Nieuwsbrief 4 Juni 2007, Totaalkunstwerk De Nollen van R.W. van de Wint
Nieuwe toegangspoort bij de entree
Dankzij de subsidie van de Mondriaan Stichting is een nieuwe toegangspoort gemaakt. Deze is door R.W. van de Wint BV uitgevoerd. De toegangspoort is gemaakt van cortèn-staal en bestaat uit twee zijkanten en een middendeel, met een grote en een kleine poort. De pilaren, samengesteld van stalen spijlen met daarop de karakteristieke stalen bollen, zijn zeven meter hoog. De poort is een toegepaste vorm van Beeld 7, een sculptuur van Van de Wint die zich bevindt in de tuin van het Kröller-Müller Museum. Beeld 7 bestaat uit drie met stalen spijlen opgebouwde rechthoekige kaders. Het heeft associaties met een hek maar is het niet. Het sluit niets af en het geeft nergens toegang toe. Daarin verschilt het met het hek voor De Nollen. Dat zal, naast de sculpturale waarde, functioneren als toegangshek. Vanuit de autonomie van de beeldende kunst is een toegepaste vorm ontstaan. Dat telt ook voor de objecten die Van de Wint in de periode 2002-2003 heeft ontworpen voor het Duinpark in Den Helder, en waarvan inmiddels lantaarnpalen en een stalen brug zijn gerealiseerd. Wat Van de Wint fascineerde is het spanningsveld dat ontstaat tussen de autonome sculptuur en de gebruiksfunctie. De objecten voor het Duinpark worden nu grotendeels gerealiseerd. Het is een bijzondere opdracht geweest aan Van de Wint van Woningstichting Den Helder. Er ontstaat een unieke confrontatie tussen de architectuur – overwegend houten huizen die zijn ingebed in een kunstmatig duinlandschap – en de kunstobjecten met de toegepaste functie.
-1-
Uitreiking eerste natuurgids op De Nollen
Op 9 maart is door Jan Manderfeld, ouddirecteur van Landschap Noord-Holland, de eerste natuurgids 2007 uitgereikt aan gedeputeerde Hans Schipper. De regio VVV Kop van Noord-Holland, Kop & Munt en de gezamenlijke natuurorganisaties hebben in één brochure alle natuurexcursies voor 2007 bij elkaar gezet: Er op Uit. De natuur in de Kop van Noord-Holland. Stichting De Nollen heeft aan de gids meegewerkt en in samenwerking met Stichting Landschap NoordHolland enkele natuurexcursies opgezet. De eerste vond plaats op 20 mei, waarvoor veel belangstelling was. In elk seizoen zijn er bijzondere dingen te zien, zoals de vele mossoorten, de rietorchis in mei-juli, klein wintergroen, aardbeiklaver, moeraszoutgras, duinrus en echte koekoeksbloem. In de zomer hoor je het geluid van de sabelsprinkhaan en zijn er drie soorten duizendguldenkruid te herkennen. Vogels die kunnen worden waargenomen: torenvalk, bergeend, kleine plevier, tapuit, tureluur, watersnip, koperwiek, staartmees en keep. data natuurexcursies De Nollen:
wo 27 juni avond wo 18 juli avond zo 14 okt middag
aanvang 19.30 uur aanvang 19.30 uur aanvang 14.00 uur
Reserveren bij Hendriktje Ruiter, telefoon 06-51-352503 of
[email protected] (entree € 4,-- p.p. t/m 18 jaar € 2,-- p.p.). De ontvangst is bij het entreehek aan de Burgemeester Ritmeesterweg, vlak naast Station Den Helder Zuid.
-2-
De grazers op De Nollen: Shetlandpony’s en Tinkers
Sinds 1989 is er voor het ecologisch beheer een kleine kudde shetlandpony’s op De Nollen. In 2001 zijn daar enkele Tinkers, een Iers paardenras, bijgekomen. Begrazing is een belangrijk onderdeel van het natuurbeheer. Maar Van de Wint koos ook speciaal voor de Shetlander en de Tinker vanwege het karakter van de dieren en het totaalbeeld. Hij vond ze mooier en meer bij De Nollen passen dan koeien. En de zwart-witte vacht van de Tinkers deed hem aan zijn schilderijencomposities denken. Al vele jaren is Sjer Slijkerman uit Anna Paulowna onze hoefsmid. Een vakbekwaam man, die een natuurlijk overwicht heeft op de paarden en pony’s, waardoor zij vol vertrouwen hun hoeven door hem laten kappen. Dat is lang niet altijd eenvoudig. Goede hoefverzorging is van groot belang. Een hoef mag niet te lang zijn en moet in de juiste hoek staan om het paard gezond op zijn benen te laten staan.
-3-
De natuur als kunstwerk
“Nollenlandschap Den Helder Zuid moet ‘ecologische zonnewijzer’ worden”, zo stond in de Helderse Courant te lezen, nadat op 14 maart door de projectleider van het ‘Nollenlandschap’ Piet van Kranenburg het inrichtingsplan De natuur als kunstwerk. Een vernieuwend natuur-, landschaps- en kunstproject in een stedelijke omgeving (2006) is overhandigd aan wethouder Hans Boskeljon (milieu en ruimtelijke ordening). Van Kranenburg lichtte het plan voor het gebied ten zuiden van De Nollen, eigendom van Landschap Noord-Holland, alsvolgt toe: “De bedoeling is onder meer dat op specifieke plaatsen de zonsopgang en –ondergang kunnen worden beleefd door ‘deuken’ in de duintoppen en zo kan worden bepaald welk seizoen het is. Een soort ecologische klok of zonnewijzer. Door steeds veranderende vegetaties, met een schakering van kleuren, maken we dat ook duidelijk. En als de zon op het hoogste punt staat, moet die precies boven de lengteas van enkele duinmeertjes staan zodat je mooie waterspiegelingen krijgt.” Nollen (een nol is een stuifduin) op Terschelling (waar Van de Wint op onderzoek is geweest samen met Hendriktje Ruiter en ecoloog Ron van ’t Veer) en werken van de schilders Claude Monet en William Turner zijn inspiratiebronnen geweest voor het ontwerp van Van de Wint en Van ’t Veer, tussen wie een bijzondere samenwerking tot stand is gekomen, wat dit inrichtingsplan tot resultaat heeft gehad. -4-
In het plan is onder meer te lezen: “Uitgangspunt van het ontwerp is dat het begrip ‘natuur’ meer is dan een hoge biodiversiteit en het beheren van bedreigde dier- en/of plantensoorten. Een meerwaarde kan worden bereikt als er bij de inrichting van een natuurgebied ook aandacht wordt besteed aan de verscheidenheid in landschapsvorm, kleur en ruimte. (...) Met name in een duingebied ontstaan langs een nat-droog en hoog-laag gradiënt karakteristieke kleurbanden welke de diverse vegetatietypen weerspiegelen. Zo ontstaan in vochtige laagten – in mei en juni - kleurrijke roze en gele begroeiingen van boterbloemen, koekoeksbloemen en orchideeën. Op de drogere duinhellingen overheersen juist de zachte gele en grijze tinten van helm, stuivend zand en lage duingrassen als schapengras en buntgras. Op begraasde droge vlakten kunnen in juni en augustus roestrode tot oranje kleursluiers van schapenzuring ontstaan, terwijl eind augustus vooral gele composieten als leeuwentand, schermhavikskruid en kruiskruid het kleuraspect bepalen. Vorm en kleur kunnen extra worden versterkt met hemelsblauw door de lage duintjes en de bloeiende vegetatie te laten weerspiegelen in kleine duinmeertjes. De variatie in terreinhoogte is zo gekozen, dat als resultaat de ecologische gradiënten verschillende vegetatiepatronen creëren. Tijdens de bloei ontstaan dan, gezoneerd in de ruimte, diverse kleursluiers in het landschap die ons bewust maken van de beleving van een sfeer. Dat brengt ons ook bij de traditie van de landschapschilderkunst en schilders als Claude Monet en William Turner die nu juist ‘de schilderachtigheid’ van het landschap ontdekten. Licht en ruimte, mist en nevel, kleursluiers in de vegetatie, een spiegeling op een wateroppervlak die een kleine ruimte verdiept en vergroot: het zijn de immateriële aspecten van de natuurbeleving die een verbinding leggen tussen natuur en cultuur.” Met dit inrichtingsplan worden nu de financiële mogelijkheden onderzocht om het uit te voeren.
-5-
Forse bijdragen voor de museale uitbreiding van De Nollen
Na eerdere toezeggingen van het Pensioenfonds ABP, het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst en het Prins Bernhard Cultuurfonds in 2005 en 2006, heeft nu de Provincie Noord-Holland besloten tot een bijdrage van 400.000,- euro, en het Bouwfonds Cultuurfonds tot een bijdrage van 100.000,- euro aan de plannen voor de ateliers/tentoonstellingsruimten. Daarnaast heeft de Mondriaan Stichting het besluit genomen 70.000,- euro bij te dragen. In haar toekenningsbrief schrijft directeur Gitta Luiten: “De Nollen toont gelijkenis met Insel Hombroich en Ian Hamilton Finlay’s Little Sparta. Dit zijn uiterst inspirerende plekken waar kunst en cultuur elkaar betekenisvol aanvullen.” De Mondriaan Stichting steunt het streven van Stichting De Nollen om het gebied en het werk van Van de Wint beter voor publiek te ontsluiten. De bijdrage wordt bestemd voor de ontvangstruimte en een toegangspoort. Andere aanvragen lopen nog. Om de uitbreiding te realiseren en een aantal kunstwerken op De Nollen af te ronden is in totaal een bedrag van 2,5 miljoen euro nodig. Uiteraard moet bij deze subsidies aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Zo vraagt Provincie Noord Holland om voldoende financiële dekking voor het museumplan vóór 1 september 2007. De website www.hetnollenproject.nl
De website van De Nollen is door Sander van der Linden van het grafisch media collectief Buro Stockholm, in samenwerking met grafisch ontwerper Jos van der Wolde, geheel opnieuw vormgegeven en uitgebreid. Archiefonderdelen, zoals de nieuwsbrieven en persberichten, zijn nu te downloaden, en actuele zaken als lezingen worden steeds op de website vermeld. Zie www.hetnollenproject.nl Open Atelierroute op 15 en 16 september 2007
Stichting De Nollen organiseert jaarlijks een open dag, maar doet ook weer mee aan de Open Atelierroute die in Den Helder door Galerie Windkracht 13 wordt georganiseerd. Dit keer zijn het twee dagen. De toegang is die dagen kosteloos, en heeft als doel De Nollen beter en meer onder de aandacht te brengen van het Helderse publiek. Natuurlijk is een ieder, ook van buiten Den Helder, die dagen welkom. Op 15 en 16 september is De Nollen open van 12.00 tot 17.00 uur (wel even reserveren: t. 0223 660200
[email protected]).
-6-
International Tenerife Memorial
Op 27 maart 1977 vielen er 583 slachtoffers bij de dramatische vliegtuigramp op Tenerife. De 248 inzittenden van het KLM-toestel kwamen daarbij allen om het leven. Van het Amerikaanse Pan Am-toestel kwamen 335 mensen om. Op 27 maart 2007, precies 30 jaar nadat het noodlottig ongeluk plaatsvond, is er voor het eerst een internationale herdenkingsbijeenkomst gehouden waarna een monument in aanwezigheid van nabestaanden is onthuld. Het monument is op de berg Mesa Mota geplaatst vlak bij het vliegveld waar het ongeluk plaatsvond. Voor het ontwerp van het monument had de Stichting Nabestaanden Slachtoffers Tenerife in maart 2006 Van de Wint benaderd. Samen met deze stichting heeft hij vorig jaar nog enkele voorstellen voor het monument besproken. De uiteindelijke keuze voor het ontwerp is gemaakt door de erven op basis van bestaande tekeningen van Van de Wint. Het monument gaat om een sculptuur die een wenteltrap is en een wenteltrap die een sculptuur is, en de spiraal als onderwerp heeft: een symbool van oneindigheid. De 18 meter hoge sculptuur is niet wat het lijkt. Dat wordt versterkt door het 12 meter hoge hek dat er omheen is geplaatst. Het transparante hek sluit de sculptuur af en beschermt het. Even lijkt de sculptuur een oneindige beweging naar boven te maken, maar de spiraalbeweging van treden is plotseling opgehouden. Het lijkt een onvoltooide vorm, plotseling gestopt, zoals de levens van de slachtoffers. Maar de trap maakt, zo hoog op de berg, ook een miniem contact met de lucht daarboven, met de oneindige sterrenhemel, die als het ware even wordt aangeraakt. Het creëren van een monument is een moeilijke opgave. Van de Wint was altijd van mening dat de wereld vanuit zichzelf monumenten creëert, geschonden plekken waar het drama heeft plaatsgehad en die het menselijk offer zo schrijnend tastbaar maken. Hij heeft verschillende monumenten gemaakt, onder andere voor Amnesty International, maar zich eigenlijk altijd afgevraagd wat een kunstenaar nog kan toevoegen. Hij heeft eens gezegd: “Mensen vinden een monument mooi of lelijk, maar het gaat bij een monument om meer. Vooral de rituele betekenis van een plek is van groot belang. Monumenten zijn vaak plekken van verlangen, ze zijn projecties van onmacht, van de gebrokenheid van de menselijke geest en van het universele drama. Dat gaat boven iedere vorm van esthetiek uit.” Een monument dat een verlangen in zich draagt naar verzoening of acceptatie kan niet sober genoeg zijn, omdat het werkelijke drama niet is uit te drukken in de kunst. De kunst kan alleen die subtiele verwijzing zijn.
-7-
COLOFON Nieuwsbrief 4, juni 2007, Totaalkunstwerk De Nollen van R.W. van de Wint Tekst: Jacqueline van Koningsbruggen Vormgeving en fotografie: Hendriktje Ruiter Tekeningen: R.W. van de Wint Uitgave en copyright: Stichting De Nollen, 2007 Stichting De Nollen Postbus 4065 1780 HB Den Helder T 0223 660200 F 0223 668099 E
[email protected] W www.hetnollenproject.nl Rabobank 1618. 49. 237 BTWnr NL 8073. 41. 010. B01 Kamer van Koophandel 41239067
Het Nollenproject wordt mede ondersteund door: Gemeente Den Helder Provincie Noord-Holland Regionaal Economisch Stimuleringsprogramma Kop & Munt Pensioenfonds ABP Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst Prins Bernhard Cultuurfonds Mondriaan Stichting Bouwfonds Cultuurfonds Ministerie van LNV Van Dooren Advies Peterson B.V. Den Helder Airport Omnyacc, Müller & Partners B.V. te Hoorn Rabobank Noord-Holland Noord P.J. Boot Installatiebedrijf ProCensus Den Helder Buro Stockholm Utrecht De groep begunstigers van De Nollen, de ‘Club van Honderd’ en de ‘Vrienden van De Nollen’ Stichting De Nollen dankt alle fondsen, sponsors en begunstigers voor hun bijdrage aan het project. Het Nollenproject wordt mede ondersteund door een Comité van Aanbeveling: drs. J.C. Gmelich Meijling (voorzitter), mr. drs. L.C. Brinkman, mr. H.C.J.L. Borghouts, drs. A. Nuis, drs. J. Riezenkamp, drs. J. M. Staatsen, dr. E. J. van Straaten, drs. G.A. van Tuyl, drs. J. Wallage -8-
