1
Boeiend Blauw De natuur geeft veel kleurstoffen af om kleding en andere textiele voorwerpen te verven. Ongelooflijk veel schakeringen groen, geel, bruin, grijs, paarsachtig, oranjeachtig, van donker naar licht, geven de planten van het Noordelijk halfrond waarbij rood en vooral blauw in mindere mate. In het noordelijk halfrond is er maar een plant die opgewassen is tegen deze klimatologische omstandigheden en blauw geeft: de Wede (Isatis tinctoria). Toen de indigo struik (Indigofera tinctoriain) in Europa nog onbekend was, was men voor de kleur blauw aangewezen op de Wede.
Wede in het veld
Waarom maar een plant op het Noordelijk halfrond die een goede blauwe kleur geeft vraag ik me nog steeds af. Waarom naast al die verschillende tinten die planten leveren, een plant met de blauwe kleurstof? Een hele industrie is rondom de Wede onstaan vooral in Duitsland, Groot-Brittanniё en Frankrijk. Magische eigenschappen werden aan blauwververs toegeschreven in een tijd waarin magie en symbolisme een belangrijke rol speelde.Naast respect en aanzien, viel met Wede veel geld te
2 verdienen . De Duitse deelstaat Thuringen is in de middeleeuwen schatrijk geworden aan het winnen van de kleurstof indigo uit Wede. Je kunt je dan ook voorstellen dat het gewone volk in die tijd (Middeleeuwen tot aan de 16e eeuw) niet of nauwelijks blauwe kleding droeg of andere blauwe textiele dingen bezat. De Gebroeders van Limburg* schilderden in hun prachtige middeleeuwse taferelen veel mensen in blauwe kleding waaronder ook het gewone volk. Het indringende en fameuze blauw dat de Gebroeders van Limburg gebruikte werd gewonnen uit een half edelsteen: lapis lazuli. In die tijd kostbaarder dan goud. Lapis lazuli is geen verfstof voor textiel. De blauwe kleding in de tijd van deze schilders moet geverfd zijn met Wede. Het proces om de kleurstof indigo uit Wede te halen is ingewikkeld en vraagt veel tijd en kunde. Wedeverbouwers, -handelaren en –markten waren aan strikte regels gebonden.
Gebroeders van Limburg, les tr s riches heures du Duc du Berry, juni
Bovendien is tot en met zo ongeveer halverwege de 12 eeuw blauw nauwelijks gebruikt. Kon men het blauw uit de Wede nog niet tevoorschijn toveren? Zag men blauw niet zoals wij blauw zien? Halverwege de 19e eeuw onstonden discussies onder wetenschappers over het feit of onze voorouders zoals de Grieken en de Romeinen de kleur blauw wel konden zien. Ze baseerden dit op de oude geschriften waarin de kleur blauw niet besproken noch genoemd wordt, tot aan de beschrijving van de kleuren van de regenboog toe, zoals bij Homerus*. Andere wetenschappers die
3 de Rig Veda* hadden bestudeerd kwamen tot de conclusie dat blauw als definitieve kleur in deze geschriften ook niet wordt genoemd.
Veda manuscript
“In den beginne was alles vaag van kleur maar langzaamerhand kon men verschillen waarnemen en mensen werden genoodzaakt tot het zoeken naar termen voor deze nieuwe waarneming...groen werd lang tijd aangezien voor geel....Niet alleen werd de hemel nooit blauw genoemd maar niets werd blauw genoemd en het was onmogelijk iets ook maar blauw te benoemen...mensen uit die tijd noemden niets blauw. Zij konden dat niet.” Is een citaat uit het boek van Lazarus Geiger*: Ursprung und Entwickelung der menschlichen Sprache und Vernunft (Oorsprong en ontwikkeling van de menselijke Spraak en Verstand) En zelfs in het Nibelungenlied* dat veel en veel later is geschreven, worden alleen de kleuren geel en rood in veel verschillende nuances genoemd maar niet de kleur blauw. Een andere wetenschapper uit de 19e eeuw schrijft dat in het epos Beowolf* de kleuren groen en blauw ook niet beschreven werden. Datzelfde geldt voor het epische gedicht Heliand*. Rudolf Steiner*heeft een interessante theorie over de blauwblinheid van de vroegere Grieken. Hij zegt dat de Grieken het blauwe in het groene nauwelijks konden onderscheiden. Wel het geel in het groen en dat de Grieken toendertijd alles meer in rood/geel zagen. Zijn theorie baseert hij op de metamorforische ontwikkeling van de mensheid in z’in geheel. Het geestelijk lichaam van de mens in die tijd laat doorstroming en waarneming van de materiele wereld, zoals bij ons in het fysieke lichaam, in andere, ‘mindere’ mate toe. Een landschap met blauwe luchten en blauw-groene zeeen moet er voor de Grieken anders hebben uitgezien dan voor ons. Het blauw zou dan vernist moeten zijn met het geelgroene, roodgele en is voor ons moeilijk voor te stellen. De Grieken gebruikten voor groen, een woord dat ook voor gele honing, gele herfstbladeren en hars gebruikt werd.
4
Grieks landschap door de ogen van de oude Grieken?
Onze wereld is in materieel opzicht zo precies en nauwkeurig gedefineerd dat we ons dit bijna niet kunnen voorstellen maar wanneer je in de logica van onderzoekers zoals Steiner en Geier verdiept is het redelijk te volgen en aannemelijk. Feit is dat etymologisch gezien het woord blauw in veel talen en ook de onze, verwarrend en onduidelijk is. Wordt vervolgd. -Homerus, Griekenland, dichter, tussen 800 v. Chr. tot 750 v. Chr. -Gebroeders van Limburg, Nederland, schilders 1375,1378,1385 tot 1416 -Lazarus Geiger, Duitsland filosoof, filoloog 1829 tot 1870 -Rudolf Steiner, Oostenrijk, antroposoof 1861 tot 1925
5 -Rig Veda, 1 van de 4 oudste heilige hindoeteksten in het Sanskriet onstaan tussen 1700 en 1100 v.Chr. -Nibelungenlied, heldendepos, Midden Hoogduits, 13e eeuw -Beowulf, heldenepos in de oud Engelse taal, vermoedelijk rond 8ste of 10e eeuw -Heliand, episch gedicht in de oud Engels, halverwege 9e eeuw.
