notitie
aan
Adviescommissie Passend Onderwijs
van
Daisy Althuizen
datum
25 november 2013
kenmerk
DocOMO-27653/DA/DA
betreft
Verzekeren bestuurdersaansprakelijkheid SWV Passend Onderwijs
Samenvatting Het doel van deze notitie is om in het kader van de inrichting van de samenwerkingsverbanden het onderwerp van de bestuurdersaansprakelijkheid onder de aandacht te brengen van de adviescommissie passend onderwijs en derhalve van de bestuurders van de verschillende samenwerkingsverbanden. Daar alle samenwerkingsverbanden zelfstandige rechtspersonen zijn, met zelfstandige besturen en toezichthoudende organen is het van belang om stil te staan bij dit onderwerp en te overwegen wat voor actie men in elk samenwerkingsverband onderneemt om aansprakelijkheidsrisico’s zoveel mogelijk in te dekken.
Inleiding Alle samenwerkingsverbanden zijn zelfstandige rechtspersonen met een zelfstandig bestuur. Uitgangspunt is dat de rechtspersoon zelf aansprakelijk is voor de schulden die worden gemaakt of schade die wordt veroorzaakt. Toch kunnen de bestuurders en toezichthouders persoonlijk worden onderworpen aan een aansprakelijkheidsclaim, ongeacht de rechtsvorm van het samenwerkingsverband. Uiteraard zijn dit vervelende situaties waar je als bestuurder liever niet mee wordt geconfronteerd. Desalniettemin is het voor de samenwerkingsverbanden erg belangrijk om hierbij stil te staan en op dergelijke situaties te anticiperen. 1 Er zal in deze notitie worden ingegaan op de relevante wet – en regelgeving inzake bestuurdersaansprakelijkheid, op welke personen dit onderwerp van toepassing is, de risico’s die bestaan inzake dergelijke kwesties en uiteindelijk zal geadviseerd worden hoe hiermee om te gaan binnen de samenwerkingsverbanden. Inhoud • Wettelijke gronden voor aansprakelijkheid: intern - extern Zoals hierboven al is aangegeven, zijn bestuurders in beginsel niet persoonlijk aan te spreken. Er bestaan echter twee wettelijke uitzonderingen op deze hoofdregel, namelijk op grond van art. 2:9 Burgerlijk Wetboek (interne aansprakelijkheid) en op grond van artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek (externe aansprakelijkheid). 2 Bij de interne aansprakelijkheid gaat het over situaties dat één of meer bestuurders zich schuldig hebben gemaakt aan onbehoorlijk bestuur. Het betreft aansprakelijkheid van een bestuurder tegenover de rechtspersoon. Elke bestuurder is gehouden tot een behoorlijke vervulling van zijn taak. Voor aansprakelijkheid op grond van een onbehoorlijke taakvervulling moet er sprake zijn van een ernstig verwijt. Een ernstig verwijt kan worden gemaakt indien de bestuurder tegenover de rechtspersoon zijn 1
De ‘Thema’- uitgave van 6 april van dit jaar - afkomstig van de Besturenraad - ging over de aansprakelijkheid van scholen. Er wordt in deze uitgave o.a. ingegaan op de bestuurdersaansprakelijkheid. Deze uitgave geeft een duidelijk en kort overzicht van situaties die zich kunnen voordoen voor scholen ten aanzien van het aansprakelijkheidsrecht. 2 Een andere grond is art. 2:248 BW, dit is echter alleen van toepassing indien de rechtspersoon failliet is.
pag. 1 van 3
notitie
taak ‘niet heeft vervuld op de wijze waarop een redelijk bekwaam en redelijk handelende functionaris die taak in de gegeven omstandigheden had behoren te vervullen’. 3 Wanneer er sprake is van een ernstig verwijt, is in de jurisprudentie verder uitgemaakt. Handelen in strijd met wettelijke of statutaire regels die de rechtspersoon beogen te beschermen, zal in het algemeen tot aansprakelijkheid leiden. 4 Indien een bestuurder van mening is dat hem geen ernstig verwijt kan worden gemaakt, rust op hem een zware bewijslast. De externe aansprakelijkheid ziet toe op situaties dat een bestuurder tegenover anderen dan de rechtspersoon aansprakelijk is voor onzorgvuldig handelen. De grondslag hiervoor kan zijn het niet nakomen van een overeenkomst of het plegen van een onrechtmatige daad. Een bestuurder die bijvoorbeeld heeft bewerkstelligd of heeft toegelaten dat de rechtspersoon haar (wettelijke of contractuele) verplichtingen niet nakomt zal in beginsel, ongeacht je als bestuurder daadwerkelijk op de hoogte was van de feitelijke stand van zaken, leiden tot aansprakelijkheid tegenover een derde. 5 • Voor wie: bestuur - directie - toezicht De verantwoordelijkheid van bestuurders geldt voor zowel bestuurders en toezichthouders. De rol van de toezichthouders heeft meer gewicht gekregen met de komst van de Wet goed onderwijs, goed bestuur. De taken van toezichthouders, advisering en toezicht, zijn steeds belangrijker en vragen een actieve rol. Verder is niet van belang of bestuurders/directieleden/toezichthouders betaald worden voor hun functie. In de verschillende samenwerkingsverbanden, veelal stichtingen, waarvan Ons Middelbaar Onderwijs deel uitmaakt, zijn drie verschillende bestuursvormen te zien: 6 o bestuur – directiemodel: in dit model kent de stichting enkel een bestuur als statutair orgaan, dat bestuurt volgens een toezichthoudend-bestuursconcept en mandateert uitvoeringstaken aan een directeur. o raad van beheer – model: de stichting kent een bestuur als statutair orgaan, de taken zijn echter verdeeld aan een uitvoerend orgaan, het dagelijks bestuur en een toezichthoudend orgaan, namelijk het algemeen bestuur. o raad van toezicht – model: bestuur is belast met de uitvoering en het toezicht wordt gehouden door een raad van toezicht. Kortom, de bestuurdersaansprakelijkheid geldt voor bestuurders, directieleden en toezichthouders, ongeacht de rechts- of bestuursvorm. • Risico’s: hoofdelijk - collectief Bestuurdersaansprakelijkheid is collectief en hoofdelijk. Alle bestuurders zijn individueel aan te spreken voor de volledige schade die voortvloeit uit fouten van de bestuurders. Om deze schade te verhalen kan er derhalve ook beslag worden gelegd op privébezittingen. Voor deze aanspraak is het niet van belang of de aangesproken bestuurder kennis had van de schadeveroorzakende handelingen of dat u de schade had kunnen voorkomen.
3
HR 8 april 2005, JOR 2005, 119 (Laurus-beschikking). HR 29 november 2002, NJ 2003, 445 (Berghuizer Papierfabriek). 5 HR 8 december 2006, JOR 2007, 38 (Ontvanger/Roelofsen). 6 Bestuursvoorstel d.d. 2 juli 2013 (Sophie Eggen) betreft stand van zaken bestuurlijke inrichting van de verschillende samenwerkingsverbanden, decos 26359. 4
pag. 2 van 3
notitie
• Overige aansprakelijkheidsrisico’s Naast de bestuurdersaansprakelijkheid waarmee de samenwerkingsverbanden te maken kunnen krijgen, bestaat er tevens het risico van beroepsaansprakelijkheid. Het betreft aansprakelijkheid voor door derden geleden schade als gevolg van fouten gemaakt in verband met de beroepsuitoefening, bijvoorbeeld ten aanzien van de taak van het samenwerkingsverband om alle kinderen passend onderwijs te bieden. Daarnaast bestaat het risico van de algemene aansprakelijkheid voor het samenwerkingsverband, wanneer bijvoorbeeld bestuurders of medewerkers (voor zover er mensen in dienst zijn van het samenwerkingsverband) schade veroorzaken. Te denken valt aan dekking voor wettelijke aansprakelijkheid en werkgeversaansprakelijkheid. Advies Om het risico van de bestuurdersaansprakelijkheid binnen een samenwerkingsverband in te dekken, is het aan te raden een aansprakelijkheidsverzekering voor bestuursleden af te sluiten. Met een verzekering zijn de bestuurders verzekerd voor aanspraken op het privévermogen als gevolg van zijn handelen. Naast de geclaimde schade ziet de verzekering ook toe op kosten die voor de verdediging in een proces moeten worden gemaakt. Samenwerkingsverband passend onderwijs VO - VSO Helmond-Peelland als voorloper binnen de samenwerkingsverbanden waarbij OMO betrokken is, heeft verschillende verzekeringen afgesloten via AON Risk Solutions te Noordwijk. AON profileert zich als expert in verzekeringsoplossingen voor het primair en voortgezet onderwijs en heeft een tweetal informatieve documenten opgesteld waarin zij specifiek ingaan op de aansprakelijkheidsrisico’s voor de samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Deze documenten evenals het premieoverzicht van AON zijn als bijlage toegevoegd aan deze notitie.
Bijlagen: AON ‘Samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs – Checklist aansprakelijkheidsrisico’s’, d.d. maart 2013; AON ‘Verzekeringsprogramma Passend Onderwijs’, d.d. maart 2013; Premieoverzicht aansprakelijkheidsrisico’s AON.
pag. 3 van 3
Samenwerkingverbanden Passend Onderwijs Checklist aansprakelijkheidsrisico’s maart 2013
Achtergrond Elk kind heeft recht op goed onderwijs. Ook kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. Passend onderwijs beoogt dat zo veel mogelijk leerlingen regulier onderwijs kunnen volgen. Want zo worden ze het best voorbereid op een vervolgopleiding en doen ze zo goed mogelijk mee in de samenleving. Om aan alle kinderen daadwerkelijk een goede onderwijsplek te kunnen bieden, vormen reguliere en speciale scholen samen regionale samenwerkingsverbanden. (Bron: www.passendonderwijs.nl)
Checklist Zowel voor de huidige als de nieuw in te richten samenwerkingsverbanden spelen er aansprakelijkheidsrisico’s. Van groot belang is om ook rekening te houden met in- en uitlooprisico’s. Bij het inlooprisico gaat het om claims die voor de verzekeringstermijn zijn ontstaan, maar waar u op de ingangsdatum van de verzekering nog niet bekend mee bent. Bij het uitlooprisico gaat het om claims die na de verzekeringstermijn worden ingediend, maar tijdens de verzekeringstermijn zijn ontstaan. In onderstaand overzicht is in kaart gebracht welke aansprakelijkheidsverzekeringen relevant zijn voor uw organisatie. Daarnaast wordt aangegeven wanneer een in- of uitlooprisico speelt.
Rechtspersoon Algemene aansprakelijkheidsverzekering Aansprakelijkheidsverzekering voor bestuurders en toezichthouders Beroepsaansprakelijkheidsverzekering
Niet-rechtspersoon Algemene aansprakelijkheidsverzekering Beroepsaansprakelijkheidsverzekering
Inlooprisico Dit risico speelt bij nieuwe samenwerkingsverbanden indien niet vanaf de oprichtingsdatum verzekeringen zijn afgesloten. Dit risico speelt bij opgeheven samenwerkingsverbanden die zijn opgenomen in het nieuwe samenwerkingsverband. Het risico kan zowel als inloop op de nieuwe polis als uitloop op de oude polis worden verzekerd.
Uitlooprisico Dit risico speelt bij opgeheven samenwerkingsverbanden. Het gaat om claims die binnenkomen na opheffing van een samenwerkingsverband (en beeindiging verzekering).
Aon & Passend Onderwijs Aon is gespecialiseerd in verzekeringsoplossingen voor het primair en voortgezet onderwijs. Speciaal voor samenwerkingsverbanden in het passend onderwijs is een verzekeringsaanbod ontwikkeld. Verzekeringen met uitgebreide voorwaarden waarmee de financiële positie wordt gewaarborgd. Ook als het samenwerkingsverband niet aansprakelijk blijkt te zijn, worden de verdedigingskosten betaald. Laat u zich nader informeren door de accountmanagers onderwijs van Aon: Henri Damen
Ruud van Houten
T 06 - 138 174 17
T 06 - 148 754 25
E
[email protected]
E
[email protected]
Vragen? Heeft u nog vragen, dan horen wij die graag. Wij helpen u graag verder.
Over Aon Aon Nederland, toonaangevend adviseur in risicomanagement, employee benefits en verzekeringen, draagt bij aan het realiseren van de ambities van zijn cliënten. In Nederland heeft Aon 10 vestigingen met 1.900 medewerkers. Het bedrijf maakt deel uit van Aon Corporation, Chicago, USA. Het wereldwijde Aon-netwerk omvat circa 600 kantoren in meer dan 120 landen en telt ruim 61.000 medewerkers. Hiermee is Aon een van de grotere financiële dienstverleners ter wereld. Aon Corporation is gespecialiseerd in financiële en verzekeringsdienstverlening en staat genoteerd aan de effectenbeurs van New York (NYSE). Aon is hoofdsponsor van Manchester United, lees hierover op www.aon.com/manchesterunited. Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs
8095 Samenwerking onepager Checklist
Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs
Passend Onderwijs maart 2013
Achtergrond Elk kind heeft recht op goed onderwijs. Ook kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. Passend onderwijs beoogt dat zo veel mogelijk leerlingen regulier onderwijs kunnen volgen. Want zo worden ze het best voorbereid op een vervolgopleiding en doen ze zo goed mogelijk mee in de samenleving. (Bron: www.passendonderwijs.nl)
Passend onderwijs legt zorgplicht bij scholen De Wet passend onderwijs is op 9 oktober 2012 aangenomen door de Eerste Kamer. Als de wet op 1 augustus 2014 ingaat, krijgen scholen een zorgplicht. Dat betekent dat scholen ervoor verantwoordelijk zijn om elk kind een goede onderwijsplek te bieden. Op de eigen school, eventueel met extra ondersteuning in de klas, op een andere reguliere school in de regio of in het (voortgezet) speciaal onderwijs. Ouders worden hierbij nauw betrokken. Om aan alle kinderen daadwerkelijk een goede onderwijsplek te kunnen bieden, vormen reguliere en speciale scholen samen regionale samenwerkingsverbanden. De scholen in het samenwerkingsverband maken afspraken over de ondersteuning aan leerlingen en de bekostiging daarvan. (Bron: www.passendonderwijs.nl)
Samenwerkingsverbanden Scholen gaan samenwerken in regionale samenwerkingsverbanden. De realisatie van de samenwerkingsverbanden is in volle gang. Op uiterlijk 1 november 2013 dient een rechtspersoon voor het samenwerkingsverband te zijn ingericht.
Taken en risico’s De samenwerkingsverbanden hebben een aantal wettelijke taken. De voornaamste taken zijn: • Opstellen van een ondersteuningsplan. • Beoordelen of een leerling wordt toegelaten tot het speciaal onderwijs. • Verantwoording van het beleid afleggen in een jaarverslag. Deze taken nemen risico’s met zich mee, voornamelijk op het gebied van aansprakelijkheid. Veel van de risico’s zijn prima verzekerbaar en beschermen de financiële positie van een samenwerkingsverband. De aansprakelijkheidsrisico’s waar een samenwerkingsverband mee te maken heeft, kunnen zowel de rechtspersoon als bestuurders privé raken. Een korte toelichting:
Bestuurdersaansprakelijkheid Volgens de wet is de bestuurder persoonlijk aansprakelijk voor gemaakte foute of voor zaken waarvoor men als bestuurder zakelijk verantwoordelijk is. Bij een aanspraak komt direct het eigen vermogen van een bestuurder in gevaar. De kosten in verband met dergelijke claims kunnen fors oplopen. Naast de geclaimd schade dient namelijk ook rekening gehouden te worden met verdediging, die bij een proces aanzienlijk kunnen oplopen.
Beroepsaansprakelijkheid De samenwerkingsverbanden verrichten de nodige advieswerkzaamheden en dragen een forse verantwoordelijkheid. Een belangrijk onderdeel is de verantwoordelijkheid om alle kinderen zo passend mogelijk onderwijs te bieden. Helaas zullen er altijd situaties ontstaan waarbij niet alle partijen het eens zijn over het genomen besluit. Dit kan tot financiële aanspraken met behoorlijke omvang leiden.
Algemene aansprakelijkheid Als bestuurders of medewerkers van een samenwerkingsverbanden onverhoopt materiële of letselschade veroorzaken, dan biedt de particuliere aansprakelijkheidsverzekering geen dekking. Ook de verzekeringen van de scholen die deelnemen in het samenwerkingsverbanden zullen geen uitkomst bieden. Naast de wettelijke aansprakelijkheid die rust op het samenwerkingsverband speelt ook (voor zover er mensen in dienst zijn) de werkgeversaansprakelijkheid.
Aon & Passend Onderwijs Aon is gespecialiseerd in verzekeringsoplossingen voor het primair en voortgezet onderwijs. Speciaal voor samenwerkingsverbanden in het passend onderwijs is een verzekeringsaanbod ontwikkeld. Verzekeringen met uitgebreide voorwaarden waarmee de financiële positie wordt gewaarborgd. Ook als het samenwerkingsverband niet aansprakelijk blijkt te zijn, worden de verdedigingskosten betaald. Laat u zich nader informeren door de accountmanagers onderwijs van Aon: Henri Damen
Ruud van Houten
T 06 - 138 174 17
T 06 - 148 754 25
E
[email protected]
E
[email protected]
Vragen? Heeft u nog vragen, dan horen wij die graag. Wij helpen u graag verder.
Over Aon Aon Nederland, toonaangevend adviseur in risicomanagement, employee benefits en verzekeringen, draagt bij aan het realiseren van de ambities van zijn cliënten. In Nederland heeft Aon 10 vestigingen met
8095 Samenwerking onepager Informatie
1.900 medewerkers. Het bedrijf maakt deel uit van Aon Corporation, Chicago, USA. Het wereldwijde Aon-netwerk omvat circa 600 kantoren in meer dan 120 landen en telt ruim 61.000 medewerkers. Hiermee is Aon een van de grotere financiële dienstverleners ter wereld. Aon Corporation is gespecialiseerd in financiële en verzekeringsdienstverlening en staat genoteerd aan de effectenbeurs van New York (NYSE). Aon is hoofdsponsor van Manchester United, lees hierover op www.aon.com/manchesterunited. Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs Meer informatie: www.aon.nl/onderwijs
Bestuurdersaansprakelijkheid Verzekerd bedrag
Optie 1 € 500.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 500.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur Optie 2 € 1.000.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 1.000.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur Optie 3 € 1.250.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 1.250.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur
Voorwaarden
Chubb Master Plus 2009
Premie
Optie 1 € 750,00 per jaar exclusief 21% assurantiebelasting Optie 2 € 1.000,00 per jaar exclusief 21% assurantiebelasting Optie 3 € 1.250,00 per jaar exclusief 21% assurantiebelasting
Eigen risico
nihil
Bedrijfsaansprakelijkheid Verzekerd bedrag
€ 1.500.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 3.000.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur
Voorwaarden
Chubb Pro Professional
Premie
€ 250,00 per jaar exclusief 21% assurantiebelasting
Eigen risico
€ 250,00 per aanspraak voor zaakschade
Beroepsaansprakelijkheid
Verzekerd bedrag
Optie 1 € 250.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 250.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur
Verzekerd bedrag
Optie 2 € 500.000,00 als maximum per aanspraak per bestuur € 500.000,00 als maximum per verzekeringsjaar per bestuur
Voorwaarden
Chubb Pro Professional
Premie
Optie 1 tot 2.500 leerlingen 2.501-5.000 leerlingen 5.001-10.000 leerlingen 10.001-15.000 leerlingen 15.001-20.000 leerlingen 20.001-25.000 leerlingen 25.001-30.000 leerlingen 30.001-35.000 leerlingen 35.001-40.000 leerlingen 40.001-45.000 leerlingen
€ 565,00 € 750,00 € 950,00 € 1.125,00 € 1.300,00 € 1.475,00 € 1.650,00 € 1.825,00 € 2.000,00 € 2.175,00
Optie 2 tot 2.500 leerlingen 2.501-5.000 leerlingen 5.001-10.000 leerlingen 10.001-15.000 leerlingen 15.001-20.000 leerlingen 20.001-25.000 leerlingen 25.001-30.000 leerlingen 30.001-35.000 leerlingen 35.001-40.000 leerlingen 40.001-45.000 leerlingen
€ 750,00 € 1.000,00 € 1.250,00 € 1.500,00 € 1.750,00 € 2.000,00 € 2.250,00 € 2.500,00 € 2.750,00 € 3.000,00
Vermelde premies zijn exclusief 21% assurantiebelasting Eigen risico
€ 500,00 per aanspraak
