NIEUWE KENNIS, NIEUWE BUSINESS

NIEUWE KENNIS, NIEUWE BUSINESS Een impressie van TNO-technieken die kunnen leiden tot nieuwe business voor ondernemers

INNOVATIECENTRUM BOUW

TNO.NL/BOUW

NIEUWE KENNIS, NIEUWE BUSINESS De bouw is continu in beweging. Er zijn vele ontwikkelingen gaande, zoals geavanceerde meetsystemen in het wegennet of het 3D-printen van bouwelementen. Dit biedt kansen voor ondernemers. Want door toepassing van nieuwe kennis kunnen nieuwe markten worden bediend. Kortom: nieuwe kennis genereert nieuwe business. TNO heeft veel kennis en expertise in huis, die wij graag met u willen delen. Dat doen we met het instrument ‘Technologie Cluster’. Dit is een serie bijeenkomsten waaraan u als bouwbedrijf kunt deelnemen om uw kennis over een bepaald onderwerp te verdiepen. Hierbij treft u een impressie aan van een aantal onderwerpenvoor mogelijke Technologie Clusters. De lijst is zeker niet uitputtend, maar dient als vliegwiel om uw gedachtegang betreffende een business case op gang te brengen. DE WERKWIJZE IS EENVOUDIG! Minimaal vijf MKB-bedrijven schrijven zich in voor één van de Technologie Clusters. In drie tot vijf bijeenkomsten wordt het onderwerp uitgediept met de deelnemers. WAT ZIJN DE KOSTEN DIE PARTIJEN MAKEN? Deelnemende bedrijven leveren ieder een bijdrage van € 2.000,–. TNO levert een bijdrage van € 40.000,–.

Heeft u zelf andere ideeën voor een Technologie Cluster? Neem dan contact met ons op. Dr. ir. Jeroen Mennink (Manager ICB) Manager Innovatie Centrum Bouw E [email protected]

SENSOREN IN DE BOUW

‘Meten is weten’ is een oeroud gezegde in de bouw. Meten doen we al lang niet meer met duimstok en waterpas alleen, maar steeds vaker met sensoren. Het aanbod hiervoor is enorm, evenals de te meten variabelen. Het kan nog wel eens lastig zijn om op de juiste manier te meten en de gemeten waarden goed te interpreteren. Dan is meten niet meer weten, maar een schijnzekerheid die tot gevaarlijke situaties kan leiden. In het Technologie Cluster ‘Sensoren in de bouw’ besteden we aandacht aan het interpreteren van data en het ontwerpen van een sensoropstelling. Deelnemers aan het Technologie Cluster kunnen een praktijksituatie inbrengen om te zien op welke wijze zij sensoren kunnen toepassen. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd die bouwkundige constructies ontwerpen, bouwen of beheren.

3

3D PRINTEN VAN BOUWELEMENTEN

3D printen wordt al op grote schaal toegepast in de maak­ industrie. Vooral voor kleinere series en complexe vormen biedt 3D printen interessante mogelijkheden. Deze techniek heeft ook in de bouw zijn intrede gedaan. Daarbij kan het gaan om enkele bouwdelen of complete constructies. Deze nieuwe vorm van bouwen vraagt om een nieuwe vorm van ontwerpen. 3D printen zal in de bouw grote verandering teweeg brengen, bijvoorbeeld op het gebied van logistiek. In het Technologie Cluster ‘3D printen van bouwelementen’ maken deelnemers aan de hand van praktijkvoorbeelden kennis met de mogelijkheden (en onmogelijkheden) van het printen van bouwelementen. Ook zullen we ingaan op de constructieve vraagstukken met betrekking tot dit productieproces. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd die bouwkundige constructies ontwerpen, bouwen of beheren en producenten van bouwelementen.

4

LAAGSPANNINGS­ WONING

Sinds jaar en dag wordt een gebouw gevoed met 230 Volt. Dit komt doordat het transport van dit voltage efficiënt is en omdat huishoudelijke apparaten en machines lange tijd ontworpen zijn op 230 Volt. Maar met de opkomst van lokale opwekking van elektrische energie is de behoefte aan efficiënt transport veel minder relevant. Bovendien is de output van deze lokale energiebron vaak laagspanningsstroom, zoals bij PV-installaties. Ook binnenin de woning worden steeds meer apparaten en machines gevoed door laagspanning. In het Technologie Cluster ‘Laagspanningswoning’ presenteren we rekentools om een laagspanningswoning door te rekenen. Ook laten we zien hoe huishoudelijke machines en apparaten kunnen worden herontworpen van een 230 Volt- naar een 12of 24 Volt-aansluiting. Voor dit Technologie Cluster worden uitgenodigd: installateurs, ontwerpers, architecten, producenten van PV-installaties en producenten van huishoudelijke machines en apparaten.

5

TOTAL COSTS OF OWNERSHIP EN CO2-FOOTPRINT

Wat kost een gebouw eigenlijk en in welke mate draagt het bij aan de belasting van de natuur en het milieu? Een vraag die niet zo eenvoudig is te beantwoorden. Toch vragen opdrachtgevers steeds vaker om een grondige analyse van de ‘Total Costs of Ownership’ (TCO) en de CO2-footprint. De overheid stelt dit steeds vaker als eis bij aanbestedingsprocedures. Een gunstige uitkomst mag in veel gevallen als compensatie dienen voor hogere aanschaf- of investeringskosten. In het Technologie Cluster ‘Total Costs of Ownership en CO2-footprint’ presenteren we hoe bedrijven een grondige analyse kunnen maken en de resultaten van de analyse kunnen doorrekenen. Ook worden formats en rekenvoorbeelden gegeven. Dit Technologie Cluster is met name bedoeld voor aanbesteders van overheidswerkzaamheden, adviseurs en producenten van bouwmaterialen of -elementen.

6

AARDBEVING­ BESTENDIG BOUWEN

Zelfs aardbevingen met een geringe kracht kunnen aanzienlijke schade aan gebouwen toebrengen. De gevolgen van de aardbevingen in Noord-Nederland maken dat duidelijk. Ook buiten onze landsgrenzen hebben aardbevingen tot veel menselijk leed geleid en aanzienlijke schade aan gebouwen opgeleverd. Met aardbevingbestendig ontworpen woningen kunnen interessante markten worden bediend. In het Technologie Cluster ‘Aardbevingbestendig bouwen’ gaan we in op de constructieve eisen voor gebouwen die bepaalde trillingen moeten kunnen weerstaan. Aan bod komen onder andere ontwerpeisen, materiaalkeuzes en bouwmethoden. Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden gebouwen doorgerekend. Dit Technologie Cluster is bedoeld voor architecten, adviseurs, producenten van bouwmaterialen of -elementen en (lokale) overheden en woningcorporaties.

7

ENERGIEOPSLAG

Duurzame energie wordt steeds meer gebruikt in onze maatschappij. Het aanbod van zonne- en windenergie gaat niet altijd hand in hand met de energiebehoefte. Een gemiddelde opstelling van zonnepanelen levert op een zonnige zomerdag voldoende energie op om een compleet huishouden te bedienen. Maar op zo’n dag wordt slechts 10% van het aanbod gebruikt. Hetzelfde principe geldt voor windenergie. Ook daarbij lopen vraag en aanbod niet synchroon. Het is een uitdaging om overcapaciteit te kunnen opslaanzodat deze op momenten van schaarste kunnen worden gebruikt. In het Technologie Cluster ‘Energieopslag’ wordt zowel de opslag van thermische als elektrische energie behandeld. Aan de hand van praktijkvoorbeelden worden de mogelijkheden (en onmogelijkheden) van de opslag van energie behandeld. Deelnemers kunnen ook eigen praktijkcases inbrengen. Dit Technologie Cluster is met name interessant voor architecten, gebouwbeheerders, installateurs en productleveranciers.

8

PASSIEF HUIS

De normen voor energiegebruik van een woning worden steeds verder aangescherpt in het Bouwbesluit. In 2020 wordt de zogenaamde ‘passiefhuisnorm’ leidend. Dan mag een nieuwbouwwoning niet meer dan 15 kWh/m2 gebruiken. Maar wat betekent dit kengetal eigenlijk en welke mogelijkheden zijn er om deze norm te halen? Ook bij renovatie van bestaande woningen is het interessant om de passiefhuisnorm als uitgangspunt te nemen. Er zijn verschillende maatregelen die bijdragen aan het voldoen aan de norm. In het Technologie Cluster ‘Passief huis’ worden die maatregelen tegen het licht gehouden. We vergelijken verschillende aanpakken met elkaar en beoordelen die met behulp van de zogenaamde Innovatie Support Tool (IST). Deelnemers aan dit Technologie Cluster leren hoe ze deze methodiek op hun eigen producten kunnen toepassen. Daarnaast geeft TNO advies hoe producten verbeterd kunnen worden. Dit Technologie Cluster is bij uitstek interessant voor producenten van bouwproducten.

9

KOZIJNBREIN

Houten kozijnen zijn één van de grootste kostenposten voor het onderhoud van woningen. Vooral het moment van onderhoud is belangrijk. Woningbezitters willen dat op tijd uitvoeren om schade te voorkomen, maar wel pas kosten maken wanneer dat absoluut noodzakelijk is. TNO heeft Kozijnbrein ontwikkeld, een tool waarmee onderhoud aan kozijnen kan worden voorspeld. Vergelijk het met een auto: daar wordt op het dashboard netjes op tijd aangekondigd wanneer onderhoud nodig is. Steeds meer partijen maken hier gebruik van. Een groep kozijnfabrikanten is inmiddels met Kozijnbrein aan de slag en een aantal woningcorporaties heeft aangegeven deze tool te gaan gebruiken. Wil je kennis maken met deze tool en daarmee de onderhouds­ kosten van houten kozijnen minimaliseren? Neem dan contact op voor deelname aan het Technologie Cluster ‘Kozijnbrein’. Dit Technologie Cluster is met name gericht op onderhoudsbedrijven. Meer informatie: www.kozijnbrein.nl

10

DUNNE FILM PV

Fotovoltaïsche (PV) cellen wordt al meer dan 25 jaar ingezet om duurzame energie op te wekken. Een vernieuwende, maar bewezen techniek op het gebied van PV-cellen is in aantocht: PV op basis van een dunne, flexibele film. De unieke eigenschappen van dunne film PV bieden interessante mogelijkheden, waaronder integratie in bouwproducten zoals gevelbeplating of vensterglas. De komende jaren investeren de industrie en de overheid fors in deze technologie om deze in bouwproducten toe te passen. Het Technologie Cluster ‘Dunne film PV’ neemt hierop alvast een voorschot. Hiermee kunnen ondernemers beoordelen op welke wijze zij dunne film PV kunnen toepassen in hun producten. Ook delen we kennis over het berekenen van de energieopbrengst in verschillende toepassingen. Voor dit Technologie Cluster worden met name producenten van bouwproducten, gebouwontwerpers en -beheerders en installateurs uitgenodigd.

11

VENTILATIEKOZIJN

Bij natuurlijk ventileren wordt frisse buitenlucht via een ventilatierooster in het gebouw geleid. Het nadeel van deze wijze van ventileren is dat koude buitenlucht verwarmd moet worden en warme buitenlucht gekoeld moet worden. Als de lucht via het raamkozijn wordt geleid, dan kan er onderweg warmte (of koeling) aan worden toegevoegd. Door op een slimme manier zonne-energie in te zetten kan de temperatuur van de lucht worden bijgesteld (bijv. dunne film PV op glas). Als er al tijdens het ontwerpen van het kozijn rekening wordt gehouden met deze extra functionaliteit, dan kan het kozijn op een goedkope, multifunctionele en eenvoudige manier worden gemaakt. In het Technologie Cluster ‘Ventilatiekozijn’ komen de mogelijk­ heden van een multifunctioneel kozijn aan bod. Dit Technologie Cluster is met name interessant voor producenten van (onderdelen van) kozijnen, installateurs en aannemers.

12

AUTARKISCHE WONINGEN

Duurzame energie wordt steeds meer toegepast voor gebouwen en woningen. Steeds meer woningen en gebouwen nemen, over het gehele jaar gemeten, geen energie van het traditionele energienet meer af. Aansluiting op het net is dan slechts noodzakelijk om de onbalans tussen vraag en aanbod te overbruggen. De volgende generatie van zulke zogeheten nulemissiewoningen is de autarkische woning. Deze is volledig losgekoppeld van het elektriciteits- en gasnet. Het Technologie Cluster ‘Autarkische woningen’ gaat in op de realisatie van een autarkische woning of woonwijk. Dit varieert van slimme software om de piekbelasting van het energiegebruik af te vlakken tot de opslag van elektrische energie. Ook wordt ingezoomd op een tussenvariant waarbij in plaats van een 25 of 35 Ampère-aansluiting gebruik kan worden gemaakt van een 8 Ampère-aansluiting op het net. Dit Technologie Cluster is met name bedoeld voor bedrijven die zich bezighouden met duurzame energie. Dit kunnen zowel producenten zijn als energiebedrijven, installateurs en/of ontwerpers.

13

ZONNEPANELEN OP HELLENDE DAKEN

Er zijn diverse systemen in de markt om zonnepanelen op een hellend dak te monteren. In de huidige normen voor de bepaling van de sterkte van de houtconstructies, is geen methode opgenomen om te bepalen of de constructie toereikend is. Daar is in de markt wel behoefte aan. Binnen de NEN-normcommissie 353059 ‘Bouwkundige aspecten van zonne-energiesystemen’ is een plan van aanpak vastgesteld om te komen tot een algemeen geldende beoordelingsgrondslag. In het Technologie Cluster ‘Zonnepanelen op hellende daken’ brengen TNO en de deelnemende bedrijven hun kennis en ervaring in voor de genoemde beoordelingsgrondslag. Dit Technologie Cluster is dan ook met name bedoeld voor installateurs en leveranciers van zonnepanelen.

14

LUCHT- EN WATERDICHT BOUWEN

Huizen en bouwwerken dienen in principe lucht- en waterdicht te zijn, maar dit is niet altijd het geval. In de praktijk blijkt dat binnen vijf jaar na de oplevering vaak al ernstige problemen ontstaan. Bij TNO is veel kennis aanwezig om vooraf de tekeningen of het bouwwerk op dit punt te beoordelen. Er wordt dan een uitspraak gedaan over de mogelijke prestaties en risico op het gebied van lucht- en waterdichting. In het Technologiecluster ‘Lucht- en waterdicht bouwen’ delen we kennis op het gebied van deze materie in de breedte met partners. Ook kunnen praktijkcases worden besproken. We zullen zowel ingaan op de oorzaak van problemen als mogelijke oplossingen. Voor dit Technologie Cluster zoeken we leveranciers van bouwsystemen en halffabrikaten en onderzoeksbureaus die metingen in de praktijk uitvoeren.

15

HET TOEPASSEN VAN STEENSTRIPS

Steenstrips worden al jaren toegepast in de bouw. Steenstrips zijn vooral in renovatieprojecten een zeer aantrekkelijke keuze. Het loslaten van strips heeft in het verleden echter voor de nodige problemen gezorgd. Met de juiste kennis op zak kan een betrouwbare constructie worden vormgegeven en kunnen problemen worden voorkomen. In het Technologie Cluster ‘Het toepassen van steenstrips’ ontwikkelen we gezamenlijk een deugdelijk systeem met een controleerbare kwaliteit in de uitvoering en monitoring in de tijd. Er worden diverse ondergrondsystemen besproken zoals buitengevel­isolatie, platen met geventileerde spouw en beton. Ook komen diverse uitvoeringsmethoden aan bod, zoals in situ of in de fabriek. Voor dit Technologie Cluster worden producenten van bouw­ elementen uitgenodigd evenals bedrijven die bouwkundige constructies ontwerpen, bouwen en beheren.

16

KPI’S LEVENSLOOP BESTENDIG BOUWEN

De ‘levensloopbestendige woning’ is inmiddels een ingeburgerd begrip binnen de bouw. Diverse organisaties zijn er in het verleden mee aan de slag gegaan waardoor een woud aan regelgeving, keurmerken, handboeken, eisenpakketten en kanten klare-oplossingen is ontstaan. Vervolgens zijn er allerlei vormen van domotica aan gekoppeld. De essentie van een levensloopbestendige woning wordt vaak met deze (technische) oplossingen en kaders uit het oog verloren. In het Technologie Cluster ‘KPI’s voor levensloopbestendig bouwen’ worden Kwaliteit Prestatie Indicatoren voor een levensloopbestendige woning geformuleerd. Hiermee kan de essentie van een levensloopbestendige woning nu, maar ook in de toekomst worden gekwalificeerd. De opdrachtgever, bouwer en gebruiker weten dus vooraf welke prestaties de woning levert. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd die levensloopbestendige woningen beheren, realiseren, ontwerpen en onderhouden, maar ook producenten van bouwelementen.

17

ALUMINIUM GEVELDELEN

Aluminium gevels hebben een high-tech uitstraling en een lange levensduur. Het is dan ook niet vreemd dat ze bij veel utiliteits­ gebouwen worden toegepast. We kennen echter ook allen voorbeelden van gevels met een doffe uitstraling. Hoe ziet aluminium er na vijftien jaar uit? En na vijfentwintig jaar? Dit is van vele invloeden afhankelijk. Een referentiekader is nodig om hier een uitspraak over te doen. Het Technologie Cluster ‘Aluminium geveldelen’ gaat in op de kwaliteit van de aluminium gevel gedurende de beoogde levensduur van een project. Specifieke kwalitatieve criteria zijn een randvoorwaarde om goede afspraken te kunnen maken tussen opdrachtgever, opdrachtnemer en leverancier. Voor dit Technologie Cluster worden producenten uitgenodigd van aluminium bouwelementen, evenals bedrijven die gebouwen met aluminium gevels beheren, realiseren, ontwerpen en onderhouden.

18

LICHTGEWICHT BOUWEN

Lichte bouwsystemen dragen bij aan duurzaamheid door het geringe materiaalgebruik en omdat ze snel gemonteerd kunnen worden. Ook bieden lichtgewicht systemen flexibiliteit in het ontwerp en oplossingen voor constructieve uitdagingen. Het wordt makkelijker om bestaande gebouwen uit te breiden of aan te passen en ontwerpers krijgen meer vrijheden. Binnen TNO zijn rekenmodellen ontwikkeld waarmee de overdracht van geluid, trillingen en warmte-isolatie worden berekend voor lichtgewicht bouwsystemen. Door lagen en bouwknooppunten te modelleren en te optimaliseren voldoen constructies aan steeds hoger gestelde comforteisen. In het Technologie Cluster ‘Lichtgewicht bouwen’ staat de overdracht van geluid, trillingen en warmte-isolatie centraal. Rekentools om lichte bouwsystemen te modelleren worden gepresenteerd. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd zoals architecten, aannemers, gevel-, wand-, dak- en vloeren­ leveranciers.

19

ASBEST- EN BRANDBELEID

In iedere vastgoedportefeuille zijn objecten met asbest aanwezig en kunnen zich brandgevaarlijke situaties voordoen. Hoe ga je hier als beheerder mee om? Is het verstandig om de gehele portefeuille in één keer aan te pakken? Of kunnen er gefaseerd maatregelen worden getroffen, of bij slechts een deel van de portefeuille? In het Technologie Cluster ‘Asbest- en brandbeleid’ worden maatregelen voor asbest en brand bij een vastgoedportefeuille gespecificeerd. Het kunnen beschikken over specifieke maatregelen is een randvoorwaarde voor opdrachtgevers en opdrachtnemers om verantwoording af te leggen voor het gekozen beleid. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd zoals vastgoedbeheerders, ontwerpers, adviseurs en aannemers.

20

EFFECTEN VAN WITTE DAKBEDEKKING

Een wit dak is een goede energiebesparende maatregel. Uit meerdere onderzoeken van TNO blijkt dat witte daken over een heel jaar gezien energie besparen, doordat er minder gekoeld hoeft te worden. Maar hoeveel is de energiebesparing dan daadwerkelijk gedurende de gehele levensduur? Na enkele jaren vervuilt de dakbedekking namelijk en neemt het resultaat af. Welke activiteiten moeten uitgevoerd worden om een acceptabele besparing te behouden? Het Technologie Cluster ‘Effecten van witte dakbedekking’ gaat in op energiebesparing. We bepalen specifieke maatregelen zodat opdrachtgevers en opdrachtnemers het gewenste resultaat kunnen vaststellen. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd zoals vastgoedbeheerders, dakdekkers en ontwerpende partijen.

21

HOME AUTOMATION

Woningen worden steeds intelligenter. Klimaatinstallaties werken zelfstandig en bewoners worden steeds vaker ondersteund door domotica-systemen. In de praktijk werken deze systemen echter nog wel eens langs elkaar heen. Dit komt de duurzaamheid niet ten goede. TNO heeft veel kennis op dit gebied opgebouwd, en kan daarmee de duurzaamheid van zulke systemen aantonen. De focus ligt hierbij op het effect op de bewoner en de belangen van betrokken partijen in de bouw en in het beheer. In het Technologie Cluster ‘Home automation’ staat kennis over domotica en systeemprocessen centraal. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt inzichtelijk gemaakt hoe de gebouw­ systemen op elkaar af te stemmen en gezamenlijk het resultaat te waarborgen. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd zoals gebouwbeheerders, architecten, installateurs en leveranciers.

22

COMFORTABELE KANTOREN

Kantoren verouderen in de tijd en kunnen dan afzakken naar lagere kwaliteitssegmenten. TNO heeft veel expertise over de wijze waarop verouderde kantoren gerenoveerd kunnen worden om zo te voldoen aan de nieuwe marktvraag. Snel groeiende nieuwe bedrijven zoals start-ups vragen een hoge mate van flexibiliteit en inzet van multifunctionle ruimtes. Een plint met vergaderruimte, grand café of een andere publiekstrekker wordt steeds vaker gecombineerd met flexibele kantoorruimte. In het Technologie Cluster ‘Comfortabele kantoren’ leren de deelnemende bedrijven om functionele kantoorconcepten te ontwikkelen die aansluiten op de behoefte van de klant. Dit gebeurt volgens een door TNO ontwikkelde systematiek die stuurt op prestatie-indicatoren. De focus ligt op flexibele kantoren met (semi-) publieke functies. Bij zo’n concept gaan opdrachtgevers en opdrachtnemers een nieuwe vorm van een duurzaam partnership aan. Dit Technologie Cluster is interessant voor bedrijven uit de gehele keten: van opdrachtgever tot adviseurs, aannemers en leveranciers.

23

GEVAREN VAN ISOLEREN MET PUR

Het isoleren van kruipruimten, spouwmuren en daken is een oplossing om warmte binnen te houden en koude buiten (en in de zomer vice versa). Een van de isolatiemethoden is het toepassen van PUR (polyurethaan). Door een chemische reactie wordt PUR-schuim hard. Tijdens het aanbrengen worden enkele stoffen uitgestoten die negatieve gezondheidseffecten kunnen veroorzaken. Goede ventilatie voorkomt dat schadelijke stoffen zich in het gebouw ophopen. Het Technologie Cluster ‘Gevaren van isoleren met PUR’ gaat over het toepassen van PUR als isolatie en over binnenlucht­ kwaliteit (o.a. ventilatie). We besteden aandacht aan het goed isoleren met PUR, de gevaren van over-isoleren en de gevaarlijke stoffen in de woning. Deelnemers kunnen ook eigen vragen inbrengen. Voor dit Technologie Cluster worden bedrijven uitgenodigd die te maken hebben met het isoleren dan wel het uitvoeren van isolaties, bij voorkeur met PUR. Andere belanghebbenden kunnen ook aansluiten, bijvoorbeeld door deelname aan het afsluitende symposium over isoleren met PUR.

24

ZIEN = GELOVEN

Producten worden veelal op uitwendige eigenschappen beoordeeld. Dat geldt ook voor hout. Defecten die net onder het oppervlak liggen of die geheel binnenin liggen blijven zo onopgemerkt. Zulke defecten kunnen echter later – bij bewerking van deze producten – problemen opleveren. Met als resultaat: ondeugdelijke constructies of producten die visueel niet aan de eisen voldoen. Toepassing van 2D of 3D röntgen kan een oplossing bieden. Met deze techniek is het mogelijk om het inwendige van hout te screenen op onvolkomenheden zoals scheuren en noesten. In het Technologie Cluster ‘Zien = geloven’ presenteren we de röntgentechniek om het inwendige van producten te scannen. Het TC is bedoeld voor bedrijven die hout bewerken en voor­af­ gaande aan het bewerken vast willen stellen of er in het hout geen inwendige defecten of onvolkomenheden zitten. Hiermee kunnen ze voorkomen dat er tijdens het bewerken defecten ontstaan. Ook voor bedrijven die hout inkopen is dit TC interessant. Door het uitvoeren van een ingangscontrole kan men de (inwendige) kwaliteit van materialen en producten beoordelen. Dit Technologie Cluster is van waarde voor houtverwerkers en houtproducenten. 25

HET HOUTDOK: VOORBEELD VAN EEN TECHNOLOGIE CLUSTER De Ontwateringsplaat is een innovatie van TNO die de levensduur van houten weg- en waterbouwconstructies met circa twintig jaar verlengt. De constructies rotten vaak weg op de plaats waar houten onderdelen elkaar raken. In de Ontwateringsplaat zijn sleuven aangebracht die het water afvoeren dat daar anders achter zou blijven. Het hout blijft zo veel droger, waardoor de degradatie sterk vertraagt.

Parallel aan het Technologie Cluster Houtdok is door de deelnemers een drijvend demonstratieplatform gebouwd waarin de Ontwateringsplaat is geïntegreerd. Tijdens interactieve sessies werd kennis uitgewisseld over maatregelen tegen houtdegradatie en de waarborging op de lange termijn. Dit heeft geleid tot een intensieve samenwerking tussen de partijen. Het Houtdok is gepresenteerd op lnfraTech 2015 voordat het op de definitieve locatie van Aquadok (Rotterdamse haven) is gelegd. TNO in samenwerking met: – Lankhorst Recycling Products – Cor Nab – De Vries Werkendam B.V. – CELLWOOD Innovation – Havenbedrijf Rotterdam – Nebest Adviesgroep – Wijma Kampen B.V. – Valorisatieprogramma Deltatechnologie & Water – Europese Unie 26

IS UW INTERESSE GEWEKT? Neem dan contact op met: Ir. Ron Oorschot M 06 150 230 02 E [email protected] Drs. Vince Tunzi M 06 113 405 00 E [email protected]

TNO.NL/BOUW