Nieuwe woonzorgconcepten. Uitkomsten versnellingskamer

Nieuwe woonzorgconcepten Uitkomsten versnellingskamer 26-06-2014

Sociaal Planbureau Groningen/ CMO Groningen

2

Colofon Titel:

Nieuwe woonzorgconcepten – uitkomsten versnellingskamer 26-06-2014

Datum:

14 juli 2014

Auteur:

Marian Feitsma (SPG/CMO Groningen), op basis van rapportage Danny van den Boom (Group Support)

Adres:

Sociaal Planbureau Groningen/ Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Groningen Postbus 2266 9704 CG Groningen www.cmogroningen.nl

Copyright 2014, Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Groningen Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Groningen. Voor zover het maken van kopieën is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1995, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze opgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich te wenden tot het Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Groningen.

INHOUD 1

INLEIDING ........................................................................................3 1.1 1.2 1.3

INHOUDELIJKE ACHTERGROND...................................................................................... 3 WERKWIJZE ............................................................................................................. 4 INHOUD VAN DIT DOCUMENT....................................................................................... 4

2

VERKENNING VAN HET THEMA .........................................................5

3

URGENTE EN BELANGRIJKE PROBLEMEN ...........................................7 3.1

4

VERSCHILLEN IN OPVATTINGEN TUSSEN DE VERSCHILLENDE EXPERTS .................................... 8

BUDGETTEREN VAN DE PROBLEEMGEBIEDEN ...................................9 4.1

VERSCHILLEN IN KEUZES TUSSEN DE VERSCHILLENDE EXPERTS ............................................. 9

5

TOEKOMSTIGE STAPPEN ................................................................. 12

6

TOT SLOT ........................................................................................ 14 6.1

VERVOLGSTAPPEN CMO/SOCIAAL PLANBUREAU GRONINGEN ......................................... 14

BIJLAGE: DEELNEMERS VERSNELLINGSKAMER …..…………………………………15

1



2

1

Inleiding Op 26 juni 2014 organiseerde Sociaal Planbureau Groningen een expertbijeenkomst over nieuwe woonzorgconcepten. Het doel van de bijeenkomst was verschillende partijen bij elkaar te brengen die betrokken zijn bij het beleid dat is gericht op langer zelfstandig wonen van kwetsbare mensen. Welke problemen doen zich voor, wat zijn de belangrijkste vraagstukken en welke antwoorden zijn daarop mogelijk? De deelnemersgroep bestond uit 17 experts, vanuit zorg- en welzijnsaanbieders, wooncorporaties, gemeenten en doelgroepen(belangen)organisaties in de provincie Groningen. De veranderingen in de zorg zijn heel ingrijpend en kunnen gezien worden als een modernisering van de verzorgingsstaat. Waar zitten de knelpunten en oplossingen? In dit rapport vindt u de belangrijkste uitkomsten van de bijeenkomst.

1.1

Inhoudelijke achtergrond De meeste mensen die hulp of zorg nodig hebben, willen zoveel mogelijk de regie over hun eigen leven voeren en zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Dit geldt voor ouderen met een beperking, voor mensen met een verstandelijke of lichamelijke handicap en voor ggz-cliënten. Met de hervorming van de langdurige zorg sluit de overheid hierbij aan. Zij beoogt hiermee kwaliteitsverbetering en kostenbeheersing. De komende vijf jaar zal een groot aantal ouderen, gehandicapten en mensen met psychiatrische problematiek geen toegang meer krijgen tot intramuraal verblijf. Uiteindelijk gaat het hierbij volgens een raming van het Ministerie van VWS (2013) om 30% van de intramurale capaciteit. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de (extramurale) vraag op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Hoe daarin kan worden voorzien – daarover bestaat op dit moment veel onduidelijkheid. Betrokken partijen (zorginstellingen, corporaties, gemeenten, e.a. ) bereiden zich voor op nieuwe woonzorgconcepten. “Zorg kun je tegenwoordig best thuis regelen. Sociale contacten zijn voor ouderen vaak de overweging om voor een intramurale setting te kiezen.” De hervorming van de langdurige zorg zal ook van invloed zijn op het bestaande zorgvastgoed en de huidige gebruikers, ook al houden mensen die nu in een zorginstelling wonen hun recht daarop. Maar minder instroom in de intramurale zorg leidt tot leegstand en betekent dat maatregelen nodig zijn om exploitatie- en boekwaardeproblemen te voorkomen.

Hiermee zijn de vraagstukken aangestipt waarover de experts hun inbreng hebben geleverd. Centraal stond: wat zijn de problemen, hoe kunnen die worden aangepakt en wie is waar voor verantwoordelijk?

3


1.2

Werkwijze

Op de expertbijeenkomst is gewerkt volgens de methodiek van de versnellingskamer, ook wel digitale Group Decision Room genoemd. Deelnemers reageren in de versnellingskamer via een persoonlijke laptop op vragen en stellingen die hen worden voorgelegd. De werkwijze garandeert dat iedereen aan bod komt en dat ieders inbreng even zwaar weegt. Bovendien kan in korte tijd veel informatie worden verzameld en gedeeld. 1.3

Inhoud van dit document In de hoofdstukken 2 tot en met 5 van dit document zijn de uitkomsten van de versnellingskamer samengevat. In hoofdstuk 6 worden de meest opmerkelijke uitkomsten (nogmaals) aangestipt en wordt vooruitgeblikt op nieuwe activiteiten van Sociaal Planbureau Groningen/CMO Groningen. Daarna volgt de lijst van deelnemers aan de sessie (bijlage 1). Verspreid door de tekst zijn in blauwe kaders uitspraken weergegeven die tijdens de sessie uit de mond van deelnemers zijn opgetekend.


4

2

Verkenning van het thema De versnellingskamer begon met een eerste verkenning van het thema. De deelnemers gaven via hun laptop hun mening over negen stellingen, met als keuzemogelijkheden zeer oneens, oneens, neutraal, eens of zeer eens. Figuur 1 laat de uitslag zien, waarbij de experts zijn ingedeeld in vier categorieën. De experts vanuit de doelgroepen(belangen)organisaties worden aangeduid als “burgers”. Figuur 1: mening van experts over negen stellingen

Bron: Group Support

“Vastgoed is een verantwoordelijkheid van de eigenaar. De gemeente kan niet meer doen dan - in een procesrol - partijen bij elkaar brengen.”

5


De beantwoording brengt een aantal verschillen in opvatting aan het licht tussen de verschillende categorieën experts. Hieruit leiden we de volgende aandachtspunten af: voor gemeenten: burgers vinden dat u beperkingen en zorgbehoeften onderschat; voor grote zorgaanbieders: andere partijen vinden dat u te veel macht en invloed heeft; voor corporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en burgers: de gemeenten vinden - anders dan u - maatschappelijk vastgoed geen collectief probleem; voor wooncorporaties: de andere partijen willen meer gemeentelijke regie op vastgoedvraagstukken in het sociale domein.

“Iedereen vindt dat hij het zelf fantastisch doet.”

“Als het goed gaat met je organisatie heb je minder de neiging data te delen.”


6

3

Urgente en belangrijke problemen “Tot welke problemen leidt het nieuwe beleid dat is gericht op langer zelfstandig wonen van kwetsbare burgers?”. Elke deelnemer gaf op deze vraag drie antwoorden. “Eenzaamheid” werd het vaakst genoemd, namelijk negen keer. In gezamenlijk overleg hebben de deelnemers vervolgens alle genoemde problemen gerubriceerd en samengebald tot dertien probleemgebieden: Tabel 1: problemen door nieuw beleid (tevens legenda figuur 2) 1

Gebrek aan verbinding tussen wonen, welzijn en zorg

2

Tekort aan passende woonvormen

3

Financiën (te weinig geld)

4

Overbelasting mantelzorgers

5

Kwetsbare mensen tussen wal en schip

6

Vereenzaming

7

Overschatting sociale draagkracht

8

Privacy/ICT/data uitwisseling onvoldoende geregeld

9

Gebrekkig wettelijk instrumentarium

10

Regieproblemen (bij de burger/zorgvrager)

11

Problemen met vastgoed

12

Snelheid beleidsproces te hoog

13

Meer risico's (valincidenten, verergeren problematiek, etc.)

Bron: Group Support

Daarna zijn de dertien probleemgebieden door de deelnemers afzonderlijk gescoord op “belangrijk” en “urgent”. Dat leverde de volgende prioritering op: Figuur 2: hoe belangrijk en urgent zijn de problemen? Hele groep

Bron: Group Support

7


Hoe meer naar rechts geplaatst in figuur 2, hoe belangrijker het probleem. Hoe meer naar boven, hoe urgenter. Twaalf van de dertien problemen staan rechtsboven in de figuur en zijn dus zowel belangrijk als urgent. “Gebrek van verbinding tussen wonen, welzijn en zorg” springt eruit: dit is volgens de experts zowel het belangrijkste als het meest urgente probleem!

“We zitten allemaal in zuilen.” “Als je de samenwerking oplost, heb je heel veel andere problemen ook meteen getackeld.” 3.1

Verschillen in opvattingen tussen de verschillende experts Bij één catogorie experts, namelijk de burgers, krijgt het gebrek aan verbinding tussen wonen, welzijn en zorg niet de allerhoogste score op belangrijk en urgent. Volgens de burgers zijn het gebrek aan passende woonvormen en regieproblemen van burgers/zorgvragers nog belangrijker en urgenter. “Lang niet in alle wijken is noaberschap vanzelfsprekend aanwezig. Er is soms een grote discrepantie tussen wat de overheid verwacht en de werkelijkheid.” De experts van de gemeenten vinden financiën en “tussen wal en schip” even belangrijk en urgent als het gebrek aan verbinding tussen wonen, welzijn en zorg. Deze drie vraagstukken krijgen van de gemeenten de maximale score. De gemeenten geven “snelheid van het proces te groot” de laagste scores: helemaal niet urgent en ook niet belangrijk. Binnen de categorie zorg- en welzijnsaanbieders is de variatie in de antwoorden het grootst. Het gebrek aan verbinding tussen wonen, welzijn en zorg staat bij deze categorie experts met stip op één. Op de tweede plaats komt bij hen de overbelasting van mantelzorgers. Regieproblemen (die in de categorie burgers hoog scoren) en gebrekkelijk wettig instrumentarium (waar de corporatie mee zit) zijn in de ogen van de zorg- en welzijnsaanbieders juist niet urgent en nauwelijks belangrijk.

“Mantelzorg kan niet worden opgelegd aan degenen die het moeten leveren. Maar als zorgvrager kun je wel worden verplicht om er gebruik van te maken.”


8

4

Budgetteren van de probleemgebieden “Stel u mag (een symbolisch bedrag van) honderd euro besteden. Hoe verdeelt u dat over de dertien probleemgebieden?” Figuur 4 geeft aan hoe de totale groep hierop heeft geantwoord. 31% van het budget gaat naar twee problemen op het vlak van wonen (passende woonvormen en problemen met vastgoed) en 46% naar vier typische welzijnsvraagstukken (overbelasting mantelzorgers, vereenzaming, sociale draagkracht en regieprobleem). Figuur 4: verdeling € 100 over dertien probleemgebieden

Bron: Group Support

4.1

Verschillen in keuzes tussen de verschillende ex perts Als het om de verdeling van het budget gaat zijn er behoorlijke verschillen tussen de verschillende categorieën experts. Dit blijkt als we op een rij zetten (in tabel 2) hoeveel geld ze willen besteden aan twee vraagstukken rond wonen (passende woonvormen en problemen met vastgoed) en vier op het gebied van welzijn (overbelasting mantelzorgers, vereenzaming, sociale draagkracht en regieprobleem). Tabel 2: budgettering door verschillende categorieën experts soort burgers corporatie zorg/welzijn vraagstuk ↓

gemeenten

wonen

€ 44

€ 75

€ 26

€ 6

welzijn

€ 40

€ 10

€ 53

€ 45

financiën

€ 0

€ 5

€ 2

€ 30

9


Tabel 2 laat verder zien dat de gemeenten bijna een derde van hun budget willen besteden aan problemen met financiën, maar daar opmerkelijk weinig steun voor krijgen bij de andere experts. Voor vraagstukken die vooral het wonen betreffen hebben de gemeenten juist heel weinig over. De corporatie wil vooral geld besteden aan wonen; de zorg- en welzijnsaanbieders vooral aan welzijn. Figuur 5 geeft de volledige budgetverdeling door de vier categorieën experts weer. Hier is onder meer te zien dat een relatief klein deel van het budget (5 tot 10%) wordt uitgetrokken voor de oplossing van het belangrijkste en meest urgente probleem, namelijk de verbinding tussen wonen, welzijn en zorg. Vermoedelijk omdat een betere verbinding ook niet veel geld zou hoeven kosten. Figuur 5: budgettering door verschillende categorieën experts

burgers

gemeenten

corporatie

zorg- en welzijn burgers

Bron: Group Support

Over het geheel genomen kunnen we constateren dat de partijen zich vooral bewust zijn van de eigen problematiek en vooral daarin willen investeren.


10

Investeringen in het oplossen van de problematiek van andere partijen gebeurt mondjesmaat. En dat is het begin van alle samenwerking: de bereidheid om in de ander te investeren.

11


5

Toekomstige stappen Aan de experts is tenslotte gevraagd welke stappen binnen nu en twee jaar nodig zijn en of er bij die stappen samenwerking mogelijk is. Dit leverde de volgende stappen op, die volgens tenminste tien van de experts gezet kunnen of moeten worden, in samenwerking van verschillende partijen: Nieuwe woonvormen voor ouderen ontwikkelen. In gesprek met verschillende stakeholders. Inzicht verkrijgen in woonwensen en dit vertalen naar woonvormen. Overleg en afstemming waarin men met open vizier om tafel zit. Bewustwording bij ouderen creëren rondom langer zelfstandig thuis wonen. Ouderen helpen woonoplossingen te vinden. Dorpsinitiatieven stimuleren en ondersteunen. In totaal zijn 28 mogelijke stappen genoemd. Precies de helft daarvan gaat over woningen, woonvormen en/of vastgoed. Vier gaan over het voorlichten en mobiliseren van ouderen om zelf initiatieven te ontwikkelen rond wonen en zorg. Slechts één stap heeft expliciet betrekking op de welzijnskant, namelijk “inventariseren van de capaciteit van het vangnet”. Verder zijn als mogelijke stappen genoemd: meer en beter samenwerken (5x), minder bureaucratie, “portemonnee op tafel”, echt luisteren naar de burger, gebiedsbudget vanuit verschillende wetten en helderheid over de inkomenspositie van ouderen.

“Als je je ideeën op tafel legt moet je er zeker van zijn dat een ander er niet mee vandoor gaat.”


12

13


6

Tot slot Gebrek aan verbinding tussen wonen, welzijn en zorg is het belangrijkste en meest urgente vraagstuk als het gaat om het langer zelfstandig wonen van ouderen en mensen met een beperking. Daarover zijn de verschillende categorieën experts die deelnamen aan de versnellingskamer het vrijwel volledig eens. Verder liet de sessie vooral zien dat de verschillende partijen (gemeenten, corporaties, zorg-/welzijnsaanbieders en doelgroep(belangen)organisaties) soms verschillend oordelen over knelpunten en verschillende prioriteiten hebben. Zo bleek tijdens de sessie op meerdere momenten dat “passende woonvormen” laag op de gemeentelijke agenda staan, terwijl de andere partijen dit een belangrijk en urgent vraagstuk vinden en hierop - samen met andere partijen, waaronder de gemeenten - stappen willen zetten. Ook over het vraagstuk van regievoering is er een verschil van inzicht. Het merendeel van de deelnemers vindt het de taak van de gemeente om een regierol te vervullen, terwijl de vertegenwoordigers van de gemeenten zelf dat niet op hun weg vindt liggen.

6.1

Vervolgstappen CMO/Sociaal Planbureau Groningen Bij CMO Groningen en het Sociaal Planbureau Groningen blijft het onderwerp “nieuwe woonzorgconcepten” onder de aandacht, onder meer in de volgende activiteiten: Versnellingskamers op gemeentelijk/regionaal niveau of binnen grote organisaties. De methodiek van de versnellingskamer leent zich uitstekend om de verschillen en overeenkomsten tussen deelnemers met verschillende belangen of oriëntaties zichtbaar te maken en vervolgens het onderling gesprek op gang te brengen. Procesbegeleiding. Bedoeld voor partijen die (samen) iets willen bereiken of ontwikkelen en het proces door een onafhankelijke derde willen laten trekken. Zicht bieden op de ontwikkelingen rond “langer zelfstandig wonen”. In het kader van de Groninger Zorgmonitor verzamelen en ontsluiten CMO Groningen en GGD Groningen de komende jaren actuele data over het onderwerp. Ontwikkelen van wijkanalyses.


14

15


BIJLAGE: DEELNEMERS VERSNELLINGSKAMER Naam Jan Leegwater Alderine Mulder Rita Rolink Floor Aukema Louke Scholtens Judith Adema Tom Pieters Bart Stekelenburg Coen Ronde Jefke van den Bor George Tijpens Lieuwe Boonstra Corien Gosker Karles van Zwam Erwin Schiphorst Annemiek Fluitman Trijntje Geuze Hermien Maarsingh Margo Brouns Marian Feitsma

Organisatie Adviesgroep Wonen en Zorg OSO Dignis Gemeente Delfzijl Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal Lefier Lentis Lentis Tinten Welzijnsgroep TSN Thuiszorg TSN Thuiszorg, Voor Anker VG-BelangenPlatform Groningen Zonnehuisgroep Noord Zonnehuisgroep Noord Zorg Innovatie Forum Adviesgroep Wonen en Zorg OSO Adviesgroep Wonen en Zorg OSO CMO Groningen CMO Groningen / Sociaal Planbureau Groningen CMO Groningen


16

Nieuwe woonzorgconcepten. Uitkomsten versnellingskamer

Recommend Documents