oktober 2008, Totaalkunstwerk De Nollen van R.W. van de Wint

Nieuwsbrief 7

fot o: H D C M E D I A D e l a no We l t e vre d e n

oktober 2008, Totaalkunstwerk De Nollen van R.W. van de Wint

Het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland heeft de ‘Prijs voor Culturele Arbeid 2008’ toegekend aan Stichting De Nollen. Op 4 oktober heeft Tillie van der Poel, vicevoorzitter van het fonds de prijs uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst op De Nollen. De voorzitter van het fonds, die tevens Commissaris van de Koningin in Noord-Holland is, de heer Borghouts, was verhinderd vanwege het bijwonen van de herdenkingsdienst voor de CdK van Drenthe, de heer Relus ter Beek. De prijs is bedoeld voor een persoon, een groep of een instelling die zich verdienstelijk heeft gemaakt op cultureel gebied in het algemeen, dan wel op het gebied van natuurbehoud. In haar toespraak vertelde Tillie van der Poel: “Met de toekenning van deze prijs wil het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland zijn grote waardering tot uiting brengen voor de inspanningen van bestuur en vrijwilligers van Stichting De Nollen om het zogeheten ‘Totaalkunstwerk De Nollen’ in stand te houden, en daarmee een blijvende hommage te brengen aan het werk van tekenaar, kunstschilder, beeldhouwer en bouwkunstenaar, en misschien moet ik nog wel zeggen: tuinman: Rudi van de Wint.” “Al jarenlang doet Stichting De Nollen goed werk. Ook dankzij de inzet van veel vrijwilligers, die ik graag nog even met name noem. De Stichting organiseert een jaarlijkse Nollendag, brengt een jaarlijks cahier uit, en verzorgt het beheer en onderhoud van het Nollenlandschap.”

-1-

f o t o : H DC M ed i a / De l a no We l t ev re d e n

Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland kent prijs toe aan Stichting De Nollen

Nadat de prijs werd uitgereikt en de stichting haar dank daarvoor had uitgesproken heeft Jacqueline van Koningsbruggen in haar toespraak de nadruk gelegd op de bijzondere prestatie van Van de Wint om een dergelijk groot project te creëren, en op het belang van toegewijde mensen om het project in stand te houden en voort te zetten: “Want mensen zijn nu van levensbelang om het project levend te houden. Sinds de dood van Ruud is het stil, heel stil. We missen hem. We missen zijn dynamiek, zijn gedrevenheid en de passie voor zijn werk die die op velen wist over te brengen. Ik herinner mij een uitspraak van Peter de Rooden, die vanuit Kunst en Cultuur Noord-Holland in 2003 de tentoonstelling Kaap Helder organiseerde, en waarvoor Ruud het grote beeld Knowing by Heart had gemaakt. Peter zei: “De schijnbaar kinderlijke naïviteit waarmee hij je als opdrachtgever probeerde te verlokken zijn dromen tot de jouwe te maken was onweerstaanbaar.” En die onweerstaanbaarheid is nog steeds voelbaar voor diegenen die het project nu voortzetten. Maar ook zijn afwezigheid is zo voelbaar. En toch is hij aanwezig. De Nollen is zijn creatie, het landschap met de kunstwerken. Het is nu bijna zo vanzelfsprekend dat De Nollen er is. Alsof het nooit anders is geweest. Maar het is niet vanzelfsprekend. Het is mooi wanneer bezoekers zeggen dat je kunt zien met hoeveel energie en passie dit project is gecreëerd. En zonder die gedrevenheid was het project er ook nooit geweest. Voor alles wat Ruud voor De Nollen heeft gemaakt, daar was nooit een opdracht voor. Hij was zijn eigen opdrachtgever.” “Hij wilde een artistieke visie tonen waarvoor hij meer ruimte nodig had dan die van een museumzaal. Die visie is heel gelaagd en toont een grote diversiteit aan ideeën. Maar als een rode draad loopt door al zijn werk een gedachte over de wederkerige afhankelijkheid van tegendelen. Het lijkt zo’n eenvoudig standpunt: het donker en het licht bestaan alleen maar dankzij elkaar. Maar nu hij dood is, en het zwart eigenlijk een eindeloze duisternis is geworden, is zo nu en dan het wit ook zoveel stralender, lichter. Misschien alleen maar omdat je het zwart nu beter kent. De tegenstelling is intenser geworden.” “Wat voor Ruud altijd voorop heeft gestaan is: autonomie en experiment. “Zonder die twee ben je geestelijk niet vrij om iets te maken”, zei hij. Met het Nollenproject had hij zelf ruimte gecreëerd voor autonomie en experiment. Hij had op De Nollen zijn eigen vrijheid geschapen om te experimenteren, om de ruimte te hebben veranderingen aan te brengen wanneer hij dat nodig vond, alsof je even in een hoekje van een schilderij een andere kleur aanbrengt. Tegenover die vrijheid was daar soms de eenzaamheid. Er was helemaal niemand die om zo’n groot project had gevraagd en hij moest nogal eens tegen de stroom in zwemmen. Op momenten dat er weinig financiering was voor het project hield hij vast aan zijn dromen en uitgangspunten en hadden we – met elkaar en met al diegenen die bij het project betrokken waren – het vertrouwen dat De Nollen voort zouden gaan.”

-2-

Aansluitend op de toespraken heeft Hendriktje Ruiter een Spaanstalig lied gezongen waarbij ze op gitaar werd begeleid door Ton Mulders: Gracias a la vida van Violetta Parra. En het is ook in dit lied dat het wit niet bestaat zonder het zwart, het geluk niet zonder het verdriet. Vervolgens is het vuur van de vuurtoren midden op het terrein, ontstoken.

Aan de prijs is een geldbedrag van € 7.500,-- verbonden. Het zal worden besteed aan het bouwsel ‘de kelk’ van het project Eidolon. Het is het stalen bouwsel op het dak van een bunker, dat Van de Wint speciaal heeft gebouwd voor het tonen van één schilderij achter een stalen hek dat in de ruimte staat. Het bouwsel is wel in een afgerond stadium, maar er moeten onder andere ramen worden vervangen, een stuclaag vernieuwd en ventilatie aangebracht. ‘De kelk’ zal voor de opening van het nieuwe seizoen in 2009 weer publiekstoegankelijk zijn.

-3-

R.W. van de Wint Gebroken licht. Kleursluiers in landschap en schilderijen In het kader van de cultuurmanifestatie ‘Licht aan Zee’ (van 15-08-’08 t/m 23-09-’08) in Den Helder is op De Nollen tot en met 31 december de tentoonstelling Gebroken licht te zien. Deze titel verwijst naar een fundamenteel aspect in het werk van Van de Wint: de kleurwaarneming. Wanneer zonlicht op een prisma schijnt, wordt het licht ‘gebroken’ en valt uiteen. Het kleurenspectrum van de regenboog wordt zichtbaar: een verloop van rood naar oranje, geel, groen, blauw en violet. Van primair belang was voor Van de Wint de waarneming: het kijken naar licht, naar kleur- en natuurverschijnselen en de constatering dat in het één het ander besloten ligt. In de regenboog kunnen de zogenaamde primaire kleuren rood, geel en blauw niet worden onderscheiden van groen, violet en oranje. Vanaf 1970 laat Van de Wint dit in zijn werk zien, zoals in een serie ‘regenboogschilderijen’ en in een werk als I’m not afraid any longer, dat een reactie is op Who’s afraid of Red, Yellow and Blue III van Barnett Newman. Niet alleen legt Van de Wint het accent op de visuele kracht en expressiviteit van kleur - in plaats van een analytische benadering - ook de ervaring uit de waarneming van de natuur en de werking van de ‘nakleur’ wil hij benadrukken. In deze werken zijn subtiele overgangen van kleur te zien. De kleuren zijn als het ware ‘in elkaar geschilderd’, waardoor kleursluiers ontstaan.

d e ta i l R.W. va n de Wint , uit de ser ie Eclips, 2002, pas t e l k r i j t op p a p i e r, 29,5 x 29,5 c m

-4-

d e ta i l s Su n ri se f oto b ove n: Sunr ise,1976/ 1977 o liever f o p do ek o p pa ne e l , ( 4x ) 30 x 200 c m

Tijdens ‘Licht aan Zee’ is op het oude industriële complex Willemsoord het schilderij Sunrise (1976/1977) te zien geweest. Ook in dit schilderij is het verloop van de kleur, het in elkaar vervloeien van de kleuren het onderwerp. De verf is met een paletmes aangebracht, een schildersinstrument dat op sommige plekken de verfhuid ‘opensnijdt’, waardoor soms onderliggende kleurlagen worden blootgelegd. Deze wijze van schilderen is typerend voor het werk van Van de Wint uit de series Zeegezichten/Romantische structuren en De wade. Een landschappelijke associatie verbindt deze series niet alleen met de traditie van de schilderkunst, maar ook met kleursluiers in het landschap zelf. In de tentoonstelling op De Nollen krijgen zowel de kleursluiers in de schilderijen van Van de Wint aandacht, als kleursluiers in het landschap. Door fotograaf Hendriktje Ruiter zijn diverse typen ‘kleurbanden’ in het landschap gefotografeerd. Daarvan is een selectie foto’s te zien.

-5-

T u s s e n r u i m t e, een landschap tussen ontkenning en waardering Een symposium op De Nollen op 12 november 2008, 13.00 – 17.00 uur ‘Tussenruimtes’ bevinden zich langs randen van steden, tussen woonwijken of in de periferie van een provincie. Niet zelden zijn oude linies en stellingen verworden tot tussenruimtes, omdat de overgang van een militaire functie naar een nieuwe bestemming traag verloopt. De tussenruimte is onbestendig en onstabiel, maar daardoor juist meer toegankelijk voor experiment! De Nollen was ooit zo’n ‘tussenruimte’ waarbij het experiment de ruimte kreeg en we nu een bijzonder project hebben in dit oude defensiegebied. Vanuit dat gegeven is het initiatief ontstaan voor dit symposium. De Culturele Planologie kan een waardevolle benadering zijn voor de ‘tussenruimte’ vanwege de interdisciplinaire aanpak, waarbij cultuur een inspirerende en richtinggevende invloed kan hebben. Kunstenaars of de habitus van een kunstenaar kan daarbij een belangrijke rol spelen. De vraag die centraal zal staan: hoe kun je concreet ruimtelijk beleid creëren voor de tussenruimte waarbij de Culturele Planologie uitgangspunt is? Inspiratie en voorbeeld vormt ‘De Nollen’ de plek waar het symposium wordt gehouden. Er zullen projecten worden besproken waarbij een andere attitude van belang is: creativiteit, het creëren van sfeer vanuit een bepaalde poëtische benadering, een integrale aanpak, het doorbreken van de sectorale blik, het loslaten van gestandaardiseerde procedures. Het symposium wordt geopend door de burgemeester van Den Helder, Stefan Hulman. Gastsprekers zijn: Liesbeth van der Pol, Rijksbouwmeester, Yttje Feddes, Rijksadviseur voor het landschap, Ron van ’t Veer, ecoloog bij Landschap Noord-Holland, Edzo Bindels, landschapsarchitect bij West 8 en Pieter van Wesemael, stedenbouwkundige. In het panel zijn vertegenwoordigd: Miranda Reitsma, Provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit Noord-Holland, Dirk Sijmons, landschapsarchitect bureau H+N+S, Andrew March, beeldend kunstenaar, werkzaam bij Kunst en Cultuur NoordHolland en Ferdinand Vreugdenhil, directeur Zeestad CV/BV, Den Helder. Dagvoorzitter en discussieleider is Wim Trieller, directeur Heijmans Vastgoed Regio Noord. Meer informatie via www.projectdenollen.nl (onder: activiteitenl/lezingen), aanmelding: [email protected].

-6-

Nieuw dak voor ‘de tent’/ontvangstruimte De afgelopen zomer is door het Helderse bedrijf Carlebur BV een nieuw dak aangebracht op de huidige ontvangstruimte. Het twintig jaar oude dak van eenvoudige plastic platen was nodig aan vervanging toe. Tevens zijn er trekstangen aangebracht ter versteviging van het gebouw. Deze renovatie is mogelijk geweest dankzij een subsidie van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Werkzaamheden verricht door de Stichting Herstelling Den Helder De afgelopen maanden hebben de deelnemers van de Stichting Herstelling Den Helder, begeleid door verschillende werkmeesters, weer diverse werkzaamheden verricht. Zo is er intensief aan het onderhoud van het landschap gewerkt, is er een tweede houten toilethuisje gemaakt en er is een houten hek geplaatst aan de noordkant van het gebied. Via deze methode van werkervaringsplaatsen voor jongeren kan Stichting De Nollen toch werkzaamheden laten doen waar geen budget voor is. Stichting De Nollen financiert wel de materiaalkosten. Ervaar het bijzondere licht in Den Helder: bezoek op 16 november De Nollen en de oude Rijkswerf Willemsoord met een lunch in Grand Café Waterworld Als er één reden is geweest waarom Van de Wint zijn hele leven in Den Helder is gebleven, dan is dat het licht in deze stad. Van drie kanten omgeven met water heeft Den Helder, door de weerkaatsing van het licht op het water, een heel bijzonder en helder licht. Licht, en ook het directe zonlicht, is een belangrijk gegeven geweest bij het creëren van de bouwsels op De Nollen. Nog zo’n bijzondere plek in Den Helder is de oude Rijkswerf Willemsoord. Hier is tevens het beeld Knowing by Heart van Van de Wint te zien. Maak eens een wandeling over dit unieke complex en ervaar ook daar het bijzondere licht zo dicht bij de zee. Grand Café Waterworld op Willemsoord biedt u, samen met Kunstproject De Nollen een lezing en rondleiding aan op De Nollen (16 november om 11.00 uur) en vanaf 13.00 uur kunt u vervolgens lunchen in Grand Café Waterworld. Lezing, rondleiding en lunch: € 15,-- (Vrienden van De Nollen krijgen 50 % korting). U moet wel even van tevoren reserveren: [email protected]

-7-

COLOFON Nieuwsbrief 7, oktober 2008, Totaalkunstwerk De Nollen van R.W. van de Wint © Tekst: Jacqueline van Koningsbruggen © Vormgeving en fotografie: Hendriktje Ruiter © Uitgave: Stichting De Nollen, 2008 Stichting De Nollen Postbus 4065 1780 HB Den Helder T 0223 660200 F 0223 668099 E [email protected] W www.projectdenollen.nl Rabobank 1618. 49. 237 BTWnr NL 8073. 41. 010. B01 Kamer van Koophandel 41239067 Het Nollenproject wordt mede ondersteund door: Gemeente Den Helder Provincie Noord-Holland Regionaal Economisch Stimuleringsprogramma Kop & Munt Pensioenfonds ABP Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst Prins Bernhard Cultuurfonds Mondriaan Stichting Bouwfonds Cultuurfonds Ministerie van LNV Van Dooren Advies Peterson B.V. Den Helder Airport Omnyacc, Müller & Partners B.V. te Hoorn Rabobank Noord-Holland Noord P.J. Boot Installatiebedrijf ProCensus Den Helder Stichting Herstelling Den Helder Buro Stockholm Utrecht De groep begunstigers van De Nollen, de ‘Club van Honderd’ en de ‘Vrienden van De Nollen’ Stichting De Nollen dankt alle fondsen, sponsors en begunstigers voor hun bijdrage aan het project. Het Nollenproject wordt mede ondersteund door een Comité van Aanbeveling: drs. J.C. Gmelich Meijling (voorzitter), mr. drs. L.C. Brinkman, mr. H.C.J.L. Borghouts, drs. J. Riezenkamp, drs. J. M. Staatsen, drs. G.A. van Tuyl, drs. J. Wallage

-8-