Nooit meer slapen Deze maand verscheen deel twee van de biografie van Willem Frederik Hermans: ‘De zanger van de wrok’, geschreven door Willem Otterspeer. Daardoor is de aandacht voor Hermans weer opgeleefd. Deze schrijver was een somber mens vol zelfkwellerij en hij had een zeer pessimistisch wereld- en mensbeeld. Zijn filosofie behelsde de overtuiging dat de mens tot mislukken is gedoemd, evenals de wetenschap. Niet direct iets om vrolijk van te worden en dat negatieve thema vind je terug in zijn boeken. Een klassieker van zijn hand is natuurlijk ‘Nooit meer slapen’ (1966). Het is een ironische roman waarbij de titel van het boek onder andere voortkomt uit het gegeven dat de hoofdpersoon steeds last heeft van muggen, snurken en de middernachtszon (het verhaal speelt zich af in de zomer in het noorden van Noorwegen). Ook wil hij in een permanente staat van waakzaamheid blijven. En het is deksels vervelend als je niet goed kan slapen! Het is wetenschappelijk bewezen dat slaapgebrek ziekmakend is. Dat komt omdat er tijdens onze slaap allemaal biologische herstelmechanismes in ons lichaam aan het werk gaan. Daarom worden al eeuwen lang allerlei dingen bedacht om te zorgen dat wij een goede nachtrust krijgen. Vroeger aten we librium-pillen. Tegenwoordig slikken we ‘pammetjes’ alsof het snoepgoed is. Ook de huis-, tuin- en keukenmiddeltjes doen het nog goed bij hen die erin geloven. Zoals valeriaan en warme melk met honing. Moderner zijn de app’s die je slaappatroon in de gaten houden. En sinds kort is er ‘sense’. Dit is een applicatie die, naast je slaapritme, de omgevingsvariabelen in je slaapkamer meet, zoals temperatuur, geluid en vocht. Die combinatie van data levert jou leermomenten over de beste omstandigheden waaronder jij slaapt. Het meest eenvoudige, natuurlijke middel voor een goede nachtrust is volgens mij nog altijd een avondwandeling vlak voor het slapen. Een hond moeten uitlaten lijkt dan de beste stok achter de deur. Het roept wel de vraag op wie nou eigenlijk wie uitlaat. Slapen kost je ongeveer een derde van je leven. Dat is best veel. Wat zou het toch mooi zijn als de wetenschap zich niet zou richten op bijvoorbeeld betere ‘pammetjes’, maar op een pilletje dat ervoor zorgt dat je maar de helft van de huidige slaaptijd nodig hebt. Dat zou een hele andere kijk op het leven geven, met nieuwe kansen. Zouden we dan met z’n allen meer gaan werken, waardoor de arbeidsproductiviteit verder stijgt? Of zou het maatschappelijk acceptabel worden dat we die extra uren kunnen toevoegen aan onze privétijd? Ik zou graag voor die laatste mogelijkheid opteren. Het zou mij geen enkele moeite kosten om de nieuwe rijkdom aan vrije tijd zeer waardevol te besteden. Bovenaan het lijstje staat dan het (her)lezen van al die boeken die nog op een stapel voor mij klaar liggen, maar waar ik nu niet aan toekom. Daar ligt ook ‘Nooit meer slapen’ tussen. Het is dan weliswaar geen opgetogen verhaal, maar een absolute klassieker uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis die je niet kunt overslaan.
In deze voorjaarseditie
12
Dat betekent dat je aangezicht verandert.
8 We spreken over slapeloosheid wanneer iemand langere tijd drie keer per week of vaker slecht slaapt én zich hierdoor overdag niet goed voelt.
10
Kalmerende geuren zoals jasmijn en lavendel werken op je gemoedstoestand.
16
Ik ben niet gek. Het heeft een lichamelijke oorzaak
Inhoudsopgave 2 Voorwoord 4
Nieuws van Reaal Lijfwacht
6
Rudy van Leusden over slaapklachten en slapeloosheid
10
Lekker slapen? Maak je slaapkamer op orde!
12
Klant aan het woord: Henk Zwartbol
15
Column: Insomnia
16
Paul van der Meijden van het Nederlands Slaap Instituut
19 Colofon
Tineke Zweed Directeur Schade
2
Reaal Lijfwacht Magazine
Reaal Lijfwacht Magazine
3
Innovatief, Lijfwacht alert en duidelijk
nieuws van
Dankzij coaching
kon ik weer slapen! “Hele nachten lag ik wakker en volgde ik alle tips op die ik ruimhartig van familie, buren en vrienden kreeg: ik dronk een kopje warme melk voor het slapen gaan, mijn tablet, telefoon en tv werden verbannen uit de slaapkamer, ik at niets meer na 20.00 uur, ik zorgde dat ik voldoende beweging had op een dag… ik probeerde het allemaal. En toch, ’s nachts kwam ik in een andere ‘state of mind’ leek het wel. Als het piekeren een-
maal begon, kreeg ik het niet meer gestopt. Om de kleinste dingen kon ik volledig vastdraaien met mijn gedachten. Tijdens coachingsgesprekken leerde ik meer te ‘leven vanuit vertrouwen’. Het slapen was geen onderwerp van gesprek, maar toen ik mijn angst (gedachten) accepteerde in plaats van bevocht, schiep dit ruimte voor vertrouwen. Schijnbaar als vanzelf hervond ik het vermogen om heerlijk en rustig te slapen.”
NIEUW: Ondernemersklankbord Ondernemers helpen ondernemers. Dat is de gedachte achter Stichting Ondernemersklankbord (OKB) waarmee wij een samenwerkingsovereenkomst zijn aangegaan. Via het Ondernemersklankbord kunt u kosteloos een beroep doen op ervaren oud-ondernemers. Zij bieden hulp, ondersteuning en advies bij al uw ondernemersvragen. Dit is een extra stap in het voorkomen van arbeidsongeschiktheid. Meer informatie staat op reaal.nl/lijfwacht.
Waar hebben vrouwelijke ondernemers behoefte aan?
Praat mee!
Het thema van dit magazine is slapen. Of beter: niet slapen. Heeft u hier ook last van? Praat mee op ons forum: forum.reaal.nl
4
Reaal Lijfwacht Magazine
Nederland telt een groeiende groep vrouwelijke zelfstandig ondernemers. Wij verzekeren veel vrouwen. Vooral vrouwen die in de gezondheidszorg werken. Daarom gingen wij met hen in gesprek om uit te vinden wat hun specifieke uitdagingen zijn en welke ondersteuning zij nodig hebben om gezond en succesvol te blijven. Het blijkt dat vrouwen vooral ondersteund willen worden bij het vergroten van de persoonlijke effectiviteit en het vinden van een goede werk-privé balans. Samen met Resilians hebben we een coachingstraject specifiek voor vrouwelijke ondernemers opgezet. Zo kunnen wij deze groep meer aandacht geven. Dat is nodig om hen de juiste zorg te bieden en preventief aan de slag te gaan. Zodat zij kunnen blijven genieten van hun werk, maar ook thuis.
Beter focust op het voorkomen van verzuim, waaronder het voorkomen van verzuimdreiging. Zij biedt ook een gevarieerde en intensieve verzuimaanpak voor snelle en verantwoorde werkhervatting. Klanten van Reaal kunnen bij Beter een gezondheidsonderzoek doen.
Resilians coacht u bij vragen die u in de praktijk tegen kan komen, bijvoorbeeld over: werk-privébalans, samenwerking, leiderschap en vitaliteit. Zij zijn 24 uur per dag, 365 dagen per jaar bereikbaar via 0800 – 456 45 60. Voor u én uw gezin! Zij werkt vertrouwelijk en onafhankelijk van Reaal.
Kip en ei
Coach Jantien van Resilians: Ik heb ooit coachgesprekken gevoerd met een vrouw die zei: “Als ik beter slaap, dan gaat alles op de dag beter.” Ik antwoordde toen dat als de dingen op de dag beter gaan, je ook beter slaapt. Hierdoor kwam de focus minder op het slapen te liggen. Steeds meer keek zij naar waar ze wel invloed op had en niet alleen naar het niet-slapen.
Reaal Lijfwacht Magazine
5
25-30% van de Nederlanders leidt aan
slapeloosheid Rudy van Leusden werkt bij Beter. Een organisatie die zich bezighoudt met de gezondheid van mensen op de werkvloer. Als algemeen directeur en bedrijfsarts ziet hij vaak mensen met slaapklachten en slapeloosheid. Rudy: “We spreken over slapeloosheid wanneer iemand langere tijd drie keer per week of vaker slecht slaapt én zich hierdoor overdag niet goed voelt. Hij is bijvoorbeeld slaperig, heeft minder energie of kan zich niet goed concentreren.” Slapeloosheid komt redelijk vaak voor in Nederland. Ongeveer 25 – 30% van de Nederlanders leidt aan slapeloosheid. Zo’n 10% hiervan zoekt hulp. De rest denkt dat er niets aan te doen is en heeft het geaccepteerd, of verwacht dat ze gelijk aan de medicijnen moet. Ook zijn sommige mensen zó gewend aan slecht slapen, dat ze denken dat het bij hen hoort. Vaak komen mensen met psychische problemen bij ons en dan blijkt na doorvragen dat ze ook last hebben van slapeloosheid. Het meest opvallende voorbeeld van slapeloosheid dat ik ooit heb meegemaakt, was een man die vertelde dat hij altijd onderweg vanaf zijn werk in Amsterdam naar zijn huis in Lelystad even de auto moest parkeren om te slapen.
Rudy van Leusden 6
Reaal Lijfwacht Magazine
Als mensen last hebben van slapeloosheid, controleer ik eerst wat de oorzaak hiervan kan zijn. Dit doe ik door goed te luisteren naar iemands verhaal en ik kijk naar de lichamelijke gezondheid. Psychische klachten, lichamelijke klachten en alcohol zijn de meest voorkomende oorzaken van slapeloosheid. Als ik vermoed dat de oorzaak lichamelijk is, verwijs ik iemand door naar een gespecialiseerd slaapinstituut.
Beweeg en ontspan Psychische klachten als piekeren, stress of somberheid zorgen ook voor slapeloosheid. Ook een depressie zorgt vaak voor slaapproblemen, maar andersom kunnen slaapproblemen ook een depressie veroorzaken of versterken. Bij Beter proberen wij dan de bron van het piekeren of de stress weg te halen. Ook geef ik opdrachten mee. Bijvoorbeeld iedere dag een half uur buiten bewegen. Met je lijf bezig zijn en niet alleen maar binnen zitten piekeren. Bewegen ontspant.
Slaapmutsje? Alcohol wordt vaak vergeten als oorzaak van slapeloosheid. Het is echt een slaapkiller. Alcohol zorgt ervoor dat je gemakkelijk in slaap komt, maar je slaapt minder. En de kwaliteit van je slaap gaat achteruit, omdat je minder diep slaapt. Dit effect treedt al op bij twee tot drie glazen. Dat komt omdat er ontwenningsverschijnselen optreden die je zelf niet eens merkt. Ik adviseer mensen wel eens om de alcohol een tijdje helemaal te laten staan. Vaak heeft dit een positief effect op je slaap. Ik hoor wel eens: “ik dronk niet veel, maar ik slaap nu wel beter”. Voor mannen en voor vrouwen is het effect van een kleine hoeveelheid alcohol hetzelfde. Reaal Lijfwacht Magazine
7
Niet slapen door het niet slapen Een aantal mensen raakt gestrest van het niet slapen, waardoor ze niet slapen. Soms verwijs ik hen door naar de huisarts. Als mensen té uitgeput raken en de adviezen werken niet, dan kunnen ze slaapmiddelen vragen. Ik adviseer hen om een paar nachten goed te slapen en de rest van de medicijnen te bewaren voor als het weer te erg wordt. Het feit dat ze die mogelijkheid hebben, werkt al geruststellend. Maar dat doe ik zelden. Meestal proberen we de oorzaak weg te halen en geven we adviezen.
Tips van Rudy om beter te slapen:
Na 21.00 uur afbouwen
Gevolgen Slapeloosheid heeft een aantal wetenschappelijk bewezen gevolgen. Dit kunnen psychische gevolgen zijn, zoals: • Overdag slaperig zijn • Thuis of op je werk slecht functioneren • Concentratieproblemen • Prikkelbaar zijn • Minder creatief, omdat je op de automatische piloot werkt Uit wetenschappelijke onderzoeken komt ook een aantal lichamelijke gevolgen naar voren: • Slaapgebrek kan zorgen voor overgewicht. Het heeft namelijk invloed op je insulinegehalte: suiker. Dit stimuleert het hongergevoel, waardoor je meer gaat eten. • Minder dan zes uur per nacht slapen, verhoogt de kans op hart- en vaatziekten al met 15%. Mensen die kort slapen en daardoor ook niet fit zijn, hebben zelfs 65% meer kans. Iemand kan ook in een vicieuze cirkel terecht komen. Hij kan niet slapen, waardoor hij nog maar een biertje neemt, omdat het slaperig maakt. Of hij gaat extra eten uit frustratie of troost. Dus dan heb je al een slaapprobleem en krijg je ook kans op een alcoholprobleem en overgewicht. Dan is er heel wat voor nodig om hieruit te komen. 8
Reaal Lijfwacht Magazine
Een vaste tijd om naar bed te gaan, helpt bij een goede slaap. Een normale bedtijd is tussen 23.00 en 00.00 uur. Ben je dan nog niet moe? Ga dan toch naar bed, zo help je jezelf om je slaapritme te verschuiven. Minder dan zes uur slaap per nacht is slecht voor je. Ook al heb je er overdag geen last van. Als je moeilijk in slaap komt, is het verstandig om vanaf 21.00 uur af te bouwen. Wanneer je na die tijd nog eet, kom je slecht in slaap, omdat je lichaam nog prikkels krijgt. Daarnaast is het verstandig om alle schermen te vermijden. Zet de tv uit, doe je laptop dicht en leg die telefoon weg. Niet alleen krijg je door deze schermactiviteiten prikkels binnen, waardoor je minder snel slaperig wordt. Door het licht van de schermen raakt je lichaam in de war en dit beïnvloedt je waak- en slaapritme. Kijk daarom ook geen tv in de slaapkamer. De slaapkamer is alleen voor seks en slapen.
• • • • •
Doe die tv de slaapkamer uit. Zorg dat je slaapkamer donker is. Verwijder alle storende factoren als licht en geluiden. Ga overdag lekker naar buiten en beweeg ongeveer een half uur. Na 21.00 uur geen schermen meer.
Maar goed nieuws, veel mensen die aangeven dat ze slecht slapen, slapen uiteindelijk beter en langer dan ze zelf denken.
Tips voor ouders Slaap je slecht door huilende kinderen? Zorg dan dat je partner en jij om de beurt ‘nachtdienst’ draaien, zodat je toch af en toe lekker kan doorslapen. En wordt het echt te veel? Laat de kinderen dan gezellig een nachtje logeren bij bijvoorbeeld opa en oma.
Reaal Lijfwacht Magazine
9
Lekker slapen?
Breng je slaapkamer op orde!
Kies voor indirect licht Licht speelt een cruciale rol bij rust in je slaapkamer. Kies voor indirect licht. Ik probeer de hoofdverlichting altijd achter een gestoffeerd hoofdbord te plaatsen. Dit vul je aan met individuele nachtlampjes met een kapje. Het kapje filtert het licht waardoor de kamer overal evenveel belicht wordt. Dit noem je diffuus licht. Ben je bang voor te weinig licht om te lezen? Voeg dan nog een leeslampje toe op een flexibele arm, zodat je je boek kan belichten. Neem warm licht en het liefst met de mogelijkheid om te dimmen. Gebruik in de slaapkamer geen kaarsen. Dit is niet alleen gevaarlijk, maar na het uitblazen geven ze ook een vieze geur af. Licht uit? Zorg dan dat het in elk geval goed donker is door verduisterende gordijnen. Verban de tv, tablet en of smartphone. ’s Avonds nog even je e-mail checken? Toch die talkshow afkijken? Of nog even je financiën regelen via je telefoon? Doe het niet! Je slaapkamer is een rustplek en vermijd daarom, vaak onnodige, impulsen. Lees voordat je gaat slapen liever nog een paar bladzijden uit je boek of blader wat door een magazine.
Je eigen zen-moment Geur is een echte sfeerbepaler. Kalmerende geuren zoals jasmijn en lavendel werken op je gemoedstoestand. Je kunt ook planten plaatsen met een bepaalde geur. Dit ziet er vaak mooi uit. En speel eens muziek af met een timer, zodat je lekker wegdommelt.
Gemiddeld breng je een derde van je leven door in de slaapkamer. Dat is meer tijd dan in je woonkamer of auto. Reden genoeg om je slaapkamer de nodige aandacht te geven. Met als belangrijkste doel: een goede nachtrust. Wat draagt de inrichting en styling van je slaapkamer hier eigenlijk aan bij? Interieurontwerper Maarten Uijterwaal vertelt.
Richt je slaapkamer in zoals je favoriete hotelkamer “Het centrale punt in je slaapkamer is natuurlijk het bed. Deze verdient daarom veel aandacht. Weet je waarom een hotelbed er zo mooi uit ziet? Dat komt door de sprei, extra kussens, zachte, indirecte verlichting en het hagelwitte dekbedovertrek. Zoek de foto’s van je favoriete hotel eens op en benoem voor jezelf wat je zo aanspreekt. Waarom zou je je slaapkamer niet zo inrichten? Een wit dekbed is zo gevonden en gelijk een mooie eerste stap naar je eigen hotelkamer! Vul dit aan met een mooie sprei en bijpassende sierkussens voor een echt luxe gevoel. 10
Reaal Lijfwacht Magazine
Rommel in de slaapkamer is een stoorzender. Hang daarom je kleding altijd netjes op en gebruik een mooie kist om spullen op te bergen die je minder vaak gebruikt. Nachtkastjes met een opberglaatje verdienen de voorkeur, zodat je echt zo min mogelijk zaken in het zicht hebt voordat je gaat slapen.
Tot slot nog wat tips: •
•
•
Over Maarten Uijterwaal Maarten is in 2009 afgestudeerd aan Akademie Vogue als allround interieurontwerper en begonnen als freelancer. Zijn werk als interieurontwerper combineert hij met een carrière in Online Marketing. Kijk voor meer informatie op maartenuijterwaal.nl.
Maak je bed iedere dag op met alle toeters en bellen. Dit kost je ’s ochtend misschien even werk, maar geeft een heerlijk gevoel als je ’s avonds je slaapkamer binnenkomt en gaat slapen! Gebruik rustige kleuren in de slaapkamer. Liever geen felle kleuren als rood of oranje. Zelf geef ik de voorkeur aan witte wanden en maximaal één wand met een gedessineerd behang of kleur. Bij voorkeur de wand achter je hoofd als je in bed ligt. Heb je een vierseizoenendekbed met twee delen? Maak ieder deel apart op. Gebruik voor het deel waar je onder ligt een effen wit dekbedovertrek en het deel daarover een luxe dekbed. Dit zorgt voor een luxe gevoel, zonder dat je extra vaak moet wassen. Maarten Uijterwaal
Slaap lekker!” Reaal Lijfwacht Magazine
11
Klant aan het woord
Ik deed het voor mijn
gezondheid
Henk Zwartbol is zelfstandig adviseur ruimtelijke ordening in de regio Nijmegen. Ongeveer drie jaar geleden gaf zijn vrouw aan dat hij ’s nachts wel erg hard snurkte. Ook viel het haar op dat hij af en toe stopte met ademhalen. Soms wel bijna een minuut lang. Daarom deed hij een slaaptest in het ziekenhuis. Hieruit kwam direct naar voren dat hij last heeft van slaapapneu. Henk Zwartbol: “Mensen die slaapapneu hebben, hebben vaak last van overgewicht, maar bij mij valt dat wel mee. Ook had ik nog geen last van slaperigheid overdag, concentratieproblemen of andere klachten van slaapapneu, maar dat is natuurlijk ook een kwestie van tijd.” Hij doorliep een flink en moeilijk traject. Toch zette hij door. Henk: “Het ging om mijn gezondheid.”
Zonder huig “Voor de slaaptest moest ik een nachtje in het ziekenhuis slapen en ik kreeg allerlei electroden op mijn lichaam om onder ander mijn zuurstofgehalte, bloeddruk, hartritme en zenuwimpulsen in de hersenen te meten. Dat slaapt natuurlijk niet lekker, maar je krijgt altijd wel een paar uur slaap en dat is genoeg. Gelukkig kon ik terecht in een nacht van vrijdag op zaterdag, zodat mijn werk er weinig last van had. Toen uit de test bleek dat ik slaapapneu heb, ben ik geopereerd. Ze hebben mijn huig weggehaald en een groot stuk van mijn zachte gehemelte. Zo ontstond meer ruimte voor mijn ademhaling. Het herstel na die operatie viel mij erg tegen. De wond ging snel ontsteken en ik kon twee weken bijna niets doen. Met een eigen bedrijf is dat natuurlijk niet handig. Ik heb een éénmanszaak, dus ik moet mijn klanten blijven bedienen anders raak ik ze misschien kwijt en dat is niet goed voor mijn zaak. Gelukkig kon ik na twee dagen wel weer werken achter mijn computer.
Slapen met een kapje op Helaas bleek na een volgende slaaptest dat de operatie niet goed had geholpen. Ik kreeg daarom een CPAP. Dit is een neuskapje dat ik tijdens het slapen moest opzetten. Het zat met elastieken banden om mijn hoofd. Dat slaapt natuurlijk niet lekker en na een paar uur was ik dat ding zat. Bovendien hielp het alleen als ik helemaal stil lag. Mijn arts verwees mij daarom door naar de goeroe op het gebied van slaapapneu: KNO-arts Nico de Vries van het Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam. Opnieuw kreeg ik een slaaptest en ik werd voor een korte tijd onder narcose gebracht. Tijdens de tests maten ze wat er gebeurde tijdens mijn slaap. Hierna kreeg ik een soort anti-snurk beugel aangemeten die ’s nachts je onderkaak naar voren trekt, waardoor de keelholte wordt verruimd. Ik had het idee dat het werkte, maar uit de slaaptest kwam naar voren dat het onvoldoende effect had. Dr. De Vries gaf daarop aan dat ik een aantal opties had, maar het was niet zeker dat dit zou werken. Nog een stuk van mijn zachte gehemelte weghalen en het tongbeen naar voren plaatsen en verbinden aan mijn adamsappel. De achterkant van mijn tong kon met een laser worden verhard, waardoor hij minder dik wordt. Dat zou de keelholte moeten verruimen. Een zeer pijnlijke en ingrijpende oplossing zou zijn om mijn onderkaak en bovenkaak door te zagen en deze een centimeter naar voren te plaatsen. Dat betekent dat je aangezicht verandert.
‘Dat slaapt natuurlijk niet lekker en na een paar uur was ik het ding zat’
Henk Zwartbol
12
Reaal Lijfwacht Magazine
Reaal Lijfwacht Magazine
13
gezondheid en de gevolgen als ik niets doe, kunnen groot zijn: vermoeidheids problemen, herseninfarct, suikerziekte, etc. De operatie verliep goed. Ik kreeg drie sneetjes in mijn lichaam en het apparaa tje werd ingebracht. Na 1 dag was ik weer volledig op de been. Het apparaatje in mijn lichaam moest wel eerst vastgroeien. Het werd daarom pas na een maand geactiveerd. De operatie was half decem-
Pacemaker voor je tong Gelukkig was er ook een technische oplossing: het Inspire implantaat. Een soort pacemaker die met electroden wordt aangesloten op je tongzenuw en je longen. Dit apparaatje geeft ’s nachts als je ina-
ber en het is nu 7 weken geleden dat het apparaatje is aangezet. En ik merk verschil. Mijn vrouw slaapt weer goed en geeft aan dat het snurken verdwenen is. Ook voel ik mij weer fitter als ik wakker word. Binnenkort moet ik terug om het apparaatje bij te stellen.
demt een impuls waardoor de tong naar voren be-
Doe een slaaptest!
weegt. Met een afstandsbediening kun je dit appa-
De laatste tijd hoor ik vaker, vooral van mannen, dat
raatje aan- en uitzetten. De impulsen beginnen een
hun vrouw klaagt over hard snurken. Die mensen ad-
half uur nadat je het apparaat hebt aangezet, zodat
viseer ik om een slaaptest te doen. Nu worden veel
je rustig in slaap kunt vallen. Er was één groot na-
symptomen apart aangepakt. Slaapapneu is nog
deel: de operatie kost ongeveer € 20.000 en wordt
vrij onbekend, maar waarschijnlijk hebben heel veel
in Nederland niet vergoed. En als het eventueel mis
mensen er last van en de gevolgen kunnen enorm
gaat, moet je die kosten ook zelf betalen. Wel wordt
zijn. Moet je je voorstellen dat je organen langere
veel onderzoek naar dit apparaatje gedaan en het
tijd onvoldoende zuurstof krijgen! Mijn gezondheid
blijkt effectief te werken. Vanwege de kosten moest
vind ik belangrijk, daarom liet ik mij onderzoeken en
ik er lang over nadenken. Maar het gaat om mijn
daarom koos ik voor een operatie.
Wat is slaapapneu?
Bij slaapapneu stop je met ademen tijdens de slaap door het dichtvallen van de bovenste luchtwegen door spierverslapping. Dankzij het gebrek aan zuurstof word je dan gedeeltelijk of helemaal wakker. Dit kan meerdere keren per nacht gebeuren, waardoor je niet in een diepe verkwikkende slaap komt. Iemand met slaapapneu kan last hebben van vele symptomen, zoals overmatige vermoeidheid, concentratiestoornissen, ‘kort lontje’, verminderde leerprestaties, depressieve gevoelens en gevoelens van burn-out, libidoverlies. Op langere termijn kan slaapapneu onder andere zorgen voor hart- en vaatziekten (vooral hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, hartinfarct en hersenbloedingen), suikerziekte en overgewicht. De officiële naam van slaapapneu is obstructief slaap apneu syndroom.
I n somn i a Column van Olaf de Louwere
Bijna een jaar geleden vereeuwigde Giel Beelen zich in het Guinness Book of Records door 198 uur nonstop radio te maken. Dat zijn dus acht dagen met hier en daar een hazenslaapje. Maar zonder gezonde, ronkende tuk waaruit je kwiek ontwaakt met zin om het leven in het algemeen en de aanstaande werkdag in het bijzonder te tackelen. Dat bleek ook wel uit zijn gemoedstoestand na die van slaap verstoken week: emotioneel, licht hallucinerend en met een onfrisse oogopslag. Maar goed, hij had zijn momentje weer gepakt. En dat de kwaliteit van zijn werk na twee dagen hollend achteruit ging, was kritiek van azijnpissers en mensen die wél lekker hadden geslapen. Mijn zoon had vroeger last van nachtmerries, mijn stiefdochter ziet mensen in haar kamer als ze ‘s nachts wakker wordt, mijn vrouw pikt de dekens in en ik kan zelf snurken als een slecht geoliede kettingzaag. 40% van de Nederlanders kiest er niet bewust voor om ’s nachts wakker te blijven en heeft last van slaapklachten. Aan de borreltafel worden dan al gauw de oorzaken geboren: te veel drank, te weinig drank, angst voor nachtmerries, stress en ga zo maar door. Internet grossiert ook in oplossingen: veel drank, weinig drank, een partner, twee partners, lichaamsbeweging, warme melk, wisselbaden enzovoort. Je huis door een wichelroedeloper laten doorlichten op negatieve aardstralen, kan ook nog wel eens soelaas bieden. En als de inrichting van je slaapkamer zondigt tegen de energie-regels van Feng Shui, vraag je natuurlijk om kwade dromen en nachtelijk plafondstaren.
De vroegste beschrijving van slapeloosheid als een medisch symptoom werd beschreven door Hippocrates, die verstoringen van de slaap (Hypnos) als een teken van ziekte zag: Insomnia. En we hebben allemaal wel eens nachten, waarin Hypnos op vakantie is en je het lekker zelf mag uitzoeken. Het resultaat is meestal niet erger dan dikke ogen aan het ontbijt, gezinsleden die op eieren lopend hun best doen om je chagrijn te negeren en een minder lollig sfeertje op de werkvloer. Maar dat is allemaal van tijdelijke aard. Het wordt pas echt vervelend wanneer slaapgebrek je dagelijks functioneren langdurig verstoort en het je leven gaat beheersen. Bovendien kan er een serieuze aandoening ten grondslag liggen aan slaapstoornissen en dan is het wel verstandig om dat te laten uitzoeken. Tot die tijd zijn reinheid, rust en regelmaat altijd een goed advies. En Giel Beelen mag zijn record houden en er trots op zijn.
Bron: Bewerkte tekst van het Nederlands Slaapinstituut 14
Reaal Lijfwacht Magazine
Reaal Lijfwacht Magazine
15
Interview met Paul van der Meijden van het Nederlands Slaap Instituut.
“Ik ben niet gek
“Vaak is de mening dat mensen met een burn-out niets willen doen. Maar bij slaapapneu is het energielevel zo laag dat je niet in staat bent om te re-integreren. Maar niet iedereen met een burn-out heeft slaapapneu.” Ook suikerziekte heeft een verband met slaapapneu. De aandoeningen houden elkaar in stand. Het zuurstoftekort door de apneu beïnvloedt je insulinehuishouding. Daarnaast is bewezen dat slaapapneu een veroorzaker is van hart- en vaatziekten. “Gelukkig worden cardiologen zich hier steeds bewuster van. In veel ziekenhuizen vragen ze bij bijvoorbeeld hartritmestoornissen of hartklachten of slaapapneu een mogelijkheid is.”
Het heeft een lichamelijke oorzaak” Het Nederlands Slaap Instituut (NSI) is gespecialiseerd in het vaststellen en behandelen van slaapstoornissen. Vooral in slaapapneu, een probleem dat bij veel mensen niet bekend is en dat door veel huisartsen onvoldoende wordt onderkend. Meestal worden de klachten, zoals hart- en vaatziekten en burn-out, apart behandeld. Paul van der Meijden, eigenaar en oprichter van het NSI: “Ik kende iemand met een burn-out die ook antidepressiva slikte en die na de behandeling van slaapapneu aangaf: ‘Zie je wel, ik ben niet gek. Het heeft een lichamelijke oorzaak’.”
80% weet het niet Ongeveer 6 tot 7% van de Nederlanders heeft last van slaapapneu. Zo’n 80% van deze Nederlanders weet niet dat hij hier last van heeft. Je hebt vaak verschillende klachten waarvoor je apart wordt behandeld. En dan blijkt slaapapneu de algemene oorzaak te zijn. Veel mensen komen niet eens met de klacht dat ze moe zijn. Ze zijn het zo gewend, dat ze niet meer weten hoe het is om uitgerust te zijn. Paul: “Een heftig voorbeeld is die van een man van 53 jaar die meedeed aan het preventieve onderzoek van Philips. Al eerder had hij zijn vader en zijn broer verloren aan een hartinfarct. Zelf had hij ook een hartinfarct gehad. Nu zat hij met een burn-out thuis. Bij hem werd vastgesteld dat hij slaapapneu heeft. Toen viel het kwartje. Zijn vader en zijn broer snurkten ook. En ze vielen vaak in hun stoel in slaap. Waarschijnlijk hadden zij ook last van slaapapneu.” 16
Reaal Lijfwacht Magazine
Ook jonge, slanke mensen In principe heb je als man van middelbare leeftijd met overgewicht de grootste kans op slaapapneu. Omdat je ouder wordt, verslappen je weefsels in en rondom je keel. Daarnaast worden je reflexen minder scherp, waardoor je luchtweg eerder dichtvalt. Overgewicht hangt ook samen met slaapapneu. Een vernauwde luchtweg kan worden versterkt door vet rond je keel. Toch hebben volgens Paul ook jonge, slanke mensen kans op slaapapneu: “We kennen ook dames van rond de 30 en jonge mannen met een slank lichaam die flinke slaapapneu hebben. Vooral zittende beroepen en roken versterken de kans op slaapapneu. Roken prikkelt en irriteert de luchtweg, waardoor die opzwelt. Bij zittende beroepen verzamelt overdag je lichaamsvloeistof zich in je benen door de zwaartekracht. Als je gaat liggen, verdeelt het vocht zich in de loop van de nacht weer over de bovenste helft van je lichaam. Hierdoor worden de weefsels bij je keel vochtiger en dus nauwer.
De ernst van slaapapneu wordt meestal gemeten in het aantal ademstops per uur per nacht. Paul plaatst hier wel wat kanttekeningen bij: “Als je ongeveer 30 ademstops van ongeveer tien seconden hebt, heeft dit een minder grote impact dan tien keer een ademstop van 1 minuut. Sommige mensen ademen van ieder uur soms een half uur niet. Dan daalt het zuurstofgehalte in je organen en in je hersenen natuurlijk enorm.” Dankzij de ademstops kom je ook niet diep genoeg in slaap. Hierdoor ben je overdag moe, prikkelbaar en minder geconcentreerd. Vaak ben je daar zó aan gewend, dat je het zelf niet door hebt. Bovendien ben je niet van de ene op de andere dag zo moe. Dat bouwt zich op.
Thuis je slaap meten
alle gegevens uit het apparaatje beoordelen. Daarna heb je een consult met een medisch specialist die ook de behandeling in gang zet.”
MRA, CPAP Voor slaapapneu bestaan verschillende behandelingen die door de zorgverzekeraar worden vergoed. Voor mensen met milde slaapapneu kan de MRA een goede oplossing zijn. Dit is een soort beugel die de onderkaak naar voren trekt, waardoor in de keelholte meer ruimte ontstaat om te ademen en je tong minder snel naar achteren valt. Heb je ernstige slaapapneu? Dan kan de CPAP uitkomst bieden. Dit is een kapje die tijdens je slaap lucht naar binnen blaast. Paul: “Natuurlijk moet je aan beide apparaten wennen. Maar mensen die het gebruiken, voelen zich zoveel fitter en worden uitgeruster wakker, waardoor ze toch blij zijn met deze oplossingen. Hun kinderen vinden hen weer leuker, hun vrouw slaapt weer naast ze en ze zijn minder prikkelbaar. En als ze thuis zaten, kunnen ze vaak weer gewoon aan het werk.”
Test het zelf Wil je weten of je last hebt van slaapapneu? De test op nederlandsslaapinstituut.nl geeft een goede indicatie of je een verhoogd risico loopt. Heb je een hoog of middelhoog risico? Neem dan contact op met je huisarts.
Het NSI is een zogenaamd tweedelijnsinstelling. Dat betekent dat je zorgverzekering de kosten vergoedt na een doorverwijzing van de huisarts of bedrijfsarts. Inmiddels is dit de grootste landelijke werkende slaapkliniek in Nederland. Paul: “Bijzonder bij ons is, dat wij het onderzoek gewoon bij iemand thuis doen. ’s Avonds komt een speciaal opgeleide verpleegkundige langs die een apparaat met electroden op je lichaam vastmaakt. Op je borst draag je een klein kastje . Je kunt daarna zelf bepalen wanneer je gaat slapen, want het apparaat is al ingesteld. En je ligt lekker in je eigen bed. De volgende dag kun je het apparaatje opsturen in een van tevoren gefrankeerd pakketje. Wij hebben zes slaapanalisten in dienst die Reaal Lijfwacht Magazine
17
dan zeker dat hij bijvoorbeeld maar drie uur per nacht slaapt. We kunnen deze slaap dan meten met een klein apparaatje in de vorm van een polshorloge: de actigraaf. Hieruit komt vaak naar voren dat hij veel meer slaapt dan hij dacht. Dat is al een hele geruststelling. In combinatie met cognitieve gedragstherapie slaapt hij al snel een stuk beter.”
Ik heb ze letterlijk horen zeggen: ‘Ik heb mijn leven weer terug’.” Naast deze apparaten kun je de apneu ook verminderen door je levensstijl aan te passen: meer bewegen, geen alcohol drinken, stoppen met roken en de slaapmedicatie beëindigen. Ook overgewicht kan slaapapneu in stand houden. Afvallen kan de klachten dus verminderen, waardoor je geen CPAP, maar een MRA kan gebruiken. Helemaal genezen van slaapapneu kan helaas bijna niet. Autorijden Een hardnekkig gerucht is dat je met slaapapneu niet meer mag rijden. Paul geeft aan dat dit niet waar is: “In Nederland is het niet verplicht om bij het CBR aan te geven dat je slaapapneu hebt. Je bent als chauffeur wel verplicht om zelf goed in te schatten of je in staat bent om een voertuig te besturen. Meld je je slaapapneu bij het CBR? Dan geven ze aan dat je hiervoor een goede behandelmethode moet zoeken. En zolang het onderzoek naar slaapapneu duurt, doet het CBR geen uitspraak. Heb je het gemeld en kan je na drie maanden nog niet laten zien dat je hiervoor behandeld wordt? Dan onderneemt het CBS natuurlijk actie. “ Rusteloze benen Paul: “Behalve slaapapneu, zijn er meer lichamelijke oorzaken van slapeloosheid. Bijvoorbeeld het restless legs syndroom. Dit is een neurologische aandoening, waardoor je de benen niet stil kunt houden tijdens je slaap. Hierbij verwijzen wij door naar een gespecialiseerde neuroloog.” Een andere veel voorkomende klacht is niet kunnen slapen: Insomnia. Iemand heeft dan zó erg het idee dat hij niet kan slapen, dat hij hierdoor gestrest raakt en daardoor juist niet kan slapen. Paul: “Vaak weet iemand
18
Reaal Lijfwacht Magazine
Niet slapen kan ook leiden tot een verstoord ritme. Je gaat bijvoorbeeld in de middag ‘bijslapen’ of je slaapt flink uit in het weekend om je slaaptekort in te halen. Paul geeft aan dat dit geen goede aanpak is: “Een betere aanpak is slaaprestrictie. Je dwingt mensen om niet al om 22.00 uur naar bed te gaan. De kans bestaat dat ze dan lang wakker liggen en stressen: ik kan niet slapen. Iemand moet juist overdag zo moe worden, dat hij bij het naar bed gaan ook graag wil slapen. Bed moet geassocieerd worden met slapen.” Deze cognitieve gedragstherapieën blijken een groter succes te zijn dan slaapmedicatie: in 95% van de gevallen zijn patiënten hier al mee geholpen. Een ervaren psycholoog boekt na ongeveer zes sessies al goede resultaten. De therapie helpt veel mensen ook van hun slaapmedicijnen af.
Slaapapneu Bij apneu valt in je slaap je luchtweg dicht door je tong. Als dat gebeurt, gaat er een soort noodsignaal naar de hersenen. Je buik en je borst proberen met bewegingen lucht in je lichaam te pompen. Je hartslag gaat om hoog. Dan haal je met een grote snurk ineens een flinke ademteug. Aan de ademstops ga je nooit ter plekke dood. Dit proces gebeurt uur na uur, minuut na minuut, jaar naar jaar. Omdat je steeds in teugen lucht krijgt, kom je niet in een verkwikkende slaap. Helaas denken mensen vaak dat je alleen een slaapprobleem hebt als je niet slaapt. Maar iemand met slaapapneu valt juist snel in slaap, omdat hij zo moe is. Met slaapapneu heb je chronisch slaapgebrek. Paul van der Meijden
Colofon
Dit magazine is een uitgave van Reaal Lijfwacht. Onderdeel van Reaal Schadeverzekeringen N.V. (risicodrager van de arbeidsongeschiktheidsverzekering), statutair gevestigd in Zoetermeer, ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel onder dossiernummer 37010992 en in het register van de AFM onder vergunningnummer 12000468 Hoofdredactie Paulien de Win-Papelard, Projectmanager Marketingcommunicatie, Reaal Redactie Barbara Enthoven, Preventie-coördinator Reaal Sandra Kammeraat, Formulemanager Reaal Marlous Boogaardt, Redacteur AOV Reaal Marieke van Harten, Arbeidsdeskundige Reaal Vormgeving Theo Smith, Reaal Marketing Studio & Traffic Productie/Traffic Suzanne te Biesebeke-Tijm, Traffic Coördinator, Reaal Marketing Studio & Traffic NFP Photography, Joke Hardeman. Shutterstock.com Met dank aan: Nederlands Slaapinstituut, Resilians, Beter, Rudy van Leusden, Olaf de Louwere, Maarten Uijterwaal, Tineke Zweed, Henk Zwartbol, Paul van der Meijden Aan deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks niet juist of onvolledig is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Aan deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks niet juist of onvolledig is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.Dit magazine is gedrukt op Elementair Chloorvrij (ECF) papier.
Reaal Lijfwacht Bereikbaar: van 9.00 uur tot 17.30 uur (maandag tot en met vrijdag). Telefoon: 020 - 543 66 20 E-mail:
[email protected] Website: reaal.nl/lijfwacht
Resilians Bereikbaar: tijdens kantoortijden, ’s avonds en in het weekend. Telefoon: 0800 - 456 45 60 E-mail:
[email protected] Website: resilians.nl/reaal
Kijk op apneuvereniging.nl of nederlandsslaapinstituut.nl voor meer informatie.
Reaal Lijfwacht Magazine
19
Vanuit huis werken en particulier verzekeren gaan niet altijd samen ...
Kies daarom voor het Reaal ZZP Pakket voor de zaak. Een flexibel samen te stellen pakket schadeverzekeringen voor de zzp’er die werkt vanuit huis.
reaal.nl/zzp
