NedPhO GO! Ahoy Zeeman
LesMateriaal www.orkest.nl
Inhoud
Inleiding ......................................................................................................................................... 3 Dvd index ....................................................................................................................................... 4 Opdracht 1 De zeemannen ............................................................................................................. 5 Opdracht 2 Hoor de regen.............................................................................................................. 6 Opdracht 3 Mooie en sterke verhalen ..............................................................................................7 Opdracht 4 Tafeltrommelen .......................................................................................................... 8 Opdracht 5 De dronken zeeman..................................................................................................... 9 Opdracht 6 Bootje vouwen ...........................................................................................................10 Opdracht 7 Matrozendans ............................................................................................................. 11 Inhoud bijlagen .............................................................................................................................12
2
Ahoy zeeman
Inleiding Beste docent, Binnenkort komt het NedPhO GO! project ‘Ahoy Zeeman’ bij jullie op school. Ahoy Zeeman is een project van het Nederlands Philharmonisch Orkest, ontwikkeld in samenwerking met Het Concertgebouw. Het concert wordt gespeeld door een blaaskwintet uit het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO). Dit lesmateriaal behoort bij het NedPhO GO! project ‘Ahoy Zeeman en dient als voorbereiding op het concert op school. Dit lesmateriaal bestaat uit zeven voorbereidende opdrachten in combinatie met een DVD. Het lesmateriaal is ook digitaal te vinden op www.orkest.nl. De dvd is geschikt om meerdere malen, ‘bij tijd over’ te bekijken in de klas en is per track te bekijken. Dit project is gericht op de groepen 1,2 en 3 van het primair onderwijs. Leerdoelen van dit NedPhO GO! project: Kinderen (her)kennen de NedPhO musici en hun instrumenten van het blaaskwintet Kinderen kunnen geluiden met voorwerpen en eenvoudige bodysounds maken en zo een orkestje vormen Kinderen kunnen ‘wat zullen we doen met de dronken zeeman zingen’ Kinderen hebben de matrozendans uitgevoerd Kinderen zijn goed voorbereid op het live concert op school Kinderen hebben live concert van blaaskwintet ervaren Het NedPhO blaaskwintet bestaat uit: Leon Berendse – fluit Toon Durville – hobo Rick Huls – klarinet Remko Edelaar – fagot Fokke van Heel – hoorn Sterre Konijn – zang Bart Oomen – regie Veel plezier met Ahoy Zeeman! Voor meer informatie kunt u terecht bij NedPhO GO! www.orkest.nl
[email protected] Jacco Minnaard Projectmanager NedPhO GO!
3
Dvd index 1.- 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.
Voorstellen Storm We missen de mooie zee Sterke verhalen over vroeger Tafeltrommelen Dronken zeeman Een mooie zeereis Matrozendans Dronken Zeeman (met vrouwenstem)
De muziek die op de dvd wordt gespeeld: Storm: Die Walküre - Orchestvorspiel, Richard Wagner, arrangement Thijs Borsten We missen de mooie zee: Three Shanties, Opus 4, II Allegretto Semplice, Malcolm Arnold Sterke verhalen over vroeger: Three Shanties, Opus 4, II Allegro con Brio, Malcolm Arnold Een mooie zeereis: Petite Suite I En bateau, Claude Debussy Matrozendans: Ugrós, uit Antique Hungarian Dances, Ferenc Farkas
4
Ahoy zeeman
Opdracht 1 De zeemannen Nodig foto’s musici (bijlage 2 en 3) dvd speler, dvd track 1-5 Inleiding Begin steeds de les door de kinderen in de groep te groeten met ‘Ahoy zeeman!’. Vertel dat de musici van het NedPhO vroeger woeste zeemannen waren, dat zie je nog aan hun gestreepte truien en hun gele regenjassen. Weten de kinderen wat zeemannen doen? De musici spelen nu de prachtigste instrumenten. Hun instrumenten herinneren nog aan de zee. Ze spelen allemaal blaasinstrumenten, zo kunnen ze aan de wind denken. Introduceer de zeemannen en de musici op de volgende manier en laat hierbij de afbeelding van de musici met hun instrument zien. Dat de musici zeemannen waren zie je het beste aan Fokke: kijk maar eens naar die mooie glimmende hoorn, het lijkt wel een soort scheepshoorn en dan dat geluid... Remko met de fagot mag er ook zijn: wat kan hij laag spelen. Leon was vroeger de kapitein: dat hoor je aan de fluit die vaak de melodie speelt of als eerste begint (hij loopt ook vaak voorop). Rick op zijn klarinet en Toon op de hobo brachten zowel gezelligheid als spannende verhalen in de kajuit. Hun instrumenten hoor je altijd ergens bovenuit (misschien willen zij stiekem ook de baas zijn?). Kern Bekijk de dvd track 1 tot en met 5 en ook de foto’s van de musici (bijlage 2); noem steeds de namen en instrumenten van de musici. Ook de bijgevoegde kleurplaten kunnen ingekleurd worden (bijlage 3).
5
Opdracht 2 Hoor de regen Nodig handtrom(mels) dvd speler, dvd track 6 Kern Op zee regent het vaak. Als je dan in de kajuit zit hoor je de regen tikken op het dek. Maak met z’n allen een regenbui, de docent is de dirigent: - Zachtjes wrijven met de hand over het vel van de trommel; kinderen wrijven in handen (of hebben ook een trommel) - Zachtjes tikken met de vingertoppen op het vel; kinderen tikken op de knieën - Tikken neemt in volume toe - Tikken wordt slaan op de trom (of de bovenbenen), - Tikken wordt stampen op de grond - Daarna neemt de regen weer af via het tikken op de knieën tot het wrijven in de handen - Begin en eindig in stilte
Voel de wind Nodig ventilator crêpepapier veertjes Kern Op zee waait het altijd hard. De wind blaast in de zeilen. Soms stormt het zelfs. Laat de kinderen de wind van de ventilator voelen; handen, gezicht; voelt het koud? Laat eventueel de verschillende standen van de ventilator voelen (harde wind, zachte wind). Houd stukjes crêpepapier van verschillende kleur en lengte voor de ventilator en maak zo de wind zichtbaar. Maakt het ook geluid?
Voel de regen Nodig plantenspuit en handdoek Kern Op zee regent het vaak. Als je op het dek werkt word je helemaal nat. Maar ook de wind is soms een beetje nat. Vernevel wat water boven de handen en laat zo het verfrissende water voelen. Hoe voelt dit in het gezicht? Droog de handen en gezicht met een (warme) handdoek. Laat dvd track 6 zien.
6
Ahoy zeeman
Opdracht 3 Mooie en sterke verhalen Nodig plankje dvd speler, dvd track 7 en 8 Kern Zeemannen vertellen elkaar vaak sterke verhalen. Ga zo dicht mogelijk bij elkaar zitten en vertel een sterk verhaal en een mooi verhaal. Het gaat vooral om de expressie van het vertellen. Gebruik de expressie van je stem en van je gebaren. Laat de kinderen het verhaal zoveel mogelijk meebeleven door ze de gebaren te laten meedoen. Laat aansluitend op het mooie verhaal track 7 van de dvd zien en aansluitend op het sterke verhaal track 8 van de dvd. Voorbeeld van een sterk verhaal: “Vroeger was ik een stoere zeeman en voer ik met mijn bemanning op een groot schip. Mijn schip was heel groot (maak een groot gebaar, de armen wijd uitspreiden). Op een dag stak er op volle zee een storm op (doe mij maar na: woesshhh...). Het schip ging heen en weer en op en neer (laat de kinderen meebewegen) totdat het door midden brak (maak een vallende beweging als dat kan). Ik kon, samen met mijn bemanning, een stuk hout pakken (armen om het lijf ‘knellen’ alsof het een stuk hout is). We spoelden aan op een op een prachtig eiland (‘oohh wat is het hier mooi’). Gelukkig was iedereen nog sterk en gezond en riepen we met z’n allen ‘helaa hup! Daar gaat ie!’ (doe maar mee...) en we sloegen elkaar op de schouders (sla bij elkaar op de schouders). Wat waren wij stoere zeemannen! Kijk dit is nog een stukje hout van het schip (laat het plankje zien).” Voorbeeld van een mooi verhaal: “Vroeger was ik een echte zeeman en voer ik met mijn bemanning op een groot schip (maak een groot gebaar, de armen wijd uitspreiden). Het mooiste vond ik het varen op de zee midden in de nacht met een heldere hemel (kijk omhoog naar de hemel). De zee was zo groot en je zag overal sterren en natuurlijk de maan (kijk omhoog en wijs naar de sterren en de maan). Je hoorde alleen het zachte ruisen van de zee (doe mij maar na: ‘swoeii...’). Het kon wel heel koud zijn (‘brrrr’, armen om je heen). Maar als na de nacht de zon voorzichtig op kwam werd het langzaam licht en warm. Dan keken we elkaar aan en gaven we elkaar een hand (geef een hand). Dat was mooi, de sterren en de zon, dat moeten we onthouden en dat moeten we doorvertellen. Echte zeemannen beleven dit op de zee!”
7
Opdracht 4 Tafeltrommelen Nodig voorwerpen op een tafel (mokken, potloden, papier, plastic bekertjes) dvd speler, dvd track 9 Inleiding Als de zeemannen in de kajuit aan tafel zitten spelen ze vaak een spelletje. Ze slaan met allerlei voorwerpen op de tafel. Ga met de kinderen op zoek naar geluiden waarmee je op de tafel of het lijf geluid kunt maken. - Begin eerst met klappen in de handen: bied een puls aan en probeer de kinderen mee te krijgen in deze puls. - Doe hetzelfde met slaan op de knieën. - Doe hetzelfde met het slaan van de handen op de tafel. - Je kan twee partijen maken met eenvoudig ritme op handen en knieën, docent is de dirigent en zet partijen uit en aan. Er kan ook met hard en zacht gewerkt worden. Wees duidelijk met de gebaren en spreek de gebaren van tevoren af. - Hoe klinkt het geluid van een mok, een potlood tegen een mok, een ring tegen een mok. - Laat de puls nu los en maak een vrije improvisatie die alleen om klank gaat. - Hoe klinkt een blaadje papier? Hoe klinkt een koektrommel? - Hoeveel geluiden haal je uit een plastic bekertje? Hoe klinken die geluiden? Kern Kunnen we een orkestje vormen? Begin tegelijk met de geluiden en stoppen tegelijk. De begeleider is de dirigent. Door een generale pauze te houden en daarna weer tegelijk te starten maakt het heel spannend. Kunnen we letterlijk stilzitten/staan/bevriezen in de generale pauze? De begeleider is de duidelijke leider. Ook hier zijn weer meerdere partijen te maken en kan je het zo ingewikkeld maken als je zelf wil. Laat track 9 op de dvd zien.
8
Ahoy zeeman
Opdracht 5 De dronken zeeman Nodig picto’s (bijlage 4) dvd speler, dvd track 10 (en 13) Inleiding Zeemannen houden erg van zingen. Als ze bezig zijn en varen zingen ze vaak een lied. Het lied van de dronken zeeman speelt een centrale rol in dit project. Gebruik ‘helaa hup!‘ als spreektekst, op hetzelfde ritme als in het lied. Spreek de tekst uit op steeds hetzelfde ritme, maar gebruik verschillende emoties en speel daar mee (verdrietig, boos, vrolijk, bang, verbaasd). Gebruik eventueel de plaatjes uit bijlage 4. Laat de kinderen de juiste picto kiezen die bij de emotie hoort. Kan iemand nog een emotie bedenken die we nog niet gehad hebben? Kern Zing het lied voor, zonder begeleiding (in een niet te hoog tempo en let op de ademhaling). Laat de kinderen meezingen bij ‘helaa hup’. Laat het lied horen op de dvd. Leer het lied aan, begin met 1 couplet: Wat zullen we doen met de dronken zeeman (3x) ’s morgens in de vroegte Helaa hup daar gaat ie (3x) ’s morgens in de vroegte Zing mee met de dvd. Maak bij het zingen de volgende bewegingen Helaa hup daar gaat ie: Doe alsof je iemand overboord gooit. Sla de handen ineen en maak een zwaaiende beweging van links naar rechts.
Deel de groep in tweeën en gebruik wisselzang, waarbij de docent de dirigent is en de groep aanwijst die zingen moet. Wissel op muzikaal logische, maar ook soms onverwachte momenten.
9
Opdracht 6 Bootje vouwen Nodig -
dvd speler, dvd track 11 A4 papier, niet te dik, in verschillende kleuren A3 papier Bijlage 5
Voorbereiding Zeemannen varen op zee. Om te kunnen varen heb je een schip of een boot nodig. Hoe ziet de boot eruit? Maak met verschillende kleuren bootjes: zie bijlage 5 voor de instructie: Maak ook een grote boot van A3 papier. Versier de bootjes. Kern Geef ieder kind een bootje en wieg met de bootjes heen en weer. Gebruik als metrum een driedelige maatsoort. Doe dit door hardop 1-2-3, 1-2-3 te tellen. Geef de één een zwaar accent. Bouw een stop in en begin weer opnieuw. Speel met het tempo (van langzaam naar snel en weer terug). Speel het volgende spelletje. Zet 4 bootjes op een rij en klap 4 x in je handen; haal er 1 weg en klap 3 x in je handen; zet er weer 1 terug en klap 4 x. Snapt iedereen het spelletje? Laat de kinderen meeklappen. Breid het spel uit met 1 en 2 bootjes. Probeer geen verbale instructie te geven, maar laat de bewegingen en het klappen duidelijk zien. Zet eerst de grote boot en daarnaast 2 kleine bootjes op een rij. De grote boot is een stamp,de kleine een klap in je handen. Speel met de volgorde. Snapt iedereen het spelletje? Kan iedereen meedoen? Maak een klein grafisch partituurtje door kleine en grote bootjes op een rij te zetten. Kan je ook een rust inbouwen? Laat dvd track 11 zien.
10
Ahoy zeeman
Opdracht 7 Matrozendans Nodig dvd speler, dvd track 12 Inleiding Maak een simpele choreografie/dans met begeleiding van 1 op 1, bestaande uit 3 gedeeltes: 1. 4 stapjes naar voren (begeleider loopt naar achteren, het gezicht naar het kind toe), daarna 4 stapjes naar achteren 2. Buig door de knieën en ga weer staan (2x) 3. Draai een rondje om je as: 1 rondje linksom, 1 rondje rechtsom Oefen dit zonder muziek maar wel in een bepaald (rustig) tempo. Kern Doe de verschillende bewegingen op de muziek van de dvd (track 12). Het maakt niet precies uit wanneer je welke bewegingen doet, maar probeer de muziek te volgen en van beweging te veranderen op een logisch moment: het is een duidelijke tweedelige maatsoort met steeds een herhaling in beweging. Probeer bij het einde allemaal stil te staan. Je kunt ook met je armen op de muziek dansen: 1. omhoog / omlaag 2. heen en weer in de lucht 3. open en dicht in de lucht Sluit af met applaus.
11
Inhoud bijlagen Bijlage 1. Achtergrondinformatie Bijlage 2. NedPhO blaaskwintet: de musici Bijlage 3. Kleurplaten: de instrumenten op een rij Bijlage 4. Plaatjes emoties Bijlage 5. Bootje vouwen
12
Ahoy zeeman
Bijlage 1. Achtergrondinformatie
Het Nederlands Philharmonisch Orkest Stichting Het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO), bestaande uit het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest, is thuis in de belangrijkste muziekcentra van Nederland. Samen geven zij meer dan 50 concerten per seizoen in de Grote Zaal van Het Concertgebouw en speelt het merendeel van de producties van De Nederlandse Opera in Het Muziektheater in Amsterdam. Daarmee bereikt het Nederlands Philharmonisch Orkest, samen met het aan haar gelieerde Nederlands Kamerorkest, in ons land ruim 250.000 bezoekers per jaar; het hoogste aantal van de Nederlandse orkesten. Chef-dirigent is Marc Albrecht NedPhO GO! NedPhO GO! is het sociaal-maatschappelijke activiteitenprogramma van de Stichting Nederlands Philharmonisch Orkest. Het project brengt klassieke muziek bij bijvoorbeeld jongeren binnen en buiten school, bij ouderen en zieken en bij een nieuw publiek op onverwachte plekken in de stad. Ook dragen orkestleden via speciale projecten hun kennis en ervaring over aan amateur-musici en jong talent. Het Concertgebouw Het Concertgebouw in Amsterdam is een van de beroemdste concertzalen ter wereld en wordt alom geprezen om zijn prachtige akoestiek. Het in 1888 voltooide gebouw is het klassieke muziekcentrum van Nederland. Per jaar worden circa 750 concerten gegeven die door circa 725.000 bezoekers worden bijgewoond. Vanuit de afdeling educatie en participatie van Het Concertgebouw worden projecten geprogrammeerd voor leerlingen in het primair- en voortgezet onderwijs. Bij dit educatieve aanbod neemt uiteraard het luisteren een belangrijke plaats in. Dit luisteren wordt een stuk aantrekkelijker en leerzamer voor de leerlingen als zij op een actieve manier bij de programma’s betrokken worden, door zelf te spelen en te zingen, zelf muziek te bedenken en deze vervolgens uit te voeren. Meer dan 30.000 leerlingen komen op deze manier in aanraking met klassieke muziek, wereldmuziek en jazz.
13
Bijlage 2. NedPhO Blaaskwintet: de musici
14
Ahoy zeeman
Leon Berendse - fluit
15
Toon Durville - hobo
Rick Huls – klarinet
16
Ahoy zeeman
Toon Durville – hobo
17
Remko Edelaar - fagot
18
Ahoy zeeman
Fokke van Heel – hoorn
19
Bijlage 3. Kleurplaten: de instrumenten op een rij
Fluit
20
Ahoy zeeman
Hobo
21
Klarinet
22
Ahoy zeeman
Fagot
23
Hoorn
24
Ahoy zeeman
Bijlage 4. Picto’s emoties
25
Bijlage 5. Bootje vouwen
26
