kamer staat een tafel met twee borden .Men hoort alleen druppels water vallen, als symbool van verloren illusies het wegsijpelen van hoop Ze staan aan weerszijden van de tafel. Soms kijken ze elkaar aan, maar meestal kijken ze langs elkaar heen. De vrouw brengt een kom soep binnen, maar kan de soep niet opscheppen. De man gaat naar boven en komt met een oude kinderwagen naar beneden. De vrouw pakt er een bundeltje uit en gaat het bundeltje van kinderkleertjes ontdoen. De man kijkt vertwijfeld toe. Ze vinden elkaar niet in hun verdriet; ze zijn onmachtig om te praten maar blijven eenzaam en alleen in hun groot verdriet en gemis steken. Toppunt van eenzaamheid. Een beklemmend verhaal.

“Wij voelen ons daar thuis. Je krijgt inspiratie en daarmee ga je naar huis en probeert er iets mee te doen. Vooral de vredeswens doet me altijd iets, want je voelt dat het echt gemeend is. De gebeden zijn verschillend, vooral het Credo en het Tafelgebed. Je wordt uitgedaagd om erover na te denken. De tekst neem ik altijd mee naar huis. Ieder mens heeft bepaalde gaven gekregen. Hij moet die ontwikkelen en in dienst stellen van anderen.” Ze loopt naar de boekenkast en haalt een gedichtenbundel te voorschijn en leest het volgende voor van Neeltje Maria Min: Mijn moeder is mijn naam vergeten Mijn kind weet nog niet hoe ik heet Hoe moet ik mij geborgen weten Noem mij, bevestig mijn bestaan Laat mijn naam als een keten

Terug naar mijn gesprek. Zowel meneer als mevrouw hebben de laatste jaren veel in moeten leveren. Toch zijn beide opgewekt en relativerend. Ze hebben zich noodgedwongen helemaal terug moeten trekken uit hun sociale leven. Meneer heeft allerlei lastige kwalen en veel pijn. Mevrouw heeft naar aanleiding van herseninfarcten weer helemaal opnieuw moeten leren praten, lezen en schrijven. Ze zijn dus hoofdzakelijk aan huis gebonden. Er heerst een gezellige en gastvrije sfeer in huis.

Noem mij, noem mij, spreek mij aan O, noem mij bij mijn diepste naam Voor wie ik liefheb wil ik heten: ( vul uw naam maar in ) Diep onder de indruk neem ik afscheid van deze fantastische vrouw. Ik dank haar voor dit openhartige gesprek. Ik heb veel van haar geleerd.

18

Eenzaamheid Wil Sprokkel

Met name gedurende de laatste jaren wordt er veel over eenzaamheid geschreven en gesproken. Bij de televisie en de radio gaan ook nogal wat programma’s over eenzaamheid. Wikipedia omschrijft eenzaamheid als “het gevoel alleen te zijn, geïsoleerd te zijn van anderen”. Onderzoekers omschrijven eenzaamheid als “het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten” Op deze definitie van mevr. de Jong-Gierveld is het meeste onderzoek naar het vóórkomen van eenzaamheid gebaseerd. Hoe is volgens de literatuur de omvang van eenzaamheid? • Van de Nederlandse bevolking ouder dan 12 jaar is 10% sterk of zelfs zeer sterk vereenzaamd. Dat zijn meer dan 1 miljoen mensen!! • Voor gehandicapten en chronisch zieken bedraagt het percentage sterk of zelfs zeer sterk zelfs 16% • Van alle jongeren is 7% sterk of zeer sterk vereenzaamd. Eenzaamheid treft dus niet alleen ouderen! Ook jongeren gaan eronder gebukt. • Voor jongeren met een handicap of chronische ziekte bedraagt het percentage sterk of zeer sterk vereenzaamd 13% ( bron: TNS/Nipo -Ned. Rode Kruis december 2011)

Binnen “Samen Onderweg” hebben wij ook met eenzaamheid te maken. Wij proberen daar op een aantal manieren aandacht aan te besteden. Allereerst willen wij ruimte en tijd creëren voor ontmoeting met elkaar. Ontmoeting na de verschillende vieringen in de koffiekamer. Individuele ontmoetingen vinden ook plaats. Daarnaast zijn er pastorale ontmoetingen en gesprekken met mensen door onze pastor en door anderen. Onze zorggroep heeft o.a. contacten met mensen die eenzaam zijn en behoefte hebben aan persoonlijke zorg en begeleiding. Natuurlijk worden onze zieken niet vergeten; soms zijn zij eenzaam, soms hebben zij 19

behoefte aan een gesprek over hun ziekte en soms zijn zij blij met een luisterend oor en een stille aanwezigheid van iemand naast zich. Heel belangrijk is de zorg voor en na uitvaarten. Droevige situaties in een mensenleven kunnen de kans op eenzaamheid vergroten. Een luisterend oor, een stil aanwezig zijn, een helpende hand, een aardige geste, een hand op een schouder worden heel vaak als een bijzondere hulp ervaren. Wij proberen als Samen Onderweg een en ander te realiseren, maar wij beseffen natuurlijk heel goed, dat er nog veel meer gedaan kan worden. Vanuit een andere tak van vrijwilligerswerk mag ik daar misschien het volgende aan toevoegen. Het Nederlandse Rode Kruis helpt mensen in nood. In eigen land en wereldwijd. Deze vrijwilligersorganisatie verleent noodhulp aan slachtoffers van oorlogen, rampen of conflicten, maar ook aan mensen die zich door omstandigheden in een kwetsbare positie bevinden en daarom extra hulp nodig hebben. Daarnaast verleent het Rode Kruis sociale hulp, bijvoorbeeld om eenzaamheid te verminderen en de zelfredzaamheid van chronisch zieken en gehandicapten te vergroten. Het Nederlandse Rode Kruis is onderdeel van een internationale organisatie. In de afdeling Heerlen en Omstreken van het Nederlandse Rode Kruis – waar ik secretaris van mag zijn - proberen wij concreet ook iets aan eenzaamheid te doen. Vrijwilligers (m/v) van taakveld 2 ( beter bekend als “de welfare”) zijn elke week een middag aanwezig bij ouderen in bejaardencentra en dienstencentra. Zij proberen door middel van creatieve activiteiten en het voeren van gesprekken mogelijke eenzaamheid te helpen oplossen. Een cursus “vrienden maken” helpt mensen, hun contacten uit te breiden. Een andere taak van onze afdeling is de “ noodhulp ”. Een goed voorbeeld daarvan is het verlenen van bijstand bij noodsituaties. Met name de Opvang en Verzorging valt hieronder.

Concreet hebben wij daar in Heerlen mee te maken gehad van 3 december 2011 tot en met 12 december 2011. De bewoners van de Homerusflat boven ’t Loon in Heerlen moesten op zaterdagmorgen 3 december 2011 om 02.30 uur geëvacueerd worden. De situatie in t Loon gaf daar aanleiding toe. Dat wil dus zeggen: onmiddellijk je vertrouwde appartement verlaten, heel snel je koffer pakken en daar slechts het noodzakelijke in stoppen. In het holst van de nacht vertrokken de bewoners naar een opvanglocatie, in dit geval het Van der Valk hotel te Heerlen. Ik kon en kan mij heel goed voorstellen, dat je je dan (erg) eenzaam voelt. Na het in werking treden van het alarmschema ( vrijwilligers worden via een vooraf bekend systeem gebeld) zijn een aantal Rode Kruisvrijwilligers onmiddellijk naar het Van der Valk Hotel gegaan. Zij waren daar aanwezig toen de eerste “geëvacueerden” aankwamen. Met een klein koffer in de hand, niet wetend hoe een en ander zal aflopen, niet wetend wanneer je weer naar je eigen appartement terug kunt gaan, zo kwamen de bewoners van de Homerusflat rond 03.00 uur op zaterdagmorgen 3 december 2011 in het hotel Van der Valk aan. Eenzaamheid kan dan echt voelbaar worden, zeker als je al wat ouder bent en familie en vrienden niet in de directe omgeving van Heerlen wonen. Vrijwilligers van de afdeling Heerlen e.o. van het Rode Kruis zijn vanaf 3 december 2011 in het Hotel Van der Valk aanwezig geweest. (Aanvankelijk ook 3 nachten, daarna elke middag van 12.00-18.00 uur). Binnen de Rode Kruis-organisatie is het zo, dat bij een langdurige inzet ook vrijwilligers van andere afdelingen ( Brunssum, Geleen en Valkenburg) assistentie verlenen en dat functionarissen van het District Zuid-Limburg van het Nederlandse Rode Kruis een en ander coördineren. Ook een beroepskracht van het Nederlandse Rode Kruis uit het gewest Zuid-Nederland was op gezette tijden aanwezig en bracht het landelijke bestuur op de hoogte van het wel

en wee van de bewoners en de vrijwilligers in Heerlen. Vrijwilligers van het Rode Kruis hebben in die weken getracht de bewoners in de opvanglocatie te ondersteunen. Ook ambtenaren van de gemeente Heerlen deden dit. Hoe? Door er te zijn, door een luisterend oor te bieden, door signalen -hoe klein ook- op te vangen, door een gesprek te voeren of zo maar een praatje te maken, door een attent gebaar, door een helpende hand te bieden bij allerlei moeilijke en minder moeilijke situaties, door het begeleiden van de bewoners naar de taxi of de bus, door het controleren van medicijnen, of door zo maar een kopje koffie of thee mee te drinken. In die bijna 3 weken is de band tussen de bewoners onderling, tussen de bewoners en de vrijwilligers en tussen de vrijwilligers onderling versterkt. Blijkbaar kan een moeilijke en droevige situatie een basis vormen voor een (hernieuwd) menselijk contact.Als vrijwilligers hebben wij veel sympathie en dankbaarheid mogen onder-vinden. Een concrete moeilijke situatie ( en dus niet een oefening) heeft ons aangezet met nog meer energie onze Rode Kruis-taken voort te zetten. En dan … de ochtend van 23 december 2011. De bewoners konden terugkeren naar hun appartementen in ’t Loon. Een gevoel van opluchting en dankbaarheid was te bespeuren. De Rode Kruis-vrijwilligers namen afscheid van de bewoners en van elkaar. Moe, maar met een goed gevoel ging een ieder weer zijns weegs. Die ochtend kwam bij mij een citaat van Jean Henry Dunant, de stichter van het Rode Kruis, in mijn gedachte op: “Dit werk is belangrijk voor ons. Internationaal. Universeel. Het is het werk van allen voor allen. Iedereen moet het zich aantrekken. Ieder volk, ja zelfs iedere familie”. Als wij deze gedachte zouden projecteren op de situatie in onze stad, in ons land, in Europa, in onze wereld en daadwerkelijk zouden uitvoeren, zou dan de eenzaamheid niet (veel) minder zijn? 20

Wat je zelf kunt doen * Verander jezelf, niet de omgeving. Je kunt * Vind je het moeilijk om iets alleen te doen, jezelf van binnenuit veranderen en je eigen acties bekijken.

zoek steun bij maatschappelijke organisaties in je buurt, bijvoorbeeld Steunpunt Mantelzorg, de Zonnebloem.

* Neem de tijd om naar anderen te luisteren.

*

Word, indien mogelijk, vrijwilliger. Je leert dan nieuwe mensen kennen.

*

Zet de tv uit als je gebeld wordt en laat je mobiele telefoon uit als bij iemand op bezoek gaat. De kwaliteit van je contacten neemt daardoor toe.

*

Lees een boek, bezoek een museum of theater.

*

*

Overweeg om een huisdier te nemen. Dieren zijn goed gezelschap. Het uitlaten van een hond is een voortreffelijke manier om mensen te ontmoeten.

Vraag je af of je iets kunt doen voor iemand in je eigen omgeving.

*

Stuur eens een kaartje.

Wat je zelf kunt doen Aandacht voor mensen Léon G.W. Savelkoul Directeur Parc Imstenrade

Eenzaamheid is een (groot) maatschappelijk probleem en treft veel Nederlanders direct in hun welzijn en welbevinden. Het is een ingrijpend fenomeen: eenzaamheid houdt in dat er misschien niemand is waarop je terug kunt vallen of iets mee kunt delen. Met name de individualisering heeft grote gevolgen voor de sociale leefwereld van mensen. Eenzaamheid komt voor in alle lagen van de sociale bevolking en komt voor onder alle bevolkingsgroepen voor, zowel onder jongeren als onder ouderen. Ook binnen Parc Imstenrade komt eenzaamheid voor, ondanks de bundeling van 300 (woonzorg) appartementen waar zo’n 460 mensen woonachtig zijn.

een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit) van bepaalde sociale relaties. Een schatting is dat 30% van de Nederlandse bevolking eenzaam is. Voor Parc Imstenrade zou dit betekenen dat ongeveer 130-140 bewoners eenzaamheid ervaren. Er kan onderscheid gemaakt worden in verschillende typen van eenzaamheid: - bij emotionele eenzaamheid is sprake van een subjectief ervaren gemis van een emotioneel hechte band en / of intieme relatie met een partner of hartsvriend(in) - bij sociale eenzaamheid is er sprake van een subjectief ervaren gemis van betekenisvolle relaties met een bredere kring van mensen zoals kennissen, buren, collega’s, mensen die dezelfde interesse delen in hobby of sport etc. Hierbij spelen factoren zoals persoonlijkheidskenmerken van mensen: het ontbreken van bepaalde

We kennen allemaal de spreuk: ’eenzaam, maar niet alleen’ en weten dat eenzaamheid niet hetzelfde is als zonder anderen zijn. Eenzaamheid is het subjectief ervaren van 21

sociale vaardigheden, zelfvertrouwen en probleemoplossend vermogen. De gezondheid: uit onderzoek blijkt dat er een duidelijke relatie is tussen slechthorendheid en eenzaamheid. Typische ouderdomskwalen zoals mobiliteitsproblemen, slechtziendheid en incontinentie kunnen eenzaamheid in de hand werken. En zingeving. Het overlijden van een partner, verlies van contacten door verhuizing, scheiding, afname van het cognitieve vermogen zijn oorzaken die eveneens het gevoel kunnen versterken. Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen met weinig sociale relaties.

zorgverlening vragen om bewoners te stimuleren dan wel te begeleiden naar deze bijeenkomsten. Maar we kunnen en willen dit niet alleen vormgeven. We zien een belangrijke rol weggelegd voor onze eigen bewoners om hun medebewoner die eenzaam of alleen is, mee te nemen naar deze bijeenkomsten, een huisbezoek te brengen of in kleine kring bij elkaar te komen. Dit jaar starten we het project Vroeginterventie (advies, informatie en voorlichting) met huisbezoeken bij onze bewoners. Een van de verpleegkundigen wordt opgeleid om aan de hand van een instrument ouderen die kwetsbaar zijn te onderkennen, te ondersteunen, contacten. Op termijn willen we dit verdiepen naar een variant van buddyproject waarbij een vrijwilliger, maar dit kan ook een bewoner, gekoppeld wordt aan een andere bewoner en zo zijn/haar maatje wordt. Belangrijk is dat we eenzaamheid binnen Parc Imstenrade bespreekbaar hebben gemaakt, draagvlak proberen te creëren onder bewoners en medewerkers om dit probleem aan te pakken. We hopen dat Parc Imstenrade uitgroeit tot een community waar eenzame mensen iets aan kunnen hebben.

Het besef dat eenzaamheid ook (veel) moet voorkomen op Parc Imstenrade, is afgelopen jaar aanleiding geweest om dit gevoelig onderwerp op de agenda te zetten. In overleg met de huurdersvereniging, de cliëntenraad en diverse bewonerscommissie hebben we gebrainstormd over: hoe kunnen we eenzaamheid verminderen en sociale contacten bevorderen. Dit heeft geleid tot een aantal actiepunten waarbij ontmoeten, aandacht voor mensen centraal staat. Afgelopen jaar zijn we gestart met ons barproject. In een van de ontmoetingsruimte het Rendez-vous hebben we een bar gemaakt die wekelijks door bewoners (vrijwilligers) wordt bemand. Onder het genot van een glaasje wijn komen nu wekelijks tussen de 40- 70 bewoners bij elkaar. Onder het motto: neem je buurman/buurvrouw mee, proberen we sociale contacten te bevorderen. Daarnaast hebben we afgelopen jaar een kennismakingsbijeenkomsten voor nieuwe bewoners onder het genot van koffie en vlaai ingevoerd. Iedere nieuwe bewoner wordt persoonlijk uitgenodigd waarbij zij de gelegenheid krijgen om kennis te maken met andere nieuwe bewoners, een afvaardiging van de huurdersvereniging, cliëntenraad en pastorale groep. Maandelijks bieden we vanaf 2012 een recreatief programma aan dat laagdrempelig is en gericht is op gezelligheid en ontmoeten, ter aanvulling op de dagactiviteiten en het Kunst & cultuurprogramma van Parc Imstenrade. Waar nodig wordt de 22

Colofon Colofon Nr. 70, jaargang 22 – februari 2012 Contact Onderweg is een uitgave van de gemeenschap en Stichting Samen Onderweg Redactie: Joop Cottaar, Herman Vos, Wim Warmerdam en Corry van Zandvoort Vormgeving: Herman Vos Adres van de Stichting, tevens adres van de redactie van Contact Onderweg: Akerstraat 97 6417 BK Heerlen tel. 045 – 574 24 46 Internet: http://www.samenonderweg.nl e-mail: [email protected] Bankrekening: Rabobank 1199.12.023 te Heerlen/ Postbank 5707957 t.n.v. Stichting Samen Onderweg De pastor van de stichting, Marie-José Voss, is bereikbaar via telefoonnummer 045 – 574 24 46 of 043 – 3656358 (privé) Bijdragen (liefst als Word-bestand) of reacties kunnen aan bovengenoemd adres gestuurd worden of gedeponeerd in de brievenbus in de hal van de kapel. Via e-mail kan ook: [email protected]

23