Novità NIEUWS VAN DANTE ALIGHIERI NIJMEGEN NOVEMBER Lezing JACQUES JANSSEN OVER 750 JAAR DANTE

Novità NIEUWS VAN DANTE ALIGHIERI NIJMEGEN · NOVEMBER 2015

Lezing JACQUES JANSSEN OVER 750 JAAR DANTE Gratis WIN KAARTEN VOOR PAOLO VENTURA IN HET VALKHOF Boeken EXTRA VEEL PAGINA’S BOEKEN

Dante Alighieri Nijmegen

LEZING

Novità November 2015 1

750 jaar Dante: VerumBonum-Pulchrum. Dantes betekenis annu nu door JACQUES JANSSEN

WANNEER Woensdag 11 november 2015 om 19.45 uur.

Dat de schoonheid van Dantes werk eeuwigheidswaarde heeft en de actualiteit overstijgt zal niemand betwisten. Elke illustratie ervan deelt in het ‘etterno piacer’ dat zijn werk oproept en dat talloze kunstenaars blijft inspireren.

WAAR Logegebouw (voorheen het Steiger-theater). Het adres is Fortstraat 7, 6523 DG Nijmegen

Maar hoe is met de waarheid en de moraal gesteld die Dante biedt? Zijn die bestand tegen de tand des tijds, boeien die nog steeds of verbloemt de schoonheid van de taal een achterhaald gedachtegoed? En hoe verhouden het ware, het schone en het goede in zijn werk zich tot elkaar? Zijn het inderdaad communicerende vaten, volgens het oorspronkelijke, scholastieke adagium: ‘ens et unum, verum, bonum et pulchrum convertuntur’? Het zijn vragen waarop Jacques Janssen in woord en beeld een bescheiden en voorlopig antwoord zoekt, dat ongetwijfeld nieuwe vragen oproept.

JACQUES JANSSEN Jacques Janssen is emeritus hoogleraar cultuuren godsdienstpsychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij publiceerde diverse boeken en artikelen over studentencultuur, jeugdcultuur en de betekenis van religie in de hedendaagse samenleving. In 1999 verscheen van zijn hand een nieuwe, geannoteerde vertaling van Dantes Hel. De laatste jaren was zijn onderzoek primair gericht op de psychologie van het gebed en de religieuze ervaring. Tijdens zijn emeritaat blijft hij zich interesseren voor godsdienst>

LEZING


psychologische thema’s, de Divina Commedia en het vertalen daarvan. Momenteel werkt hij aan een boek over de geschiedenis en de betekenis van het gregoriaans, voor Dante de muziek bij uitstek. Daarna volgen, Deo volente, de vertalingen van Purgatorio en Paradijs.

Novità November 2015

AGENDA

Tentoonstellingen, Italië & Nederland door YVETTE DRIEVER

AMSTERDAM

MILAAN

De droom van keizer Constantijn. Topstukken uit drie Romeinse musea: de Vaticaanse musea, de Capitolijnse musea en het Nationaal Romeins museum. Van 3 oktober 2015 tot 7 februari 2016 Nieuwe Kerk www.nieuwekerk.nl

Giotto, Italia Tot 10 januari 2016 Palazzo Reale comune.milano.it/palazzoreale

AMSTERDAM

Sicilië en de zee –duik in het verleden Tot 17 april 2016 Allard Pierson Museum www.allardpiersonmuseum.nl AMSTERDAM

Michelangelo Antonioni - il maestro del cinema moderno Tot 17 januari 2016 Eye www.eyefilm.it

FLORENCE

Bellezza divina - tra Van Gogh, Chagall e Fontana Tot 24 januari 2016 Palazzo Strozzi www.palazzostrozzi.org NIJMEGEN

Paolo Ventura: un mondo infinito! Tot 10 januari 2016 Museum Het Valkhof www.museumhetvalkhof.nl

3

Win 2 kaarten voor de tentoonstelling van Paolo Ventura in Museum Het Valkhof Wij verloten in samenwerking met Museum Het Valkhof twee toegangskaarten kaarten voor ‘Paolo Ventura: un mondo infinito’.

O TE

RI

J

Soci die hun bijdrage voor dit jaar hebben voldaan kunnen meeloten door vóór 11 november een e-mailbericht te sturen naar [email protected] november o.v.v. ‘loterij Ventura’.


AGENDA

Programma Dante Nijmegen WOENSDAG 11 NOVEMBER 2015, 19.45 U

WOENSDAG 9 MAART 2016, 19.30 U

Lezing door Jacques Jansen: 750 jaar Dante: Verum - Bonum - Pulchrum. Dantes betekenis anno nu

Italiaanse film in samenwerking met Lux Nijmegen

5

WOENSDAG 13 APRIL 2016, 19.45 U WOENSDAG 16 DECEMBER 2015, 19.30 U

Italiaanse film in samenwerking met Lux Nijmegen

Lezing voor Willy van Ophem: Het Napolitaanse lied van 1914-1940 WOENSDAG 18 MEI 2016, 19.45 U

WOENSDAG 6 JANUARI 2016, 19.45 U

Nieuwjaarsbijeenkomst: Dante per Dante WOENSDAG 3 FEBRUARI 2016, 19.45 U

Lezing in het Italiaans door Carla Rita Palmerino: Il libro della natura secondo Galileo

Serata di fine stagione: een frisse en romige verrassing met schrijver Ernest van der Kwast


AGENDA

Programma Dante Alighieri Kleve VRIJDAG 23 OKTOBER 2015

DONDERDAG 10 DECEMBER 2015

Multimediale voorstelling door Sabine Sonntag: Callas Forever oder Die ewige Primadonna Kolpinghaus Kleve, 19.30 u

Diavoorstelling door Renzo Brizzi: Eurokrise: ist auch Italien eine Zeitbombe? Kolpinghaus Kleve, 19.30 u

LEER ITALIAANS IN ITALIË

● taal- en cultuurcursussen voor alle leeftijden ● 45 bestemmingen in heel Italië ● vanaf 1 week tot een heel studiejaar ● specials gastronomie, wijn & kunst ● mode- & designopleidingen in Milaan ● géén administratiekosten; wel persoonlijk advies

Vraag onze brochure aan! Tel. 0345 52 01 52

■

[email protected]

■

www.italstudio.nl

www.italstudio.nl

6


AGENDA

Programma Alliance Française Nijmegen

7

DINSDAG 17 NOVEMBER 2015

DONDERDAG 10 MAART 2016

Lezing door Nico Nelissen: « Het veranderende gezicht van Parijs » Café Zaal Groenewoud, 20.00 u

Lezing door Henri Helfre: « Napoléon et la Hollande » Café Zaal Groenewoud, 20.00 u

DONDERDAG 10 DECEMBER 2015

DONDERDAG 31 MAART 2016

Toneelstuk van Stéphane Dugain en Jeanne Couppié: « Le prochain train » Aula Kandinsky College, 20.00 u

Café chantant met Les Copains De Muse, Malden DONDERDAG 21 APRIL 2016

MAANDAG 18 JANUARI 2016

Franse filmavond door Denis Mandon Kandinsky College, 19.30 u DONDERDAG 18 FEBRUARI 2016

Lezing door Marie-Paule Eeckhout: « L’Hôtel-Dieu de Beaune » Café Zaal Groenewoud, 20.00 u

Lezing door Alicia C. Montoya: « Mme Leprince de Beaumont et La Belle et la Bête » Zaal Gr 1.176 Grotiusgebouw Radboud Universiteit Nijmegen, 19.30 u

OPROEP

Soci gezocht voor Dante per Dante Woensdag 6 januari heffen we traditiegetrouw het glas op het nieuwe jaar. Aansluitend organiseren wij Dante per Dante, waarbij het de bedoeling is dat u als socio uw medesoci vermaakt met een hilarische, ontroerende, droevige of gewoon mooie Italië-belevenis. Uw verhaal mag kort zijn (enkele minuten) of ook langer. Bijvoorbeeld twee korte verhalen mag ook. Wij hopen dat u zich in groten getale zult melden!


AANMELDEN U kunt zich aanmelden door een e-mailbericht te sturen naar [email protected]

NIEUWS


Mondadori koopt boekendivisie van Rizzoli door ROB KAMP

Mondadori heeft besloten de boekendivisie van RCS Editore, uitgever van onder andere de Corriere della Sera over te nemen. Hoofdaandeelhouder van RCS is de familie Agnelli. Daarnaast zijn er aandelen in handen van Diego delle Valle, bekend van het merk Tod’s en hoofdsponsor van de restauratie van het Colosseum. Onder Rizzoli vallen de uitgeverijen Rizzoli, Bompiani, Febbri, Marsilio. Er was ook een belang van 58% in Adelphi. Dat is echter teruggekocht door de eigenaar van het overige deel Roberto Calasso, die daarmee voor 100% eigenaar is. CONCURRENTIE

De overnameprijs is 127,5 miljoen euro. Het marktaandeel van Mondadori is nu 35% (het aandeel van Rizzolo was 11%). Alleen de concurrentie-waakhond kan nog roet in het eten gooien.

“

De aandelen zijn in handen van de Agnelli’s en de Della Valle’s

NIEUWS


Rome zonder burgemeester door ROB KAMP

Rome heeft geen burgemeester meer en wordt nu bestuurd door een commissaris, in afwachting van de verkiezing van een nieuwe burgemeester, die voor 2016 gepland is. Met de laatste twee burgemeesters heeft Rome het niet getroffen. De laatste, Marino, twee jaar geleden met ruime meerderheid verkozen, heeft het onderspit moeten delven als gevolg van een ontoegankelijke persoonlijkheid en een weinig politieke houding. Marino was een beginneling in de politiek na als chirurg gewerkt te hebben. Uiteindelijk werden een bekeuringen-affaire en een reis naar de Verenigde Staten om de paus aldaar te ontmoeten hem fataal. ALEMANNO

De voorganger van Marino, Alemanno, was een door de wol geverfde politicus. Een man die zich in neofascistische kringen ophield en die gemeentelijke diensten verstrekte aan mensen uit eigen kring. Het betreft geen incidenten. Er is iets grondig mis in Rome. Corriere della Sera-commentator Ernesto Galli della Loggia beschrijft het klimaat dat ten grondslag ligt aan het bestuurlijke verval van Rome in de afgelopen 30 jaar. De stad is uit elkaar gegroeid. Er is geen herkenbare elite meer en ook de oude bevolking is weg. De tradities van vroeger en het hart van de stad zijn ver te zoeken. Vanaf de jaren ’70 zit er geen leven meer in de stad. Het gonst niet meer van leven en ideeën zoals daarvoor nog wel het geval was, toen kunstenaars, intellectuelen, journalisten, acteurs en actrices

“

Er is steeds meer ruimte voor consultants en ambtenaren

NIEUWS


elkaar ontmoetten in cafés, galeries en boekhandels die nu praktisch allemaal zijn verdwenen. OPPORTUNISME

Ook de salons van de Eerste Republiek zijn er niet meer. In plaats daarvan zijn er ‘invloedssferen’, coalities van verenigingen van kooplieden, taxichauffeurs, aannemers, hotel- en restauranthouders, enzovoort. Met hun net van vertrouwenspersonen, cliënten, vrienden en vrienden van vrienden hebben zij politici stemmen te bieden. Zij zijn het die achter de schermen de stad ongegeneerd opportunistisch besturen. Zij zijn het die elke uitbreiding anders dan die van de tertiaire sector tegen te houden. Dat betekent dat er geld wordt gemaakt met aanbestedingen en vergunningen. De enige andere manier om in Rome geld te maken is door de historische stad als een melkkoe uit te buiten. POLIZIA

Er komt steeds meer ruimte voor consultants en ambtenaren – Rome heeft de meest lakse en meest uit zijn voegen gegroeide administratie van heel Italië. Verborgen achter een muur van vakbonden, al dan niet van waarde, worden dagelijks burgers op schaamteloze wijze afgezet. Als symbool voor de slecht functionerende administratie geldt de nieuwe, onzinnige naam voor de politie, die nu Polizia di Roma Capitale heet. Wat niet veranderd is zijn de onvriendelijkheid en de slechte manieren van de agenten. Die daarmee wel prima passen in een stad die agressief en lusteloos is en waar de regels met voeten worden getreden.

“

Rome is sinds de jaren ‘70 uit elkaar gegroeid

NIEUWS


Expo 2015: Nederland zonder eigen paviljoen door ROB KAMP

De Expo in Milaan is een gigantisch succes geworden. Enkele dagen voor de sluiting zijn er meer dan 22 miljoen bezoekers geweest. Ook uit het land dat geen geld wenste te spenderen aan een eigen paviljoen (we hebben het over Nederland) en pas op het allerlaatste moment toch nog deelnam dankzij een lobby van de industrie. Wat was er naast het kermisrad en de mobiele frietkraam nog meer te zien en te doen? FRIETEN

Carlo Baroni schrijft erover in de Corriere della Sera. Nederland is volgens hem het land dat er niet is met een paviljoen maar toch is het aanwezig binnen het terrein met vrolijkheid, muziek, zeelucht en uiteraard Nederlandse producten. Nederland is geen land van oude mensen maar met leeftijd heeft dat niks te maken. In de Nederlandse ruimte moet je in de juiste stemming zijn. In Nederland kun je naar Amsterdam gaan om de kleur te vinden die je thuis niet hebt. Dat hebben de Nederlanders meegenomen naar Milaan. Een auto uit de jaren ’70 met etenswaar. Bloemenmeisjes. Frieten, samen met de neven uit Vlaanderen. Broeken met uitlopende pijpen als olifanten. Het restaurant waar onze pasta met onze pesto wordt gecombineerd met Nederlandse garnalen. Het enige wat ontbreekt is het zebrapad. Het Nederlandse terrein ligt naast dat van de Heilige Stoel. De fijnproevers aan de ene kant, de mystici aan de andere kant. Dankzij de hemel maakt het leven nooit zulke banale

“

Het Nederlandse terrein ligt naast dat van de Heilige Stoel

NIEUWS


verschillen. De wereld is niet zwartwit. De Nederlanders hebben hun buren verrast met een grote vaas bloemen met exotische namen, wonderschoon zoals hun tulpen. De Nederlanders glimlachen altijd, zoals zij gewend zijn oceanen uit te dagen. Bang voor de kleine problemen zijn ze niet. KERMIS

De Nederlandse organisatoren hebben ze smaak zo te pakken dat ze thuis in Nederland ook een Expo willen organiseren. In Rotterdam, welteverstaan, zoals Elov Weelinck van het ministerie van Buitenlandse zaken meldt. ‘Het paviljoen dat geen paviljoen is maar een kermis, is een keuze uit noodzaak. We hebben pas op het allerlaatst besloten mee te doen. Er was geen tijd meer om iets te bouwen en we moesten ook nog op zoek naar sponsors. De creativiteit heeft ons gered.’

NIEUWS


Een Danteske novità door ROB KAMP

Het lijkt onmogelijk dat er na al die tijd (750 jaar na de geboorte!) nog iets nieuws over Dante Alighieri wordt ontdekt, maar toch is het zo! Het Centro Pio Rajna in Rome hield eind september een wetenschappelijk congres over de vondst. Centraal staat Francesco Barberino, dichter, notaris, kunstenaar en reiziger. Mogelijk kende Dante hem goed; zij werden in hetzelfde jaar geboren. Barberino was degene die voor het eerst melding maakte van Dante’s werk en hij was de eerste die het werk van Dante illustreerde. Dat Dante’s werk al gauw met belangstelling werd gevolgd, wordt door meer bronnen gemeld. Maar Barberini is de eerste die melding maakt van de verspreiding van de Inferno, in een notitie uit eind 1313-maart 1314. Daarin schrijft hij dat Dante in een werk dat Commedia wordt genoemd naast vele andere dingen de hel behandelt en Vergilius als zijn meester presenteert. Hij vervolgt dat het de attente lezer duidelijk is hoezeer Dante gegroeid is door de studie van de Romeinse dichter. COMMEDIA

Deze notitie bewijst dat de Commedia, waar hij tussen 1305 en 1307 mee bezig was, al voltooid was. Wellicht dat de eerste twee gezangen al herzien en gepubliceerd waren. De notitie komt uit Documenti d’amore, een allegorisch werk dat door Barberino in zijn Provençaalse ballingsoord is geschreven. Een curieus werk met verzen in de volkstaal, een letterlijke vertaling met uitvoerig commentaar en met 29 miniaturen en tekeningen van eigen hand.

“

Het Nederlandse terrein ligt naast dat van de Heilige Stoel

NIEUWS


Francesco da Barberino werd in 1264 in de Val d’Elsa geboren uit een adellijke familie. Hij studeerde in Florence Vrije kunsten en vervolgens Burgerlijk recht in Bologna om bij de bisschop in Florence notaris te worden. Daar kwam hij in contact met de Stile Nuovo van Cavalanti en Dante. Hij had ook contact met kunstenaars uit de omgeving van Cimabue en Giotto. Hij was dichter van liefdesgedichten en schrijver van romans, die echter verloren zijn gegaan. Omdat hij een ghibellijn was moest hij, net als overigens Dante, Florence in 1304 verlaten. En net als Dante hield hij zich op in Padua en Treviso, om tussen 1309-1313 in Avignon te belanden, van waaruit hij Frankrijk bereisde. BALLINGSCHAP

Een brief in het Latijn aan de keizer om de ballingschap op te heffen had succes en in 1317 was hij terug in Florence om als notaris aan de slag te gaan. Zijn lange carrière als functionaris en politiek raadgever werd beëindigd toen de pest hem in 1348 velde. Dante was al in 1321 overleden. Boccaccio schreef het epitaaf voor het graf in de S. Croce. Naast de Documenti d’amore schreef Barberino ook een traktaat over vrouwenonderwijs in vlotte verzen. In 2003 werd er bij Christies een kleine Codex aangeboden van 13,4 bij 10,2 centimeter, met de hand ingebonden in rood fluweel, bestaande uit 174 bladen waarvan 70 met geraffineerde miniaturen waarin tekst en beeld harmonieus samengaan. Onderzoek bracht aan het licht dat het ging om het L’officiolum, tussen 1304 en 1309 samengesteld door Barberini in Padua. De data zijn terug te vinden in de Documenti. Het betreft het vroegste getijdenboek in het Italiaans. Naast de traditionele gebeden voor de dag bestaat het boekje uit een allegorisch traktaat over de hoop. Het boekje getuigt van het succes van Dante’s werk terwijl hij het nog aan het schrijven was. De destijds anonieme koper heeft zich nu bekend gemaakt. Het blijkt de Milanese advocaat Guido Rossi te zijn. Hij betaalde destijds 935 duizend euro voor het werkje. Rossi heeft het boekje ter beschikking gesteld voor bestudering tijdens het congres. Er zal ook een kopie van het boekje worden gemaakt, met een introductie van Enrico Malato.

“

Barberino getuigt van Dante en diens werk

SPORT

Gelderland grijpt Giro aan om veel te laten zien door BART JUNGMANN

Over precies zeven maanden gaat de Giro d’Italia, een van de grote carrousels in het wielrennen, van start in Apeldoorn. ‘Bij hoge uitzondering mogen we op vrijdag 6 mei beginnen’, aldus projectdirecteur Simone Richardson. Maandag verplaatst het hele circus zich naar het diepe zuiden van Italië om dinsdag de draad weer op te pakken. EXTRA DAG

Normaal gesproken begint een wielerronde op zaterdag. Vanwege de voorjaarsvakantie geeft de UCI, de internationale wielerunie, toestemming om de Grande Partenza een dag te vervroegen. De volgende dag wordt van Arnhem naar Nijmegen gereden en het Nederlandse aandeel sluit af met een rit in omgekeerde richting. Richardson: ‘Allebei lange etappes zodat we veel van Gelderland kunnen laten zien.’ Zaterdag is de Veluwe de eerste bestemming. Daarna rijdt het peloton westwaarts via Ede en Tiel. Zondag gaat het de andere kant op met Borculo als meest oostelijke gemeente. In de finale is de Posbank de eerste hindernis van formaat. Richardson: ‘We willen vooral laten zien hoe waterrijk het hier is en welke mogelijkheden Gelderland biedt als fietsgebied.’ Maandag verplaatst het hele circus zich naar het diepe zuiden van Italië om dinsdag de draad weer op te pakken. De negende rit, een 40 kilometer lange tijdrit door Toscane, zal voor de eerste keer het klassement naar sterkte schikken. Een paar


INFO Giro d’Italia. 6 t/m 29 mei 2016. Eerste etappe: ApeldoornApeldoorn (proloog). 9,8 km. Tweede etappe: Arnhem-Nijmegen. 190 km. Derde etappe: Nijmegen-Arnhem. 189 km.

SPORT


dagen later kunnen de klimmers en klassementsrenners aan de slag in de Dolomieten en vervolgens ook in de Franse Alpen. De aanstaande Giro biedt een uitgebalanceerd parcours met ook mogelijkheden voor de sprinters. Bij de presentatie maandag in Milaan waren oud-winnaars Vincenzo Nibali en Alberto Contador aanwezig. De laatste won de Giro vorig jaar, maar was vervolgens niet meer fit genoeg om een gooi te doen naar de Tourzege. Het is daarom onwaarschijnlijk dat Contador komend jaar in Apeldoorn te bewonderen zal zijn. DUMOULIN

Robert Gesink en Steven Kruijswijk, dit jaar zevende, hebben al wel aangekondigd zich aan de Ronde van Italië te willen wagen. Koersdirecteur Mauro Vegni hoopt ook Tom Dumoulin te verleiden tot deelname. Dumoulin, maandag ook bij de presentatie, is een gewilde partij na zijn optreden in de Ronde van Spanje. Met de extra lange proloog, genoemde tijdrit door de wijnvelden van Chianti en ook nog eens een klimtijdrit wordt hij op zijn wenken bediend als specialist in dit werk. Maar Tom Dumoulin wil zich er nog niet op vastleggen. Het zwaartepunt ligt voor hem in de Olympische tijdrit. Daarop past hij zijn programma aan. OVERVOERING

Apeldoorn is volgend jaar de tiende gemeente waar een grote wielerronde in gang wordt geschoten. Vooral de laatste jaren lijkt dat eerder regel dan uitzondering. De Ronde van Italië begon in 2010 in Amsterdam. Datzelfde jaar lagen de eerste kilometers van de Ronde van Frankrijk in Rotterdam en een paar maanden later was Assen het startdecor van de Ronde van Spanje. Bang voor overvoering is Richardson allerminst. ‘Integendeel. Ik denk dat Nederland juist in een bepaalde flow is gekomen. Dit is een prachtige verbinding tussen sport en evenement. Het kan als een katalysator werken, niet alleen toeristisch maar ook sociaal. Zo’n evenement bindt de gemeenschap.’ Bron: de Volkskrant, 6 oktober 2015

“

Nederland is in een bepaalde flow gekomen

— ADVERTENTIE —

TE KOOP EN TE HUUR: WONING IN LE MARCHE Woning in Castelsantangelo sul Nera. Gelegen In het Parco Nazionale dei Monte Sibillini op de grens van Umbria en Le Marche. Drie slaapkamers, twee badkamers, overdekte parking, twee balkons, zeer groot voorterras, cv op gas. Rustige ligging, geen doorgaand verkeer. Het dorp heeft alle dagelijkse voorzieningen op 400 meter te voet. Gelegen op 1,5 uur van de luchthaven Ancona. In de omgeving: Assisi, Perugia, Spello, Spoleto, Lago Trasimeno en als dagtocht Rome (170 km). Het huis is te koop t.e.a.b. en ook nog steeds te huur. Info: [email protected].

KUNST


Brute krachten in Italiaans stadje door ANNE VAN DRIEL

Het Italiaanse stadje Gibellina werd in 1968 verwoest door een aardbeving. De Italiaanse kunstenaar Alberto Burri maakte op die plek een enorm labyrinth. Het Guggenheim Museum in New York vroeg onlangs fotografe Petra Noordkamp hierover een film te maken. Een Siciliaans bergstadje en een aardbeving in 1968 - hoe kwam het Guggenheim erbij u te benaderen? ‘Kort nadat Gibellina was verwoest, werd besloten een nieuwe stad te bouwen, op zo’n 20 kilometer van de ruïnes. De burgemeester nodigde daarvoor belangrijke moderne kunstenaars en architecten uit. Ik maakte twee films over de futuristische architectuur: een over de kerk in de vorm van een bol en een over de vervreemdende sfeer in de lege straten en de De Chirico-achtige pleinen. Toen de curator van het Guggenheim die zag, vroeg ze me nóg een film te maken, voor hun Alberto Burri-retrospectief.’

Want Burri zou ook iets ontwerpen voor de nieuwe stad. ‘Maar toen hij er kwam, in 1979, vond hij het er nogal lelijk. En hij voelde er niets voor om iets voor het nieuwe Gibellina te maken.

Waarom wel in de oude stad? ‘Daarvan was hij onder de indruk. Hij schijnt ter plekke te hebben bedacht om het puin van de ruïnes bijeen te vegen tot grote blokken, elk zo’n 20 meter lang en 1,5 meter hoog, en die te bedekken met een witte cementlaag. Zo zou een labyrint ontstaan met grillige paden - twee ervan komen overeen met

INFO De film van Petra Noordkamp is onderdeel van Alberto Burri, The Trauma of Painting, t/m 6 januari 2016 in het Guggenheim Museum in New York guggenheim.org/ burri

KUNST


de hoofdstraten van de oude stad. Krankzinnig plan natuurlijk, want er móést me toch een lading cement over die smalle bergweggetjes omhoog! Maar de burgemeester zei meteen: dat gaan we doen.’

Il grande cretto noemde Burri het. ‘De grote barst. Vanwege de gescheurde aarde in Gibellina. Maar ook, denk ik, naar analogie met de schilderijen die hij destijds maakte, van witte of zwarte klei waarin hij craquelures liet ontstaan.’

Wat wilt u met de film vooral laten zien? ‘Veel eerdere films tonen de Cretto van boven. Terwijl het zo mooi is erdoorheen te lopen. De aardbeving was heftig en de Cretto zelf is ook heel intens. Bruut op een bepaalde manier. Maar mij viel vooral de stilte op. Daarom is de soundscape die Nathalie Bruys voor de film maakte minimaal, met momenten van bijna-stilte. De cameravoering is ook verstild en vergroot uit waar het Burri óók om ging: vormen, textuur, materiaal, ruimte.’

“

Vooral jongeren uit Gibellina zijn trots op de cretto

KUNST


Is Gibellina blij met de cretto? ‘Jongeren zijn er trots op. Veel oude bewoners vinden het lastig dat ze niet terugkunnen naar de plekken van vroeger, naar de school, de kerk - ook al is die een ruïne. Ik denk dat Burri’s monument de herinnering levendiger houdt. Zoals burgemeester Ludovico Corrao destijds zei: “We moeten de ruïnes uitwissen om ze te kunnen herdenken.”’

Een restauratie van het oude deel staat op stapel. ‘Ik twijfelde eerst aan de noodzaak van voltooiing en restauratie - het kost liefst 2 miljoen euro. Maar het witte deel is zo fantastisch!’

Waarom weten zo weinigen af van dit immense landartproject? ‘Gibellina ligt afgelegen, je kunt er alleen met een auto naartoe. Nu de Cretto dit jaar is voltooid, zijn er plannen om meer mensen te trekken. Ik hoop natuurlijk dat mijn film daarbij helpt. De keren dat ik er filmde, was er vrijwel niemand. Behalve een zwerfhondje. Een vriend van me heeft hem geadopteerd en doopte hem Alberto. Als je goed kijkt zie je de gelijkenis met de kunstenaar: veel haar.’

“

Een restauratie staat op stapel

libri Novità

BOEKEN

Een reisverhaal met een vleugje filosofie


Van voormalig Dante-bestuurslid Marjolein Hoefnagels-Steenveld verscheen onlangs een nieuw boek, De odyssee van de Vita Pugna. Het is het verhaal van een rijnaak genaamd Vita Pugna, haar bemanning en passagiers die een schier onmogelijke reis moesten afleggen van Nijmegen naar Venetië. De reis voert door half Europa, over kanalen, rivieren en zeeën, langs legendarische kusten en eilanden. Een kleine odyssee vol schoonheid en onmacht, met gevoelens van twijfel over zin en noodzaak, over balanceren tussen plichtsgevoel en eigenbelang. Met bijzondere ontmoetingen ook, waaronder die met de filosoof Heracleitos die op het eiland Lesbos ‘aanmonstert’. Een verhaal dat niet alleen over overleven gaat maar vooral over wat het betekent om in leven te zijn. Het boek is uitgegeven bij de Valkhofpers en bij elke boekhandel te koop of te bestellen.

Marjolein Steenveld: De Odyssee van de Vita Pugna. Reizen met Heracleitos € 13,95

BOEKEN

Caravaggio: schilder, straatvechter, stripfiguur


door ROB VAN SCHEERS

Het Italiaanse stripfenomeen Milo Manara tekende Caravaggio’s biografie - nu verschenen in het Nederlands. Waarom het leven van de Italiaanse meester schrééuwde om verstripping. Dat van zijn Nederlandse tijdgenoten trouwens ook. Wat een goed idee van de gereputeerde Italiaanse tekenaar Milo Manara om het leven van Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) te verstrippen. Dat verhaal draagt alles in zich en voelt op een gekke manier hoogst actueel: seks, drugs, rock ‘n roll en narcisme - afgezet tegen de achtergrond van een apocalyptisch Rome, met zijn destijds circa 100 duizend inwoners. Wát een bende was het daar, gedurende Caravaggio’s levensdagen. Dat levert mooie prenten op. Intrigerende clairobscur, paupers in de straten, vervallen Romeinse oudheden, spontane kampvuren in de galerijen van het Colosseum: zo heb je wat te tekenen. En dan moest Caravaggio na zijn gewonnen duel met de verraderlijke pooier Ranuccio Tomassoni op 28 mei 1606 ook nog naar Napels vluchten, waar het zo mogelijk een nóg grotere bende was: dat krijgen we later dit jaar te zien in deel II van deze aanbevolen strip. ROMANTISCHE

Manara lijkt hem wel te mogen, zijn protagonist Caravaggio. Hij maakt een romantische held van hem, getuige de ondertitel: Met degen en palet. Hoewel Caravaggio zeer productief is, raakt hij geregeld betrokken bij knokpartijen en

Milo Manara: Caravaggio - Met degen en palet € 17,95

BOEKEN


zwalkt hij haveloos over straat. Zijn opdrachtgevers - uiteraard meest klerikalen, kardinaal Francesco Maria Del Monte voorop - zijn nooit zo van op tijd betalen. Die ergernis voegt nog meer bloed en lust en rebellie toe aan zijn werk: de street credibility spat ervan af. ‘Geweldig! Een schilder-straatvechter!’ jubelen zijn nieuwbakken vrienden in het stripboek - hij is hun Herman Brood of Jan Cremer, zeg maar. Alleen dan zo’n vier eeuwen eerder. INSPIRATIE

Zodra Caravaggio eens even niet aan de wijn of de bordeeljuffers zit, en aan het schilderen slaat, geeft Manara hem iets waanzinnigs mee in zijn oogopslag - noem het, vooruit, inspiratie. Die atelierscènes verklappen veel over de totstandkoming van diens fameuze doeken. We herkennen in de strip onder meer Caravaggio’s vroege werken Jongen die fruit schilt en Jongen die een fruitmand draagt, alsook de latere Bacchus; De waarzegster; Judith onthoofdt Holofernes, De dood van de maagd; en veel meer. Lees verder op www.volkskrant.nl. Bron: de Volkskrant, 1 juli 2015

MILO MANARA Milo Manara werd in 1945 als Maurilio Manara geboren te Luson, ZuidTirol. Hij studeerde architectuur en schone kunsten. De Franse Barbarella-strip van Jean-Claude Forest opende hem de ogen, de gelijknamige film van Roger Vadim kwam daar in 1968 overheen. Het jaar daarop debuteerde Manara bij het Italiaanse tijdschrift Genius, en specialiseerde zich in het ‘fumettineri’-genre: zwarte comics, bevolkt door geteisem en antihelden. Inmiddels zijn we ruim vijftig albums verder en wordt Manara gerekend tot de grote Europese exponenten van het beeldverhaal. Hij voelt zich verwant aan de Amerikaanse pop-art, maar nog meer aan ‘maestro Federico Fellini’.

BOEKEN

Livia Augusta: de machtigste vrouw van Rome


door LOTJE

Livia Augusta. De machtigste vrouw van Rome is de titel van het boek van Matthew Dennison, die als journalist schreef voor The Times en Telegraph Magazine. Het boek verscheen onlangs bij Kosmos en is een uitstekend voorbeeld van de Britse geschiedschrijving, waarbij een levensgeschiedenis is verweven met historische feiten. Stukken interessanter dan een opsomming van data, als je historisch wat wijzer wilt worden. LEGITIMITEIT

Begin je te lezen over de familie en voorouders van Livia, dan lees je over het Romeinse atrium, waar beelden stonden van de Claudii familie die eeuwenlang censors en allerlei andere ambtenaren leverden voor de Romeinse Republiek. Livia kwam uit die familie en haar bekendheid in deze moest legitimiteit verlenen aan de homus novus die Octavianus, de eerste keizer van Rome was. GIFMENGSTER

Het boek probeert een genuanceerd beeld te geven en dat betekent de geschiedschrijving van Tacitus in context plaatsen en ook aandacht geven aan andere bronnen. Het beeld van Tacitus van Livia als gifmengster die alle andere potentiele familiaire opvolgers van Octavianus om zeep hielp is wel erg rigoureus. Dat is ook het beeld wat overgeleverd is door het bekende boek en de BBC verfilming van I Claudius. Hoewel het opmerkelijk is dat de familielijn van deze vrouw zorgde voor de keizers van Rome in de eerste decennia van het keizerrijk, Octavianus adopteerde Livia’s zoon Tiberius, probeert

Matthew Dennison: Livia Augusta. De machtigste vrouw van Rome € 19,99

BOEKEN


“

Dennison een mildere versie, of genuanceerde versie van Livia neer te zetten. Mooi is het om te lezen over de keuze van Livia’s haardracht welke een traditionele keus was, een veilige keus. Zoals ook haar man zichzelf wilde presenteren. Een veilige keus, zijn alleenheerschappij. Livia stond achter hem en versterkte dat beeld, met haar haardracht en op af beeldingen, portretten en munten. Dit staat in schril contrast met de toeters en bellen die Cleopatra droeg, de minnares van Octavianus’ rivaal: Marcus Antonius. Een teloorgang van Romeinse deugd en soberheid moest men vrezen met dergelijke oosterse frivoliteiten, zo leek het. FASCINEREND

Livia Augusta is een fascinerend boek om te lezen. Het leest als een roman, maar is meer dan dat. Een historisch verhaal gebaseerd op feiten dat niet veel speculeert over gevoelens of motieven van mensen. Het presenteert de feiten en oppert mogelijkheden. Of ze slim was of uitgekookt, dat oordeel blijft over aan de lezer. In ieder geval blijf je in bewondering achter voor wat in ieder geval de machtigste vrouw van Rome moet zijn geweest. Bron: italieuitgelicht.nl, 8 september 2015

Het beeld van Livia als gifmengster is wel weg rigoreus

BOEKEN


Robert Harris completeert zijn Cicero-trilogie door FRANK HELLEMANS

Dictator is het sluitstuk van de magistrale historisch-politieke romantrilogie waarin Robert Harris het Rome van Cicero en Caesar weer tot leven brengt. In november verschijnt Dictator, het slotdeel van Robert Harris’ weergaloze trilogie waarin hij opkomst en ondergang beschrijft van de bekende redenaar-politicus Cicero. Naar aanleiding van deze finale worden ook ‘Imperium’ en ‘Lustrum’, de vorige beide delen, reeds in oktober in een goedkope editie bij uitgeverij Cargo heruitgebracht. De Britse auteur Harris is gebiologeerd door macht en weet als geen ander hoe hij de politieke arena, waarin macht het hoofdingrediënt vormt, in beeld moet brengen. Hij kiest daarvoor bij voorkeur het instrument van de historische romanthriller. CICERO-TRILOGIE

Met De officier over de Dreyfus-affaire in het Frankrijk van het fin-de-siècle kreeg hij verleden jaar overal staande ovaties maar zijn Romeinse historische romans zijn pas echt grote klasse. In Pompeii bijvoorbeeld wist hij de strijd om de controle over het systeem van de Romeinse watervoorziening in een spannende thriller in te bedden, maar met zijn Cicerotrilogie schreef hij zijn meesterwerk. In Imperium laat hij in een filmische openingssequentie het Rome met zijn luxekwartieren van en voor de machtigen zien, waarin Cicero als jurist carrière maakt. Cicero als ontluikend advocaat krijgt de microbe van de politiek te pakken en wil

Robert Harris: Dictator € 22,90 (Ebook € 14,99)

BOEKEN


“

meedoen met de machtigen. In dit eerste deel toont Harris op ongeëvenaarde wijze heel concreet hoe het er echt aan toe ging bij de kiesstrijd op het Marsveld maar zoomt hij vooral in op het gekonkel en gelobby om tot het kransje van invloedrijken te kunnen behoren. COCKPIT VAN DE MACHT

In Lustrum is Cicero eindelijk consul geworden maar wordt hij voortdurend door tegenstanders - onder andere Catilina - onder vuur genomen. Hij vraagt zich af of het wel de moeite loonde om all the way te gaan tot hij consul werd en nu voortdurend wordt tegengewerkt en belaagd. Dictator, dat in november dus verschijnt, belooft vuurwerk. Cicero geraakt dankzij de steun aan Caesar weer in de cockpit van de macht maar wanneer in 44 voor Christus Caesar wordt vermoord, krijgt hij het opnieuw moeilijk. Als Marcus Antonius een monsterverbond sluit met Octavianus - de latere keizer Augustus - wordt Cicero geslachtofferd. Wie verlegen zit om een passend literair eindejaarscadeau, kan nu al een voorschot nemen op deze trilogie. Wedden dat de gelukkige, die dit geschenk in ontvangst mag nemen, je eeuwig dankbaar zal zijn? Bron: Knack.be, 7 augustus 2015

Harris is gebiologeerd door macht en weet als geen ander hoe hij de politieke arena in beeld moet brengen

BOEKEN

Overige leestips door ROB KAMP

FRIEDMAN

Friedman is correspondent van The Economist in Italië. Hij kreeg naar aanleiding van zijn vorige boek over Italië, Ammaziamo il Gattopadro van Berlusconi het verzoek om een boek over hemzelf te schrijven. Berlusconi was verrast dat hij in dat boek niet ongunstig was geportretteerd. Friedman en Berlusconi hebben elkaar langdurig gesproken voor het boek waarbij Friedman alles mocht vragen, ook controversiële zaken. Ik zag Friedman ter promotie in een uitzending van de BBC en kreeg niet de indruk dat Berlusconi het achterste van zijn toch heeft laten zien. Alan Friedman: Berlusconi. € 19,90 HOLLAND

Holland is bekend van meerdere fascinerende boeken over de Oudheid en de Middeleeuwen, zoals Rubicon en Millennium. Tom Holland: Dynastie. Opkomst en ondergang van het huis van Julius Caesar. € 29,90 PACIFICO

In heel Europa protesteren mensen tegen de bestaande politieke en economische orde. Ook in het verstarde Italië is dat het geval. Ludovica en Lorenzo zijn welgestelde twintigers die zich gevangen voelen in de verstikkende omhelzing van hun familie. Financieel afhankelijk en gebonden door loyaliteit voelen zij zich niet vrij in de verwezenlijking van hun ambities. Ludovica runt de slechtlopende familieboekhandel en Lorenzo studeert maar wil liever filmer worden. Als hij een beurs wint voor New York gaat Ludovica hem achterna. Ondanks het wilde leven in New York knaagt het bij Ludovica als Lorenzo niet de getalenteerde artiest is die hij pretendeert te zijn. Francesco Pacifico: Klasse. € 24,95


TAAL


Il caffè in lingua... italiana Se studi o parli la lingua italiana, ti aspettiamo per fare quattro chiacchiere! Informeel samenzijn en het Italiaans blijven oefenen! We bieden de mogelijkheid aan studenten en liefhebbers, soci en non-soci van de Dante Alighieri om elkaar te ontmoeten en Italiaans te spreken. Ken je iemand die Italiaans spreekt en wil blijven oefenen? Neem hem/haar mee naar het Caffè in lingua....italiana. - Gedurende een uur, een keer per maand, zal er in een gezellige, ongedwongen sfeer met elkaar in het Italiaans gekletst worden of over een bepaald thema gesproken worden. - Een van de docenten zal altijd aanwezig zijn. - Je moet minimaal een jaar Italiaans hebben gestudeerd. - Het is geen les, dus geen boek en geen huiswerk. - Elke bijeenkomst kost € 5,00 en je betaalt de docent(e) als je binnenkomt.

INFO De bijeenkomst vindt plaats op maandag 16 november, van 10.00 uur tot 11.00 uur in Doppio Nijmegen, Plein 44 nr. 90, Nijmegen. Er gelden speciale consumptieprijzen voor de deelnemers. Let op: de locatie is gewijzigd! AANMELDEN Aanmelden kan via de website. Aanmelden is niet verplicht.

— ADVERTENTIE —

UMBRIË EN MUZIEKFESTIVALS

Umbrie is de enige Italiaanse regio die niet aan de zee grenst. Deze rustige regio van Italie waar de tijd lijkt stil te staan, heeft bergen, heuvels, authentieke dorpen en een heerlijke lokale keuken. Wat veel mensen niet weten is dat er in Umbrie iedere zomer een aantal muziekfestivals van wereldfaam worden georganiseerd.

Perugia is de hoofdstad van Umbrie en een levendige studentenstad. Ieder jaar wordt hier in de maand juli Umbria Jazz georganiseerd, een groot en bekend Jazz festival waar in het verleden al grote namen optraden,

zoals Miles Davis, Sting, George Benson, Santana, Mark Knopfler, BB King, Herbie Hancock.

Eind juli wordt ieder jaar de Trasimeno Blues georganiseerd. De concerten van veelal beroemde blues muzikanten hebben allemaal plaats in de omgeving van het Trasimeense meer. Er zijn betaalde voorstellingen, maar ook iedere avond een gratis voorstelling veelal op een dorpsplein of in het plaatselijk park. In Spoleto wordt ieder jaar een klassiek muziek festival gehouden: het Festival dei 2 Mondi Dit festival is ieder jaar eind juni, begin juli. Spoleto

is een middeleeuws stadje op 1,5 uur van Rome en vlakbij de Monti Sibbilini, een walhalla voor natuurliefhebbers, wandelaars en liefhebbers van een goede lokale keuken. Kom naar Umbrie op vakantie en geniet van dit alles. Lees meer over Umbrie op de blog: www.villainumbria.com/nl/umbrie-blog. Voor meer informatie over vakantiehuizen in Umbrie: www.villainumbria.com. Wij spreken Nederlands.

Novità NIEUWS VAN DANTE ALIGHIERI NIJMEGEN NOVEMBER Lezing JACQUES JANSSEN OVER 750 JAAR DANTE

Recommend Documents