Nieuwe toetsen Rekenen voor kleuters

lovs | nieuws Cito Volgsysteem primair onderwijs (LOVS)

jaargang 6 | nummer 1 | april 2011

Nieuwe toetsen Rekenen voor kleuters Voor een beter inzicht in de vaardigheid van leerlingen heeft Cito nieuwe toetsen Rekenen voor kleuters voor groep 1 en 2 op de markt gebracht. Dé manier om de reken­ontwikkeling van jonge kinderen te volgen. Cito sprak met Corine van Bemmel, groepsleerkracht groep 2 op de katholieke basisschool Don Bosco in Steenwijkerwold, over haar ervaringen met de nieuwe rekentoetsen. Leren rekenen: je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen. Het gaat immers om een basisvaardigheid die je onder de knie moet hebben om goed mee te kunnen komen in de maatschappij. Dus wordt vanaf de eerste schooldag de ontwikkeling van beginnende gecijferdheid bij kleuters gestimuleerd. In kringgesprekken, door middel van spelletjes en met opdrachtjes.

Effect rekenonderwijs in beeld

Uw mening Normaal gesproken zouden wij u hier nu een update geven rondom de klanttevredenheids­ monitor (KTM). Echter, op het moment van verschijnen van het LOVS Nieuws lopen de metingen nog. Daarom zullen wij u hierover berichten in de volgende editie. Binnenkort starten wij met een lezers­ onderzoek naar uw bevindingen over LOVS Nieuws. Hierdoor kunnen we nog beter aansluiten op uw wensen en behoeftes. Zoals u weet, hebben wij onlangs de naam LOVS vervangen door Cito Volgsysteem primair onderwijs. Daarom gaan we ook op zoek naar een nieuwe naam voor het LOVS Nieuws. Denkt u met ons mee? In het lezersonderzoek kunt u niet alleen uw mening geven, maar ook suggesties doen voor een nieuwe naam voor LOVS Nieuws. Kortom: u hoort nog van ons!

Om het effect van hun rekenonderwijs aan kleuters in kaart te brengen, besloten Corine en haar collega’s van de Don Bosco school de nieuwe toetsen Rekenen voor kleuters te gaan gebruiken. Een logische keuze, vindt Corine. ‘Wij gebruiken al jaren de toetsen van Cito. Ook voor onze kleuters. Hét middel om te ontdekken waar de kinderen staan en wat ze nodig hebben. We volgen onze leerlingen vanaf groep 1 met behulp van het Cito Volgsysteem primair onderwijs (LOVS). Met als grote voordeel dat we een duidelijk beeld hebben van hoe de kinderen straks starten in groep 3’.

Pittige vragen

De rekentoetsen zijn in de plaats gekomen van de oude toetsen ‘Ordenen’ en ‘Ruimte en tijd’. Inhoudelijk én qua normering is er veel veranderd. Op de Don Bosco school werd eerder hoofdzakelijk gewerkt met ‘Ordenen’. ‘Er zitten hele pittige vragen bij, die bijna neerkomen op hoofdrekenen. Daar schrok ik in het begin van.’ Corine vroeg zich af of haar kleuters al over die vaardigheden dienden te beschikken. ‘Ik dacht: dat hebben ze toch helemaal niet gehad, hoe moeten de kinderen dat kunnen?’ Maar wat bleek? Sommige kinderen konden de opgaven tóch maken. Corine: ‘Een pluspunt van deze toetsen is dat ze ook hele sterke leerlingen de ruimte geven om te laten zien wat ze kunnen. Zelfs als het gaat om zaken die nog niet zijn aangeboden in het onderwijs.’

Realistischer beeld

Corine van Bemmel

Omdat de nieuwe toetsen inhoudelijk anders zijn en de normering nieuw en actueel is, leek het in eerste instantie zo dat de kinderen lager scoren dan met ‘Ordenen’ het geval was. Maar de uitslag geeft nu wel een realistischer beeld, meent de groeps­leerkracht. ‘De nieuwe toetsen geven beter inzicht in de rekenvaardigheden van de leerlingen. Door de verouderde normering van ‘Ordenen’ werd relatief hoog gescoord. Maar in groep 3 ging dan toch een aantal kinderen onderuit die in

groep 2 goed scoorden op deze toets. Dat behoort met de nieuwe reken­toetsen tot het verleden’. En er is nog een voordeel, vindt Corine. ‘Het is prettig dat de twee toetsen ‘Ordenen’ en ‘Ruimte en tijd’ samenkomen in de nieuwe toetsen voor Rekenen. We toetsen nu breder maar zijn niet meer tijd kwijt qua toetsafname.’

Niet leren om de toets

In groep 1 worden de kinderen voorbereid op de manier van toetsen. ‘Het is natuurlijk iets compleet anders dan wat je dagelijks doet.’ Met behulp van het oefenboekje leren de kinderen hoe het zit met de plaatjes, het kartonnetje dat de andere vragen afdekt en het zetten van een streepje. Op de inhoud van de toets worden de kinderen niet specifiek voorbereid. ‘Leren om de toets is er niet bij’, aldus Corine. ‘We bieden gewoon onze lesstof aan. We zien de toets als middel om te onderzoeken of de kinderen dat wat je hebt aangeboden in de groep ook daadwerkelijk hebben opgepikt. En of we nog extra aandacht moeten besteden aan bepaalde zaken.’ Lees verder op de volgende pagina

Vervolg van pagina 1

Spannend en leuk

Veel kinderen vinden het spannend én leuk om de toetsen te maken, vertelt Corine. De leerlingen uit groep 2 snappen het principe al een beetje. Ze hebben er vaak al over gehoord – bijvoorbeeld via een broertje of zusje in een hogere groep. ‘Ik benoem het ook gewoon als toets en als werken uit een boekje. Reuze interessant vinden de kinderen dat. Helemaal als ik het ook nog eens een grote mensen toets noem.’ Het gebeurt maar zelden dat een kind in paniek raakt bij het zien van de – soms moeilijke – opgaven. ‘Kijk goed, denk goed na, zet een streepje bij wat je denkt dat het is’, vertelt Corine de leerlingen. Ze loopt rond tijdens de toets en stelt de kinderen op hun gemak. ‘Bij kinderen waarvan ik weet dat ze het erg spannend vinden, kijk ik even mee. Alleen al door een opmerking als “maar dat gaat goed”, zie je zo’n kind opbloeien. Het maakt dan de toets met meer zelfvertrouwen af.’ Als kinderen desondanks in paniek raken, laat Corine het kind de opgave soms overslaan. ‘Dan wordt het weliswaar fout gerekend, maar op dat moment is de druk voor het kind weg. Vaak kan het bij de volgende opgave de draad weer oppakken.’

Handige overzichten

De toetsuitslagen worden met de ouders besproken. ‘De overzichten voor de individuele leerlingen die ik maak met behulp van het

Computerprogramma LOVS vormen een goede basis voor de tienminutengesprekken. Je kunt snel en eenvoudig antwoord geven op vragen als: Hoe is het gegaan? Waar ging het goed? Wat ging minder? Waar nodig bieden we extra begeleiding aan. Of extra uitdaging voor de kinderen die daar behoefte aan hebben.’ Naast de toetsuitslagen is het algemene beeld dat Corine heeft van de kinderen van groot belang. In een enkel geval correspondeert dat beeld niet met de toetsuitslag. ‘Dat is voor ons altijd een serieus signaal. Hoe kan dat? Past de toets niet bij het kind? Of moeten we ons beeld bijstellen? Er zijn soms kinderen die al ver ogen in hun ontwikkeling. Ze lijken bijvoorbeeld in hun taal al sterk en zijn heel betrokken in de kring. En dan blijkt uit de toets dat ze minder ver zijn dan we dachten. Maar we varen nooit blind op de uitkomst van de toets.’

Trendanalyses

Door de toetsresultaten te interpreteren krijgen Corine en haar collega’s niet alleen een helder beeld van de ontwikkeling van de individuele leerlingen maar ook van de groep als geheel. ‘Aanvankelijk miste ik de groeps­ analyseformulieren, maar dit bleek veel handiger te kunnen in het Computer­ programma LOVS.’ Het gericht kijken naar de groep als geheel geeft Corine de kans om haar onderwijs op maat aan te bieden. Zo wordt helder welke kinderen wat nodig hebben.

Focus op groei Werken met functioneringsniveaus en het alternatief leerlingrapport

“Alweer een E-score, heeft mijn zoon dan niets geleerd?” Voor leerlingen die op een eigen niveau werken, levert het kijken naar de scores I t/m V en A t/m E vaak weinig informatie op. Leerlingen met een (forse) achterstand zullen dikwijls een V- of E-score hebben én houden. Deze score zegt echter niets over de groei die zij doormaken en over de grootte van hun achterstand. In het alternatief leerlingrapport staat daarom de vaardigheidsscore centraal in plaats van de normering I t/m V of A t/m E. Zo ziet u in één oogopslag of er sprake is van groei. Door de vertaling van vaardigheids­ scores naar functioneringsniveaus ziet u bovendien op welk niveau u de lesstof aan een leerling kunt aanbieden.

Functioneringsniveaus

Het functioneringsniveau is speciaal ontwikkeld voor leerlingen die werken op een ander niveau dan de groep. Dit niveau geeft aan met welke gemiddelde leerling in het reguliere basisonderwijs de vaardigheid van de getoetste leerling te vergelijken is. Een leerling heeft op de begrijpend leestoets M5 een vaardigheidsscore behaald van 8. Deze vaardigheidsscore komt overeen met de vaardigheidsscore van een gemiddelde leerling op het toetsmoment M4. Het functionerings­ niveau van de leerling is dus M4. Dit betekent dat de leerling qua vaardigheid vergelijkbaar is met een gemiddelde leerling in het reguliere basisonderwijs in januari van groep 4.

blijft - net als bij gebruik van I t/m V of A t/m E - vergelijking met leeftijdsgenoten mogelijk. Blijkt dat een leerling eind groep 6 (E6) een E-score heeft? Dan weten we alleen dat hij een forse achterstand heeft. Wanneer u in het Computerprogramma LOVS echter kiest voor de rapportage van het functioneringsniveau, is snel zichtbaar of de stof van eind groep 6 bij deze leerling past. Indien bijvoorbeeld het functioneringsniveau van de leerling ‘M5’ is in plaats van ‘E6’, is lesstof uit midden groep 5 mogelijk geschikter. U weet nu niet alleen dat er sprake is van een achterstand, maar u hebt ook een indicatie van de grootte van deze achterstand.

lovs | nieuws

Te verwachten

Met ingang van het schooljaar 2011/2012 nemen wij de Toetsen Begrijpend Lezen (TBL) inclusief het leerlingmateriaal voor groep 8 uit de handel. Hetzelfde geldt voor SVS 3 en Goed Spel 3. Voor de overige materialen die uit de handel genomen worden, verwijzen wij u naar onze website. Zoek onder ‘Wijzigingen in LOVS toetsen’.

Dit najaar brengen we weer diverse nieuwe toetsen en hulpboeken uit. Zo verschijnen de toetsen Technisch lezen (groep 7), Woordenschat (groep 7) en Luisteren (groep 3). Daarnaast komen er hulpboeken voor Woordenschat (groep 5) en Spelling (groep 8) op de markt. Uiteraard ontvangt u in het najaar productfolders met meer informatie over deze producten. Deze informatie zal ook terug te vinden zijn op http://lovs.cito.nl. Bestellen kan via http://winkel.cito.nl.

‘We passen ons onderwijs vervolgens aan op de groep die we hebben. Misschien heeft de groep van volgend jaar weer iets anders nodig. Dan zal ik mijn lessen daar weer op toesnijden.’ Daarnaast maakt Corine trend­analyses, waarmee het onderwijs­aanbod over een aantal jaren met elkaar vergeleken kan worden. Zo ontstaat inzicht in wat er in de loop der jaren gaande is op de Don Bosco school.

Ook starten met de nieuwe rekentoetsen? Dan adviseren wij u om de toets Rekenen voor kleuters gefaseerd in te voeren. Het eerste jaar alleen in groep 1 en het tweede jaar in groep 1 en groep 2. Op deze manier kunt u de scores van de individuele leerlingen met eerder behaalde resultaten vergelijken. Kijk voor meer informatie op www.cito.nl of neem contact op met onze klantenservice.

Alternatief leerlingrapport: groei in beeld

leerlingrapport maken. Een voorbeeld ziet u hieronder. De horizontale lijnen markeren de gemiddelde niveaus per toetsmoment. Ligt de score van de leerling tussen de lijn ‘M4’ en ‘E4’? Dan laat dit zien dat de leerling functioneert op het niveau van een leerling tussen januari en juni van groep 4.

Het alternatief leerlingrapport geeft inzicht in de vorderingen van een leerling op een leergebied. Ook van leerlingen die zich anders ontwikkelen dan gemiddeld. In de rapportage staan vaardigheidsscores uitgezet tegen de tijd. Zo ziet u welke ontwikkeling een leerling doormaakt, onafhankelijk of de toetsen op de voorgeschreven momenten zijn afgenomen. Zowel met het Computerprogramma LOVS als handmatig met behulp van de rapporten in de toetsmappen, kunt u een alternatief

Alternatief leerlingrapport Leerling: Toets:

Klaudia Aslan (5 - 5A) Rek-Wisk 2002 ALG

Vergelijking: Alle leerlingen

85

M5

80 75 70

E4

65

M5

M4

60

E4

M4

M4

55 E3

50 E3

45

s o n d j f m a m j s o n d j f m a m j s o n d j f m a m j s o n d j f m a m j 2004-2005

Door de vaardigheidsscore om te zetten naar een functioneringsniveau, wordt onmiddellijk duidelijk welke lesstof bij de leerling past. Een functioneringsniveau M5 geeft bijvoorbeeld aan dat deze leerling instructie tot midden groep 5 vlot kan doorlopen. Met het kijken naar functioneringsniveaus

Uit de handel

Afname datum

26-06-2005 22-01-2006 25-01-2007 17-06-2007 20-02-2008

Leeftijd jr-mnd 7-08 8-03 9-03 9-08 10-04

2005-2006

Jaar groep 3 4 5 5 5

Taak

Toets E3 Toets M4 Toets M4 Toets E4 Toets M5-2002

Voorbeeld van een alternatief leerlingrapport

2006-2007

2007-2008

Toetsscore / Schaalscore 33 / 45 35 / 56 44 / 63 36 / 66 32 / 68

Score interval 41:50 52:59 59:67 62:69 65:70

Func. niveau M3 / E3 E3 / M4 M4 M4 / E4 M4 / E4

De gegevens uit het alternatief leerlingrapport kunt u op verschillende manieren gebruiken. Het is bijvoorbeeld een handig hulpmiddel om de leerling te volgen ten opzichte van een opgesteld ontwikkelingsperspectief. In het rapport is immers zichtbaar hoeveel groei de leerling heeft doorgemaakt. Hoe verloopt de groei van de leerling tussen het M-moment en E-moment? Past dit bij de verwachte groei zoals in de leerrendementsverwachting is opgesteld? U kunt daarnaast het alternatief leerling­ rapport gebruiken in de communicatie met ouders. Tijdens een oudergesprek maakt u met het rapport snel duidelijk welke groei hun zoon of dochter doormaakt en hoe het niveau van het kind zich verhoudt ten opzichte van leeftijdsgenoten. Zeker voor leerlingen met een V- of E-score heeft dit een verhelderende en soms ook geruststellende werking. Het rapport werkt verhelderend doordat de achterstand duidelijker wordt (een leerling uit midden groep 6 met een functioneringsniveau E4 heeft een achterstand van ongeveer anderhalf jaar). Dit kan confronterend zijn, maar ook duidelijk. Het rapport werkt geruststellend doordat het zichtbaar maakt dat de leerling weliswaar zwak scoort ten opzichte van leeftijdsgenoten, maar dat hij of zij desalniettemin wel groei doormaakt. Meer weten over de mogelijkheden van het alternatief leerlingrapport? Kijk dan op www.schoolaanzet.nl naar de kwaliteitskaart en handreiking over het alternatief leerlingrapport.

Ontwikkelingsperspectief Onderwijs plannen aan de hand van een ontwikkelingsperspectief. Dát is wat de inspectie verwacht voor alle leerlingen waarbij een school binnen een leergebied afwijkt van de reguliere leerlijn. Een ontwikkelings­ perspectief bestaat uit een verwacht uitstroomperspectief en per leergebied een leerrendementsverwachting. Maar hoe stel je een reële verwachting vast? Binnen het Computerprogramma LOVS ontwikkelt Cito een instrument om leer­ rendement te voorspellen aan de hand van toetsresultaten op basis van vaardigheids­ scores. In het model worden meegenomen: het huidige niveau van de leerling, het aanvangsniveau van de leerling en de groei die de leerling heeft doorgemaakt. Hiermee onderscheidt het Computerprogramma LOVS zich van andere modellen voor de leer­ rendementsverwachting. De leerrendementsverwachting wordt een uitbreiding op het alternatief leerlingrapport. We geven bij de voorspelling niet één vast punt, maar voorspellen met een marge waar de score zal uitkomen. Hoe groter het aantal beschikbare toetsgegevens, des te nauwkeuriger de voorspelling. Midden groep 4 kan op basis van de gegevens van drie toetsmomenten een voorspelling worden gedaan van het niveau in groep 8. In groep 5

Erratum Spelling M7

Pilot webbased bovenschoolse rapportage voor besturen Eind 2010 zijn we gestart met de ontwikkeling van een nieuwe webbased module voor bovenschoolse rapportage. Deze module wordt zo opgezet dat monitorbestanden automatisch of met één druk op de knop vanuit het Computerprogramma LOVS via internet naar Cito gestuurd kunnen worden. Veilig en eenvoudig. Op basis van de input van een vijftal besturen hebben we een eerste versie van een ‘standaard’ bovenschoolse evaluatiemodule ontwikkeld. De module bevat een kwaliteitskaart per school,

dwarsdoorsneden en trendanalyses van alle scholen voor zowel de LVS-toetsen als de Eindtoets. De rapportage is compact en bevat signaleringsfuncties voor de vergelijking met het landelijk gemiddelde en de inspectienormen. Volgens de deelnemende besturen in de pilot ziet het er al fraai en veelbelovend uit! In de loop van 2011 zullen we deze module - in samenwerking met de besturen - verder vervolmaken. Wordt vervolgd…

Gratis webwinkel bestellingen Vanaf schooljaar 2010/2011 betaalt u géén bestel- en administratiekosten meer als u via onze webwinkel (http://winkel.cito.nl) bestelt. Om te bestellen in de webwinkel, maakt u gebruik van de inlogcodes van uw school. Hebt u nog geen inlogcodes? Neem

dan contact op met onze klantenservice. Let op: voor het bestellen met de bestelkaart gelden dus wél de reguliere bestel- en administratie­kosten!

In de eerste druk van de toetsen LOVS Spelling groep 7 staat een fout in opgavenboekje M7 Vervolg 2. In antwoord D van opgave 5 staat: We gingen eten in een chique restaurant. Dit moet echter zijn: We gingen eten in een chic restaurant. Vanaf de tweede druk is deze fout hersteld en in de digitale toets van groep 7 staat het ook goed. Werkt u met de eerste papieren druk, dan mag antwoord D ook goed gerekend worden (naast antwoord A).

zijn meer toetsgegevens beschikbaar, dus wordt de voorspelling nauwkeuriger, dat wil zeggen dat de marge kleiner wordt. Hoewel toetsresultaten de beste voorspeller zijn van welk niveau een leerling zal bereiken, spelen uiteraard ook kind- en omgevings­ factoren een rol. De leerkracht of IB’er betrekt eventuele beschermende en belemmerende factoren bij het vaststellen van een verwachting van het niveau. Heeft de leerling ADHD en heeft hij net een passende behandeling gevonden? Dan kan de leerkracht als verwachting een punt bovenin de marge kiezen. Wordt de leerling de laatste tijd veel gepest en is de thuissituatie instabiel? Dan kan de verwachting meer naar beneden worden bijgesteld.

Extra onderzoek nodig

Het benodigde onderzoek om de leer­ rendementsverwachting op te kunnen nemen in het Computerprogramma LOVS duurt helaas langer dan gepland. Extra onderzoek zorgt voor een zo betrouwbaar en reëel mogelijke voorspelling. De leerrendements­ verwachting heeft bij ons een hoge prioriteit en we zijn er druk mee bezig. We streven ernaar om volgend schooljaar een versie beschikbaar te hebben waarmee u een betrouwbare voorspelling kunt doen.

Erratum Rekenen voor kleuters Helaas bleken er fouten te zitten in de leerkrachtmap Rekenen voor kleuters. Deze fouten hebben we inmiddels hersteld. Scholen die in 2010 de map hebben ontvangen, hebben vervangende pagina’s toegestuurd gekregen. Vanaf januari 2011 zijn de correcties meteen meegenomen in de uitgeleverde leerkrachtmappen. Wilt u checken of u over de juiste pagina’s beschikt? De gecorrigeerde fouten en aangepaste pagina’s vindt u achter de portal (http://cito.portal.nl).

Digitale toetsen Spelling, Begrijpend lezen en Woordenschat later beschikbaar Normaal gesproken komt de digitale versie van de LOVS-toetsen één jaar na de uitgave van de papieren toetspakketten beschikbaar via Cito Portal, op tijd voor de medio-afname in januari. Tot onze spijt konden we begin 2011 geen digitale toetsen Woordenschat groep 5, Spelling groep 7 en Begrijpend lezen groep 7 uitleveren. In de papier-digitaal vergelijkingsonderzoeken van het voorjaar 2010 hebben we te weinig gegevens kunnen verzamelen om een normering bij deze digitale toetsen te kunnen bepalen. En met toetsen zonder normering kunnen scholen

natuurlijk niets beginnen. Om de normerings­ gegevens aan te vullen, hebben we het papierdigitaal onderzoek voor Woordenschat M5, Spelling M7 en Begrijpend lezen M7 herhaald in november 2010. Ditmaal hebben we wel voldoende gegevens gekregen waardoor de digitale toetsen voor Woordenschat groep 5, Begrijpend lezen groep 7 en Spelling groep 7 eind april beschikbaar zijn. Dat betekent dat u voor deze toetsen op het eindmoment in mei/ juni de keuze hebt uit papieren of digitale afname.

Eindtoets Basisonderwijs en Entreetoets grootste moeite inloggen. En dus zaten veel leerlingen tevergeefs te wachten op hun Niveautoets of Digitale Eindtoets. Dat die ook in de dagen of weken daarna nog gemaakt konden worden, is op zo’n moment niet relevant. De toetsen moeten gewoon vanaf het begin voor elk kind beschikbaar zijn. Gelukkig slaagden we erin de problemen in de loop van de eerste toetsdag te verhelpen. Alle kinderen hebben dus uiteindelijk toch nog hun Eindtoets op de computer kunnen maken. Het spreekt vanzelf dat we alles op alles zetten om de digitale toetsafnames in 2012 probleemloos te laten verlopen.

In 2012 vindt de afname van de Eindtoets plaats op 7, 8 en 9 februari.

Entreetoets groep 6. Na een wat aarzelende start kwam in januari de inschrijving voor de proefafname goed op gang. Eind december vreesden we nog dat we onvoldoende deelnemers zouden krijgen (we hadden minimaal 4000 en maximaal 7500 leerlingen nodig), maar een maand later konden we opgelucht ademhalen. Uiteindelijk bleef de teller op 6332 leerlingen steken. Een prima resultaat! De scholen die dit voorjaar deelnemen aan de proefafname, maken in plaats van de gewone Entreetoets groep 6 één van de in totaal achttien verschillende proeftoetsboekjes (en soms een boekje met extra taken: Leestempo, Leestekens en Begrijpend luisteren). Elk proef­ toetsboekje bevat alle taken die nodig zijn voor een volledige rapportage van de Entree­ toets. De taken in het proeftoetsboekje

bevatten deels oude, bestaande opgaven en deels nieuwe opgaven. Door die combinatie van oud en nieuw kan Cito een rapportage maken voor de deelnemende scholen alsof zij de reguliere Entreetoets groep 6 hebben afgenomen. Alle leerlingen ontvangen dus gewoon een Leerlingprofiel. Ook kan de school in het digitale rapportage­­programma RET alle gebruikelijke overzichten en rapporten maken.

De nieuwe Entreetoets groep 6 verschijnt in het voorjaar van 2012.

‘Terugblik en resultaten Eindtoets 2011’

Afname Eindtoets 2011

Dit jaar vond de afname van de Eindtoets Basisonderwijs plaats op 1, 2 en 3 februari. Vier weken daarna, in de eerste week van maart, hebben de scholen de Leerling­ rapporten ontvangen. In 2011 namen ongeveer 6.200 scholen aan de Eindtoets deel, met in totaal 158.000 leerlingen. Niet alle leerlingen maken de ‘gewone’, papieren Eindtoets. Ongeveer 10.000 leerlingen maken de Eindtoets op de computer. Er zijn twee verschillende digitale edities van de Eindtoets: de Niveautoets (ongeveer 4000 leerlingen) en de Digitale Eindtoets (ongeveer 6000 leerlingen). De digitale edities kunnen gedurende een langere periode worden afgenomen. De Niveautoets tot en met de derde week van februari en de Digitale Eindtoets (die ook vaak gebruikt wordt als inhaaltoets of herkansingstoets) zelfs tot en met eind maart. De meeste scholen willen de digitale edities echter gelijktijdig met de papieren Eindtoets afnemen. Heel begrijpelijk, want deze drie dagen staan voor de kinderen in groep 8 vaak helemaal in het teken van ‘de Citotoets’. Dat geldt natuurlijk ook voor de leerlingen die zijn ingeschreven voor een digitale editie. Het was dus echt heel vervelend dat de digitale afname van de Eindtoets op de eerste toetsdag slecht verliep. Veel scholen konden niet of slechts met de

Op onze website publiceren wij elk jaar een verslag ‘Terugblik en resultaten Eindtoets Basisonderwijs’, met gedetailleerde informatie over de behaalde Eindtoetsscores. Dit jaar hebben wij ervoor gekozen om met de publicatie te wachten tot de resultaten van alle leerlingen verwerkt zijn. Deelname aan de Digitale Eindtoets was mogelijk tot en met week 13 (vrijdag 1 april). Het verslag zal dus in de tweede helft van april verschijnen. In voorgaande jaren maakten we begin maart alvast een voorlopige versie van het verslag. Deze voorlopige versie bevatte nog geen resultaten van leerlingen die een digitale editie hadden gemaakt. Het aantal leerlingen dat echter deelneemt aan een digitale editie (Niveautoets of Digitale Eindtoets) stijgt elk jaar. Bovendien halen met name de leerlingen die de Niveautoets maken gemiddeld lagere standaardscores dan leerlingen die de reguliere Eindtoets maken. Daarom vielen de resultaten in de voorlopige versie van het verslag altijd wat te hoog uit. In de definitieve versie moesten de cijfers dan naar beneden toe worden bijgesteld. Niet iedereen gebruikte echter de bijgestelde gegevens. Ook de voorlopige cijfers bleven in omloop. Dat leidde wel eens tot verwarring. Door het publiceren van slechts één versie hopen wij dit in de toekomst te voorkomen.

Vernieuwing Entreetoets groep 6

Misschien hebt u er al iets over gehoord, misschien doet u zelfs wel mee: van begin april tot medio mei 2011 vindt de proef­ afname plaats voor de vernieuwing van de

Ondersteuning digitale Interessetest en Theorie- en praktijktoetsen Techniek gestopt De ondersteuning van de digitale Interesse­ test en de digitale Theorie- en praktijktoetsen Techniek is op 1 april 2011 gestopt. Beide producten zijn nog uitgebracht in onze oude afnameomgeving voor digitale LVS-toetsen. Helaas hebben we om diverse redenen moeten besluiten de ondersteuning van de oude afnameomgeving per direct stop te

zetten. Dit betekent dat we vanaf 1 april 2011 geen registratie en rapportage van deze toets meer verzorgen. Alle andere digitale LVStoetsen zijn per 1 januari 2010 omgezet naar een nieuwe afnameomgeving en worden uiteraard door ons ondersteund.

Volg onze praktische cursussen Wilt u optimaal gebruik maken van de producten van Cito en weten hoe deze in elkaar zitten? Volg dan een van deze cursussen: • Werken met het Computerprogramma LOVS • Flexibel omgaan met het LOVS • VISEON • Schoolzelfevaluatie op basis van resultaten van Eindtoets Basisonderwijs en/of Entreetoets

• S  choolzelfevaluatie op basis van resultaten op de LVS-toetsen • Diagnosticeren en plannen in het rekenonderwijs

Cursusdata en uitgebreide informatie

Voor actuele cursusdata verwijzen wij u naar http://trainingenadvies-po.cito.nl. Daar vindt u ook uitgebreide informatie per cursus.

Doorgaande leerlijnen Uiteraard zal Cito ook in het primair onderwijs anticiperen op de wet Referentieniveaus taal en rekenen. In februari 2011 brachten wij een nieuwe toets op de markt: de toets Basisvaardigheden. Deze toets maakt de

sterke en minder sterke kanten van uw leerlingen op het gebied van taal en rekenen zichtbaar. Bij de samenstelling van de toets is rekening gehouden met de referentieniveaus taal en rekenen. U kunt de toets óf in februari gebruiken in combinatie met de Eindtoets Basisonderwijs (ter vervanging van het voormalig Opgavenboekje Extra) óf in mei als Eindmeting in groep 8. In de toets Basisvaardigheden komen de volgende inhoudsgebieden aan bod: rekenen, begrijpend luisteren, schrijven, spelling en interpunctie, spelling en grammatica en begrijpend lezen. Op het moment dat de definitieve ondergrenzen van de fundamentele niveaus bekend zijn, zullen we bij de toets Basisvaardigheden rapporteren in termen van behaalde referentieniveaus voor de relevante inhoudsgebieden. Alle bestaande toetsen uit het Cito Volgsysteem primair onderwijs zullen we screenen op basis van de vastgestelde referentieniveaus. Waar nodig breiden we rapportages uit of ontwikkelen we aanvullende toetsen.

Hulpboeken Woordenschat Constateert u aan de hand van de toetsen Woordenschat dat er leerlingen zijn die op het gebied van woordenschat onvoldoende vooruit zijn gegaan of die een te geringe woordenschat hebben? Dan kunnen de hulpboeken Woordenschat een handreiking bieden om de woordenschat van deze leerlingen een extra stimulans te geven. Hoewel de hulpboeken in de eerste plaats bedoeld zijn voor leerlingen met een beperkte of oppervlakkige woordenschat, zijn ze ook geschikt om de woordenschat van de overige leerlingen te stimuleren.

Waardevolle uitbreiding

De hulpboeken Woordenschat voor groep 3 en 4 zijn een waardevolle uitbreiding op de toetspakketten Woordenschat voor groep 3 en 4. Ze sluiten dan ook naadloos aan op de toetsen Woordenschat. Aan de basis van beide hulpboeken ligt namelijk het onderscheid in ‘Betekenis’ en ‘Betekenisrelaties’. Als u hebt vastgesteld op welk aspect of aspecten van de woordenschat uw leerlingen extra hulp nodig hebben, kunt met de didactische aanwijzingen en de oefeningen uit de hulpboeken gericht aan de slag. Zo biedt u de leerlingen die

De oefeningen

In de hulpboeken treft u een twintigtal gevarieerde oefeningen aan. Deze kunnen aanvullend op de woordenschatlijn in de taalleesmethode worden gebruikt en kennen geen vaste volgorde van aanbieden. Het heeft de voorkeur om ze zo dicht mogelijk te laten aansluiten bij de belevingswereld en de voorkennis van de leerlingen. Zo kunt u oefeningen selecteren die passen bij het thema waaraan de groep werkt of die aansluiten bij de interesse van uw leerlingen. Ook kunt u naar eigen inzicht begrippen aan de oefeningen toevoegen of uit de oefeningen verwijderen.

Woorddomino Doel: Het leren en oefenen van begrippen uit verschillende domeinen Basisbegrippen: been - buik - elleboog - hand - mond - neus - oor - pols - schouder - tanden - tong Aanbevolen groepsgrootte: • leerlingen

o Lic

min rddo Woo

Werkwijze: Voordat het dominospel begint, bespreekt u de woorden van de dominoset. Daarbij zijn de leerlingen zoveel mogelijk aan het woord. Laat zien dat elk kaartje uit een geschreven woord en een afbeelding bestaat. Als alle woorden besproken zijn, begint het eigenlijke spel. Daarbij koppelen de leerlingen steeds een geschreven woord aan de bijbehorende afbeelding, waardoor er een lange ‘rups’ of ‘ketting’ ontstaat. De kaarten kunnen maar op één manier aan elkaar gelegd worden.

m haa

De meeste oefeningen laten meerdere groeperingsvormen toe en kunnen individueel en tand of in groepjes van twee of drie leerlingen worden uitgevoerd. Op die manier kunnen de leerlingen elkaar helpen en kunnen ze van elkaar leren. U als leerkracht of remedial teacher vervult hierbij een begeleidende en instruerende rol, vooral als de woordenschat us nevan de leerlingen beperkt is. In dat geval kunt u hen bijvoorbeeld een variant of een vereenvoudigde versie van de oefening aanbieden.

Leg alle dominokaartjes omgekeerd op tafel neer en laat de leerlingen er elk vijf pakken. Draai het overgebleven kaartje om en leg dit met de afbeelding zichtbaar in het midden van de tafel neer. De leerlingen proberen beurtelings een kaartje aan te leggen bij het open liggende kaartje of bij de open liggende kaartjes. Lukt dit niet, dan is de beurt voorbij. De leerling die als eerste zijn of haar dominokaartjes kwijt is, heeft gewonnen. pols

bla ieer Kop

pols

moeite hebben met het toekennen van woordbetekenissen oefeningen aan uit de categorie ‘Betekenis’, waarbij het gaat om het labelen van begrippen, het geven van definities en beschrijvingen en om belangrijke betekeniskenmerken van woorden. Leerlingen die problemen ondervinden bij het leggen van betekenisrelaties, zoals die bijvoorbeeld voorkomen in tegenstellingen, deelgeheelrelaties of in het betekenisveld van woorden, legt u oefeningen voor uit de categorie ‘Betekenisrelaties’.

d 4.1

buik

.a

Niet alleen de leerlingen met een beperkte, hand maar ook leerlingen met een uitgebreide woordenschat kunnen van de hulpboeken profiteren. Zij kunnen individueel of in kleine groepjes met de oefeningen aan de slag. Ook bestaat de mogelijkheid om leerlingen

tand buik

Woo rddo m

en

d

mon

ino

Voorbeeld van een gedeelte van de oefening Woorddomino bij de categorie Betekenis in groep 3 Lich

s

mon

d

aam

neu

een moeilijkere variant voor te leggen of oefeningen uit het hulpboek voor een hogere groep. In groepen met leerlingen met (ongeveer) hetzelfde niveau kunt u er bovendien voor kiezen om de oefeningen klassikaal in te zetten.

De begrippen

Naast de didactische aanwijzingen en de oefeningen treft u in de hulpboeken een begrippenlijst aan. Op deze lijst vindt u alle begrippen die in de oefeningen van de hulpboeken zijn verwerkt: de basisbegrippen. Deze zijn afkomstig van de woordfrequentielijst van Schrooten en Vermeer. Deze lijst bevat 15.000 woorden die voorkomen in groep 3 t/m 8 van het basisonderwijs in lesmethoden, jeugdboeken en in het taalaanbod van de leerkracht. Methode- en toetsontwikkelaars kunnen aan de hand van deze lijst op een verantwoorde manier woorden selecteren. De hulpboeken zijn nadrukkelijk niet bedoeld om de woorden te oefenen die in de toetsen Woordenschat bevraagd worden. U zult in het hulpboek voor groep 3 dan ook geen of bijna geen begrippen aantreffen die voorkomen in de toetsen Woordenschat voor groep 3. Uiteraard geldt dit ook voor het hulpboek en de toetsen voor groep 4.

Losbladig materiaal

De losbladige hulpboeken zijn voorzien van vier perforaties en twee tabbladen. Deze kunnen dus eenvoudig in de map Woordenschat worden ingevoegd. Zo hebt u direct alle materialen bij de hand om de woordenschat van de leerlingen te toetsen, te analyseren én te stimuleren. De hulpboeken voor de groepen 3 en 4 zijn onlangs verschenen, eind 2011 zal het hulpboek voor groep 5 uitkomen.

Uitreiking NOT hoofdprijs

Cito Toer 2011 Dit najaar bent u weer van harte welkom bij een van onze Cito Toers. Zoals gebruikelijk staan er verschillende presentaties en mini­ cursussen op het programma en kunt u al onze materialen inzien. Cito Toer vindt plaats op 19 oktober in Den Haag en op 16 november in Arnhem. U ontvangt nog een uitnodiging. Meer informatie vindt u alvast op http://citotoer.cito.nl. Overigens zijn wij erg blij met het door u gegeven rapportcijfer voor de organisatie en inhoud van Cito Toer. De afgelopen jaren schommelde dit rond de 7,5, maar voor de afgelopen twee bijeenkomsten gaf u ons een gemiddeld rapportcijfer dat boven de 8 lag. Onze dank hiervoor.

Aan- en afmelden LOVS Nieuws

Wilt u zich aan- of afmelden voor LOVS Nieuws? Stuur dan een e-mail met uw naam, adres, telefoon­ nummer en (eventueel) BRINnummer naar [email protected].

Cito Amsterdamseweg 13 Postbus 1034 6801 MG Arnhem T (026) 352 11 11 F (026) 352 13 56 www.cito.nl Klantenservice T (026) 352 11 11 [email protected]

Fotografie: Ron Steemers © Cito B.V. Arnhem (2011)

lovs | nieuws

Op donderdag 24 maart jl. was het dan zo ver. De prijsuitreiking van de NOT hoofdprijs aan mevrouw Karin Schnell (links op de foto) van SBO De Vijverhof in Breukelen. In aanwezigheid van het volledige team kreeg zij uit handen van John de Beijer (Cito) en Johan Stoffer (op de foto) van ActivBoard bloemen en een complete ActivExpression-set ter waarde van € 3089,- uitgereikt. Aangezien SBO de Vijverhof al met digitale schoolborden werkt, werden de ‘digitale stemkastjes’ met open armen en veel enthousiasme in ontvangst genomen. Mevrouw Schnell had op de NOTcampagne webpagina op een van de

stellingen gereageerd en kwam zodoende in aanmerking voor deze prijs die Cito in samenwerking met ActivBoard ter beschikking stelde. Naar eigen zeggen, had ze nog nooit wat gewonnen. Gelukkig hebben wij daar nu verandering in mogen brengen.

Veelgestelde vragen Rekenen voor kleuters

Wij vinden dat sommige opgaven in de toets Rekenen voor kleuters te moeilijk zijn voor kleuters. Moeten kinderen in groep 1 en 2 dit echt allemaal beheersen? Het klopt dat lang niet alle kinderen alle opgaven uit de toets goed kunnen maken. Dat is ook niet de bedoeling! Deze toets is namelijk een vaardigheidstoets (hoe vaardig is deze leerling in vergelijking met andere leerlingen?) en geen beheersingstoets (beheerst deze leerling alle onderdelen die in deze toets aan de orde komen?). Om de vaardigheid van een leerling goed te kunnen inschatten, bevat de toets opgaven van uiteenlopende moeilijkheid. Om bijvoorbeeld vast te kunnen stellen of een leerling bovengemiddeld presteert, moet deze leerling vragen goed maken die op dat moment niet goed gemaakt worden door de gemiddelde leerling. Door ook moeilijke opgaven in de toets op te nemen, krijgen kinderen die voorlopen de kans om te laten zien wat ze kunnen. Het omgekeerde geldt voor de zwakke leerlingen. Voor hen zijn makkelijkere opgaven opgenomen, zodat ook hun vaardigheid kan worden bepaald. Daarnaast zijn de toetsen Rekenen voor kleuters afgestemd op nieuwe doelen die in 2010 door het SLO geformuleerd zijn. De toets bevat nieuwe elementen die in de toets Ordenen en Ruimte & Tijd niet voorkwamen. Voorbeelden hiervan zijn meten van gewicht en het omgaan met spiegelen en schaduw. Voor meer informatie over het niveau en de normering van de toets Rekenen voor kleuters, verwijzen wij u naar het nieuwsbericht op www.cito.nl, primair en speciaal onderwijs, actueel.

Computerprogramma LOVS

Welke analyses kan ik uitsluitend maken met het Computerprogramma LOVS? Het Computerprogramma LOVS vervult een steeds belangrijkere rol bij de verwerking van onze papieren en digitale toetsen. Er komen steeds meer geavanceerde analyses die u uitsluitend met het Computerprogramma LOVS kunt uitvoeren, zoals: - De geavanceerde categorieënanalyse voor Rekenen-Wiskunde, Studievaardigheden

en de nieuwe kleutertoetsen (Taal voor kleuters en Rekenen voor kleuters). - Het categorieënoverzicht en de fouten­ analyse bij Spelling. - Het rapportagedossier bij de nieuwe (deels digitale) producten Screeningsinstrument Beginnende geletterdheid voor groep 2-3 en Dyslexie voor groep 4-8. - Detailrapportage VISEON. Het digitale volginstrument voor sociaal-emotionele ontwikkeling. - Trendanalyse Eindtoets Basisonderwijs met instroomcorrectie voor leerlinggewicht en begrijpend lezen. Tevens uitsplitsing naar de onderdelen Taal, Rekenen-Wiskunde en Studievaardigheden. In de loop van 2011 zullen daar nog de volgende exclusieve functies aan toegevoegd worden: - Overzicht foute antwoorden bij Spelling inclusief verwijzing naar categorieën. - Leerrendementsverwachting in het kader van ontwikkelingsperspectief. - Categorieënanalyse DMT per leeskaart. Cito heeft veel onderzoek naar deze functies gedaan. Wij geven deze kennis niet (meer) ‘vrij’ aan derden. U zult deze functionaliteit dan ook alleen tegenkomen in de volledige versie van ons Computerprogramma LOVS (met serviceabonnement).

DMT in groep 3

Om een vaardigheidsscore te berekenen voor medio groep 3 moeten we zowel kaart 1 als kaart 2 afnemen. Waarom is dat? Het bepalen van de technische lees­ vaardigheid op basis van alleen kaart 1 medio groep 3 leidt tot een overschatting van de vaardigheid van de zwakkere lezers en onderschatting van de vaardigheid van de betere lezers. Dat blijkt uit onderzoek van Cito. Omdat dit vanuit het oogpunt van signalering niet wenselijk is, hebben we in de aangepaste handleiding van de DMT alsmede in het Computerprogramma LOVS de berekening van vaardigheidsscores op basis van slechts één leeskaart verwijderd. Wilt u de technische leesvaardigheid van de leerling volgen in de loop van de basisschoolperiode? Dan is dit daarom alleen mogelijk als u het afname­ schema in de handleiding volgt. Het is nog steeds mogelijk om per kaart de prestaties van de leerlingen te volgen.

Kunnen we geen berekening maken van elk van beide kaarten apart? Het is nog steeds mogelijk om handmatig de resultaten op de leeskaarten met elkaar te vergelijken door bij elke leeskaart afzonderlijk het niveau van een leerling te bepalen ten opzichte van de landelijke normeringsgroep (A tot en met E of I t/m V). Het vergelijken van de resultaten op de verschillende leeskaarten is vooral interessant voor leerlingen die laag tot zeer laag scoren op de DMT (niveau V of niveau D/E) of in vergelijking met eerdere afnamen stagneren of terugvallen in hun ontwikkeling. Het niveau van kaart 2 vinden we veel te hoog in verhouding tot de woorden die onze leerlingen leren in de eerste kernen van Veilig Leren lezen. Zou het niet beter zijn om kaart 2 pas na kern 7 of 8 af te nemen? De DMT is een methode-onafhankelijke toets en is primair een vaardigheidstoets (hoe goed is de technische leesvaardigheid van deze leerling in vergelijking met andere leerlingen?) en geen beheersingstoets (beheerst deze leerling alle woorden of woordtypen die in de methode zijn aangeboden?). Om de vaardigheid van een leerling goed te kunnen inschatten, bieden we daarom woorden aan van uiteenlopende moeilijkheidsgraad. Om bijvoorbeeld vast te kunnen stellen of een leerling bovengemiddeld presteert, moet deze leerling beduidend meer en moeilijkere woorden goed kunnen lezen dan de gemiddelde leerling. Uit ons normerings­ onderzoek komt ook naar voren dat een deel van de leerlingen meer aan kan dan ze strikt genomen via de methode aangeleerd hebben gekregen. Door zowel kaart 1 als kaart 2 aan te bieden, krijgen we beter zicht op wat kinderen al wel en wat ze nog niet kunnen. Voor methodegebonden toetsen ligt dat anders. Hiermee gaat u na of een leerling die woorden beheerst die in de afgelopen periode in de methode zijn aangeboden. Als u alleen kaart 1 zou afnemen medio groep 3 zet u deze kaart in alsof het een methodegebonden toets is. Oftewel: u wilt dan nagaan wat de leerling heeft opgestoken van het onderwijs gedurende de afgelopen periode. Met de DMT willen we echter méér: we willen in kaart brengen hoever de ontwikkeling van een leerling is wat betreft de technisch leesvaardigheid, ongeacht het aanbod van de door u gebruikte methode voor aanvankelijk lezen.