Nieuwbouw De Haagse Hogeschool te Delft

NE

W T-T inn RO aar FE E2 00

9

Nieuwbouw De Haagse Hogeschool te Delft meest duurzame hogeschool van Nederland – praktijkvoorbeeld voor studenten

2

Inleiding

4

Energieconcept

7

Thema: Energiebesparingsresultaat 11 Thema: Ondernemerschap

13

Thema: herhaalbaarheid

15

Thema: Innovativiteit

17

De Haagse Hogeschool - nieuwbouw delft

Inhoudsopgave

3

Inleiding Voor u ligt de presentatie van de nieuwbouw van De Haagse Hogeschool in Delft. De Haagse Hogeschool wil op het terrein van technisch hoger beroepsonderwijs

4

als kenniscentrum een toonaangevende, bovenregionale rol blijven vervullen. Dit komt tot uitdrukking in het nieuwe gebouw. Bij de ontwikkeling van het ontwerp heeft De Haagse Hogeschool een hoge ambitie neergelegd, waarbij onderwijs, duurzaamheid, energie en uitstraling samenkomen.

Het hoogste punt is bereikt.

Het nieuwe gebouw weerspiegelt ons moderne en innovatieve onderwijs, met een goed zichtbare praktijkcomponent en een open karakter. Het bevordert de verbinding tussen talentontwikkeling, belevenis en binding. Onze studenten krijgen de gelegenheid hun individuele talenten te ontwikkelen en doen in hun studie ervaringen op die belangrijk zijn voor hun privé- en beroepsleven. Zij voelen zich betrokken bij hún opleidingsinstituut. De nieuwbouw krijgt een technische, uitnodigende uitstraling, zowel intern als naar zijn omgeving. Aan de technische uitstraling wordt onder andere inhoud gegeven door het materiaalgebruik en de diverse onderdelen van het duurzame energieconcept. De ruimte in en rondom het gebouw wordt optimaal benut. Zo worden de benodigde parkeerplaatsen op het dak van het gebouw gerealiseerd. Architect Syb van Breda (Royal Haskoning) omschrijft zijn ambitie als volgt: ‘Een flexibel en efficiënt huis voor de Delftse gemeenschap van De Haagse Hogeschool. Een groundscraper, een maatpak op het grensvlak van TU campus en woonwijk. Een groot gebouw dat zich moeiteloos in zijn omgeving voegt; een comfortabel huis voor student en medewerker.

Wij geven in het nieuwe onderwijsgebouw het aspect duurzaamheid nadrukkelijk vorm. Het gebouw voldoet aan de eisen van het Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen en de Greencalc-methode. Duurzaamheid in relatie tot het binnenmilieu, het energiegebruik en het materiaalgebruik zijn optimaal vormgegeven. Ook in de onderwijsomgeving komt dit tot uiting; in het onderwijskundig programma wordt gebruik gemaakt van de duurzame installaties waarmee de extreem lage EPC (32,9% van de wettelijke norm) is gerealiseerd.


Omdat De Haagse Hogeschool samenwerkt en de krachten bundelt met andere instellingen heeft zij een breed techniekaanbod voor een grote regio. Om een betere integratie te realiseren van de technische HBO en wetenschappelijke opleidingen is besloten de Academie voor Engineering en de opleiding Technische Informatica van de Academie voor ICT & Media te verhuizen naar de campus van de TU Delft. Met de TU Delft zijn reeds vergaande afspraken gemaakt tot samenwerking. De verhuizing zal de doorstroming en de uitwisseling tussen de hogeschool en de universiteit vereenvoudigen en de kwaliteit van het onderwijs positief beïnvloeden.

Op de volgende bladzijden willen wij u laten zien welk energieconcept, gericht op de toekomst, wij hebben ontwikkeld en gebruikt om onze ambitie waar te maken.

5

Transparantie, bereikt door toepassing van atrium en binnentuin, zorgt voor een goed contact tussen de gebruikers van het gebouw onderling en laat de activiteiten in het gebouw zien aan de buitenwereld.’

Wij wensen u veel lees- en kijkplezier. Namens De Haagse Hogeschool,

Aad Oudt, Directeur Nieuwbouw

Projectkenmerken

6

• Gebouwoppervlakte: 14.400 m2 BVO; • Capaciteit: 1600 studenten; • EPC: 32,9% * Qpres/Qtoel (37% van de norm-EPC); • Greencalc-score van 256 voor het gebouw en 324 voor de bedrijfsvoering; • Start bouw: december 2007; • Bouw gereed: september 2009; • Opdrachtgever: Stichting hbo Haaglanden e.o.; • Achitect: Royal Haskoning; • Adviseur: DWA installatie- en energieadvies; • Projectmanagement: Alphaplan; • Stichtingkosten: € 40 miljoen (all in, dus inclusief: grond, inventaris en BTW); • Meerinvestering duurzame energie en energiebesparing: € 1,5 miljoen.


Energieconcept Het nieuwe gebouw van de Academie voor Engineering en de Academie voor ICT & Media kent een zeer lage milieubelasting in combinatie met een hoog comfort. Er wordt is Delft een “slim” concept neergezet dat bij warmte koel en bij koude warm is zonder een hoge energieconsumptie. Het parkeerdek speelt daar een bijzondere rol in. Hierin komen slangetjes, waar water door stroomt. Zo blijft het dak ijsvrij in de winter en dient het afgekoelde water voor koeling in de zomer. Het ’s winters afgekoelde water wordt diep in de grond opgeslagen en ’s zomers weer omhoog gepompt. Het binnenklimaat is daardoor te allen tijde comfortabel.

Om de lage milieubelasting en het hoge comfort te realiseren heeft het bouwteam een uniek concept ontwikkeld, met daarin een breed scala duurzame energiebesparende technieken. Door het werken in het bouwteam was optimale integratie van de verschillende technieken mogelijk, zodat de technieken

ieder voor zich maximaal bijdragen aan de gestelde ambitie. Het gaat om onder andere de volgende technieken: • Warmtepompen • Energieopslag in de bodem • PV-systeem • Zonneboiler • Rijbaan/parkeerdek collector • Verbeter schilisolatie (extra isolatie in de muren, verbeterde kierdichting, toepassing van HR++glas) • Windturbine • Betonkernactivering/geactiveerde plafonds • Energiezuinige verlichting • Verbeterde regeling van de ventilatie • Innovatief regelsysteem: Octalix

7

Octalix

8

De 5 Kenmerken van Octalix® op een rij: • Meten, regelen en controleren van de installatie. Op elk moment is bekend of installaties presteren volgens vastgelegde afspraken; • Vraagsturing en verbetering van de energieprestatie; installaties en componenten worden zo optimaal ingesteld en leveren alleen energie op momenten dat het nodig is; • Vaststellen van het opgenomen of afgegeven vermogen – rendementen en warmteproductie worden gemeten. Het is daarom bekend waar de energie in een gebouw voor wordt gebruikt; • Beheer en onderhoud – niet of afwijkend functionerende functies worden als storing gemeld. Maar ook preventief onderhoud wordt ondersteund, doordat bijvoorbeeld draaiuren worden bijgehouden. Samen met ervaringsgegevens kunnen nauwkeurige vervanging- of onderhoudplanningen worden opgesteld; • Eenvoudige installatie – elektrische aansluitingen zijn plug& play aan te sluiten en worden automatisch getest.

Octalix B.V. heeft op de Provada de prijs Duurzame Innovator 2009 gewonnen voor het Energie en Comfort Management systeem, waar een extra energiebesparing mee kan worden gerealiseerd tussen de 30 en 50%. De uitreiking van de prijs gebeurde tijdens de Dutch Green Building Council participantenbijeenkomst, waar Annette van Trigt de Innovators Pitch – ala Dragons Den – voorzat. De prijs zelf werd uitgereikt door Annemarie van Doorn, oprichter en bestuurslid van de DGBC en Vice-President bij ABN-AMRO. “Het Octalix systeem stelt de medewerker/student centraal, zorgt voor een goed binnenklimaat en een substantiele energie besparing” was het oordeel van de jury en de reden om de prijs toe te kennen.

Niet alleen duurzaamheid en comfort zijn leidend geweest bij de conceptontwikkeling: ook de onderwijswaarde heeft ruimschoots aandacht gekregen in het bouwteam. Het gebouw wordt de proeftuin voor de toegepaste technieken, waarin studenten ervaringen op kunnen doen met de mogelijkheden en (nieuwe) technieken voor duurzame energieopwekking en energiebesparing. Zoals blijkt uit het overzicht van technieken op de vorige pagina, is niet alleen uitgebreid aandacht ge-

geven aan de werktuigbouwkundige installatie voor koeling en verwarming, maar zijn ook gebouwelektronica (Octalix) schilisolatie en elektrotechniek (verlichting en regeling ventilatie) naar een hoog, intelligent niveau gebracht. Bovenstaande maatregelen leiden tot een EPC van slechts 32,9% van de norm-EPC. Hiermee is het gebouw van de nieuwe Academie voor Engineering en de Academie voor ICT en Media niet alleen een proef- en leertuin voor de toekomst, maar ook een praktijkvoorbeeld van een uiterst duurzaam en energiebesparend onderwijsgebouw.


Onderwijswaarde

9

Multifunctioneel dak Slimme benutting ICT (Octalix)

Duurzame leertuin voor studenten PV-cellen (elektra) Zonthermische panelen Windturbines (2 stuks)

Actieve koelpanelen

De warmtepomp De sprinklerbufferkelder sprinkler buffer kelder

warmtepomp

brandstofcel 8°C

Energieopslag in

De brandstofcel

16°C

watervoerende zandlaag

watervoerende zandlaag

koude bron

warme bron Ontwerp: D&DJ communicatie

Comfort en energiebesparing gaan hand in hand In de nieuwbouw van De Haagse Hogeschool gaan comfortverbetering en energiebesparing hand in hand. Voor het afgiftesysteem is gekozen voor een laagtemperatuursysteem, waarbij warmtepompen - gekoppeld aan energieopslag in de bodem - de warmteopwekking verzorgen. Bij de ontwikkeling is gekozen voor toepassing van geactiveerde plafonds. Hierbij geeft een stralend oppervlak, dat als verlaagd plafond is vormgegeven, de warmte of koude zeer gelijkmatig af aan de ruimte. Doordat het plafond geen sluitend oppervlak heeft (er kan lucht doorheen worden gevoerd), staat de ruimte in contact met de gebouwmassa. Deze wordt ingezet als warmtebuffer, waardoor de temperatuur in het gebouw heel gelijkmatig is. Een verdere verbetering van het binnenklimaat is bereikt door de toepassing van het Octalix-systeem dat zorgt dat het energiesysteem zich aanpast aan de vraag: waar veel vraag naar warmte en/of koude is, wordt ook veel geleverd. Ditzelfde principe wordt doorgevoerd in de ventilatie. Aanleiding voor de nadruk op het binnenmilieu en voldoende ventilatie is dat 25% van het ziekteverzuim in schoolgebouwen is te herleiden tot een slecht binnenmilieu; de leerprestaties kunnen door een slecht binnenklimaat zelfs met 10% dalen.

Energiebesparing door beperking De Academie voor Engineering en de Academie voor ICT & Media zijn ontworpen voor een bezettingsgraad van 80%. Dit is de aanleiding om in het ontwerp alle systemen voor verwarming en koeling te ontwerpen op 80% van de normcapaciteit. De piek

in de energievraag komt hiermee dus ook op maximaal 80% te liggen. Bij de ventilatie is eerst gezocht naar een goede ventilatiewaarde, voordat de reductiefactor van 80% in de berekening is opgenomen. Om het binnenklimaat en de luchtkwaliteit op een goed niveau te houden, wordt gewerkt met een ventilatievoud van twee keer de norm. De combinatie van het ventilatiesysteem en het afgiftesysteem, gevoed door duurzame energie, vormen het hart van het innovatieve concept.


Energiebesparingsresultaat

11 Energiebesparingsresultaat De toepassing van diverse energiebesparende technieken zorgt voor een energiebesparing van 67% en een reductie in de uitstoot van CO2 van 65%. Dit heeft zich vertaalt in de gunstige EPC van slechts 32,9% van de norm. Met dit project wordt ook een reductie in de energiekosten bereikt van 65%, wat overeenkomt met ongeveer € 55.000,-/jaar. Van deze 65% is 50% het resultaat van het integrale energieconcept. Door de toepassing van het Octalixsysteem wordt het duurzame energieconcept optimaal benut en aangestuurd, wat resulteert in een verdere energiebesparing van nog eens 15%.

Ambitie

12

Nog voor bekend was welke mogelijkheden er waren en welke kosten hier mee gemoeid zijn, heeft De Haagse Hogeschool zichzelf een hoge ambitie opgelegd: een EPC-verbetering van minimaal 50% en een GreenCalc-score van minimaal 175. Ondanks dat tijdens de projectontwikkeling continue spanning bestond tussen begroting en ambitie, is deze ambitie meer dan waargemaakt: er wordt een EPC gerealiseerd van 0,59 (slechts 32,9% van de gecombineerde EPC voor de functies onderwijs en bijeenkomst bij aanvraag bouwvergunning) en de GreenCalc-score ligt op 256. Doordat de ambitie meer dan waargemaakt wordt, is de nieuw van De Haagse Hogeschool de meest duurzame hogeschool van Nederland.

Locatie en hergebruik Hoewel dit gebouw de uitstraling heeft van een nieuwbouwproject, is het een interessante vorm van synergie tussen renovatie en nieuwbouw op een speciale locatie. Het gebouw wordt gerealiseerd op de campus van de TU-Delft, zodat een interessante vorm van synergie tussen de verschillende onderwijsniveau’s ontstaat. De kelder van de nieuwbouw is het restant van het oude gebouw van de TU-Delft. Deze krijgt dus een tweede leven krijgt in het nieuwe gebouw voor de beide Academies van De Haagse Hogeschool.

energiebesparing door integrale toepassing van een breed scala aan duurzame en energiebesparende technieken, maar ook een aantrekkelijke leeromgeving voor studenten waarin zij kennis kunnen maken met de toegepaste technologie. De installaties in het gebouw zijn zo uitgevoerd dat studenten hiermee kunnen werken en daardoor gevoel krijgen bij de duurzame en energiebesparende technieken voor de gebouwen van de toekomst. Door deze leermogelijkheden van het gebouw worden de toegepaste technieken gemeengoed voor de studenten en zullen zij in hun toekomstige werkveld deze technieken ook kunnen toepassen in de projecten waar zij aan werken.

© 2009 Falkplan-Andes, Eindhoven, The Netherlands.

Toekomst van het gebouw

Onderwijsfunctie Voor De Haagse Hogeschool heeft de innovatieve duurzaamheid en energiebesparing in dit project een dubbele meerwaarde: niet alleen comfort, kosten en

Bij de ontwikkeling van het project is besloten om het gebouw te voorzien van een brandstofcel. Met deze brandstofcel zou het gebouw bijna volledig zelfvoorzienend kunnen worden voor wat betreft de warmtevraag en op deze wijze een groot deel van de eigen elektriciteitsvraag in kunnen invullen. Met de brandstofcel krijgt het gebouw een extra innovatief systeem voor duurzame energieopwekking dat een extra dimensie toevoegt aan de mogelijkheden voor onderwijs. Nadeel van een brandstofcel op dit moment is dat de betrouwbaarheid en kosten beide niet voldoen aan de eisen van De Haagse Hogeschool. Dit is reden geweest om voorlopig af te zien van de realisatie van de brandstofcel. Alle gebouwinstallaties zijn zo vormgegeven dat een brandstofcel of andere opwekker van warmte en kracht (zoals een bio-WKK) op eenvoudige wijze is te integreren in de gebouwinstallaties.


Ondernemerschap

13

14

De aandacht voor het binnenklimaat in scholen heeft de achterliggende jaren steeds meer aandacht gekregen, onder andere als gevolg van het project ‘Frisse Scholen’ van SenterNovem/Kompas. Met het ontwerp van de Academie voor Engineering wordt een goed voorbeeldconcept gegeven om een gezond binnenklimaat in een schoolgebouw te realiseren. Door de integratie van de diverse energiesystemen in het onderwijs leert de toekomstige generatie de toegepaste technieken als vanzelfsprekend kennen. Bij de uitvoering van hun werkzaamheden, zullen zij deze dus ook weer toe gaan passen. Wat betreft de herhaling geldt dat bij de Haagse Hogeschool is gekozen voor integrale toepassing van een groot aantal verschillende duurzame en energiebesparende technieken. Aanleiding hiervoor is het gebruik van de installaties voor onderwijsdoeleinden. Omdat deze laatste functie in de meeste scholen en kantoorgebouwen niet wordt gevraagd, kan daar een eenvoudiger concept worden toegepast. De toepassing van het afgifteconcept in combinatie met de duurzame energieopwekking vormt samen met de opzet van het ventilatiesysteem de belangrijkste factor in het project met betrekking tot de kwaliteit van het binnenklimaat. Doordat het hier gaat om een duurzaam energieconcept met een relatief laag energiegebruik, zal dit concept zich vanzelf terugverdienen. Dit betekent dat hiermee voor scholen een aantrekkelijke set technieken wordt gepresenteerd om een goed binnenklimaat te realiseren tegen aanvaardbare kosten.

Bij iedere school, maar ook bij de realisatie van kantoor- en andere utiliteitsgebouwen is een analyse van de te verwachten bezettingsgraad zinvol. Dit kan dan gaan om een analyse met betrekking tot de tijdsduur waarbinnen de bezetting plaatsvindt en het aantal ruimten dat bezet is. Door vooraf goed na te denken over de bezetting in relatie het energieconcept qua opgesteld vermogen, kan in ieder gebouw een forse kostenreductie worden bereikt. Een volgend punt dat voor herhaling in aanmerking is het Octalix-concept. Dit concept kan worden toegepast in ieder gebouw, zowel bij renovatie als bij nieuwbouw. Met dit systeem kan iedere installatie 15% besparen door de andere wijze van regelen, zonder dat er een aanpassing hoeft plaats te vinden aan de installaties. Belangrijke factor om dit project vaker toe te passen is dat alle toegepaste technieken nu al zo van de plank te verkrijgen zijn. Dit betekent dat toepassing van deze technieken inmiddels bekend is en de ontwikkeling van soortgelijke concepten leidt tot concepten die ook gerealiseerd kunnen worden.


Herhaalbaarheid

15

16

Innovatie 1: Integratie van technieken

Innovatie 3 Toekomstbestendig

Integratie van technieken: om de doelstellingen van de Haagse Hogeschool te bereiken zijn in dit project een groot scala aan duurzame-energie en energiebesparende technieken toegepast. Voor energiebesparing is gekozen voor verbetering van de schil door toepassing van extra isolerend glas en een hogere isolatie van de schil, en verbetering van het afgiftesysteem door toepassing van geactiveerde plafonds. Voor de opwekking van de energievraag zijn de volgende duurzame energietechnieken toegepast: windmolens, PV-systeem, warmtepompen, zonneboiler en wegcollector en energieopslag in de bodem.

Toekomstbestendig: de installaties in het gebouw zijn niet alleen een integrale toepassing van een breed scala aan technieken, maar ook geschikt gemaakt voor de toekomst: in het gebouw zijn reeds voorzieningen aangebracht om in de toekomst een brandstofcel of bio-WKK te plaatsen. Voor de brandstofcel is al een verkenning uitgevoerd, maar op dit moment zijn zowel prijs als kwaliteit nog niet op een aanvaardbaar niveau.

Innovatie 2: Octalix Dit project is het eerste project waarin op commerciële basis Octalix wordt toegepast. Octalix is een regelsysteem waarmee de duurzame energietechnieken en de energievragers op de meest optimale wijze worden aangestuurd en alleen daar energie wordt afgegeven waar dit gevraagd wordt. Hierdoor ontstaat een perfect binnenklimaat, maar wordt tegelijkertijd nog een extra energiebesparing van 15% bereikt bovenop de energiebesparing en CO2-reductie is bereikt met het integrale concept. Octalix zorgt er dus voor dat met dezelfde duurzame energietechnieken een nog grotere energiebesparing wordt bereikt.

Innovatie 4: Compact bouwen Onderwijsgebouwen hebben als nadeel dat zij een groot deel van de tijd worden gebruikt met een bezettingsgraad van maximaal 60%. Bij de nieuwbouw van de academie voor engineering is daarom gekozen voor een flexibel en duurzaam ontwerp waarin een bezettingsgraad van 80% mogelijk is. Dit maakt het mogelijk om een compacte bouwvorm te realiseren, waarin ongebruikte ruimte ook geen energievraag hebben. Tevens is de beperking in het bouwvolume een van de mogelijkheden geweest om de duurzaamheid in het gebouw betaalbaar te houden. Door de lange openingstijden en de hoge bezettingsgraad van het gebouw en haar ruimten zullen alle gebouwelementen een hogere belasting ondergaan dan gebruikelijk. De materialen worden hierop afgestemd.

Met dit boekje is de meest duurzame hogeschool van Nederland aan u voorgesteld. Een gebouw met een belangrijke voorbeeldfunctie voor de energiehuishouding van de toekomst. Hierover merkt SenterNovem op in de subsidietoekenning: ‘Deze functie geldt […] de leerlingen, als zijnde de toekomstige ontwerpers van gebouwen en installaties’. Ofwel: de bijdrage aan de Nationale Energie Toekomst!


Innovativiteit

17

18

Colofon © 2009: DWA installatie- en energieadvies Opdrachtgever: De Haagse Hogeschool Tekst: Dirk de Wit, DWA installatie- en energieadvies Beeldmateriaal: DWA, Royal Haskoning, Alphaplan, De Haagse Hogeschool Redactie en vormgeving: Communicatie & Marketing, De Haagse Hogeschool / DWA De nieuwbouw van De Haagse Hogeschool is mede mogelijk gemaakt door SenterNovem, Provincie Zuid-Holland en Gemeente Delft.

Nieuwbouw De Haagse Hogeschool te Delft

Recommend Documents