NIEUWSBRIEF « BOEIEND, GEBOEID » Nummer 1, jan. 2013, jg. 14
VRIENDENKRING GEVANGENISMUSEUM
INHOUDSOPGAVE 1. Lidkaart 2013. 2. Erfgoeddag: werfbezoeken. 3. Uitstap naar de landloperskolonies van Drenthe. 4. Zr.Christiana werd net geen 100j. 5. Vrijwilligers gezocht. 6. Wie verbleef er als landloper in Merksplas-Kolonie en Wortel-Kolonie?
Meer info: Gevangenismuseum vzw p.a. Hoevestraat 31, B-2330 Merksplas tel. +32 (0)14/63.36.24 e-mail:
[email protected] Bankrekening BE52 0013 3937 6909 met BIC-code GEBA BEBB van Gevangenismuseum vzw, p.a. Hoevestraat 31, 2330 Merksplas
Beste lid van de Vriendenkring van het Gevangenismuseum, Ofschoon de winter nog niet helemaal voorbij is, kondigt het nieuwe jaar zich reeds aan als een belangrijk jaar, met veel activiteiten, met mooie en warme momenten. We denken hierbij aan allerlei acties met betrekking tot de erkenning van het Unesco Werelderfgoed, aan de restauratie van de Grote Hoeve en de landloperskapel, aan de werfbezoeken tijdens de Erfgoeddag op 21 april, aan onze uitstap naar Drenthe in het weekend van 4 en 5 mei, en aan het succes van het gevangenismuseum zelf ook, natuurlijk. Veel leesgenot van Gevangenismuseum vzw.
1.
Lidkaart 2013
2.
Erfgoeddag: werfbezoeken
Hartelijk dank omdat we u (weer) mogen begroeten als lid van onze grote vriendenkring van het gevangenismuseum. De lidkaarten werden samen met deze nieuwsbrief verzonden aan degenen die hun lidgeld al betaalden. Is uw lidkaart erbij? Dan is dit voor u in orde. Wij danken u voor het vertrouwen. Is uw lidkaart er nog niet bij? Dan betekent dit dat we uw lidgeld nog niet mochten ontvangen. Dat kan je uiteraard nog verhelpen...
Hoe wordt u (opnieuw) lid van de grote Vriendenkring van het Gevangenismuseum? Vul de invulstrook in achteraan deze Nieuwsbrief en stort 25 € (gezinstarief) op het bankrekeningnummer BE52 0013 3937 6909 met BIC-code GEBA BEBB, Gevangenismuseum vzw, p.a. Hoevestr. 31, 2330 Merksplas Sponsors 2012 en schenkers 2012 krijgen een gratis lidmaatschap.
Wat bieden wij u voor dit bedrag? Via de Nieuwsbrief houden we u drie tot vier keer per jaar op de hoogte van alle activiteiten, tentoonstellingen, aanwinsten in het kader van het project. Verder verneemt u als eerste waar en wanneer er interessante zaken gebeuren in verband met het domein MerksplasKolonie, de Voormalige Landloperskolonie(s) in de Noorderkempen, en wat betreft justitie in het algemeen. Tenslotte steunt u actief een stuk cultureel, architectonisch, historisch en natuurkundig belangrijk erfgoed in Vlaanderen.
Het jaarthema van de Erfgoeddag 2013 luidt "Stop de tijd". En dat is precies wat men thans in Merksplas-Kolonie doet met de restauratie van de Grote Hoeve en de landloperskapel: men brengt de gebouwen terug in de glorietijd van vorige eeuw, in de tijdsperiode dat deze gebouwen werden gebruikt door de landlopers, maar dan met een moderne invulling. Het restaureren van deze gebouwen is een hele klus. De totale kosten worden geraamd op ca 45 miljoen euro, maar gelukkig wordt het project door de Vlaamse Overheid en door de provincie gesubsidieerd met liefst 32 miljoen euro. De werken zijn verdeeld over een periode van 10 jaar. Ondertussen is de transformatie begonnen. Om de verdere beschadiging van regen en wind te beletten, werden de pannen van de daken verwijderd, en kwam er een voorlopige metalen overkapping. Het eerste lange hoevegebouw aan de zuidzijde van de Grote Hoeve kreeg reeds zijn definitieve aanpak. Het dak is al in orde, en weldra start men met de restauratie van de gevels. In dit gebouw komt er een toeristisch bezoekerscentrum alsook een horeca-uitbating. Ook hiervoor lopen er al acties... Maar heel wat mensen zitten nog met vragen? - Wat wordt de functie van de andere gebouwen? - Wanneer komen de andere gebouwen aan de beurt? - Hoe gaat men dat allemaal betalen? Op al deze vragen geven we een antwoord tijdens de periode van de Erfgoeddag, namelijk op: - zaterdag 20-04 van 13u tot 18u. - zondag 21-04 van 10u tot 18u (= Erfgoeddag) - zaterdag 27-04 van 13u tot 18u - zondag 28-04 van 13u tot 18u. En mogelijk wordt deze periode ook nog uitgebreid... 2
In de paardenstal (het eerste gebouw van de Grote Hoeve, tegen de dreef) komt er een tentoonstelling over: - de Grote Hoeve in de periode van de landlopers. - de bestemming van de gebouwen van de Grote Hoeve. - de planning van de werken. - het financieringsplan.
3.
Uitstap naar de landloperskolonies in Drenthe
Wij roepen het al lang! De landloperskolonies zijn uniek in de wereld! Heel sterk aan deze sites is dat je een krachtige combinatie hebt van een rustgevend landschap samen met een verhaal van vrijheidsberoving. Inderdaad, op de site is nu nog tastbaar de sociale geschiedenis van de armoede aanwezig, van de pogingen die men deed om er een oplossing aan te geven. En die historie loopt nu nog steeds door. Waar vroeger de landlopers werden opgesloten, zitten nu veroordeelden en illegalen (de nieuwe land-lopers of landen-lopers). Om de status van Unesco-werelderfgoed te verwerven, zijn er nu 7 landloperskolonies die zich samen melden, namelijk: Merksplas, Wortel, Veenhuizen, Frederiksoord, Willemsoord, Wilhelminaoord en Ommerschans. Men streeft ernaar om in 2018 klaar te zijn, omdat het dan juist 200 jaar geleden is dat in Nederland de "Maatschappij voor Weldadigheid" werd opgericht.
Van daaruit vertrekt er dan op uur en tijd een gegidst werfbezoek naar de Grote Hoeve en de Landloperskapel. Na het bezoek in de kapel, moet je zeker ook nog eens gaan kijken naar de prachtige maquette van de Grote Hoeve, die zich bevindt in het gevangenismuseum. Daar kan je bijvoorbeeld ook de Vageblond proeven, een nieuw streekbiertje uit een lokale brouwerij.
Zo lang gaan wij niet wachten! In het weekend van 3, 4 en 5 mei 2013 willen we kennis maken met de Nederlandse landloperskoloniën die samen met ons willen erkend worden tot het Unesco Werelderfgoed. Programma: Vrijdagavond 3 mei Vertrek om 18u aan de kerk van Merksplas. Neem eventueel een hapje mee voor onderweg. Omstreeks 22u arriveren we in CITY HOTEL DE ZON te Oosterwolde waar we tweemaal overnachten. Zaterdag 4 mei: Veenhuizen. Na een welkomwoordje van directeur Peter Sluiter en een kopje koffie met streekkoek krijgen we een rondleiding in het Gevangenismuseum van Veenhuizen. 's Middags nuttigen we een lunchbuffet (inbegrepen in de prijs).
Onderweg wordt nog aandacht gevraagd voor een nieuw boek over de landlopers, geschreven door Toon Horsten. Dit boek rolt eind februari van de persen en zal ook te koop zijn in de museumshop van het gevangenismuseum.
Daarna maken we een gegidste bustocht door justitiedorp Veenhuizen. We bezoeken ook de 3
begraafplaats. En we sluiten de rondrit af in het gebouw met huisnaam Maallust, de brouwerij van lokale streekbieren. Ook de cipierswoning Kaaslust kan worden bezocht. 's Avonds nuttigen we het avondmaal in het hotel (inbegrepen in de prijs).
4.
Zr. Christiana werd net geen 100j.
Zuster Christiana was de laatste zuster-in-leven die nog les gaf in de lagere school van Merksplas-Kolonie. Vele oud-leerlingen bewaren aan haar nog aangename en warme herinneringen.
Zondag 5 mei: Fredriksoord, Willemsoord, Wilhelminaoord en Ommerschans. Na een welkom en een koffie met turfje (Drentse lekkernij) in de Koloniehof te Frederiksoord krijgen we een rondleiding door het museum en een bezoek aan een Koloniehuisje.
's Middags picknicken we in de kapschuur van de Koloniehof (inbegrepen in de prijs), gevolgd door een gegidste wandeling. Na de koffiepauze in de Koloniehof vertrekken we met de bus voor een gegidst bezoek aan Willemsoord, Wilhelminaoord en Ommerschans. Op onze terugweg naar huis nuttigen we onderweg nog een goed verzorgd avondmaal. Uw deelname in de kosten Deze boeiende en leerrijke uitstap wordt u aangeboden voor 190€ per persoon (en +35€ per persoon als je single overnacht), voor busrit, 2x overnachting, 2x ontbijt, 2x middagmaal, 2x avondmaal en alle gidsbeurten. Je kan dit bedrag overmaken op Bankrek. IBAN BE52 0013 3937 6909 met BIC GEBABEBB, Gevangenismuseum vzw, p.a. Hoevestr. 31 2330 Merksplas. Noteer bij "Mededeling": Uitstap Drenthe + de namen van de personen die meegaan. Gelieve uw deelname ook te melden per e-mail (
[email protected]) of tel. 014-63.36.24. Je bent ingeschreven als het bedrag is betaald. We stoppen met inschrijven als de bus vol is, en ten allerlaatste eind maart. Wacht dus niet te lang...
Heel graag was ze aanwezig geweest op de bijeenkomst van de oud-leerlingen op 15 september 2012, maar haar gezondheid liet het niet toe. Maar in gedachten leefde ze wel mee... En tijdens de gesprekken viel regelmatig haar naam. Zuster Christiana werd als Julienne Renders geboren op 11 juli 1913 in Sint-Genesius-Rode. In een gezin van vijf kinderen was zij de oudste dochter van Theophiel Renders en Maria Degreef. Vlak bij het klooster van de Zusters van VII Weeën in Sint-Genesius-Rode, baatten haar ouders een beenhouwerij uit op de Koninklijke Plaats. Julia was 21 jaar toen ze in 1934 haar intrede deed in het klooster. Twee jaar later sprak ze haar eeuwige geloften uit en koos ze als kloosternaam Christiana. In 1939 behaalde zij het diploma van kleuterleidster aan de Vrije Normaalschool van Berchem. Vanaf 1 september van dat jaar tot 30 september 1946 werkte ze in een kleuterschool van haar geboortedorp. Daar kreeg ze liefst 80 kinderen onder haar hoede. Ondertussen volgde ze ook nog lessen als Rode Kruisziekenverzorgster. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog, op 15 juli 1944, behaalde ze hiervoor haar diploma. Op 2 december 1946 arriveerde ze te Merksplas, in de kleuterschool van Merksplas-Kolonie, in opvolging van zuster Francisca. Deze periode was voor haar de mooiste uit haar leven. Ze bewaarde er warme herinneringen aan. Met sommige oud-leerlingen bleef ze in contact tot de laatste dagen van haar leven. Tijdens de schoolvakanties hielp Zr. Christiana de verpleegsters in de ziekenboeg van de gevangenis. 4
Maar men vond haar ook terug als kosteres in de Landloperskapel. Na een verblijf van 18 jaar in Merksplas vertrok ze in 1965 naar Linkebeek om daar les te geven aan de kleuters.
6. Wie verbleef er zoal als landloper in Merksplas-Kolonie en Wortel-Kolonie?
Na haar pensionering maakte ze zich in het klooster van Essenbeek gedurende 18 jaar dienstbaar als keukenzuster. De laatste vier jaar van haar leven ging ze op rust in het klooster van Sint-Genesius-Rode. Op 3 januari 2013 overleed ze daar. Ze mocht net geen 100 jaar worden.
5. Vrijwilligers gezocht Het Gevangenismuseum heeft succes. Het aantal bezoekers blijft stijgen. Vooral het bezoek van groepen zit in de lift. En thans komen ze uit gans Vlaanderen van Knokke-Heist tot Maaseik. Ca 1/3 bezoekers komt uit Nederland. Om al deze bezoekers te verwennen, zoeken we vrijwilligers om mee te helpen: je kan helpen bij het gidsen of bij het onthaal.
Op die vraag willen wij een antwoord geven: 1) om familievorsers verder te helpen. 2) om het zelf te weten. Dat vormt op zich weer een basis voor verder onderzoek. Als start willen we een excel-lijst samenstellen met de gegevens van de inschrijvingsdossiers (van de "Rollen", volgens het gevangenisjargon).
In de GMM-depot verzamelen we documenten en voorwerpen van en over alle gevangenissen in België. Al deze zaken worden geïnventariseerd en geklasseerd. Dit is een job die nooit stopt, want er komen voortdurend nieuwe documenten en voorwerpen binnen, die moeten worden geïnventariseerd. Op basis van deze collectie, alsook van de informatie in andere archieven, wordt er aan wetenschappelijk onderzoek gedaan in verband met allerlei aspecten van de vrijheidsberoving in België. Hierover kunnen nog talrijke thesissen worden geschreven. Maar we willen ook zoveel mogelijk inzicht verwerven in de materie die we zelf willen vertellen. Het wetenschappelijk onderzoek is een job die honderden mogelijkheden biedt. Maar er zijn ook nog zoveel andere mogelijkheden, bv.: - Interviewen van vroegere personeelsleden, en hun verhaal uitschrijven. - Helpen bij de administratieve verwerking van de gegevens. - Helpen bij het opstellen van de Nieuwsbrief. - Verder uitwerken van educatieve pakketten. - Verbeteren en uitbreiden van de moderne communicatiekanalen. - Enz. Voelt u zich aangesproken door één van deze zaken, vul dan het inschrijfformulier in achteraan deze Nieuwsbrief of neem vrijblijvend contact op, en kom er eens over babbelen. Je zal merken dat het prettig is om hier aan mee te werken, om hieraan je steentje bij te dragen...
Deze werkwijze is mogelijk dank zij de samenwerking tussen het Rijksarchief van Beveren (waar al deze dossiers worden bewaard), Erfgoedcel Noorderkempen en Gevangenismuseum. In een eerste fase worden fotoscans genomen van het inschrijfdossier, zodat het mogelijk is om daarna thuis de excel-lijsten aan te vullen. Maar om deze activiteiten uit te voeren hebben we enkele vrijwilligers nodig. Wilt U ons daarbij helpen? Vul de invulstrook achteraan in en bezorg ze ons zo spoedig mogelijk. Of stuur een e-mail naar
[email protected] of bel naar 014-63.36.24.
5
INVULSTROOK Ondergetekende :…….…………………………….…………………………….……………………………………….. wonende op adres : …………………………………………………….………………………...………………………. postnummer, gemeente : ……………………………………………….………………………...………………………. telefoonnummer : ……………………………........................................................................................................……… e-mailadres:……………………………..........................................................................................………………………
Wie zijn lidkaart nog niet kreeg, kan zijn LIDGELD nog steeds betalen: aantal personen als steunend lid ………. x € 25 (gezinstarief) =
……………….. Euro
Ik schrijf in voor de UITSTAP DRENTHE op 3, 4 en 5 mei: aantal personen ………. x € 190 per persoon (2p.-kamer) =
……………….. Euro
aantal personen ………. x € 190 + € 35 = € 225 per persoon (1p.-kamer) =
……………….. Euro
Gelieve het vereiste bedrag zo spoedig mogelijk over te schrijven op bankrekening BE52 0013 3937 6909 met BIC-code GEBABEBB, van Gevangenismuseum vzw, 2330 Merksplas, met vermelding: "Lid 2013 Vriendenkring GMM" of "Uitstap Drenthe + de namen van de personen" Gelieve dit ook telefonisch (014-63.36.24) of per e-mail (
[email protected]) te melden.
Ik wil helpen bij het ontsluiten van de landlopersdossiers in het Rijksarchief van Beveren: .................................................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................................
Ik zou graag meer actief meewerken met Gevangenismuseum vzw. Mijn interesse gaat uit naar ................................
.................................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................................. Gelieve deze strook (of een kopie of een scan ervan) zo spoedig mogelijk in te vullen en te overhandigen of op te sturen of te mailen aan Karel Govaerts, Hoevestraat 31, 2330 Merksplas (e-mail:
[email protected]).
6
