NIEUWSBRIEF MAART 2012 Scholengemeenschap Vlaamse Ardennen
Scholengemeenschap Vlaamse Ardennen Nieuwsbrief Bachelor na bachelor schoolontwikkeling – OLOD 1 – Onderzoeksmethoden en kwaliteitszorg Het eerste OLOD (opleidingsonderdeel) van de Banaba schoolontwikkeling zit erop. Binnen dit OLOD (onderzoeksmethodieken en kwaliteitszorg) kreeg coördinerend zorgcoördinator Mieke Van den Driessche de opdracht om onderzoek te doen naar een prangend praktijkprobleem binnen de eigen school. Het handboek ‘Praktijkonderzoek in de school’ vormde de leidraad die aangeboden werd om dit onderzoek tot een goed einde te brengen is. Dit boek kan eveneens uitgeleend worden bij de SGVLAARD. Het onderzoek kaderde binnen het onderwerp “Onduidelijkheid en onzekerheid m.b.t. middenkaderfuncties in het onderwijs”. Van Agten spreekt in dit verband over het binnensluipen van middenkaderfuncties in het onderwijs, als een soort van middel om in steeds groter wordende scholen, een menselijke maat te behouden. Als gevolg van deze beweging is de organisatie van vele basisscholen ondertussen net een lappendeken geworden. Er zijn problemen gekomen door overlap van taken en bevoegdheden en onduidelijkheid over wie waarvoor verantwoordelijk is en hoe die verantwoordelijkheid vorm gegeven moet worden. Bovendien geven inmiddels meer mensen leiding dan alleen de directeur, maar deze zijn daartoe onvoldoende toegerust en ook het team accepteert ze daarin nog slechts mondjesmaat. Vanuit bovenstaande vaststellingen vloeiden volgende doelstelling en onderzoeksvraag voort: Doel: Een duidelijke taakomschrijving m.b.t. de functie van beleidsondersteuner, die voor iedereen helder is. Onderzoeksvraag: Welke verwachtingen leven er bij de graadcoördinatoren m.b.t. het takenpakket van een beleidsondersteuner? Op basis van bovenstaand onderzoeksdoel en bovenstaande onderzoeksvraag werd, vertrekkende vanuit de functiebeschrijvingen voor zorgcoördinator, directie en middenkaderpersoneel, een vragenlijst opgesteld.
Jaargang 4, nr. 2, maart 2012
Kleuterparticipatie Gelieve onderstaande mededelingen door te geven aan uw administratief medewerkers: Aanwezigheden van een betreffende maand worden bij voorkeur ingegeven voor de 15de van de maand die daarop volgt. Vergeet niet om ook laatkomers in WISA in te geven.
Bijeenkomsten zoco’s: Johan Bossuyt Laatste overlegmoment van schooljaar – Johan Bossuyt:
dit
Donderdag 19/04/12 van 9u tot 11u30: Prodiagnostiek
Geïnteresseerd in het onderzoek van de Cozoco?
Deze vragenlijst werd door het team ingevuld en werd verwerkt door de beleidsondersteuner (cozoco). De resultaten en conclusies die uit dit onderzoek voortvloeiden, werden in een verslag gegoten.
Het onderzoek zal uiteraard tijdens het volgende overlegmoment (24 april 2012) uitvoerig besproken worden.
De belangrijkste gegevens uit dit onderzoek werden bovendien samengevat in een poster (met dank aan Wesley Van der Biest), die werd voorgesteld tijdens de posterbeurs op de Arteveldehogeschool. Op deze beurs waren verschillende geïnteresseerden uit het onderwijslandschap aanwezig. De studenten kregen de opdracht om aan de hand van hun poster, kort maar krachtig te schetsen waar het onderzoek over ging en welke leerervaringen men hieruit meeneemt.
Op 16 mei 2012 mag coördinerend zorgcoördinator Mieke Van den Driessche haar onderzoek bovendien nogmaals toelichten, op een studiedag van de Arteveldehogeschool. Allen welkom!!
OLOD 2 Banaba schoolontwikkeling: Coachingstrajecten Het tweede opleidingsonderdeel, behandelt het inspirerend coachen: dynamisch en uitdagend communiceren (boek Jef Clement). Binnen dit opleidingsonderdeel worden heel wat coachingsvaardigheden aangeleerd en ligt de focus op het aangaan van waarderende coachingsgesprekken. Coaching vindt steeds meer ingang op heel diverse terreinen. We zien dit in de grote toename van het aantal beroepscoaches: na de sportcoach hebben we nu ook de bedrijfscoach, de teamcoach, de carrièrecoach, … en we vergeten er nog heel wat. We zien dit eveneens in de groeiende belangstelling voor coachende vaardigheden bij managers en leidinggevenden, bij leraren en opvoeders, bij teamleaders, bij adviseurs en hulpverleners en ook bij ouders.
Sfeerbeelden posterbeurs:
In een volgend stadium van het onderzoek is het de bedoeling om de ontworpen vragenlijst ook voor te leggen aan de directie van de school. De resultaten en conclusies die hieruit voortvloeien zullen naast de resultaten en conclusies uit het eerste onderzoek gelegd worden. Hieruit moet een open discussie, wat betreft de verwachtingen van beide partijen t.o.v. het takenpakket van de beleidsondersteuner, voortvloeien. In deze open discussie is het van cruciaal belang dat de verwachtingen van beide partijen vergeleken worden met wat voor de beleidsondersteuner, in zijn deeltijdse functie, haalbaar en zinvol is. Hieruit moet dan een takenpakket voortvloeien dat transparant is voor alle partijen. Wat is de meerwaarde van een dergelijk onderzoek wat betreft schoolontwikkeling? Schoolontwikkeling is een dynamisch proces van vallen en opstaan, van constante verandering en reflectie, van tijd laten en tijd maken … om samen in alle openheid, waarderen te leren kijken naar wat lukt en naar wat men samen wil verbeteren of bijsturen. De grootste meerwaarde die dit onderzoek in het kader van schoolontwikkeling, voor mijzelf en mijn team gehad heeft is de leerervaring dat verandering en ontwikkeling steeds hun wortels moeten vinden in waarderend kijken naar wat goed loopt en samen op zoek gaan naar scherpe kantjes die we als team moeten aanscherpen. Wanneer we veranderingen in de toekomst vanuit deze ingesteldheid tegemoet treden, zijn de eerste stukjes van de puzzel die schoolontwikkeling heet, gelegd.
Coachen heeft alles te maken met leren. Leren is echter een term die vaak te eng begrepen wordt: we zijn geneigd om ‘leren’ te beperken tot technisch of intellectueel leren. Vaak verbinden we het met kennisoverdracht, met inhoudelijke expertise of vakkennis, maar kennisoverdracht is nu juist het leeraspect dat niet of slechts sporadisch aan bod komt bij coaching. Het soort leren waar we het bij coaching over hebben, beslaat een veel breder veld. Het gaat hier evengoed om relationeel leren, over het leren van vaardigheden, over gevoelsmatig leren, over het leren van nieuwe attitudes, het leren van nieuwe benaderingen, het ontwikkelen van nieuwe perspectieven, enz. Coaching wordt bovendien vaak verbonden met het oplossen van probleemsituaties. Men mag coaching echter niet beperken tot het louter oplossen van problemen. Coaching is in de eerste plaats gericht op optimaliseren, op uitdagen, op grenzen verleggen en nieuwe gebieden verkennen, op het nemen van risico’s. Coaching gaat over kracht ontwikkelen en sluimerende mogelijkheden laten openbloeien. Het gaat om mensen stimuleren om anders te kijken, verder te gaan en meer te durven dan ze tot nog toe deden. Binnen dit OLOD moet coördinerend zorgcoördinator Mieke Van den Driessche een aantal waarderende coachingsgesprekken aangaan. Leerkrachten, directies, zorgcoördinatoren die graag meer willen weten over dit opleidingsonderdeel en/of die zich willen opgeven/aanmelden voor een coachingsgesprek mogen steeds contact opnemen met de Cozoco.
Grabbellezen – VBS Veldegem Op dinsdag 14 februari begaven een aantal van onze zorgcoördinatoren zich, samen met Dirco. Lieve Janssens en coördinerend zorgcoördinator Mieke Van den Driessche, naar het landelijke Veldegem. Daar werden wij opgewacht door juf Magda en juf Tanja van VBS De Stapsteen, om ons in te leiden in de wereld van het grabbellezen. Deze twee zeer gedreven leerkrachten ondervonden een aantal jaar terug dat het niveaulezen en de niveauleesgroepen niet langer voldeden aan de verwachtingen. Zij ondervonden dat het werken met dergelijke leesgroepen ervoor zorgde dat de sterke leerlingen sterker werden en de zwakke leerlingen zwakker. Zij gingen dan ook meteen, in samenspraak met hun team, op zoek naar alternatieven voor deze vorm van leesonderwijs. Tijdens het snuisteren in de leerplannen botsten zij op volgende inspirerende visie: “ Volwaardig leesonderwijs wil niet zeggen dat men kinderen enkel leesvaardig gaat maken. Volwaardig leesonderwijs is veel breder en ruimer dan enkel het inoefenen van de verschillende deelvaardigheden en moet met andere woorden uitgebreid worden tot LEESOPVOEDING. Hierbij mag men vooral het leesplezier, de motivatie voor lezen, het graag lezen … niet uit het oog verliezen.” Vanuit deze visie ging men actief op zoek naar alternatieven voor het huidige leesonderwijs. Men vertrok vanuit de overtuiging dat leren lezen te vergelijken is met leren fietsen, men leert het pas door het te doen … . Maar aangezien men veel moet lezen opdat men goed (technisch en begrijpend) zou kunnen lezen, moet men er uiteraard voor zorgen dat leerlingen graag lezen, met plezier lezen. Juf Magda en juf Tanja bedachten in samenspraak met het team een aantal alternatieve leesvormen, die de laatste schooljaren werden uitgetest, geëvalueerd en indien nodig aangepast. Volgende leesvormen werden geïmplementeerd en besproken tijdens de studiedag van 14 februari: De leesrups Grabbellezen De leesrups wordt gebruikt binnen de klas en zorgt ervoor dat kinderen in de klas 2 à 3 keer per week een kwartier tijd krijgen om stil te lezen. Alle kinderen starten met een lege leesrups (zonder poten) en voor elk boek dat zij gelezen hebben mogen zij de rups een pootje geven. Ook de juf leest tijdens deze momenten in stilte een stuk uit haar (zelfgekozen) boek. Meer informatie m.b.t. de leesrups is terug te vinden op: http://sites.google.com/site/taalkoffersvoorpeuters/de-leesrups Wat betreft het grabbellezen werden allerhande grabbeldozen met daarin verschillende zinvolle leesactiviteiten, telkens met een andere invalshoek, ontwikkeld. Tijdens grabbelleesmomenten doen de kinderen ongeveer acht weken na elkaar een leesspelletje en dit gedurende een half uur per week. De kinderen zijn verdeeld in heterogene groepen, zo worden de zwakkere lezers niet gestigmatiseerd en trekken de zwakkere lezers zich op aan de betere lezers. Elke week spelen de kinderen een andere grabbeldoos. De dozen schuiven met andere woorden (binnen de klas) door. Meer informatie m.b.t. grabbellezen is terug te vinden op: http://sites.google.com/site/taalkoffersvoorpeuters/niveaulezen-andersaanpakken/grabbellezen Hieronder een opsomming van de verschillende grabbeldozen, binnen de verschillende klassen.
De zorgcoördinatoren van de SGVLAARD kregen tijdens deze studiedag uitleg m.b.t. de verschillende leesvormen die worden toegepast in de VBS Veldegem en mochten tot slot ook snuffelen in de verschillende grabbeldozen.
Wie graag eens snuistert in de materialen m.b.t. grabbellezen kan er een aantal terugvinden op de website van de SGVLAARD. Juf Magda is namelijk zo vriendelijk geweest om deze materialen openbaar te maken … . Je vindt ze terug onder de rubriek grabbellezen binnen de afdeling zorg op http://www.sgvlaard.be .
Hoog- meerbegaafd?
In een nieuwsbrief van Lieven Coppens stond laatst een verwijzing naar een brochure voor leerkrachten over (hoog)begaafde leerlingen in de klas: “Excellentie in ontwikkeling: Handreiking (hoog)begaafdheid: Praktische informatie en tips om (hoog)begaafde leerlingen te laten excelleren”. In deze brochure staat heel wat praktische informatie over (hoog)begaafdheid en concrete tips om deze leerlingen te helpen om hun talenten maximaal te ontplooien. De visie hierachter is dat de school en klas een zeer belangrijke en rijke stimulerende omgeving zijn waardoor talenten bij leerlingen zichtbaar worden. De brochure draait rond de volgende vragen die leerkrachten zich geregeld stellen als het gaat over (hoog)begaafdheid: Wat is (hoog)begaafdheid? Welke factoren beïnvloeden (hoog)begaafdheid? Hoe voelt het om (hoog)begaafd te zijn? Hoe herken ik een ontwikkelingsvoorsprong bij kleuters? Hoe organiseer ik het signaleren? Hoe stel ik de onderwijsbehoefte van de (hoog)begaafde leerling vast? Wat is onderpresteren? Hoe begeleid ik (onderpresterende) (hoog)begaafde leerlingen? Hoe ga ik om met ouders van (hoog)begaafde leerlingen?
Een andere publicatie die onze aandacht trok was: “Excellentie in ontwikkeling: Werken met een persoonlijk leerplan”. Basisschool de Walsprong in Zaltbommel werkt met verrijkingsgroepen; één dagdeel in de week komt een groep (hoog)begaafde leerlingen bijeen om te werken met een persoonlijk leerplan. Deze publicatie doet verslag van dit succesvolle project op deze school, gebaseerd op het Amerikaanse onderwijsconcept ‘One Kid at a Time’ dat gestalte krijgt in de zogenaamde ‘Big Picture Schools’. In Nederland is dit concept meer bekend onder de naam ‘Onderwijs persoonlijk maken’. Uitgangspunten, aanpak en resultaten van het project worden geschetst, evenals aanbevelingen en tips voor andere scholen. Door de publicatie heen zijn citaten opgenomen van personeel en leerlingen van de school over hun ervaringen met het werken met een persoonlijk leerplan. Een interessante uitgave voor leerkrachten, intern begeleiders en schooldirecteuren in het basisonderwijs die (hoog)begaafde leerlingen op hun eigen school willen stimuleren en uitdagen. Beide publicaties zijn terug te vinden op de website van de SGVLAARD, onder de rubriek hoogbegaafdheid, binnen de afdeling zorg: http://www.sgvlaard.be
Talenbeleid: ‘Dag van Taal’: Woensdag 18 april 2012 - Eekhoutcentrum
Doelgroep Leraren kleuteronderwijs, leraren lager onderwijs, leraren buitengewoon onderwijs, directies, middenkader en beleidsondersteuners, ondersteunend en administratief personeel, CLB-medewerkers, zorgcoördinatoren, docenten volwassenenonderwijs, docenten hoger onderwijs. Datum Woensdag 18 april 2012 van 14.00 u. tot 17.00 u. (onthaal vanaf 13.30 u.) Plaats K.U.Leuven Kulak Kortrijk, E. Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk onthaal Hal A Prijs € 35 per deelnemer Werkwinkels WERKWINKEL 1 Anderstaligen in de klas, even Apeldoorn bellen?! Helemaal niet! Even anders aanpakken …
WERKWINKEL 2 Talensensibilisering: Op een positieve manier omgaan met taaldiversiteit in de klas – derde kleuter
WERKWINKEL 3: Talensensibilisering: Op een positieve manier omgaan met taaldiversiteit in de klas – lager
WERKWINKEL 4: Amuzementen: Taalmuzische momenten met taal
WERKWINKEL 5: AVI - advies
WERKWINKEL 6: Taal in een doosje!
WERKWINKEL 7: Leren met dyslexie zonder frustraties?
WERKWINKEL 8: Woordknap: Ben je het of kan je het worden?
WERKWINKEL 9: Kurzweil 3000 geeft teksten structuur
WERKWINKEL 10: Zeven ideetjes om talig bezig te zijn met ICT
WERKWINKEL 11: Aan de slag met “mijn Europees taalportfolio”
Meer informatie m.b.t. de concrete invulling van de werkwinkels kan je terugvinden op www.eekhoutcentrum.be : Dagen van …: Dag van Taal.
Verborgen regels: Boek en dagkalender
Verborgen regels – Boek: Praktische hulp bij het leren van sociale vaardigheden De meeste kinderen en volwassenen hebben geen problemen met algemene sociale vaardigheden. Dankzij hun sociale intuïtie schatten ze de meeste situaties op de juiste manier in en nemen ze de vaak verborgen of ongeschreven regels die in die situatie gelden moeiteloos in acht. Voor sommige mensen zijn die regels echter niet zo voor de hand liggend of vanzelfsprekend. De sociaal-cognitieve leerproblemen waar zij mee kampen komen bijvoorbeeld voort uit het feit dat ze een autismespectrumstoornis, ADHD of het syndroom van Gilles de la Tourette hebben. Het is voor deze mensen heel lastig om de taal en bedoelingen van de mensen om hen heen te interpreteren, wat grote sociale en emotionele moeilijkheden met zich meebrengt in gedrag, vrije tijd en beroep. En dat terwijl sociale vaardigheden van groot belang zijn om op een veilige manier deel te kunnen nemen aan de samenleving. Men kan met behulp van dit boek kinderen leren welke belangrijke regels er gelden in verschillende alledaagse situaties. Maar de uitgebreide voorbeelden zijn ook uitstekend toegankelijk voor tieners en volwassenen die zelf moeite hebben in het sociale verkeer en graag de verborgen regels helder en duidelijk op een rijtje krijgen om ze zo te leren. De regels die aan de orde komen omvatten onder meer situaties als: op school, in het zwembad, bij de toiletten, op reis, vriendschap en eten. Verder is er aandacht voor extra lastige zaken zoals beeldspraak, uitdrukkingen en straattaal. Verborgen regels – Dagkalender: De dagkalender die gebaseerd is op bovenstaand boek kan een hulp zijn voor kinderen, zowel thuis als op school, wanneer het gaat om begrijpen van ongeschreven, verborgen regels. Iedere dag brengt deze kalender een nieuwe verborgen regel onder de aandacht. Dit kan op verschillende manieren. Soms geeft hij de regel expliciet, andere keren gaat hij uit van een situatie waarbij hij concrete tips geeft over hoe zich te gedragen of hoe te reageren. Op deze manier breidt het gedragsrepertorium van het kind of de jongere elke dag uit. Je kunt deze kalender op verschillende manier gebruiken. Dat gaat van een vrijblijvende tip per dag tot een dagelijks kort gespreksmomentje thuis of in de klas waarin er over de ‘verborgen regel van de dag’ nagedacht en gesproken wordt. De kalender werd ontwikkeld door de Autism Asperger Publishing Co. uit Kansas. Dit wil echter niet zeggen dat je hem moet reserveren voor kinderen en jongeren met een autismespectrumstoornis. Net zoals bij het boek het geval was, kunnen veel andere kinderen, jongeren en volwassenen baat hebben bij het dagelijks reflecteren over een verborgen regel. Uitgeverij Pica heeft zich gespecialiseerd in het publiceren van boeken over ontwikkelingsstoornissen,socio-emotionele en gedragsproblemen. Neem zeker eens een kijkje op haar website: http://www.uitgeverijpica.nl
Lieven Coppens: “Bevorderen van de leesmotivatie”
In een nieuwsbrief van Lieven Coppens merkte ik onlangs een verwijzing op naar een artikel(GAMBRELL, L. & MARINAK, B., Simple Practices to Nurture the Motivation to Read, zie voor het volledige artikel: http://www.ldonline.org/article/29625) met daarin een aantal bevindingen terug vond over eenvoudige manieren om de leesmotivatie bij leerlingen en studenten te bevorderen. De auteurs van dat artikel baseerden zich hiervoor op de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek naar leesmotivatie. Ze haalden hieruit een aantal praktische ideeën die men kan gebruiken om van de klas een rijke en motiverende leesomgeving te maken. Geef boeken een extra waarde mee. Onderzoek heeft aangetoond dat leerlingen sneller geneigd zijn om een boek boven andere te verkiezen als de leerkracht dat boek op de een of andere manier ‘speciaal’ maakt. Je kunt dit doen door:
° °
een boek onder de aandacht te brengen door het uit te kiezen voor een boekenmand of door het op de een of andere manier uit te stallen (bijvoorbeeld rechtop op tafel zetten); een boek dat je onder de aandacht wil brengen, kort voor te stellen. Dit doe je onder andere door er een aantal bladzijden uit voor te lezen en daarna hun interesse op te wekken met enkele prikkelende vragen. Als je er kunt voor zorgen dat jouw leerlingen echt het vervolg van het verhaal willen weten, dan vliegt dat boek de klas uit.
Lees hardop en deel de sensatie. Wanneer een leerkracht een boek voorleest, dan is het met de bedoeling om strategisch leesgedrag voor te doen en een leergesprek te houden. Bepaalde theorieën over de ontwikkeling van een kind suggereren dat de sociale context van het voorlezen van een boek aan leerkrachten en leerlingen de mogelijkheid biedt om samen betekenis aan een tekst te ontlenen. Je kunt deze sensatie delen door:
° ° ° °
een variatie aan teksten voor te lezen: lees zeker ook non-fictieboeken, kranten en tijdschriften; de leerlingen uit te nodigen om te discussiëren als je voorleest. Dit zorgt ervoor dat leerlingen gaan voorspellen, besluiten trekken, denken en redeneren; de leerlingen af en toe zelf een boek te laten kiezen dat jij moet voorlezen; de leerlingen een boek of tekst te laten voorlezen die ze zelf hebben gekozen. Voorlezen is geen privilege van de leerkracht;
Zorg voor een uitgebalanceerde, evenwichtige bibliotheek. Jonge kinderen moet je (onder meer volgens de International Reading Association) in contact brengen met een goed doordachte boekenverzameling. In die verzameling zitten zowel prentenboeken, fictie- en non-fictie boeken, tijdschriften als poëzie. Dit kan je doen door:
° ° °
een breed gamma aan non-fictie boeken te voorzien voor de leesinstructie en de klasbibliotheek; de leerlingen te betrekken bij de keuze van boeken voor de klas- en de schoolbibliotheek. Bespreek de boeken die ze voorstellen en laat hen er over discussiëren; alle soorten drukwerk in aanmerking te laten komen voor instructie en als keuze van de leerling. Laat leerlingen toe om te lezen in en te leren van fictie en non-fictie, kranten, tijdschriften en digitale teksten;
Laat leerlingen jouw passie voor het lezen zien. Jonge kinderen zijn nieuwsgierig naar en willen lezen in boeken waarmee ze op de een of andere manier vertrouwd zijn. Deze vertrouwdheid voedt de leesmotivatie. Als leerlingen praten over de boeken die ze graag gelezen hebben, dan zeggen ze er vaak bij dat ze over dat boek gehoord hadden van een vriend, andere boeken over het hoofdpersonage hebben gelezen, de auteur kennen of andere boeken uit de reeks gelezen hebben. Je kunt jouw passie voor het lezen duidelijk maken door bijvoorbeeld:
° °
een boeken top tien op te stellen en te onderhouden. Deze top tien kan evolueren doorheen de tijd en ook boeken bevatten die de leerlingen aanbrengen; korte groepsdiscussies te houden over boeken die de leerlingen zelf hebben gekozen. Laat hen hun enthousiasme voor een bepaald boek met elkaar delen;
Stimuleer de leerlingen door de waarde van het lezen voor te doen. Overweeg om beloningen te geven die in het verlengde van het lezen liggen. Het belang van beloningen die met lezen te maken hebben, gaat verder dan de erkenning dat er een verband is tussen beloning en gewenst gedrag. De echte waarde van deze beloningen kan zijn dat het gewenste gedrag (lezen) en de beloning voor een klascultuur zorgen die de intrinsieke leesmotivatie van de leerlingen bevordert. Beloningen die de waarde van het lezen onderlijnen zijn onder andere:
° ° ° ° ° °
boeken; meer voorleestijd; meer tijd om zelf gekozen teksten en boeken te lezen; meer bibliotheektijd; tijd om over boeken te praten en te discussiëren; boekenclubs.
Cartoon van de maand
Zalig Pasen!
Zalig Pasen en een heel fijne, ontspannen, bruisende vakantie toegewenst! Aan alle scholen die na de vakantie de inspectie verwachten … Veel succes en ….
