Jaarverslag 2002 Haagse Hogeschool. Inhoudsopgave

Jaarverslag 2002 – Haagse Hogeschool Inhoudsopgave Woord vooraf ...........................................................................................................1 Missie en strategie ....................................................................................................3 Ontwikkelingen in het onderwijsaanbod ........................................................................5 Marktaandeel Haagse Hogeschool ...............................................................................8 De organisatie ..........................................................................................................9 Samenwerkingsverbanden ........................................................................................11 Studenten ..............................................................................................................13 Kwaliteitszorg onderwijs ..........................................................................................15 ICT in het onderwijs ................................................................................................21 Internationalisering ..................................................................................................23 Personeel en organisatie...........................................................................................25 Huisvesting ............................................................................................................31 Financiën ...............................................................................................................33 Bijlage 1: Kengetallen ingeschreven studenten.............................................................35 Bijlage 2: Kengetallen personeel ................................................................................45 Bijlage 3: Lijst van afkortingen ..................................................................................47 Bijlage 4: Eindverslag K&S-project intake-assessment ...................................................49 Bijlage 5: Kwantitatieve studentgegevens ...................................................................51 Bijlage 6: Jaarrekening (aparte uitgave)

Woord vooraf Het jaar 2002 was een rijk ontwikkeljaar waarin veel veranderingen zijn doorgevoerd dan wel ingezet. Het Hogeschool Managementteam heeft in augustus, na een ontwikkelproces van enkele maanden, een strategische notitie uitgebracht. Kern daarin is de strategische driehoek bestaande uit de elementen talentontwikkeling, binding en belevenis, die in hun onderlinge samenhang voor de inrichting van het leerproces van studenten én voor het werk van alle medewerkers aan de Haagse Hogeschool bepalend zijn. In de notitie wordt beschreven hoe de hogeschool deze strategische driehoek tot leidraad van het handelen wil maken. De vorming van de afdelingen per 1 september was de belangrijkste wijziging in de organisatiestructuur sinds de start van de Haagse Hogeschool in 1987. Voor alle managers is een MD-traject ontwikkeld dat in het najaar gestart is. Daaraan namen ook de managers van diensten deel. Het laatste concentratieproject – van de Dienst Onderwijs- en Studentenzaken – werd in 2002 afgerond. De dienst is op 1 januari 2003 gestart. Een dag daarvoor was de fusie met de Technische Hogeschool Rijswijk tot stand gekomen. Het College van Bestuur is ervan overtuigd dat hiermee de basis is gelegd van waaruit de positie van het techniek- en informaticaonderwijs in de regio een enorme impuls zal krijgen. Enige zorg was er wederom over de ontwikkeling van de instroom. Er is fors geïnvesteerd in een nieuwe communicatielijn en er zijn veel extra middelen ter beschikking gesteld voor de werving. De Haagse Hogeschool ontwikkelde in 2002 meer beleid op instroommanagement. Er ontstonden nauwere contacten met toeleverende middelbare scholen. Uit een onderzoek onder eerstejaars bleken goede resultaten van het studiehuis. Tevreden kan worden teruggekeken op het feit dat bijna alle aanvragen van de Haagse Hogeschool voor de start van nieuwe opleidingen per 1 september 2003 zijn goedgekeurd. Ook over het starten van een informaticaopleiding in Zoetermeer is positief beslist. Dit alles zal naar verwachting een positief effect hebben op de instroom en het leidt in ieder geval tot een herkenbare hogeschool met een rijk palet aan opleidingen. Het instellen van diverse lectoraten heeft aan dat laatste een belangrijke bijdrage geleverd; de lectoraten zullen in de komende jaren naar verwachting een positieve invloed op de onderwijskwaliteit hebben. De geweldige inzet van alle medewerkers heeft ook in 2002 ervoor gezorgd dat de kwaliteit van het onderwijs van onze hogeschool is verbeterd en dat de regionale (en deels internationale) positie als kenniscentrum is versterkt. Den Haag, juni 2003 Het College van Bestuur,

drs. W.J. Breebaart voorzitter

Jaarverslag 2002 - Haagse Hogeschool

mw. drs. E.S. van Doorn MBA

1

2


Missie en strategie De Haagse Hogeschool ziet zijn missie voor de komende jaren als volgt: De Haagse Hogeschool biedt kwalitatief hoogwaardig en innovatief hoger beroepsonderwijs gericht op de maximale ontwikkeling van talenten van zijn studenten. Als moderne kennisinstelling leidt de Haagse Hogeschool studenten op tot gekwalificeerde en onafhankelijke professionals voor de maatschappij en de arbeidsmarkt. Daarbij krijgt de bijzondere positie van de Haagse regio als kenniseconomisch, juridisch-bestuurlijk en multicultureel knooppunt bijzondere aandacht. Onze missie drukt de ambitie uit om als kennisinstelling van de regio te functioneren en als performer van innovatief onderwijs. De Haagse Hogeschool vindt het essentieel nog sterker de verbinding te leggen tussen talentontwikkeling, belevenis en binding. Kernwaarden als studentgericht, gericht op de omgeving, zorg voor kwaliteit en innovatief drijven ons bij het waarmaken van onze missie, visie en strategie. We stellen de student en diens ontwikkeling centraal. Eisen aan onszelf, aan docenten en staf, aan faciliteiten, gebouw en omgeving stellen we steeds vanuit de vraag: wat motiveert de student? In de strategienotitie is een aantal strategische doelen geformuleerd. In 2002 is al een aantal resultaten te benoemen die bijdragen aan deze doelstellingen. Vooraanstaande kennisinstelling in de Haagse regio De Haagse Hogeschool wenst zich te positioneren als vooraanstaande kennisinstelling in de Haagse regio. Met onze opleidingen op het gebied van techniek, informatica, management, economie, onderwijs, zorg en welzijn voorziet de hogeschool vele bedrijven en organisaties van nieuwe professionals Het jaar 2002 markeert een doorstart van lectoraten op de Haagse Hogeschool, met de ontwikkeling van lectoraten op het gebied van Grootstedelijke Ontwikkeling, Jeugd & Opvoeding en Informatie, Techniek en Samenleving. Deze lectoraten zijn bedoeld om het onderwijs van de hogeschool een kwaliteitsimpuls te geven, vormen van praktijkonderzoek te verstevigen en de hogeschool te ontwikkelen tot kenniscentrum voor regionale partners uit bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Bestaande en nieuwe programma's bij de opleidingen sluiten aan bij de Haagse ontwikkelingen. Zo startte in 2002 met veel succes het verkorte programma voor zijinstromers bij de Opleiding voor Leraar Basisonderwijs. Dit programma was gevolg van de problematiek van lerarentekort in Den Haag. Voor de zogeheten Regioregisseur, intermediair tussen hogeschool en MKB, was 2002 een topjaar. Veel MKB-bedrijven deden een beroep op deze contactpersoon die er onder andere voor zorgde dat veel praktijkproblemen door studenten van de hogeschool werden opgelost. Intensieve samenwerking met onderwijsinstellingen Onze samenwerking met andere onderwijsinstellingen is met het oog op de verdere verbetering van de kwaliteit van ons opleidingsaanbod en de bevordering van de regionale spreiding daarvan geïntensiveerd. Het gaat hier om het verder ontwikkelen van relaties met instellingen in het voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs, hoger beroepsonderwijs en het universitair onderwijs. Met de Hogeschool Leiden en de TH Rijswijk werd binnen de Stichting Samenwerkende Hogescholen Haaglanden en Rijnstreek de nauwe samenwerking uit 2000/2001 versterkt. Vanuit deze stichting zijn de meeste aanvragen voor nieuwe opleidingen ondersteund.


3

Met de drie Regionale Opleidingscentra (ROC’s), de Mondriaan Onderwijsgroep, het IDCollege en het ROC Leiden, hebben de hogescholen concrete afspraken gemaakt over de verbetering van aansluitingstrajecten tussen mbo en hbo, over de ontwikkeling van gezamenlijke programma’s ter versterking van de beroepskolom en over gezamenlijk gebruik van huisvesting en faciliteiten. Daarnaast heeft de Haagse Hogeschool stappen gezet richting Delft en Zoetermeer. Delft zal, door inspanningen van de Haagse Hogeschool en fusiepartner TH Rijswijk, uitgroeien tot regionaal centrum van techniekonderwijs. In nauw overleg met de Technische Universiteit Delft wordt gewerkt aan een locatie Techniek op de campus van TU Delft. In Zoetermeer werd, in goed overleg met de Hogeschool Leiden en in nauwe samenwerking met het ID-College en de Gemeente Zoetermeer, gewerkt aan de Academie voor ICT die daar in 2003 van start gaat. Met de Universiteit Leiden werd op meerdere terreinen samengewerkt. Met veel succes werd een studentenpsycholoog van de universiteit op de Haagse Hogeschool ingezet. Verder ondersteunde de universiteit de opzet en aanvraag van de opleiding HBO-Rechten. Tophogeschool in Nederland Niet alleen regionaal maar ook nationaal willen we een sterke gesprekspartner blijven en een sterke onderwijsperformance realiseren. De Haagse Hogeschool is trots op zijn hoge notering in de Keuzegids Hoger Onderwijs. We willen deze positie niet alleen handhaven maar ook in de komende jaren verbeteren en tot de top 10 van de grote hogescholen gerekend worden. Daarom gaan we voort met het steeds verbeteren van kwaliteit en kwaliteitszorgsysteem. In 2002 is ook een nieuw middel tot het verbeteren van de onderwijskwaliteit en -omgeving ontwikkeld in de vorm van een studententevredenheidsonderzoek. Het jaarlijks terugkerend onderzoek, getiteld 'De Reflector', is ontworpen en uitgevoerd op de Haagse Hogeschool. Dit succesvolle onderzoek heeft, reeds in 2002, geleid tot concrete aanpassingen en verbeteringen op het gebied van onderwijs en faciliteiten.

4


Ontwikkelingen in het onderwijsaanbod In antwoord op recente maatschappelijke ontwikkelingen werden de afgelopen twee jaar door de Haagse Hogeschool een aantal opleidingen aangevraagd en door de ACO van een positief advies voorzien. In 2001 ontving de Haagse Hogeschool positief advies voor de opleidingen Communicatie, Small Business & Retail Management en Sport en Bewegen (start september 2003). In 2002 kreeg de hogeschool groen licht, voor start in 2003, voor de opleidingen HBO-Rechten, Bedrijfskundige Informatica, Communication & Multimedia Design, Human Technology, Integrale Veiligheidskunde en Commercieel Ingenieur. In 2003 start de hogeschool in Zoetermeer ook de ‘Academie voor ICT Zoetermeer’. Een korte omschrijving van de nieuwe opleidingen: Bedrijfskundige Informatica (BI) is een conversie vanuit de oude opleiding Informatica en informatiekunde. De studie leert de student bedrijfsprocessen analyseren en verbeteren. De student is ook bezig met ontwerpen van informatiesystemen, het functioneren van de bedrijfsprocessen te ondersteunen en met het organiseren van de ICT-dienstverlening. Het vakgebied van de bedrijfskundige informaticus bestaat dus uit informatietechnologie en bedrijfskunde én uit adviseren en organiseren. Alle profielen geven rechtstreeks toegang tot BI. Het programma van de opleiding Communicatie is in samenwerking met de Hogeschool Leiden ontwikkeld. In Leiden startte Communicatie in 2002, in Den Haag in september 2003. Deze brede studie is erop gericht te kunnen communiceren met verschillende partijen zoals eigen medewerkers, bestaande en potentiële klanten en met pers en overheid. Toelating geven: havo: E&M en C&M zonder meer, en N&G en N&T met economie 1; en vwo: E&M zonder meer, en C&M, N&G en N&T met economie 1. De opleiding Communication & Multimedia Design is een nieuwe opleiding ter vervanging van de huidige opleidingsvariant Vormgeving & Ontwerp van Interactie (VIA). In de nieuwe opleiding wordt het accent gelegd op het ondersteunen van communicatieprocessen met behulp van ICT-toepassingen. Alle profielen geven rechtstreeks toegang tot CMD. Commercieel Ingenieur is een unieke opleiding die alleen in Nederland wordt aangeboden. De opleiding is uitgegroeid van opleidingsvarianten die in verschillende technische disciplines werd aangeboden. Deze brede opleiding bereidt studenten voor op een rol als intermediair gepositioneerd tussen techniek en economie. De opleiding onderscheidt zich van de meer klassieke technische opleidingen doordat meer aandacht wordt besteed aan kennis en vaardigheden op het terrein van commercie/commercieel denken en handelen. Alle profielen geven rechtstreeks toegang tot CI. Een van de nieuwe opleidingen die in 2003 start, is de juridische opleiding HBO-Rechten. De HBO-Rechten-afgestudeerde is opgeleid voor algemene en specifiek juridische functies op hbo-niveau. Uit marktonderzoek bleek dat er op de arbeidsmarkt behoefte bestond aan deze hbo-juristen. Met name de sterke praktijkgerichtheid, de breedte van de studie, het ervaringsgericht leren en de aandacht voor meer sociale aspecten van het vak werden interessant bevonden. Alle profielen geven rechtstreeks toegang tot HBO-Rechten. Human Technology (HT) is een opleiding die de beleving van de mens centraal stelt binnen een technische omgeving. De student wordt opgeleid om de beleving van de mens in interactie met producten te onderzoeken en te analyseren. Op basis van zijn bevindingen geeft de HT-student aan de (technische) productontwerpers input voor productaanpassingen en nieuwe ontwerpen. Het motief van de HT-student is de techniek zo in te zetten dat de mens beter kan functioneren in zijn leefomgeving (verbeteren kwaliteit leven, veiligheid en


5

welzijn). HT richt zich op de volgende drie aandachtsgebieden: zorg, wonen en openbaar bestuur. Alle vier profielen geven rechtstreeks toegang tot HT. In de opleiding Integrale Veiligheidskunde zijn bestuur en recht dominante componenten binnen de context van sociaal-economische structuren in combinatie met communicatieve en managementvaardigheden. De integrale veiligheidskundige is breed geschoold ten aanzien van de aanpak van uiteenlopende vraagstukken op het gebied van veiligheid en leefbaarheid. De opleiding sluit aan bij de veiligheidsvraagstukken die binnen de samenleving leven. Toelating geven: havo: E&M, C&M, N&G en N&T met economie 1; en vwo: E&M, C&M, N&G en N&T met economie 1. De opleiding Small Business & Retailmanagement is sterk praktijkgericht en heeft een commerciële invalshoek. De opleiding biedt een uitstekende voorbereiding op functies in het midden- en kleinbedrijf (MKB) of in de handel. Toelating geven: havo: E&M en C&M zonder meer, en N&G en N&T met economie 1; en vwo: E&M zonder meer, en C&M, N&G en N&T met economie 1. Sport en Bewegen biedt sportieve mensen een toekomst in management en sport. De opleiding combineert praktische kennis van sport met beleid- en managementvakken. Alle profielen geven rechtstreeks toegang tot Sport en Bewegen. De geheel nieuwe Academie voor ICT Zoetermeer gaat in 2003 van start met de opleidingen Informatica en Bedrijfskundige Informatica. Deze opleidingen worden in nauwe samenwerking met het Zoetermeerse bedrijfsleven opgezet. Bacheloropleidingen aan de Haagse Hogeschool in 2002 Accountancy Bachelor of Economics Bedrijfseconomie Bachelor of Economics Bestuurskunde/Overheidsmanagement Bachelor of Public Management Bewegingstechnologie Bachelor of Engineering Bouwkunde Bachelor of Built Environment Chemische Technologie Bachelor of Applied Science Civiele Techniek Bachelor of Built Environment Commerciële Economie Bachelor of Commerce Communicatie Bachelor of Communication Culturele en Maatschappelijke Vorming Bachelor of Social Work Elektrotechniek Bachelor of Engineering Facility Management Bachelor of Business Administration Fiscale Economie Bachelor of Economics Hogere Europese Beroepen Opleiding Bachelor of Communication Industrieel Product Ontwerpen Bachelor of Engineering Informatica & Informatiekunde Bachelor of Information and Communication Technology Informatiedienstverlening en -management Bachelor of Information and Communication Technology International Business and Management Studies Bachelor of Business Administration Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Bachelor of Social Work Opleiding tot Leraar Basisonderwijs Bachelor of Education Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding Bachelor of Education Opleiding tot Verpleegkundige Bachelor of Health Care Opleiding tot Verpleegk. in de Maatschappelijke Gezondheidszorg Bachelor of Health Care Opleiding van Kader in de Gezondheidszorg Bachelor of Health Care Opleiding voor Management, Economie & Recht Bachelor of Business Administration Personeel & Arbeid Bachelor of Human Resources Management

6


Small Business & Retail Management Sociaal Pedagogische Hulpverlening Technische Bedrijfskunde Voeding en Diëtetiek Werktuigbouwkunde

Bachelor of Commerce Bachelor of Social Work Bachelor of Engineering Bachelor of Health Care Bachelor of Engineering

Masteropleidingen Master of Business Administration Master in Accounting and Controlling Master in Security Management Master in Facility Management 1 Master of Science in Supply Chain Management 2 Master of Science in Strategy and Organisation 3 Master of Science in Business Processing and ICT 4 Professional Master of Implementation and Changemanagement 5 Master of Science in Accounting and Finance 6 Master in Arbeids- en Organisatiekunde 7 Master in Strategisch Human Resource Management 8 Master in European Law & Policy Naast het reguliere aanbod biedt de Haagse Hogeschool contractactiviteiten en post-hboopleidingen. Een volledig overzicht van het onderwijsaanbod van de Haagse Hogeschool is te vinden op www.haagsehogeschool.nl

1

I.s.m. Open Universiteit I.s.m. Open Universiteit 3 I.s.m. Open Universiteit 4 I.s.m. Open Universiteit, Fontys Hogeschool, Hogeschool van Utrecht en Saxion Hogeschool 5 I.s.m. Open Universiteit 6 I.s.m. Universiteit van Amsterdam 7 I.s.m. Open Universiteit, Fontys Hogescholen, en Hogeschool Windesheim 8 I.s.m. University of Portsmouth 2


7

Marktaandeel Haagse Hogeschool Instroom 2001-2002

Ingeschrevenen 2001-2002

Voltijdopleidingen

HHS

Economie

HBO

% HHS

Voltijdopleidingen

Afgestudeerden 2000-2001 HHS

HBO

% HHS

Voltijdopleidingen

HHS HBO

% HHS

1366

28419

4,8%

Economie

4610

90027

5,1%

Economie

784

14039

Gedrag en maatschappij

290

8979

3,2%


1102

29720

3,7%


236

5614

4,2%

Gezondheidszorg

197

5858

3,4%

Gezondheidszorg

613

18407

3,3%

Gezondheidszorg

141

4057

3,5%

Onderwijs

333

11087

3,0%

Onderwijs

1150

35825

3,2%

Onderwijs

199

6974

2,9%

Techniek

843

14554

5,8%

Techniek

3511

47850

7,3%

Techniek

687

9371

7,3%

3029

68897

4,4%

Totaal voltijd

10986 221829

5,0%

Totaal voltijd

2047

40055

5,1%

Totaal voltijd

Instroom 2002-2003


Deeltijdopleidingen

HHS

Economie

HBO 451

% HHS 4253

10,6%

Deeltijdopleidingen

5,6%


Economie

HBO

% HHS

1506

14058

10,7%

Deeltijdopleidingen

HHS HBO

Economie

142

% HHS 2212

6,4%


86

4667

1,8%


293

13909

2,1%


115

2851

4,0%

Gezondheidszorg

55

1788

3,1%

Gezondheidszorg

154

4380

3,5%

Gezondheidszorg

39

1311

3,0%

Onderwijs

131

8979

1,5%

Onderwijs

295

21774

1,4%

Onderwijs

51

5023

1,0%

Techniek

170

1598

10,6%

Techniek

598

5612

10,7%

Techniek

63

1002

6,3%

Totaal deeltijd

893

21285

4,2%

2846

59733

4,8%

410

12399

3,3%

Instroom 2002-2003

Totaal deeltijd


Duale opleidingen

HHS

Economie

HBO 144

% HHS 1212

11,9%

Duale opleidingen

Totaal deeltijd


Economie

HBO 530

% HHS 4196

12,6%

Duale opleidingen Economie


21

242

8,7%


44

614

7,2%


Gezondheidszorg

45

723

6,2%

Gezondheidszorg

88

2557

3,4%

Gezondheidszorg

455

0,0%

Onderwijs

702

0,0%

Onderwijs

27

609

4,4%

Techniek

152

1651

9,2%

Techniek

237

3241

7,3%

Totaal duaal

814

9720

8,4%

Totaal duaal

Onderwijs Techniek Totaal duaal

Instroom 2002-2003


Voltijd, deeltijd en duaal

HHS

Economie

HBO

% HHS


HHS HBO

% HHS

56

483

11,6%

51

0,0%

49

427

11,5%

18 105

179

0,0%

1158

9,1%


HBO

% HHS


HHS HBO

% HHS

1961

33884

5,8%

Economie

6646 108281

6,1%

Economie

982

16734

5,9%


397

13888

2,9%


1439

44243

3,3%


351

8516

4,1%

Gezondheidszorg

297

8369

3,5%

Gezondheidszorg

855

25344

3,4%

Gezondheidszorg

229

5795

4,0%

Onderwijs

464

20521

2,3%

Onderwijs

1445

58301

2,5%

Onderwijs

250

12015

2,1%

Techniek

1040

16761

6,2%

Techniek

4261

55113

7,7%

Techniek

750

10552

7,1%

Totaal voltijd, deeltijd en duaal

4159

93423

4,5%


14646 291282

5,0%


2562

53612

4,8%

Cijfers HBO gebaseerd op 'Kengetallen HBO' van de HBOHBO-Raad. Raad

8


De organisatie In 2002 heeft de herinrichting van de organisatie van de Haagse Hogeschool zijn beslag gekregen. De laatste concentraties van ondersteunende diensten – ICT en Onderwijs- en Studentenzaken - zijn afgerond en met ingang van 1 september 2002 is de nieuwe onderwijsorganisatie geëffectueerd. Met ingang van die datum zijn de verschillende opleidingen ondergebracht in 15 onderwijsafdelingen. De afdelingen en diensten worden geleid door een resultaatverantwoordelijk manager. Sinds 1 september 2002 bestaat de top van de organisatie uit de leden van het College van Bestuur en de drie Algemeen Directeuren. De directeuren sturen de afdelingsmanagers aan en hebben een bestuurlijke verantwoordelijkheid voor een deel van de onderwijsportefeuille. De leden van het CvB en de directeuren vormen samen het Hogeschool Management Team. Sinds november 2000 is het bestuur van de Haagse Hogeschool georganiseerd volgens het 'raad-van-toezicht-model'. Het bestuur van de hogeschool ligt daarmee formeel bij College van Bestuur en staat onder toezicht van de Raad van Toezicht. De taken en bevoegdheden van de Raad van Toezicht zijn geregeld in de statuten van de hogeschool. Enkele taken van de RvT zijn het benoemen en ontslaan van leden van het CvB, het goedkeuren van zowel de begroting als de jaarrekening, het benoemen van de externe accountant en het goedkeuren van strategische beslissingen als een fusie met een andere instelling. In 2002 heeft de RvT vier maal vergaderd. In deze vergaderingen zijn onder meer de Begroting HHS 2002 en de Jaarrekening HHS 2001 goedgekeurd, is indringend gesproken en positief besloten over de fusie van de Haagse Hogeschool met de THRijswijk met ingang van 1 januari 2003 en is de zogeheten 'hbo-fraude' met aandacht gevolgd. De RvT is met het CvB van mening dat de gang van zaken in het hbo niet gebagatelliseerd mag worden; er dient gewerkt te worden aan herstel van vertrouwen door openheid te betrachten. Tevens heeft de RvT de wens uitgesproken de samenwerking met de Hogeschool Leiden te willen intensiveren en een onomkeerbaar karakter te willen geven. Sterk in het nieuws staat momenteel de bezoldiging van topfuncties. De RvT heeft in 2002 uitgesproken dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van leden zwaar dient te wegen en heeft de jaarlijkse vergoeding voor de RvT-leden vastgesteld op 1.000 euro. De organisatie van de Haagse Hogeschool zag er op 31 december 2002 als volgt uit: Raad van Toezicht drs. H.H. Hulshof [voorzitter], mw. drs. A.C. van Kampen [secretaris], drs. F.Th. Gubbi, drs. mw. J.E. Molier, drs. J.W. Oosterwijk, prof. dr. D. Pinto, drs. J. de Boer, mr. J.P. van Iersel en P. Morley M.Sc. 9 College van Bestuur drs. W.J. Breebaart, voorzitter en mw. drs. E.S. van Doorn MBA. Algemeen directeuren mw. mr. drs. C.M.A. van der Meule, mw. mr. C.M. Snelders, mw. E.R.M. Verhoef.

9

De laatste drie zijn met ingang van 1 januari 2003 afgetreden. Begin 2003 zijn nieuw toegetreden tot de RvT ir. R.A. Timmermans, H.W.M. van Blijswijk en drs. P.E. van der Meer.


9

Onderwijsafdelingen Afdeling Accounting & Finance R. van Wijk, afdelingsmanager Afdeling Bestuur, Beleid en Recht drs. T.I.M. van Tongeren, afdelingsmanager Afdeling CMV/MWD drs. R. Riethof, afdelingsmanager Afdeling Engineering A. de Jager, afdelingsmanager Afdeling Facility Management drs. J. van Krimpen, afdelingsmanager Afdeling Gezondheidszorg mw. drs. M.L. van de Werke, afdelingsmanager Afdeling HEBO/Communicatie A. Minkman, afdelingsmanager Afdeling Informatica G. de Ruiter, afdelingsmanager

Afdeling Management, Economie & Recht mw. drs. H.B. Catsburg, afdelingsmanager Afdeling Marketing & Commerce mr. B.M. Schumacher, afdelingsmanager Afdeling Pabo drs. F.G.F.M. Bolsius, afdelingsmanager Afdeling Personeel & Arbeid mw. M. Boom, afdelingsmanager a.i. Afdeling SPH mw. T. Abbinga, afdelingsmanager Afdeling Sport J.A. van den Berg, afdelingsmanager Afdeling Technology, Management & Design drs. F.T.M. Buskermolen, afdelingsmanager Afdeling TH Rijswijk ir. R.W. Kooy, afdelingsmanager

Centrale diensten Bestuursbureau drs. F. Beekenkamp, Secretaris College van Bestuur/hoofd Bestuursbureau Dienst Communicatie & Marketing mw. drs. J.E.C. van Rosmalen, manager Dienst Financieel Economische Zaken drs. W. Willemsen, manager Facilitaire Dienst Hogeschool mr. A.F. Oudt, directeur

Hogeschoolbibliotheek drs. J. Companjen, bibliothecaris Dienst Informatie- & Communicatietechnologie ir. C.A. van Loon, manager Dienst Onderwijs- en Studentenzaken drs. Y.L.M. Prince, manager Dienst Personeel & Organisatie mw. B.C.J. De Mol, manager

Stichtingen gelieerd aan de hogeschool Aan de Haagse Hogeschool is een aantal stichtingen gelieerd. Behalve één, Stichting BOZ (beheerstichting onroerende zaken), zijn deze stichtingen verantwoordelijk voor cursussen en opleidingen op post-hbo-niveau en contractactiviteiten. De opleidingen of in companytrainingen variëren van een cursus van enkele weken tot een doctoraalopleiding van enkele jaren.

Stichting Post HTO verzorgt opleidingen binnen het technisch domein. Stichting Economie & Management verzorgt activiteiten binnen het economisch en organisatie domein, heeft diverse managementopleidingen en biedt onder meer doctoraalopleidingen in samenwerking met de Open Universiteit aan. O+I Transfer is de stichting met opleidingen op het gebied van Informatica.

De jaarcijfers van de stichtingen zijn opgenomen in de jaarrekening van de hogeschool.

10 Jaarverslag 2002 - Haagse Hogeschool

Samenwerkingsverbanden De Haagse Hogeschool kent verschillende samenwerkingsverbanden. De meeste partners zijn onderwijsinstellingen - in binnen- en buitenland - ten behoeve van kennisuitwisseling, infrastructurele voorzieningen en studentenvoorzieningen. Op operationeel niveau en op het gebied van maatschappelijke ontwikkeling zijn ook andere organisaties betrokken. Hieronder volgt een greep uit samenwerkingsverbanden die in 2002 een opvallende ontwikkeling hebben beleefd. In oktober tekenden de voorzitters van de Colleges van Bestuur van de Technische Universiteit Delft, de Technische Hogeschool Rijswijk en de Haagse Hogeschool een overeenkomst waarin werd afgesproken om in de regio Delft de voorgenomen samenwerking versneld te concretiseren. De overeenkomst moet leiden tot een verplaatsing van technische hbo-opleidingen naar de campus van TU Delft in de zomer van 2006, een efficiëntere doorstroming van hbo naar wo en vice versa, en een uitgebreidere samenwerking op het gebied van werving, voorzieningen en aanvraag van nieuwe opleidingen. De Haagse Hogeschool is penvoerder van het project TechnoTalent, dat probeert in de regio Haaglanden het onderwijs rond de positie van techniek en technologie vanaf jonge leeftijd aantrekkelijk te maken. Ook de voorzitter van de stuurgroep TechnoTalent en de projectleider zijn werkzaam bij de hogeschool. Aan TechnoTalent nemen scholen deel vanaf het basisonderwijs tot en met het hoger onderwijs. Binnen de regio Haaglanden waren hierbij betrokken: 12 basisscholen, vier brede scholengemeenschappen voor voortgezet onderwijs, het ROC-Mondriaan, de TU Delft en de Haagse Hogeschool. Binnen het project wordt nauw samengewerkt met het OnderwijsTechnoCentrum Haaglanden. Het programma Digitaal Leren van de gemeente Den Haag steunt het project op ICT-gebied. De provincie Zuid Holland stimuleert TechnoTalent bij het inzetten van studentmentoren in het voortgezet onderwijs. Op 17 april 2002 organiseerde TechnoTalent in de Haagse Hogeschool een bijeenkomst voor basisscholen en bedrijfsleven. Hbo en wo Uit de tweejarige overeenkomst uit 2001 tussen de samenwerkende hogescholen Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden en TH Rijswijk en de Universiteit Leiden is ook in 2002 een aantal activiteiten (verder) ontwikkeld. Zo is de doorstroom van studenten van hogeschool naar universiteit en omgekeerd intensief begeleid en is de op het gebied van studentenvoorzieningen verder samengewerkt. Zo heeft de studentenpsycholoog, die in het kader van dit samenwerkingsverband bij de Haagse Hogeschool is aangesteld, in 2002 een uitbreiding van 12 naar 20 uren in de week gekregen. Stichting Samenwerkende Hogescholen Haaglanden en Rijnstreek In 2002 heeft de koepelstichting van Hogeschool Leiden, de TH Rijswijk en de Haagse Hogeschool met succes gewerkt aan het verkrijgen van een aantal nieuwe opleidingen. Verder zijn de ontwikkeling van de aanpak van het lerarentekort in het voortgezet onderwijs, de masteropleiding Gezondheidszorg, de aanvraag voor Academie voor ICT Zoetermeer, subsidieaanvragen voor bedrijfsprojecten en de opzet van E-merge gezamenlijk aangepakt. MKB en de regioregisseur In 2001 benoemde de Haagse Hogeschool in samenwerking met MKB-Haaglanden en het ministerie van Economische Zaken voor drie jaar een regioregisseur, mede omdat binnen het hbo steeds meer opleidingen aangaven dat zij het beroepenveld in hun onderwijs willen brengen in de vorm van opdrachten, gastdocentschappen, etc. Het afgelopen jaar wist de regioregisseur een groot aantal activiteiten te ontwikkelen. Zo hebben in 2002 studenten de Stichting Jeugdhulpverlening Delft/Den Haag geadviseerd over het terugdringen van


11

reiskosten en voerden andere studenten een onderzoek uit voor het Volksbuurtmuseum, de gemeente Den Haag, MKB-Nederland en de Kamer van Koophandel naar de succesfactoren van allochtone ondernemers in de regio Haaglanden. Bibliotheek Tussen de Koninklijke Bibliotheek, de Openbare Bibliotheek en de Hogeschoolbibliotheek is een project ontwikkeld voor middelbare scholieren. Het project, getiteld 'Zoeken, vinden en kiezen', heeft tot doel leerlingen te ondersteunen bij het maken van hun profielwerkstuk. Engime De Hogere Europese Beroepen Opleiding (HEBO) organiseerde, in samenwerking met de Fondazione Eni Enrico Mattei (Italië) en het ENGIME-Network (www.feem.it/engime), een multidisciplinaire workshop over communicatie tussen culturen in multiculturele steden. De tweedaagse workshop vond plaats in de Haagse Hogeschool op 7 en 8 november 2002 en was gericht op het creëren van een beter begrip van vormen en typen communicatie en van verschillende individuele percepties van de kosten dan wel de voordelen van leven in een multiculturele stad. Het ENGIME-Network (Economic Growth and Innovation in a Multicultural Environment; www.feem.it/engime) is een interdisciplinair netwerk van Europese wetenschappers dat wordt ondersteund door de Europese Commissie. Mondriaan Stadscollege De Haagse Hogeschool heeft met ingang van februari 2002 een voortraject meertalige studenten verbreed naar de instroom voor alle opleidingen aan de hogeschool. Voor dit traject is de hogeschool een samenwerkingsverband aangegaan met Mondriaan Stadscollege voor Educatie. De Haagse Hogeschool kent sinds 1996 bij de Sector Gezondheidszorg, Gedrag & Maatschappij een voortraject meertalige studenten, een competentiegerichte voorbereiding op een hbo-opleiding voor volwassenen met een buitenlands diploma. Dit voortraject levert een instroom op met een goed studierendement, gemeten in aantal jaren studieduur van instroom tot diplomering van gemiddeld 4,5 jaar (laatste meting voorjaar studierendement 2002). Inmiddels hebben UAF, Hogeschool Rotterdam en het Schakeljaar te Amsterdam interesse getoond in deze unieke aanpak. Mondriaan Stadscollege is verantwoordelijk voor de voorbereiding op het staatsexamen NT2 en het signaleren van potentiële studenten in een vroeg stadium. De Haagse Hogeschool is verantwoordelijk voor de inhoud van het voortraject, een docent van Mondriaan zorgt voor een groot deel van de uitvoering. De eerste tranche van het hogeschoolbrede voortraject in samenwerking met Mondriaan heeft een instroom van tien studenten opgeleverd. Het studierendement van deze instroom wordt jaarlijks gemeten. Educom De Opleiding tot Leraar Basisonderwijs (Pabo) van de Haagse Hogeschool werkt in Educom samen met het Iclon Leiden, de pabo van de Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam en de Hogeschool Zeeland aan het ontwikkelen van beter onderwijs. Naast de Pabo's werken ook eerstegraads lerarenopleidingen (o.a. de Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding van de Haagse Hogeschool), en tweedegraads lerarenopleidingen. Deze werken in eigen ontwikkelingstrajecten. In het afgelopen jaar heeft de Opleiding tot Leraar Basisonderwijs binnen Educom meegewerkt aan het 'landelijk actieplan lerarenopleidingen basisonderwijs'.


Studenten10 In 2002 waren er in totaal 14646 studenten ingeschreven bij de Haagse Hogeschool. De meesten van hen studeerden in voltijd (10986). In deeltijd studeerden er 2846 en aan een duale opleiding 3660. Sinds het topjaar, wat betreft inschrijvingen, 2000 waarin de hogeschool 15777 studenten telde, is het aantal jaarlijks teruggelopen. Vooropleiding Sinds 1997 wijzigde het percentage havisten (45% in 1997 en 47% in 2002) en mbo'ers (22% in 1997 en 25% in 2002) bijna niet maar liep het aantal vwo'ers (23% in 1997 en 16%) wel opvallend terug. Geslacht De samenstelling van de studentenpopulatie van de Haagse Hogeschool is sinds 1997 op weinig fronten gewijzigd. Zo is de verhouding tussen het aantal mannelijke en vrouwelijke studenten over de gehele hogeschool genomen vrij stabiel: rond 55 tegenover 45 procent. Per aandachtsgebied is er wel een verschillende verhouding: bij de technische opleidingen is het aantal mannen veel groter dan het aantal vrouwen, bij de gezondheidszorgopleidingen en de lerarenopleiding voor het basisonderwijs is het percentage bijna evenredig omgekeerd. Allochtonen Het aantal allochtone studenten (volgens de Wet Samen gedefinieerd) is de afgelopen jaren toegenomen tot bijna 30% van het totaal aantal ingeschreven studenten. De toename is onder andere het gevolg van wervings- en voorlichtingsactiviteiten die speciaal op deze doelgroep zijn gericht. Zo neemt de Haagse Hogeschool sinds enige jaren actief deel aan de projecten Color IT, om de instroom in het ICT-onderwijs te bevorderen, en Full Color, een landelijk opgezet project om meer leraren van allochtone afkomst in het basisonderwijs voor de klas te krijgen. In 2002 werd ook een speciale voorlichtingsmiddag voor Marokkaanse ouders georganiseerd bij de hogeschool, in samenwerking met de Marokkaanse studentenvereniging Masive. Instroomdaling Het doel om de instroom te verbeteren in 2002 is helaas niet gehaald. Alhoewel de sterke daling van 2001 tot staan is gebracht, was er in 2002 sprake van een lichte terugloop. Informatica, tot 2001 de sterkste groeier, was in dit verband een uitschieter met een instroomdaling van 14%. Rendement In het vijfde hogeschool ontwikkelingsplan (HOP-5) werd een verbetering van het rendement tot 60% - nu 50% - tot doel gesteld. Ondanks alle inspanningen is het nog niet gelukt om de verbetering te verwezenlijken. De oorzaak hiervoor ligt niet bij een bepaald aandachtsgebied, maar varieert per domein. In 2002 zijn plannen gemaakt die tot verbetering moeten leiden zonder de kwaliteitseisen te verlagen. Er zijn nog weinig korte termijneffecten zichtbaar.

10

Zie ook bijlage 1 'Kengetallen ingeschreven studenten'. Jaarverslag 2002 - Haagse Hogeschool

13

Bindend afwijzend studieadvies De resultaten van het beleid van de Haagse Hogeschool op het gebied van het bindend studieadvies en het aantal gegeven adviezen laten een wisselend beeld zien. Percentage van de voltijdse studenten, dat na 1 jaar een bindend afwijzend studieadvies ontvangt: jaar percentage BAS 1999/2000 30,9 2000/2001 21,8 2001/2002 26,9 De norm voor het bindend afwijzend studieadvies (BAS) bij de voltijdopleidingen van de Haagse Hogeschool is in 2001 verhoogd van 21 naar 28 studiepunten. De ontwikkeling van het percentage studenten dat een bindend afwijzend studieadvies krijgt, is op grond van bovenstaande gegevens nog niet te voorspellen. Overigens krijgen alle uitvallers in het eerste jaar ook een BAS, om misbruik of fraude tegen te gaan. Onbekostigde omzwaaiers Studenten met een bindend afwijzend studieadvies worden zoveel mogelijk binnen de Haagse Hogeschool aan een andere, passender studie geholpen. Door om te zwaaien zijn deze studenten aanvankelijk onbekostigd maar kunnen op deze manier binnen een bekende omgeving tóch een hbo-diploma halen.


Kwaliteitszorg onderwijs Beoordelingen visitatiecommissies MGZ-opleiding Op 23 januari 2002 is het visitatierapport “Met zorg gewogen” gepubliceerd waarin de opleiding Verpleegkundige in de Maatschappelijke Gezondheidszorg (MGZ) van de Haagse Hogeschool wordt beoordeeld. In het rapport heeft de visitatiecommissie aanbevelingen gedaan die de kwaliteit van de overigens goed gewaardeerde MGZ-opleiding kan verbeteren. De opleiding heeft op verschillende manieren gewerkt aan deze aanbevelingen. In 2001 is een project van start gegaan waarin het curriculum grondig werd herzien. Inmiddels is het curriculum volledig aangepast aan de landelijk vastgestelde eindcompetenties, gebaseerd op vijf rollen van de hbo-opgeleide verpleegkundigen en de hbo-standaard. Leerdoelen van de modules van het eerste en tweede jaar, alsmede de doelen van de stages zijn in competentietermen geformuleerd. Daarnaast is het afstudeerwerk volledig herzien om beter te voldoen aan de hbo-standaard. Parallel aan het proces van curriculumontwikkeling is er in 2001 tevens gestart met het formuleren van uitgangspunten van toetsing en toetsbeleid en is ook dit beleid volledig vernieuwd. In de toekomst richt de opleiding zich nadrukkelijker op de afgestudeerden van de nieuwe MBO-V. Landelijk is een intake-assessment ontwikkeld, speciaal gericht op MBO-V-studenten die de opleiding gevolgd hebben op niveau 4. Het afgelopen jaar zijn studenten van de nieuwe MBO-V ingestroomd in de MGZ-opleiding. Daarnaast heeft de opleiding zich georiënteerd op het terrein van bij- en nascholing. De opleiding kent inmiddels twee posthbo-opleidingen te weten de opleiding tot Arbo-verpleegkundige en de opleiding Jeugdgezondheidszorg. Verder participeert de opleiding in een samenwerkingsverband met vijf thuiszorginstellingen om te komen tot een gestructureerde bijdrage op het terrein van naen bijscholing.Tot slot wordt er aandacht besteed aan docentcompetenties door aan te sluiten bij het hogeschoolproject docentcompetenties en het verbeteren van de overzichtelijkheid van informatiebronnen, zoals blokboeken en readers. De opleiding van Kader in de Gezondheidszorg De opleiding van Kader in de Gezondheidszorg wordt in het visitatierapport “Met zorg gewogen” van januari 2002 over het geheel genomen positief beoordeeld. De commissie vindt dat de opleiding actief bezig is het onderwijs te verbeteren, maar beveelt tegelijkertijd aan de verbeteringsaanpak op lange termijn te verduidelijken waardoor sturing en effectmeting worden versterkt. De geconstateerde knelpunten zijn het gevolg van onvolledig doorgevoerde onderwijsvernieuwingen en het feit dat het de kleine opleiding betreft. De opleiding heeft gekozen voor een geprioriteerde aanpak van de knelpunten. Allereerst zijn er gerichte maatregelen genomen om het voortbestaan van de opleiding te waarborgen en is er een plan van aanpak gemaakt voor intensivering van de wervingsactiviteiten. In dit kader is een mailing naar instellingen uit gegaan, doet de opleiding mee met de landelijke advertentiecampagne en is er gewerkt aan het versterken van banden met gezondheidsinstellingen binnen de regio. Zo is er een samenwerking opgezet met het Medisch Centrum Haaglanden en zijn er contacten gelegd met gezondheidszorginstellingen van Haaglanden. Gezien de knelpunten is ook prioriteit gegeven aan het doorvoeren van onderwijsvernieuwing en de borging daarvan. Binnen het Landelijk Overleg Kaderopleidingen is een nieuw beroepsen opleidingsprofiel ontwikkeld dat competentiegericht is opgezet. Inmiddels wordt de opleiding ingehaald door een nieuwe ontwikkeling, namelijk het voorstel van het SAC van de HBO-raad om de Kader om te vormen tot een vierjarige route met als werktitel Management & Organisatie voor Zorg en Welzijn. Op dit moment wordt er een haalbaarheidsanalyse uitgevoerd en is het Landelijk Overleg Kaderopleidingen aan de slag gegaan om het nieuwe beroepsen opleidingsprofiel uit te werken voor een vierjarige opleiding. Op het gebied van


15

toetsbeleid is er een beleidskader ontwikkeld en voor het afstudeertraject is het toetsbeleid volledig opnieuw uitgewerkt. Ook is er aandacht besteed aan het personeelsbeleid. Het personeelsbeleid van de opleiding is er op gericht een competentieprofiel op te stellen met daaraan gekoppeld een scholingsen ontwikkelingsplan voor het personeel van de opleiding. Er is begonnen met de ontwikkeling van een strategisch personeelsplan in samenwerking met de accountmanager P&O, wat in 2003 opgesteld zal zijn. Aan de ontwikkeling van het kwaliteitssysteem werd ook prioriteit gegeven. De processen van de opleidingen zijn beschreven. Daarnaast is het studievoortgangregistratiesysteem aangepast en geautomatiseerd met behulp van Volg+. De controles op de uitvoering van de systemen zijn aangescherpt. Tenslotte werd de wetenschappelijke oriëntatie versterkt door bij de aanstelling van nieuwe medewerkers uitdrukkelijk te kijken naar het beschikken over actuele wetenschappelijke kennis en door contact te leggen met de Universiteit Leiden. Commerciële economie In het visitatierapport “Een veelbelovend product”, dat is uitgebracht in december 2002, stelt de visitatiecommissie dat de opleiding Commerciële Economie sinds de vorige visitatie een indrukwekkende ontwikkeling heeft doorgemaakt. Ze constateert dat de vernieuwing van het curriculum en onderwijsleerproces goed van de grond zijn gekomen en oordeelt positief over het elan, de concrete innovatiebereidheid en teamvorming binnen het docentenkorps. Daarnaast is de commissie van oordeel dat de opleiding op een aantal van de getoetste kwaliteitsaspecten een onvoldoende scoort. De kritiekpunten liggen voornamelijk op de randvoorwaardelijke sfeer. De externe oriëntatie, het personeelsbeleid en de kwaliteitszorg dienen in het oordeel van de visitatiecommissie verbeterd te worden. Verbeterpunten met directe betrekking tot het onderwijs in engere zin zijn toetsing en studentbegeleiding. De opleiding stelt een toetsingskader op waarbij het aantal kennistoetsen afneemt en het aantal competentiegerichte toetsvormen toeneemt. Dit proces loopt gelijk op met het herschrijven van het curriculum op grond van het nieuwe, in december 2002, verschenen competentieprofiel CE. Accountancy Uit het eindrapport van de visitatiecommissie "Onderweg naar een competentiegerichte opleiding" komt naar voren dat de opleiding Accountancy voor zowel de voltijd- als de deeltijdvariant nog een aantal verbeterslagen dient te maken. Een belangrijk punt hierbij is dat de opleiding nauw aansluit bij het landelijk modelleerplan accountancy. De wijze waarop het landelijk modelleerplan is vormgegeven speelt de opleiding parten. De visitatiecommissie constateert dat het landelijk modelleerplan weinig actueel en nauwelijks beroepsgericht is. Verder mist de opleiding Accountancy een heldere en concreet uitgewerkte visie op het leren van de student. Het management toont zich bewust van de inhaalslag die gemaakt moet worden. Het rapport geeft aan dat er om verbeteringen te realiseren flinke investeringen gevraagd worden met name op het gebied van personeelsbeleid en kwaliteitszorg. In 2002 heeft het management dit opgepakt door een “actieplan accountancy” te schrijven waarin de versnelde aanpassing van het curriculum centraal staat. Doel is om uitgaande van competentiegericht onderwijs en de invoering van actuele leerwerkvormen het onderwijs (compleet) te herinrichten. Fiscale Economie Over de deeltijdopleiding Fiscale Economie werd in 2002 door de visitatiecommissie gerapporteerd. Net als in de opleiding Accountancy dient in deze opleiding flink geïnvesteerd te worden. Belangrijk voor de opleiding Fiscale Economie is dat er op dit moment landelijk wordt gesproken over een nieuw beroepsprofiel. Hiervan worden opleidingseisen afgeleid die


ongetwijfeld van invloed gaan zijn op inhoud, samenhang en vorm van het onderwijs. Verder wordt de opleiding bij de herstructurering van het deeltijdonderwijs betrokken. Bedrijfseconomie In juni 2002 werd de beoordelingsrapportage Bedrijfseconomie in het kader van de proefaccreditatie hbo opgeleverd. In de rapportage werd op drie punten een algemeen beeld geschetst van de opleidingen: ‘effectiviteit’, ‘studeerbaarheid en efficiëntie’ en ‘doelgerichte en verantwoorde evaluatie’. Uit de accreditatie kwam naar voren dat met betrekking tot ‘effectiviteit’ het programma in redelijke mate beroepsgericht en actueel is. Er moet wel aandacht worden besteed aan de koppeling van de doelen van stage en afstudeeropdracht aan de opleidingskwalificaties. Het hbo-niveau is qua inhoud en zwaarte voldoende maar de samenhang binnen het programma verdient aandacht. Hiertoe is investering in een visie nodig die als sturend kader kan dienen. Met betrekking tot ‘studeerbaarheid en efficiëntie’ kwam naar voren dat de begeleiding in school van studenten goed is. De begeleiding bij stage en afstudeeropdracht moet beter uitgewerkt worden. Planning en organisatie van het onderwijs zijn over het algemeen goed. Het beleid om de kwantitatieve opleidingsresultaten te beheersen is voldoende. Met betrekking tot ‘doelgericht en verantwoorde evaluatie’ werd aangegeven dat er sprake is van een beperkte evaluatietraditie. Evaluatie dient breder ingezet te worden. In 2002 heeft het management een nieuw en beter stagebeleid geformuleerd en ingevoerd waarin evaluatie en begeleiding zijn geoptimaliseerd. Verder zijn er stappen gezet om in het kader van kwaliteitszorg een nieuwe evaluatiepraktijk te introduceren. In het kader van de afdelingsvorming per september 2002, waarin de opleidingen Bedrijfseconomie, Accountancy en Fiscale Economie bijeen zijn gebracht, zal met ingang van het studiejaar 2003-2004 een gemeenschappelijke (voltijdse) propedeuse AC & BE starten. Bezoeken visitatiecommissies In 2002 zijn de techniekopleidingen Elektrotechniek, Commercieel Ingenieur Elektrotechniek en Technische Bedrijfskunde, en de opleiding tot Leraar Basisonderwijs (Pabo) gevisiteerd. De visitatiecommissie Technische Bedrijfskunde beoordeelde het opleidingsklimaat bij deze opleiding goed, maar gaf aan dat met name de uitvoering van de organisatie aanscherping behoeft. Uit de voorlopige reactie van de visitatiecommissie Elektrotechniek kwam de opleiding over het algemeen goed naar voren. Dezelfde visitatiecommissie vond het verstandig dat Commercieel Ingenieur nu een zelfstandige status heeft. Op deze wijze kan de opleiding beter een eigen plaats krijgen. De rapportage van de visitaties vindt in 2003 plaats. In december 2002 hebben onderzoekers van de Dutch Validation Council (DVC) de Master of Business Administration (MBA) van de Haagse Hogeschool bezocht. Het verslag van dit bezoek verschijnt in 2003. Bezoeken inspectie De opleidingen Informatiedienstverlening en -management en Werktuigbouwkunde zijn in 2002 door de inspectie bezocht. Samenvattend concludeert de inspectie dat opleiding Informatiedienstverlening en -management adequaat heeft gereageerd op het visitatierapport uit 1999. De opleiding Werktuigbouwkunde heeft naar mening van de inspectie adequaat bestuurlijk gehandeld naar aanleiding van de kritiek en aanbevelingen van de evaluatiecommissie. Accreditatie aan de Haagse Hogeschool Het systeem van kwaliteitszorg in het hoger beroepsonderwijs is veranderd: het visitatiestelsel wordt vervangen door accreditatie door het Nationaal Accreditatie Orgaan (NAO). Iedere zes jaar wordt een opleiding bezocht en ontvangt deze bij goedkeuring een certificaat. De accreditatie van opleidingen moet leiden tot kwaliteitsverbetering: opleidingen


17

die niet gecertificeerd zijn, worden niet meer bekostigd en kunnen niet meer bestaan. Alleen diploma's van geaccrediteerde opleidingen zijn erkend. De Haagse Hogeschool startte in 2002 het project voor accreditatie. De belangrijkste ontwikkelingen die dat jaar op het gebied van accreditatie hebben plaatsgevonden zijn: 1. vaststellen van algemene procedures 2. oprichten van een auditteam 3. opnemen van accreditatie in standaardkwaliteitszorg 4. interne audits bij acht opleidingen 1. De Haagse Hogeschool heeft voor de accreditatie een aantal algemene procedures vastgesteld die ervoor moeten zorgen dat opleidingen een tijd vóór de accreditatie al gereed zijn voor het bezoek. Opleidingen moeten drie jaar voor de accreditatie een interne audit laten uitvoeren, waarna een verbeterplan wordt opgesteld en wordt uitgevoerd. 2. Er is een auditteam opgesteld. Dit bestaat uit een vast kernteam dat per accreditatie wordt uitgebreid met medewerkers van de opleidingen. 3. De accreditatie is opgenomen in het standaard kwaliteitszorgsysteem van de hogeschool. Naast de voorgeschreven onderdelen waarop wordt beoordeeld, is een aantal 'Haagse' punten toegevoegd waaraan een opleiding van de Haagse Hogeschool moet voldoen. 4. In 2002 is gestart met interne audits bij de acht opleidingen die in de eerste accreditatieronde in 2004 zullen worden bezocht. Dit zijn Bouwkunde, Chemische Technologie, Civiele Techniek, Facility Management, Informatica, Informatiedienstverlening & -management, Personeel & Arbeid en Sociaal Pedagogische Hulpverlening. De interne audits hebben een goed inzicht gegeven in de sterke, maar vooral ook in de zwakke punten van de opleidingen, zowel op het gebied van onderwijs als van de ondersteunende processen. Deze vormen de aanleiding voor verbeterplannen die in 2003 worden opgesteld. Aansluiting vo-hbo Om de aansluiting tussen voortgezet onderwijs en de Haagse Hogeschool te verbeteren zijn er in 2002 activiteiten ondernomen op drie terreinen: 1. samenwerking tussen hogeschool en voortgezet onderwijsgebied van loopbaanoriëntatie en begeleidingstrajecten 2. uitwisseling van onderwijsgevenden, mentoren en decanen tussen hogescholen en vo-scholen gericht op begeleiding van scholieren en studenten 3. aansluitingsonderzoek naar eerstejaars uit tweede fase 1. In het kader van de samenwerking tussen hogeschool en vo-scholen op gebied van loopbaanoriëntatie en begeleidingstrajecten bezocht de Haagse Hogeschool 43 scholen voor voortgezet onderwijs. Voor het eerst was de hogeschool in staat de studieresultaten van alle opleidingen terug te koppelen naar de vooropleidingen. Er zijn in samenwerking met Hogeschool Leiden en TH Rijswijk decanenbijeenkomsten georganiseerd. Er zijn werkstukpakketten gemaakt voor de website www.werkstuknetwerk.nl. Deze internetsite werd al gebruikt door acht universiteiten. De Haagse Hogeschool is de eerste hogeschool die op deze website pakketten aanbiedt ter ondersteuning van middelbareschoolleerlingen bij het maken van hun profielwerkstuk. Proefstuderen is gereorganiseerd. Er is in nauwe samenspraak met het voortgezet onderwijs voor een nieuwe opzet gekozen. Het merendeel van de aanmeldingen liep via de decanen van voortgezet onderwijs. De nieuwe opzet leidde tot een enorme toename van de aanmeldingen van 200 in 2001 tot 1600 in 2002. De opkomst steeg van 50% naar 77%.


Net als vorige jaren is de Wetenschap en Techniekweek georganiseerd. Er is een ontwerpmodule ontwikkeld in het kader van het project Techniek 15+. Bij dit project is de Hogeschool Rotterdam betrokken. 2) Uitwisseling van onderwijsgevenden, mentoren en decanen tussen hogescholen en voscholen gericht op begeleiding van scholieren en studenten. Haagse-Hogeschoolmedewerkers hebben scholen voor voortgezet onderwijs bezocht. Er zijn themadagen georganiseerd voor docenten van de Haagse Hogeschool over studievaardigheden in de tweede fase. De economische opleidingen wisselen met het Vlietland College aansluitervaringen uit. De bevindingen zijn neergelegd in een rapportage, die onder de scholen van voortgezet onderwijs verspreid is. 3) Uit het eerste aansluitingsonderzoek naar hbo-eerstejaars uit de tweede fase blijkt dat havo-leerlingen met een studiehuis-achtergrond beter scoren dan medestudenten met een diploma oude stijl. Het onderzoek is gedaan onder eerstejaars van de Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden en TH Rijswijk. Op 28 november organiseerden de drie hogescholen een symposium over dit onderzoek. Het symposium, dat werd bijgewoond door demissionair minister Van der Hoeven, genoot landelijke belangstelling. Ook de website van de Haagse Hogeschool is in 2002 aangepast, zowel wat betreft de vormgeving alsook de inhoud, en sterker dan voorheen gericht op de aanstaande student. Mbo-hbo Met extra middelen om de beroepskolom te versterken, is een plan ontwikkeld met als motto 'de studieloopbaan centraal'. Sinds september coördineert de Haagse Hogeschool het regionale mbo-hbo-project, waarbij alle hogescholen en roc's uit de regio Haaglanden/Rijnstreek nauw samenwerken. Er is regionale website gemaakt www.mbohbo.org waarop alle belangrijk informatie over de doorstroom van mbo naar hbo te vinden is.


19


ICT in het onderwijs Het project 'Digitale Leeromgeving Haagse Hogeschool' is voortgekomen uit een managementconferentie in 1999, waar besloten werd op hogeschoolniveau vorm te geven aan strategische speerpunten van het beleid. De Haagse Hogeschool beoogde datgene wat aan ICT-toepassingen bekend of te voorzien was te integreren in een studieomgeving die de student de mogelijkheid zou geven zo efficiënt en effectief mogelijk te studeren. De student leek daarmee centraal te staan, maar de praktijk bleek vaak weerbarstiger. Dit had enerzijds te maken met de ter beschikking gestelde toepassingen en anderzijds met de gevolgen die dat met zich meebracht voor de rol van de docent. Een strategie werd gekozen van werken langs drie sporen: ten eerste “adoptie” van bestaande of in ontwikkeling zijnde kleine projecten waarin ICT in het onderwijs een significante rol speelt; ten tweede het onderzoeken van mogelijkheden voor het implementeren van een digitale leeromgeving waarin zowel docenten als studenten zich thuis voelen en ten derde het vergroten en verspreiden van aanwezige expertise op het gebied van digitale didactiek. De grootste rol speelde en speelt het project bij het hogeschoolbreed implementeren van de digitale leeromgeving Blackboard. Uitgangspunt was dat de Haagse Hogeschool haar studenten een leeromgeving moet bieden die het leren stimuleert, motiveert en optimaal faciliteert. De digitale component van die omgeving kan daar een grote bijdrage aan leveren, zo is algemeen de overtuiging. De Haagse Hogeschool ziet de digitale omgeving uitdrukkelijk als een instrument dat een goede aanvulling biedt op de bestaande faciliteiten en niet meer dan dat. Puur afstandsonderwijs zal nooit een optie zijn, omdat alle opleidingen zonder uitzondering met competenties te maken hebben die alleen verworven kunnen worden in persoonlijk contact tussen studenten onderling en studenten en docenten. Los daarvan vinden studenten zelf de sociale contacten die inherent zijn aan schoolbezoek en de voorzieningen op het gebeid van sport en cultuur die aangeboden worden zeer belangrijk. Ontwikkelingen in 2002 In 2002 is een deel van de geadopteerde projecten afgerond met de oplevering van een concreet product, een deel van de pilots en projecten loopt nog, met name die ter implementatie van het digitale portfolio. Wat het digitaal portfolio betreft, staat de projectorganisatie binnenkort voor een belangrijke beslissing. Evaluatie onder gebruikers (op dit moment twee groepen studenten met hun studieloopbaanbegeleiders van de opleiding Commercieel Ingenieur) en de te verwachten beheerslast voor de Dienst Informatie- en Communicatietechnologie moeten gegevens opleveren voor een beslissing over de applicaties die nu in gebruik zijn. De implementatie van Blackboard is in 2002 zo ver gevorderd dat gesproken kan worden van een bedrijfskritische applicatie. Op dit moment omvat het systeem ruim 600 “courses”, de Blackboardversie van modulen of blokken van de opleidingen. Slechts een enkele opleiding maakt nog geen gebruik van Blackboard en er zijn opleidingen - Elektrotechniek en Facility Management zijn voorlopers in deze categorie - die hun totale onderwijsaanbod ondersteunen met dit nieuwe medium. De toepassing van Blackboard blijft niet beperkt tot directe ondersteuning van het onderwijs. De waarde ervan als virtuele vergaderplek en kennisdatabase is inmiddels ontdekt door een groeiend aantal medewerkers in projectgroepen, commissies en andere overlegorganen. De voor deze groepen ingerichte courses worden gebruikt om vergaderstukken te plaatsen, achtergronddocumenten gerubriceerd te verzamelen en discussies te voeren ter voorbereiding, aanvulling en uitwerking van de reguliere bijeenkomsten.


21

In de herfstvakantie van 2002 is de Haagse Hogeschool overgegaan op een nieuwe versie van het systeem. Deze overgang heeft een paar belangrijke voordelen opgeleverd. Zo is Blackboard nu gekoppeld aan het administratieve systeem van de hogeschool, waardoor alle ingeschreven studenten en medewerkers automatisch toegang hebben tot de DLO. De functionaliteit van de nieuwe versie is op een beperkt aantal punten uitgebreid en fouten in de vorige versie zijn verbeterd. Blackboard is door installatie op een nieuwe krachtige server ook beduidend sneller geworden, zodat degenen die thuis in hun course willen werken niet meer te maken hebben met lange wachttijden. Scholing op het gebied van ICT-didactiek wordt nu structureel verzorgd als onderdeel van de cursus Pedagogisch Didactische Vorming. Deze cursus is bedoeld voor docenten die hun onderwijsbevoegdheid moeten halen. Bij het vergaren en verspreiden van ICT-kennis en –vaardigheden nemen projectmedewerkers ook zelf initiatieven. In juni werd samen met de landelijke Blackboardgebruikersgroep een conferentie georganiseerd. Het centrale thema was het onderzoek naar ICT-didactiek en de betekenis van de resultaten daarvan voor de praktijk aan instellingen van hoger onderwijs. Projectmedewerkers hebben op diverse bijeenkomsten presentaties en workshops verzorgd. Een groeiend aantal docenten heeft inmiddels gebruikgemaakt van de korte trainingen in de vorm van een workshop, waar zij leren om te gaan met Blackboard en eerste ervaringen opdoen met de mogelijkheden die het systeem hen biedt bij de ondersteuning van het leerproces van studenten. Het initiatief hiertoe wordt meestal genomen door een opleidingscoördinator of een docent met coördinerende taken op het gebied van ICT in het onderwijs. E-merge Samenwerking op ICT-gebied vindt plaats op diverse manieren: deelname in een consortium E-merge (een door SURF gesubsidieerd samenwerkingsverband tussen Haagse Hogeschool, TH Rijswijk, Hogeschool Leiden en de universiteiten van Leiden, Delft, Rotterdam en Maastricht), in gemeentelijke, regionale en landelijke projecten en overlegstructuren. Hardware In 2002 beschikte de Haagse Hogeschool over totaal 2650 werkstations voor medewerkers en studenten: 1250 voor medewerkers en 1400 voor studenten. Daarnaast zijn er circa 700 notebooks in omloop bij studenten, gerealiseerd via zogeheten Notezaak-projecten. Bij het Notezaak-project is de student eigenaar en zorgt de hogeschool voor extra aansluitpunten. In het verslagjaar zijn er meer aansluitpunten in het gebouw beschikbaar gekomen en zijn enkele pilots van draadloze aanlogpunten uitgevoerd bij Economie & Management en Informatica. In 2002 is de gehele hogeschool overgegaan naar een nieuw e-mail- en agendasysteem. In oktober is een overstap en conversie uitgevoerd naar de nieuwe versie van Blackboard (versie 5.5). Om de dienstverlening voor studenten en voor medewerkers te verbeteren is per september een centrale servicedesk (met drie decentrale punten, waaronder één in het gebouw aan de Laan van Poot) begonnen. In 2002 werd door de hogeschool op het gebied van ICT samengewerkt met SURFnet, SURFdiensten en COMIT.


Internationalisering In 2002 werd op diverse manieren werd inhoud gegeven aan internationale ontwikkelingen. Het aanbod voor studenten varieerde van een module internationale oriëntatie op het vakgebied, een semester studie, een stage of een groepsreis naar het buitenland. Docenten hadden veelvuldig contacten met de buitenlandse partnerinstellingen om de studieperiode van de studenten af te stemmen en voor te bereide. Daarnaast had ook curriculumontwikkeling en stafuitwisseling de aandacht. Vrijwel alle opleidingen van de Haagse Hogeschool hebben contacten in het buitenland. In veel gevallen uit zich dat in stages en staf- en studentenuitwisselingen. De opleidingen Hogere Europese Beroepen Opleiding (HEBO), International Business and Management Studies (IBMS) en Master in European Law and Policy (MAELP) verplichten alle studenten om tijd in het buitenland door te brengen in het kader van hun opleiding. Bij een aantal andere opleidingen gaat een deel van de studenten voor stage naar het buitenland. SOCRATES en LEONARDO De internationalisering wordt voor een belangrijk deel vormgegeven door deelname in de Europese programma’s SOCRATES (ERASMUS en COMENIUS) en LEONARDO. Binnen het ERASMUS-programma studeerden dit jaar 212 studenten één semester of langer bij één van de 120 Europese partnerinstellingen. Daarnaast loopt een groot aantal studenten met een LEONARDO-beurs stage in één van de EU-landen. De opleidingen die participeren in studenten- en stafuitwisseling van ERASMUS zijn: HEBO, IBMS, de opleiding voor Leraar Basisonderwijs (Pabo) en Facility Management (FM). Hogere Europese Beroepen Opleiding (HEBO) Europa blijft het meest belangrijk voor de internationale activiteiten van de HEBO in 2002. Azië is in opkomst; steeds meer studenten gaan voor de internationale uitwisseling naar Azië en een aanzienlijk aantal inkomende studenten (reguliere en uitwisselingsstudenten) komt uit die regio. Ook is er in 2002 een overeenkomst getekend met de La Salle Universiteit in Manilla (Filippijnen) voor staf- en studentenuitwisseling. De HEBO is lid geworden van de NESO’s (Netherlands Educational Support Offices) in Beijing, Jakarta en Taipei, met het doel niet alleen studenten te werven maar ook samen te werken in projecten met universiteiten in deze landen. International Business and Management Studies In de strategische ontwikkelingsplannen van 2002 heeft IBMS twee speerpunten geformuleerd: 1. het onderhouden van Europese uitwisselingsprogramma’s voor studenten en docenten 2. het werven van nieuwe partners in Latijns Amerika. Om de contacten met het netwerk van internationale partnerinstellingen te onderhouden zijn instellingen in Denemarken, Zweden, Groot-Brittannië en Spanje bezocht. Twee studenten hebben deelgenomen aan de ERASMUS Intensive Language Preparation Course in Perugia, Italië en hebben daarna een semester gestudeerd aan de Universiteit van Modena. Een aantal docenten heeft een week lesgegeven aan partnerinstellingen in Duitsland en Spanje. Vanuit partnerinstellingen in Spanje heeft IBMS ook een aantal docenten mogen ontvangen. Latijns Amerika: een IBMS-student heeft in 2002 een semester gestudeerd aan de Universiteit van Iberoamericana in Puebla, Mexico. Twee studenten van deze instelling hebben een semester bij IBMS gestudeerd. Twee andere IBMS-studenten hebben in 2002 enkele maanden aan de Universidad de Santiago in Chile gestudeerd. In oktober is contact gezocht met een vooraanstaande Universiteit in Brazilië: Pontificia Universidade Catolica de Minas Gerais in Belo Horizonte. IBMS is bezig met het afsluiten van een contract met deze instelling.


23

Opleiding tot Leraar Basisonderwijs (Pabo) De Opleiding tot Leraar Basisonderwijs heeft in 2002 twee speerpunten van beleid geformuleerd: 1. intensiveren van docentenmobiliteit 2. trachten de streefgetallen m.b.t studentenmobiliteit - eerder vastgelegd in beleidsnotities - te behalen. In 2002 zijn er aan het internationaal bureau van de opleiding twee personen toegevoegd. Vijf docenten zijn naar een internationale conferentie van het internationale netwerk van lerarenopleidingen geweest. Naast mobiliteit houdt de Opleiding tot Leraar Basisonderwijs zich ook bezig met vier internationale projecten. Het COMENIUS-project “Urban Education” werd dit jaar voor de achtste keer verzorgd. De overige projecten zijn: techniek voor jonge kinderen (COMENIUS), het Minerva-project “ICT, moderne onderwijsmethoden en minderheden” en een project “waarden en normen in het onderwijs”. Overzicht van de mobiliteit van studenten (studie en stage) in 2002 Subsidieverstrekker LEONARDO DA VINCI

SOCRATES/ERASMUS

Fonds Financiële Ondersteuning Internationalisering (Haagse Hogeschoolfonds) Categorie: studie/stage:

Categorie: groepsreizen

Opleiding CE FM HEBO IBMS IPO W HEBO IBMS Pabo

Aantal 4 1 51 3 4 1 192 15 5

BT FM HALO HBO-V HEBO IBMS IPO MER Pabo SPH V&D FD IPO MER SPH W

19 2 2 1 34 29 5 5 11 9 8 22 36 142 6 17

Daarnaast werden vijf studenten voorgedragen voor een VSB-Beurs voor vervolgstudie in het buitenland.


Personeel en organisatie De hogeschool streeft ernaar om waar hij goed in is te bestendigen en nieuwe ambities te realiseren. Gezamenlijk zijn alle medewerkers verantwoordelijk om dit waar te maken. Een actief HRM-beleid binnen de Haagse Hogeschool is daarbij onontbeerlijk. De hogeschool heeft in het verslagjaar actief ingespeeld op de behoefte aan een gericht HRM-beleid onder meer door te starten met het project 'competentiemanagement' dat in twee pilots wordt uitgevoerd, één binnen een onderwijsafdeling en één binnen een ondersteunende afdeling. Het project zal grotendeels doorlopen in 2003. Het personeelsontwikkelingsplan (POP) als loopbaaninstrument zal, naast het functioneringsgesprek, tijdens de looptijd van het project ook een belangrijke rol spelen. Doel is de juiste medewerker op het juiste moment te motiveren, in de juiste functie te laten functioneren. In het verlengde van de herinrichting van de Haagse Hogeschool hebben zowel de onderwijsafdelingen als de verschillende ondersteunende diensten in het verslagjaar dan ook aandacht besteed aan teamontwikkeling. Daarnaast is voor de managers van onderwijsafdelingen en diensten een management developmenttraject gestart. De Haagse Hogeschool heeft doelgroepenbeleid ontwikkeld waarbinnen HRM een plaats inneemt. Voorbeelden zijn de regeling Vitaal Werken en de aanpassing van het beleid met betrekking tot interne vacatures. Ook de ontwikkelingen in het kader van het leeftijdbewust, kwaliteits- en doelgroepenbeleid (LKD-beleid) speelden bij HRM in 2002 een belangrijke rol. Herinrichting van de organisatie In 2002 heeft het College van Bestuur de bestuursstructuur en indeling van de onderwijsafdelingen van de hogeschool herzien. Een van de hiermee te bereiken doelen is om de Haagse Hogeschool van een aanbodgerichte naar een vraaggerichte onderwijsinstelling te transformeren. Het College van Bestuur heeft per 1 september 2002 13 afdelingsmanagers benoemd. Na de benoemingen resteerden nog twee vacatures waarvoor intern is geworven. In het verslagjaar is als gevolg van de concentratie van ondersteunende diensten de Dienst ICT in de nieuwe opzet op 1 januari 2002 gestart. Voor de nieuw op te richten Dienst Onderwijs- en Studentenzaken zijn in september 2002 28 plaatsingsgesprekken gevoerd. Er zijn negen bezwaren ingediend. Na behandeling van deze bezwaren zijn alle betrokken medewerkers binnen de dienst geplaatst. De Dienst OSz start met ingang van 1 januari 2003. Fusie Haagse Hogeschool/TH Rijswijk De Haagse Hogeschool en de TH Rijswijk zijn op 31 december 2002 gefuseerd. De fusie is een belangrijke stap in de vorming van een sterke hogeschool met vestigingen in Den Haag, Delft en Zoetermeer en een blijvende nauwe samenwerking met de TU Delft, de Hogeschool Leiden en de Universiteit Leiden. Op 18 december 2002 werd in het kader van de fusie een akkoord bereikt met de bonden over de aanpak van HRM-aangelegenheden: ∙ voor medewerkers (TH Rijswijk) geen verlies van werkgelegenheid als direct gevolg van de fusie ∙ toepassing sociaal statuut op de TH Rijswijk ∙ toepassing Keuzemenu Arbeidsvoorwaarden voor medewerkers van de TH Rijswijk ∙ toepassing regeling Vitaal Werken voor medewerkers van de TH Rijswijk


25

∙ ∙ ∙

faciliteitenregeling reiskosten voor medewerkers van de Haagse Hogeschool en de TH Rijswijk inpassing medezeggenschap TH Rijswijk in de medezeggenschapsstructuur van de Haagse Hogeschool harmonisatie overige HRM onderwerpen (omvang en tijdpad)

Sociaal statuut De Haagse Hogeschool heeft op 28 november 2002 een overeenkomst gesloten met de vakorganisaties over richtlijnen voor het handelen bij (voorgenomen) reorganisaties: het sociaal statuut Haagse Hogeschool. Frictiepoolgelden Stichting Mobiliteitsfonds In 2002 is met een aantal medewerkers van de Sector Techniek gestart met een personeelsontwikkelingstraject. Het doel, het vergoten van de externe en de interne mobiliteit na bij-, om- of herscholing van medewerkers, kon ook in 2002 verwezenlijkt worden met behulp van de gelden van het mobiliteitsfonds. Het traject dat aangevraagd was voor dertig medewerkers, loopt door in 2003. Het is de derde keer dat de Sector Techniek een beroep heeft gedaan op het mobiliteitsfonds. Het tweede personeelsontwikkelingstraject, dat zeven medewerkers betrof, is in 2002 succesvol afgerond. In januari 2002 is met één medewerker van de Sector Informatica een traject gestart, waarvoor eerder een beroep was gedaan op gelden van het mobiliteitsfonds. Het traject loopt door in 2003. Formatieontwikkeling In 2002 is het aantal medewerkers, na enkele jaren van groei, gedaald van 1355 (in 2001) naar 1328. Op 31 december 2002 was de personeelsformatie 1008,12 fte's, een daling met bijna 1,5% ten opzichte van 2001 (1023,08 fte's). De jaren daarvoor groeide de formatie ook van 906,8 fte’s in 1998, en 935,6 fte’s in 1999, en 993,3 fte’s in 2000. Het aandeel van het onderwijzend personeel binnen de totale formatie bleef gelijk ten opzichte van het vorige verslagjaar: 60% docerend personeel tegen 40% personeel in ondersteunende functies. Het flexibele deel van de personeelsformatie bleef constant en bedroeg ongeveer 7,6% van de totale personeelsformatie. Door een beroep te doen op de gelden van het mobiliteitsfonds is in 2002 getracht het ontstaan van werkloosheidsuitkeringen te beheersen. De Haagse Hogeschool heeft slechts enkele wachtgelders. Zie ook bijlage 2: Kengetallen personeel Regeling Vitaal Werken In het kader van leeftijdsbewust personeelsbeleid heeft de Haagse Hogeschool besloten om medewerkers vanaf de leeftijd van zevenenvijftig jaar extra te stimuleren om hun werk bij de hogeschool als een uitdaging te kunnen blijven ervaren. Concreet betekent de regeling dat medewerkers vanaf de leeftijd van 57 jaar die minimaal een aanstelling hebben van 0,6 fte bij de Haagse Hogeschool, de omvang van hun aanstelling terug kunnen brengen tot (maximaal 50%) van de oorspronkelijke omvang. Voor het deel waarvoor ontslag wordt genomen ontvangt een medewerker een uitkering van 70% van het laatstgenoten salaris, terwijl de opbouw van het ouderdomspensioen wordt voortgezet als ware nog sprake van de oude aanstellingsomvang tot het moment waarop de FPU op de spilleeftijd intreedt. De regeling wordt uitgevoerd in samenwerking met het


Algemeen Burgerlijk pensioenfonds, kan worden gezien als een deeltijd pre-FPU-regeling, die voorafgaat aan de reguliere FPU en heeft een doorlooptijd van twee jaar. In het verslagjaar hebben elf medewerkers gebruikgemaakt van de regeling Vitaal Werken. Ontwikkelingen in ziekteverzuim In 2002 is het totale gemiddelde ziekteverzuim ten opzichte van het voorafgaande jaar gedaald van 5,75% naar 4,24% (waarvan 3,83% het onderwijzend personeel betreft en 4,94% het ondersteunend personeel). De gemiddelde ziekteduur van verzuimmeldingen is ten opzichte van het voorafgaande jaar tevens gedaald van 16 dagen in 2001 naar 14 dagen in 2002. Interne vacaturebehandeling In 2002 werden de gevolgen voelbaar van de teruglopende instroom van nieuwe studenten. Met de vakbonden zijn uitgangspunten voor sociaal beleid overeengekomen, onder meer gericht op het voorkomen van gedwongen ontslag van medewerkers. In maart 2002 heeft het College van Bestuur gezien deze ontwikkeling besloten om met onmiddellijke ingang in beginsel geen vervulling van vacatures door middel van externe werving en selectie meer toe te staan. Er zijn daarna in het verslagjaar 107 verzoeken aan de commissie vacaturebehandeling voorgelegd. Vijf maal is met succes een herplaatsingskandidaat voorgesteld, twee meldingen zijn ingetrokken. Van de overige 100 verzoeken waren er aan het einde van de verslagperiode 88 afgehandeld; 49 maal werd de betreffende vacatureruimte intern opgevuld, terwijl 39 keer een externe oplossing werd gerealiseerd, waarvan 26 door aanbieding van een doorgaans tijdelijk dienstverband met de hogeschool. Kort voor het einde van het verslagjaar is een begin gemaakt met een herziening van de uit 1996 daterende Regeling Vacaturebehandeling Haagse Hogeschool. Wet Samen In 2002 lag het evenredigheidscijfer voor de regio haaglanden voor het hbo/wo op 13%. Van de 1328 medewerkers (peildatum 31 december 2002) behoorde 9,1% tot de doelgroep tegen 8,7% op 31 december 2001. De grootste groep bevond zich in het verslagjaar bij het ondersteunend personeel (11% ondersteunend tegen 7,9% onderwijzend). De verdeling tussen diegenen die fulltime en parttime werken is nagenoeg gelijk (8,9% fulltime tegen 8,6% parttime). De uitstroom lag in het verslagjaar kwam op 6,5% tegen een instroom van 7,4%. Leeftijdbewust, Kwaliteits- en Doelgroepenbeleidbeleid Docentstages In 2002 is het project docentstages operationeel geworden. Een docentstage is een vorm van externe scholing waarbij de vakdocent gedurende een bepaalde tijd zoveel als mogelijk meewerkt in een bedrijf of instelling in de branche waarop studenten voorbereid worden. De doelstelling is dat docenten ervaring opdoen buiten de muren van de Haagse Hogeschool. De nieuw opgedane kennis en ervaring kunnen na afloop van de stage aangewend worden binnen de Haagse Hogeschool. Hiermee wordt ingespeeld op het behoud en de bevordering van de kwaliteit van docenten. In totaal hebben vier docenten een stage gevolgd in 2002. In het verslagjaar zijn met tien docenten besprekingen gevoerd voor een toekomstige stage. Management Development (MD) In oktober 2002 is het MD-traject gestart voor alle afdelingsmanagers en dienstmanagers. Het MD-traject is een onderdeel van het proces van herinrichting en professionalisering van de Haagse Hogeschool. Het doel van het MD-traject is het bieden van optimale ondersteuning aan de nieuw benoemde afdelingsmanagers en dienstmanagers bij het


27

vervullen van hun nieuwe rollen. In het MD-traject staat de actuele praktijk van de Haagse Hogeschool centraal: hoe wordt men verondersteld te werk te gaan op allerlei terrein, in overeenstemming met de strategische uitgangspunten, welke vertaalslagen moeten worden gemaakt, waar zit het mee en waar zit het tegen en om welke acties vraagt dat om te komen tot het bedoelde resultaat. Het MD-traject bestaat in totaal uit zes modulen: ∙ Samenwerken aan verandering ∙ Leidinggeven aan bedrijfsprocessen I en financieel management ∙ Leidinggeven aan veranderingen ∙ Leidinggeven aan bedrijfsprocessen II ∙ Talentontwikkeling ∙ Resultaten boeken en resultaatsverantwoordelijkheid Ontwikkeling in de regeling kinderopvangfaciliteiten In het jaar 2002 werd voor 83 kinderen een bedrijfsplaats ingehuurd. Dit is aanzienlijk meer dan in het jaar 2001 omdat er een budgetverruiming heeft plaatsgevonden. Van de 83 kinderen zijn er 50 kinderen bij een kinderdagverblijf geplaatst, 4 kinderen zijn geplaatst bij een gastgezin via een erkend gastouderbureau en in de loop van 2002 maakten 29 kinderen gebruik van buitenschoolse opgang. Veel kinderen stromen door van een kinderdagverblijf naar de buitenschoolse opvang. Stimulering ouderschapsverlof De uitvoeringsregeling Stimulering ouderschapsverlof heeft een budget van 13.613 euro per jaar. De regeling draagt bij aan het wegnemen van de ongunstige effecten in het netto inkomen bij het nemen van dit onbetaalde verlof. Vanaf 1 januari 2002 wordt aan de regeling deelgenomen door 33 personen. In het verslagjaar is het volledige budget benut. Seniorenbeleid/bewegingsstimuleringsprogramma In 2002 is een bewegingsstimuleringsprogramma voor senioren gestart, waaraan inmiddels vijf medewerkers deelnemen. Landelijke ontwikkelingen op arbeidsvoorwaardelijk gebied De CAO-HBO 2002-2003 is in werking getreden. Deze CAO heeft een looptijd van 1 juni 2002 tot 31 augustus 2003. Per 1 juni 2002 zijn de salarissen volgens de CAO-HBO verhoogd met 2,25%. Er is een structurele eindejaarsuitkering ingevoerd van 2% van het jaarsalaris. Werkgevers en centrales zijn in december 2002 gestart met onderhandelingen om de voorwaarden voor de seniorenregeling onderwijspersoneel te veranderen. Met ingang van 1 mei 2003 wordt de regeling aangepast. Arbeidsomstandighedenbeleid In 2002 is verder gewerkt aan de uitvoering van het plan van aanpak beleidsprioriteiten Arbo 1998-2002; zo is de gevelbewassingsinstallatie voor het hoofdgebouw van de hogeschool aangepast aan hiervoor ontwikkelde nieuwe Arbonormen. In het voorjaar 2002 is een voortgangsrapportage verschenen dat als vertrekpunt voor een programma van eisen waaraan de opzet en uitvoering van een nieuwe risico-inventarisatie en -evaluatie arbeidsomstandigheden (RI&E) moet voldoen. P&O-adviseurs van de Dienst P&O zijn in 2002 is negen keer ingeschakeld bij de uitvoering van werkplekonderzoeken bij medewerkers. Deze zijn bekostigd uit de hiervoor beschikbare middelen binnen het Leeftijdbewust, Kwaliteits- en Doelgroepenbeleid (LKD). Hieruit zijn ook


een zevental coachings- en begeleidingstrajecten voor in problemen geraakte medewerkers bekostigd, om hen te ondersteunen bij hun terugkeer in de werksituatie. Het verzuimbeleid van de hogeschool is aangepast aan de per 1 april 2002 in werking getreden Wet Verbetering Poortwachter en aan de nieuwe verantwoordelijkheids- en bevoegdhedentoedeling binnen de hogeschool. Zoals in voorgaande jaren heeft de bedrijfsarts zich vooral geconcentreerd op de verzuimbegeleiding. Daarnaast is voor het eerst in betekenende mate sprake geweest van de inschakeling van materiedeskundigen (ergonomen, arbeidshygiënisten) bij werkplekonderzoeken en bij de uitvoering van een onderzoek naar de kwaliteit van het binnenklimaat in het gebouw aan het Johanna Westerdijkplein. Medio 2002 vertrok de vaste bedrijfsarts van de hogeschool. Wegens een tekort aan beschikbare bedrijfsartsen heeft de arbodienst gedurende enkele maanden met tijdelijke vervangingsoplossingen moeten werken waardoor de kwaliteit van de dienstverlening onder druk heeft gestaan. Het contract met de arbodienst liep op 31 december 2002 af. Na offertevergelijking is besloten om vanaf 2003 met een andere arbodienst in zee te gaan. Ook in het verslagjaar 2002 is geen sprake geweest van bezoeken door de arbeidsinspectie aan de gebouwen en terreinen van de hogeschool, en er zijn geen aanwijzingen ontvangen, gericht op uitbreiding of aanpassing van het gevoerde beleid. Flexibele arbeidsvoorwaarden Keuzemenu arbeidsvoorwaarden In 2002 is het Keuzemenu Arbeidsvoorwaarden in werking getreden waarmee hogeschoolmedewerkers een persoonlijk pakket flexibele arbeidsvoorwaarden kunnen samenstellen. Van het totale personeelsbestand heeft 10% een verzoek tot gebruik ingediend voor het jaar 2002. In óf mei óf oktober 2002 kon men de keuze kenbaar maken voor het jaar 2003; dat deden 52 medewerkers, ongeveer de helft minder dan het voorgaand jaar. De meesten, zowel onderwijzend als ondersteunend personeel, kozen voor de opbouw van sabbatical leave, het uitbetalen van verlofuren of extra opbouw van het pensioen. PC-privé-regeling en Fietsplan Deelname aan de PC-privé-regeling kan, onder bepaalde condities, ook buiten het Keuzemenu Arbeidsvoorwaarden om. Ruim 50 medewerkers maakten in 2002 gebruik van de PC-privéregeling en het Fietsplan. De meeste deelnemers kozen ervoor om buiten het Keuzemenu Arbeidsvoorwaarden deel te nemen aan (één van) beide regelingen.


29


Huisvesting Verbouwingen De herverdeling van het beschikbare bruto vloeroppervlak (91.133m2) en netto vloeroppervlak (83.994m2) als gevolg van krimp en rek van de sectoren is in 2002 voortgezet. De wijziging in de organisatiestructuur van de hogeschool heeft dit moeizame proces verder gecompliceerd. Het opheffen van de sectorstructuur en de intrede van de 15 onderwijsafdelingen vraagt een andere benadering op het gebied van huisvesting. Daarnaast heeft de voortzetting van de clustering van alle ondersteunende diensten ook in 2002 consequenties voor het herschikken van de beschikbare m2. De fysieke huisvesting van de diensten Financieel Economische Zaken, Communicatie & Marketing en Personeel & Organisatie is gerealiseerd. De huisvesting van de diensten Informatie- en Communicatietechnologie, Onderwijs- & Studentenzaken en Facilitaire Dienst is opgestart en wordt in 2003 definitief gerealiseerd. Hiermee wordt de huisvesting van de ondersteunende diensten, zoals vastgesteld in het Masterplan Huisvesting 2001, nagenoeg afgerond. Bij de vestiging aan de Laan van Poot, waar de Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding (HALO) is gehuisvest, is de in 2001 aangekondige upgrade gerealiseerd. De Welstandscommissie heeft uiteindelijk een positief advies uitgebracht waardoor er 225 m2 bruto vloeroppervlak extra gerealiseerd is. In deze aanbouw zijn voornamelijk docentenwerkkamers gehuisvest. Daarnaast is een start gemaakt met de grootschalige aanpak van achterstallig onderhoud. Een aantal geveldelen zijn vervangen, de dakbedekking is gedeeltelijk vervangen en de pauzeruimte heeft een totale facelift ondergaan. Deze aanpassingen leveren een behoorlijke besparing op de energielasten op. De bouw van de studentenflat van de Stichting DuWo, aan het einde van het gebouwdeel Strip, verloopt voorspoedig. De verwachting is dat de flat in mei 2003 opgeleverd wordt. Eigenaarschap gebouwen Per 1-1-1994 werden de hogescholen in het kader van de “Omkering Kapitaaldienst Financiering (OKF)” eigenaar van de gebouwen (in plaats van de overheid). De hogescholen ontvingen vanaf die tijd de zogenaamde OKF-lumpsum, recenter aangeduid met de term “normatieve rijksbijdrage huisvesting”. Dit betreft het huisvestingsdeel van de normatieve rijksbijdrage. Daar waar het woord rijksbijdrage ongespecificeerd wordt gehanteerd, is steeds aan de orde het exploitatiedeel van de normatieve rijksbijdrage als bedoeld in het bekostigingsbesluit WHW. Tot 1 januari 1997 werd de rijksbijdrage huisvesting aangewend voor de financiering (betaling) van de bouw. Zo is de behoefte aan vreemd vermogen bij de bouw van de Haagse Hogeschool in Nieuw Laakhaven beperkt gehouden. Hiertoe werd de rijksbijdrage huisvesting toegevoegd aan de hogeschoolvoorziening Egalisatierekening Investeringssubsidies. Lopende de financiële afwikkeling van de bouw- en btw-claims (medio 2003), zal de hoogte van deze egalisatierekening worden herbezien en zal het financiële beleid hierop worden afgestemd. Vanaf 1 januari 1997 wordt de rijksbijdrage huisvesting gebruikt voor de lasten verbonden aan de gebouwen Laan van Poot en Laakhaven, zoals rentelasten, afschrijvingslasten, OZB (eigenaarsdeel) en het MeerjarenOnderhoudsPlan (MOP). De lasten en baten van huisvesting worden weergegeven binnen de (deel-)begroting van de kostenplaats huisvesting. Het eventuele negatieve exploitatiesaldo huisvesting gaat ten laste van de daarvoor bestemde egalisatierekening exploitatie nieuwbouw. De Haagse Hogeschool


31

besteedt aan huisvesting derhalve geen middelen die voor het primaire onderwijsproces zijn bedoeld. De huisvestingslasten betreffende de afschrijvingen en financieringslasten staan los van de gebouwgebonden exploitatielasten, welke zijn opgenomen in de dienstverlening van de FDH. Deze gebouwgebonden exploitatielasten worden als tarief per m2 bij de gebruikers van ruimten in rekening gebracht. Bij externe verhuur worden overigens ook de huisvestingslasten voortkomend uit afschrijvingen en financieringslasten door middel van een huurtarief aan derden in rekening gebracht. Het huisvestingsdeel in enge zin van de rijksbijdrage huisvesting vormt daarmee geen onderdeel van de interne allocatie, terwijl de gebouwgebonden exploitatielasten (zoals schoonmaak, beveiliging, verzekering e.d.) wél onderdeel vormen van de rijksbijdrage die onderdeel vormen van de baten van de onderwijsafdelingen. Milieuzorg De Haagse Hogeschool voldoet aan de wettelijke eisen van milieubeheer en beschikt daartoe over een milieuzorgsysteem. In 2002 is een meerjarenplan opgesteld dat wordt afgestemd op landelijke milieubeleidontwikkelingen (o.m. Landelijk Afvalbeheerplan 2002-2012) en is gestart met de update van het milieuhandboek. Was er in 2001 sprake van een daling van de hoeveelheid restafval, in 2002 is echter de hoeveelheid restafval met circa 17% gestegen tot ongeveer het niveau van 2000. De hoeveelheid karton is gestegen met 3%, het bont papier met 43%. De hoeveelheid wit papier is nihil geworden: de vervuiling van het ingezamelde wit papier met bont papier zorgt ervoor dat het niet meer in aanmerking kwam om als wit papier verwerkt te worden. De hoeveelheid bouwafval is gedaald met 35% en de hoeveelheid chemisch afval is tot bijna nul gereduceerd.


Financiën In de afgelopen jaren zijn door de hogeschool de contouren van een beleid van toename van de inkomsten en kostenbeheersing uitgezet. Het onderwijs en het beleid zijn ook in 2002 ruimschoots gerealiseerd binnen de begroting. Daarnaast bleef de solvabiliteit (weerstandsratio) boven het gewenste niveau van 20% aan het eind van 2002. Tevens is opnieuw gedoteerd aan de voorziening voor sociaal beleid. Deze voorziening is bedoeld voor de financiering van vitaal werken en voor maatregelen en activiteiten in het kader van reorganisatie en intensivering van het personeelsbeleid, waaronder deskundigheidsbevordering van personeelsleden en de opvang van krimp. Gang van zaken gedurende het verslagjaar Het resultaat over het afgelopen boekjaar bedraagt 6,3 mln. euro, 4,1 mln. euro hoger dan het begrote resultaat van 2,2 mln. euro. Deze overschrijding komt voor 2,4 mln. euro voort uit de in 2002 door het ministerie extra ter beschikking gestelde middelen. Het overige extra resultaat van 1,7 mln. euro volgt deels uit 1,2 mln. euro lagere kosten in de gewone bedrijfsvoering en voor 0,5 mln. euro hogere renteopbrengsten. De in 2002 nagestreefde kostenbeheersing is hiermee ruim ten uitvoer gebracht, met dien verstande dat dit zich veeleer voordeed bij de personele lasten. Bij de overige lasten zorgden de op het ICT-vlak vereiste investeringen juist voor een hogere druk op de beschikbare middelen. De voor 2002 voor projecten beschikbaar gestelde middelen zijn, meer dan in 2001, bij veel van de in gang gezette projecten benut. Omdat de solvabiliteit per 1-1-2002 op peil was (de weerstandsratio bedroeg toen 20%) was het voor 2002 beoogde resultaat van 2,2 mln. euro aanvullend beschikbaar worden voor projecten. Het resultaat over 2002 wordt voor 4,7 mln. euro bestemd voor projecten, beleidsintensivering, een fusiebudget en kwaliteitsverbetering binnen de Haagse Hogeschool; dit in de vorm van bestemmingsreserves. De rest van het positief resultaat 2002 wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Vermogenspositie De inspanningen om een goede vermogenspositie te bereiken bleken ultimo 2001 succesvol; de vermogenspositie is in 2002 verder versterkt. De weerstandsratio bedroeg eind van dat jaar ruim 20%. Het College van Bestuur staat op het standpunt dat deze ratio gezien de toekomstige financiële positie in relatie tot gewenste investeringen in kwaliteit en ontwikkeling van het onderwijs niet behoeft toe te nemen. Inspelend op de druk op de financiële situatie die we de komende jaren verwachten en met het oog op het meerjarenperspectief 2003-2005 heeft het CvB er in 2002 voor gekozen de extra middelen die voor 2002 beschikbaar kwamen alleen aan te wenden voor innovatie en voor reserveringen voor de toekomst. Innovatie en nieuwe opleidingen Nadat de minister van OC&W voor 2001 en 2002 extra middelen voor het hoger beroepsonderwijs beschikbaar stelde “om de groei van het aantal studenten het hoofd te kunnen bieden”, speelt bij de bepaling van de middelen 2002 de discussie over de volumekorting een rol vanwege de eerder verwachte terugloop van het aantal hbo-studenten en in het licht van het fraudeonderzoek hbo. De inschrijvingen 2001 geven echter een beeld van (minimaal) gelijkblijvende aantallen hbo-studenten. Dit is het landelijke beeld: voor de Haagse Hogeschool gold in 2001 een forse terugloop van de instroom en daarmee een daling van het totaal aantal studenten. Op grond van de t-2-financiering werkt dit nog niet direct door in de financiële middelen 2002, doch de financiële druk zal vanaf 2003 en zeker in 2004 sterk toenemen. Tegen deze achtergrond zal het College van Bestuur vasthouden aan streven naar toename van de inkomsten, begrotingsdiscipline en kostenbeheersing en zal een uiterst terughoudend


33

vacaturebeleid worden gerealiseerd. Om de aansluiting met de markt niet te verliezen en aantrekkelijk te blijven voor toekomstige studenten blijven investeringen in onderwijsvernieuwing en ICT noodzakelijk. Om het grote belang van innovatie te onderstrepen, is met ingang van 2002 een innovatiefonds ingesteld waaruit onder meer nieuwe opleidingen en opleidingsvarianten bekostigd kunnen worden. Balans Haagse Hogeschool balans x €1 mln.

31 december 2002

activa vaste activa: • materiële vaste activa • financiële vaste activa vlottende activa: • vorderingen • liquide middelen totaal activa passiva • eigen vermogen • egalisatierekening investering • voorzieningen • langlopende schulden • kortlopende schulden • resultaat boekjaar totaal passiva

31 december 2001

105,2 4,7

105,6 10,7

10,9 45,2

12,1 44,5

166,0

172,9

25,0 52,3 9,6 37,3 41,8

18,7 53,5 8,6 45,3 46,8

166,0

172,9

Exploitatierekening Haagse Hogeschool 2002 resultaat begroting 2002 x € 1 mln.

jaarrekening 2002

jaarrekening 2001

baten rijksbijdragen OC&W collegegelden baten werk i.o.v. derden overige baten totaal baten

64,0 19,4 4,5 7,2 95,1

72,4 19,2 4,3 10,3 106,2

62,3 19,3 4,4 7,8 93,8

lasten personele lasten afschrijvingen overige instellingslasten financiële lasten totaal lasten

59,7 8,0 23,0 2,2 92,9

63,6 9,3 25,3 1,6 99,8

59,5 8,1 23,3 0,9 91,8

6,3

2,1

exploitatiesaldo

2,2


Bijlage 1: Kengetallen ingeschreven studenten

Tabel: Verhouding mannen/vrouwen op totaal ingeschreven studenten, voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen samen, voor 1997-1998 t/m 2002-2003

1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003

% mannen 56 55 55 55 55 55

Tabel: Vooropleiding van ingeschreven studenten, voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen samen, voor 1997-1998 t/m 2002-2003

% vrouwen 44 45 45 45 45 45

1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003

% HAVO % MBO % VWO % OVERIG 45 22 23 9 45 24 22 9 47 26 20 7 48 25 19 8 47 26 17 9 47 25 16 11

Tabel: Aantal allochtonen

Allochtoon

Voltijd % Deeltijd %

Niet allochtoon

Student NL geen opgave vader geen opgave moeder

Geen opgave student, vader en moeder

Totaal

3114 28

7637 70

207 2

28 0

10986 100

671 24

1959 69

206 7

10 0

2846 100


35

Kengetallen instroom Instroom naar geslacht per opleiding 2002-2003 man

vrouw

totaal

% man

% vrouw

69

33

102

68%

32%

Bedrijfseconomie

131

49

180

73%

27%

Commerciele Economie

199

94

293

68%

32% 17%

Economie Accountancy

Fiscale Economie

10

2

12

83%

International Business and Management Studies

88

86

174

51%

49%

Opleiding voor Management, Economie en Recht

153

97

250

61%

39%

Bestuurskunde/Overheidsmanagement Facilitaire Dienstverlening Hogere Europese Beroepen Opleiding

75

54

129

58%

42%

108

139

247

44%

56%

69

232

301

23%

77%

Informatiedienstverlening en -management

20

15

35

57%

43%

Small Business & Retail Management

51

15

66

77%

23%

Communicatie Totaal Economie

40

63

103

39%

61%

1013

879

1892

54%

46%

Gedrag en Maatschappij Culturele en Maatschappelijke Vorming Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

8

51

59

14%

86%

21

86

107

20%

80%

Personeel en Arbeid

31

116

147

21%

79%

Sociaal Pedagogische Hulpverlening

25

128

153

16%

84%

Totaal Gedrag en Maatschappij

85

381

466

18%

82%

Gezondheidszorg Bewegingstechnologie

58

25

83

70%

30%

Opleiding tot Verpleegkundige Opleiding tot Verpleegkundige in de Maatschappelijke Gezondheidszorg

18

61

79

23%

77%

Opleiding van Kader in de Gezondheidszorg Voeding en Diëtetiek Totaal Gezondheidszorg

0

30

30

0%

100%

4

21

25

16%

84%

2

78

80

3%

97%

82

215

297

28%

72%

Onderwijs Opleiding tot Leraar Basisonderwijs

34

271

305

11%

89%

Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding

105

54

159

66%

34%

Totaal Onderwijs

139

325

379

37%

86%

Techniek Bouwkunde

91

8

99

92%

8%

Chemische Technologie

23

2

25

92%

8%

Civiele Techniek

56

3

59

95%

5%

Commercieel Ingenieur

36

7

43

84%

16%

Elektrotechniek

61

2

63

97%

3%

Industrieel Product Ontwerpen

97

57

154

63%

37%

475

43

518

92%

8%

Technische Bedrijfskunde

17

2

19

89%

11%

Werktuigbouwkunde

58

2

60

97%

3%

914

126

1040

88%

12%

Informatica en Informatiekunde (incl. VIA)


Totaal Techniek

Vooropleiding van ingestroomde studenten, voltijdopleidingen, voor 1997-2003

1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003


Verhouding mannen/vrouwen op ingestroomde studenten, voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen samen, voor 1997-2003 % mannen 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003

% vrouwen 55 54 54 55 53 54

45 46 46 45 47 46

Vooropleiding van ingestroomde studenten, duale opleidingen, voor 1999-2003 % HAVO % MBO % VWO % OVERIG 1999-2000 41 35 18 6 2000-2001 46 34 15 4 2001-2002 39 45 11 5 2002-2003 32 42 14 11

Vooropleiding van ingestroomde studenten, deeltijdopleidingen, voor 1997 - 2003

1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003


Vooropleiding van ingestroomde studenten, voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen samen, voor 1997 2003

1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2002-2003

% HAVO % MBO % VWO % OVERIG 47 24 19 10 44 26 18 12 47 27 17 9 49 26 14 11 45 28 13 14 44 27 13 16 Jaarverslag 2002 - Haagse Hogeschool

37

Propedeuserendement voltijdopleidingen naar HOOP-gebied. Percentage (cumulatief) van cohort dat propedeuse heeft behaald. cohort 1997-1998 economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

na 1 jaar

na 2 jaar 43 55 46 62 44 65 32 48 23 46 36 53

cohort 1998-1999 economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

na 1 jaar

na 2 jaar 29 52 54 68 45 68 38 65 26 60 32 59


na 1 jaar

na 2 jaar 29 51 51 69 41 72 24 66 24 59 30 58


na 1 jaar

na 2 jaar 28 55 54 70 35 66 28 67 24 54 29 58


na 1 jaar 29 43 36 22 23 29


Inschrijvingsduur afgestudeerden

Inschrijvingsduur afgestudeerden voltijdopleidingen in aantal jaren HOOP-gebied economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 4,51 4,21 3,96 4,45 4,73 4,49

4,53 4,03 4,25 4,65 4,46 4,46

4,39 4,01 4,04 4,28 4,46 4,33

4,45 4,01 4,28 4,40 4,47 4,38

4,56 4,64 4,36 4,35 4,32 4,46

Tabel: Inschrijvingsduur afgestudeerden duale opleidingen in aantal jaren HOOP-gebied

1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02

economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

4,39

4,69

4,00

3,02

4,46

4,13

Inschrijvingsduur afgestudeerden deeltijdopleidingen in aantal jaren HOOP-gebied economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-2002 5,46 4,54 3,19

5,12 4,18 3,05

5,69 4,97

5,27 4,59


4,71 4,13 3,1 2,48 4,46 4,12

4,64 4,20 3,15 2,38 5,50 4,29

4,98 4,11 4,11 3,24 5,25 4,71

39

Inschrijvingsduur uitvallers

Inschrijvingsduur uitvallers voltijdopleidingen in aantal jaren HOOP-gebied economie gedrag en maatschappij gezondheidszorg onderwijs techniek Haagse Hogeschool

1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 1,73 1,76 1,70 2,21 1,87 1,81

1,85 1,80 1,71 1,70 2,09 1,91

1,96 1,74 2,06 1,64 2,12 1,97

1,93 1,69 1,78 1,98 2,17 1,99

2,10 2,00 1,79 2,29 2,86 2,30

Inschrijvingsduur uitvallers duale opleidingen in aantal jaren HOOP-gebied

1997-98 1998-99 1999-00

2000-01 2001-02


1,84 1,20 1,41

1,83 1,25 1,46

1,68

1,70

Inschrijvingsduur uitvallers deeltijdopleidingen in aantal jaren HOOP-gebied

1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02



2,45 2,46 2,10 1,54 2,96 2,51

3,37 3,74 2,20 2,98 3,18 3,22

Bindend afwijzend studieadvies na 1 jaar - cohort 2000 Omschrijving

deeltijd

Accountancy Bedrijfseconomie Bestuurskunde/Overheidsmanagement Bewegingstechnologie Civiele Techniek Commercieel Ingenieur Bouwkunde Commercieel Ingenieur Elektrotechniek Commercieel Ingenieur Werktuigbouwkunde Commerciële Economie Culturele en Maatschappelijke Vorming Elektrotechniek Facilitaire Dienstverlening Fiscale Economie Hogere Europese Beroepen Opleiding Industrieel Product Ontwerpen Informatica en Informatiekunde Informatiedienstverlening en -management Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Opleiding tot Leraar Basisonderwijs Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding Opleiding tot Verpleegkundige Opleiding voor Management, Economie en Recht Personeel en Arbeid Sociaal Pedagogische Hulpverlening Voeding en Diëtetiek Werktuigbouwkunde Eindtotaal


duaal

voltijd 6

Eindtotaal 28 60

20 10 1 3 3 1 112 3 9 60

1 9

1 1

6

7 1

3

49

29 20 168 24 13 52 11 4 104 15 14 10 1 755

34 60 20 10 1 3 3 1 112 3 9 61 9 29 20 175 25 13 52 11 4 111 15 15 10 1 807

41

Bindend afwijzend studieadvies na 2 jaar - cohort 2000

Omschrijving

deeltijd

Accountancy Bedrijfseconomie Bestuurskunde/Overheidsmanagement Bewegingstechnologie Bouwkunde Chemische Technologie Civiele Techniek Commercieel Ingenieur Bouwkunde Commerciële Economie Culturele en Maatschappelijke Vorming Elektrotechniek Facilitaire Dienstverlening Fiscale Economie Hogere Europese Beroepen Opleiding Industrieel Product Ontwerpen Informatica en Informatiekunde Informatiedienstverlening en -management Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Opleiding tot Leraar Basisonderwijs Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding Opleiding tot Verpleegkundige Opleiding voor Management, Economie en Recht Personeel en Arbeid Voeding en Diëtetiek Werktuigbouwkunde Eindtotaal


duaal 5 8

voltijd 3 2 8

Eindtotaal 11 7 7 9 1 4 1 15 4 2 20

7

4 1

14

4

1

9

2

48

20

14 8 77 2 1 13 11 2 25 14 2 1 251

19 17 8 7 9 1 4 1 22 4 2 24 1 14 8 95 2 2 13 11 2 36 14 2 1 319

Bindend afwijzend studieadvies na 1 jaar - cohort 2001

Omschrijving

deeltijd

Accountancy Bedrijfseconomie Bestuurskunde/Overheidsmanagement Bewegingstechnologie Chemische Technologie Civiele Techniek Commercieel Ingenieur Bouwkunde Commercieel Ingenieur Chemische Technologie Commercieel Ingenieur Elektrotechniek Commercieel Ingenieur Werktuigbouwkunde Commerciële Economie Culturele en Maatschappelijke Vorming Elektrotechniek Facilitaire Dienstverlening Fiscale Economie Hogere Europese Beroepen Opleiding Industrieel Product Ontwerpen Informatica en Informatiekunde Informatiedienstverlening en -management International Business and Management Studies Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Opleiding tot Leraar Basisonderwijs Opleiding tot Leraar Lichamelijke Opvoeding Opleiding tot Verpleegkundige Opleiding voor Management, Economie en Recht Personeel en Arbeid Sociaal Pedagogische Hulpverlening Voeding en Diëtetiek Werktuigbouwkunde Eindtotaal


duaal

voltijd 5 4 21

Eindtotaal 35 67 21 2 6 5 1 2 2 86 3 14 67

1

3

7

1 3 8 2

4

51

35 29 131 19 56 20 39 13 10 65 34 13 17 4 796

40 71 21 21 2 6 5 1 2 2 86 3 14 67 1 35 29 141 19 56 20 40 13 13 73 34 15 17 4 851

43


Bijlage 2: Kengetallen personeel

Onderwijzend personeel

Ondersteunend en beheerspersoneel

Vrouw

Totaal

Totaal

Man

Vrouw

Totaal

Peildatum 31-12-2001

23,79

Man

27,62

Totaal

7,48

Vrouw


7,88

Man

16,32

Totaal

19,74

Vrouw


19,31

Man

21,76

Totaal

5,07

10,47

Vrouw


8,84

Man

16,69

Totaal

27,62

22,45

Vrouw


7,88

246,15

7,07

142,53

654,13

19,74

103,62

222,61

71,39

15,38

296,78

431,52

13,20

23,13

21,76

167,54

589,70

58,19

4,57

63,58

16,87

129,24

195,48

80,57

18,56

33,74

150,34

5,07

223,71

393,72

15,60

23,03

29,84

101,97

774,61

10,27

136,89

70,54

64,97

5,56

62,52

48,37

253,41

11,42

6,60

86,82

31,25

66,59

17,47

35,77

134,72

521,21

0

1

16,69 233,01

39,29

12,4

2,02

26,74

91,15

779,87

11,42

1

0 141,24 71,58

54,19

0,71

16,5

43,57

262,67

7,98

0

1,34

91,77 33,13

65,88

1,31

11,65

44,77

517,20

0

0

0 22,44 38,45 13,60

3,62

4,85

38,51

345,32

7,98

0

96,94

0,41

5,64 583,59 52,28

2,10

17,07

6,26

144,62

2,3

0

203,91

0 16,8 191,36 4,8

1,52

13,31

39,58

200,7

0

1

49,23

0,94

63,77 392,23 0,8

21,12 3,76

32,73

347,71

2,3

1

105,22

0

26,30 518,12 4

3,87 47,08

6,84

155,15

1,11

0

98,70

47,71

2,44

162,35 14,69

17,25 22,09 105,57

192,56

0

0

79,13

0

2,00

19,42 24,99 63,47 429,29

1,11

0

205,86

0,21

3,46 45,45 42,1 108,78

9,12

0

48,19

0

22,46 95,14 320,5 0

0

103,47

2,24

Man


TABEL 1 Verdeling in fte's voor wat betreft schalen, betrekkingsomvang en leeftijd, onderverdeeld naar man/vrouw en onderwijzend/ondersteunend personeel.

Maximumschaal Nominaal

58,42 432,16 9,12

0

30,95

1 tot 5

107,52 6,87

0

102,40

5 tot 10

0

0

99,35

66,14

<= 19

Leeftijd

>1

0,76 tot 1

0,51 tot 0,76

0,26 tot 0,51

0 tot 0,26

Betrekkingsomvang

13 en hoger

10 tot 13

15,9 6 22,9 9 36,7 3 324, 64 6,87

0

60,25

35,28

37,4 7 355, 77 12,6 9

0

39,10

30,86

349,77

59,43

144,19

334,47

108,59

205,58

90,07

36,99

36,29

329,56

244,40

3,98

1023,08

63,05

138,60

354,91

33,01

393,69

23,14

190,97

100,75

38,65

629,39

45,53

126,79

254,16

4,16

1008,12

30,80

63,41

102,53

34,49

395,15

104,56

63,38

33,75

15,10

612,96

13,95

119,20

68,78

1,80

410,90

44,97

60,47

105,57

13,30

195,49

16,85

58,74

40,85

16,29

215,42

59,60

222,98

64,72

2,64

409,08

19,71

80,79

231,94

13,65

203,30

97,28

142,20

56,32

21,89

205,78

11,90

210,36

175,62

2,18

612,18

40,41 78,13 249,34

19,71

198,20

7,81

59,90

22,36

413,97

20 tot 30

1,52

599,04

45

191,86

30 tot 40 40 tot 50 50 tot 60

407, 18

56,8 7 132, 23 189, 44 20,8 4

>= 60

Totaal


Ondersteunend en beheerspersoneel

Totaal

TABEL 2 Verdeling in aantallen voor wat betreft schalen, betrekkingsomvang en leeftijd, onderverdeeld naar man/vrouw en onderwijzend/ondersteunend personeel. Onderwijzend personeel

0

5

23

0

2

8

0

1

31

0

3

101

17

11

15

40

176

9

17

72

80

277

26

28

56

42

95

20

23

14

37

171

13

10

70

79

266

33

33

71

522

153

17

15

18

281

224

9

18

89

803

377

26

33

60

591

118

20

25

15

323

179

13

11

75

914

297

33

36

Peildatum 31-12-2001 Man Vrouw Totaal

1

100

57

40


0

5

835


4

48

1

286


0

4

549


Nominaal

52

17

723

Peildatum 31-12-2002 Vrouw Totaal

1 tot 5

3

241

Man

5 tot 10

14

482

Maximumschaal

10 tot 13 13 en hoger

0,26 tot 0,51

0 tot 0,26

58

59

97

0

120

94

52

22

6

457

152

111

119

8

332

67

65

106

0

121

102

50

23

8

453

169

115

129

1

197

10

9

9

0

166

52

29

10

1

363

62

38

19

2

205

9

11

9

0

155

61

25

4

2

360

70

36

13

7

534

68

68

106

0

286

146

81

32

7

820

214

149

138

10

537

76

76

115

0

276

163

75

27

10

813

239

151

142

Betrekkingsomvang

0,51 tot 0,76

6

337

0,76 tot 1 >1

30 tot 40

20 tot 30

<= 19

175

76

13

0

124

59

16

0

299

135

29

0

194

85

24

0

126

65

19

0

320

150

43

0

62

51

28

0

77

78

49

0

139

129

77

0

15

72

66

40

43

0

3

40

82

75

44

1

18

112

148

115

87

1

50

328

237

127

41

0

7

135

201

137

65

0

57

463

438

264

106

0

52

310

260

125

67

0

7

122

208

140

63

1

59

432

468

265

130

1

Leeftijd

40 tot 50

20

118

1355

4

541

49

814

69

1328

16

545

41

783

320

481

4

245

82

236

37

483

238

257

37

226

345

874

3

296

86

578

34

845

259

288

50 tot 60

557

>= 60

Totaal


Bijlage 3: Lijst van afkortingen bas bindend afwijzend studieadvies croho centraal register van opleidingen in het hoger onderwijs efqm european foundation quality management echo expertisecentrum allochtonen hoger onderwijs eten european teacher education network fte formatieplaats (full time equivalent) fpu flexibele pensioen uittreding havo hoger algemeen voortgezet onderwijs hbo hoger beroeps onderwijs hoop hoger onderwijs en onderzoek plan hmt hogeschool managementteam hop hogeschoolontwikkelingsplan hr hogeschoolraad ibg informatie beheer groep, groningen ict informatie- & communicatietechnologie lkd leeftijdsbewust personeelskwaliteit en doelgroepenbeleid mbo middelbaar beroeps onderwijs mkb midden- en kleinbedrijf nt2 onderwijs in nederlands als tweede taal obp ondersteunend en beheerspersoneel oc&w (ministerie van) onderwijs, cultuur & wetenschappen op onderwijzend personeel osz onderwijs- en studentenzaken ovo oriëntatie op vervolgonderwijs pgo probleemgestuurd onderwijs po projectonderwijs ri&e risico-inventarisatie en -evaluatie arbeidsomstandigheden roc regionaal opleidingscentrum rvt raad van toezicht sshhr stichting samenwerkende hogescholen haaglanden rijnstreek (haagse hogeschool, hogeschool leiden, th rijswijk) sop sectorontwikkelingsplan vo voortgezet onderwijs vwo voorbereidend wetenschappelijk onderwijs whw wet op het hoger onderwijs wo wetenschappelijk onderwijs wsf wet studiefinanciering


47


Bijlage 4: Eindverslag K&S-project intake-assessment Deeltijdopleidingen Maatschappelijk Werk en Dienstverlening, Personeel & Arbeid, Sociaal Pedagogische Hulpverlening (september 2001- december 2002) Doelstelling De doelstelling van het project is het diagnosticeren van aanwezige kennis en vaardigheden bij instromende studenten op grond van eerder verworven competenties (EVC), zodanig dat maatwerk leerroutes kunnen worden aangeboden. Hiertoe dient een assessment instrumentarium ontwikkeld te worden, assessoren getraind te worden, assessments uitgevoerd te worden en maatwerk leerroutes opgesteld te worden. Om deze doelstelling te bereiken is een projectgroep ingesteld met docenten van betreffende opleidingen. Tevens is een stuurgroep ingesteld bestaande uit opleidingsmanagers van de betreffende opleidingen en een directielid. Tevens is de expertise ingeroepen van een assessmentbureau (ADC uit Velp) voor competentieprofilering, het ontwerpen van een assessmentprogramma en het trainen van assessoren en het onder supervisie uitvoeren van de assessments. Bijgestelde doelstelling In overleg met de stuurgroep is begin november 2001 bovengenoemde doelstelling bijgesteld tot dat het te ontwikkelen instrumentarium tot doel heeft de vaststelling van sterktes en zwaktes van (zittende) studenten in het licht van de voor de opleiding relevante competenties. Met andere woorden: middels het geven van feedback over het optreden van studenten krijgen deze handvaten aangeboden om vorm te geven en te werken aan hun eigen ontwikkeling. De stuurgroep ziet wel een ontwikkeling naar maatwerkopleidingen en zelfs naar intake-assessment als selectie instrument. Dit betekent dat het door ons te ontwikkelen instrumentarium de mogelijkheid in zich moet hebben om verder uitgebouwd te kunnen worden. Het assessment richt zich op eerstejaarsstudenten en vindt zo’n twee maanden na de start van de studie plaats. Wijze van uitvoering In overleg met ADC en de opleidingen zijn opleidingsspecifieke competenties ontwikkeld en voorstellen voor een instrumentarium gemaakt. De docenten van betreffende opleidingen zijn getraind in algemene assessmentvaardigheden (januari 2002) en in specifieke vaardigheden (juli 2002). Helaas is tijden de rit, kort na de eerste assessorentraining de opleiding SPH afgehaakt vanwege onduidelijkheid over de plaats van assessment binnen het geheel van hun opleiding. Zij wilden zich hierop nog nader beraden. Bij MWD is gekozen voor de volgende competenties en assessmentinstrumenten: 1. probleemanalyse 7. systematisch en doelgericht werken 2. oordeelsvorming 8. maatschappelijke sensitiviteit 3. organisatiesensitiviteit 9. zelfreflectie 4. communicatieve vaardigheden 10. coachen 5. inlevingsvermogen 11. samenwerken 6. assertiviteit 12. initiatief. De gekozen assessmentinstrumenten zijn: simulatie, STAR+, 360 graden feedback. Bij P&A is gekozen voor de volgende competenties en assessmentinstrumenten: 1. visie 4. initiatief 2. organisatiesensitiviteit 5. communicatieve vaardigheden 3. probleemanalyse Gekozen is voor het assessmentinstrument Simulatie en STAR+.


49

Als onderdeel van de invoering van assessment binnen de opleidingen van MWD en P&A, is in beide opleidingen een pilot uitgevoerd (okt/nov 2002). MWD heeft allereerst een assessmenttraining gegeven aan een geselecteerde groep studenten. Verder heeft ze zich gericht in de pilot op zowel het gebruik van de simulatie om feedback te geven aan eerstejaarsstudenten door een selecte groep vierdejaars, als op de inzet van het 360°-onderzoek en een STAR-interview door docenten. Bij P&A heeft men in een speciale workshopsessie met derdejaarsstudenten proefgedraaid, met zowel de training als de simulatie. Bereikte resultaten en evaluatie van resultaten (zie voor specifiekere informatie “Evaluatie Pilots Assessment deeltijdopleiding MWD en P&A” van ADC d.d. 5 december 2002) Over het algemeen komt uit de pilots naar voren dat studenten en docenten in beide opleidingen enthousiast zijn. De studenten geven aan het nuttig te vinden dergelijke feedback te krijgen. Deze feedback zal in de toekomst handvaten moeten bieden om vorm te geven en te werken aan de eigen ontwikkeling als professionele beroepsbeoefenaar. Dit in de vorm van een POP en/of portfolio. De opleidingen zullen hier zelf heel gericht aan dacht aan moeten geven. Ook de andere opleidingsonderdelen zullen steeds in het licht van deze competenties hun bijdrage en feedback moeten leveren. Op dit moment is een en ander bij de betreffende opleidingen als volgt geregeld: Bij MWD worden simulatie, STAR+ en 360°-feedback achtereenvolgens in het eerste, tweede en derde studiejaar ingezet. In het eerste jaar komen acht competenties aan bod, in het tweede jaar komen hier een aantal bij en in het derde jaar worden alle competenties gemeten. In het eerste jaar worden studenten getraind om zowel assessor als rollenspeler te zijn en de assessments in het eerste jaar mede af te nemen met docenten. De STAR+ wordt ingebed als zelfstandig onderdeel in het curriculum en bekeken wordt nog hoe het 360°-graden instrument in het derde jaar ingezet gaat worden. Bij P&A is in het eerste studiejaar de simulatie gebruikt. De vierdejaars zijn assessoren en rollenspelers. De docenten hebben een toeziende, borgende rol. De STAR+methode komt volgend jaar in het tweede studiejaar aan de orde. Terugkerend naar de oorspronkelijke doelstelling van het project (zie boven) kun je stellen dat het ontwikkelde instrumentarium zeker de mogelijkheid in zich heeft om na aanpassing gebruikt te worden voor intake-assessment voor instromende studenten op grond van eerder verworven competenties (EVC) en wel zodanig dat maatwerkleerroutes aangeboden kunnen worden. Den Haag, mei 2003 Projectgroep Projectleider: Maria Diekstra Projectlid MWD: Diana Landhuis Projectlid P&A: Henk Stap Projectlid SPH: Emily Gomperts, opgevolgd door Britt Fontaine Stuurgroep Directielid G/G&M: Jean Jaminon Opleidingsmanager P&A (a.i.): Barend Bierman Opleidingsmanager SPH: Tine Abbinga Opleidingsmanager MWD: Rolf Riethof


Bijlage 5: Kwantitatieve studentgegevens


51

Jaarverslag 2002 Haagse Hogeschool. Inhoudsopgave

Recommend Documents