NEDERLAND Luilekkerlaagland. NEDERLAND Luilekkerlaagland. Marianne Pons,2002

NEDERLAND

NEDERLAND

Luilekkerlaagland

Luilekkerlaagland

© Marianne Pons,2002

© Marianne Pons,2002

inhoudsopgave

inhoudsopgave

6

VOORWOORD

7

VOORWOORD

8

INLEIDING

9

INLEIDING

12 12 14 24 30

HOOFDSTUK 1 Nederland, een luilekkerland?

1.1 inleiding. 1.2 de wao 1.3 het drugsbeleid. 1.4 alles is aanwezig, Nederland geglobaliseerd!

36 HOOFDSTUK 2 Handyisme 36 2.1 inleiding. 38 2.2 van industriële revolutie

13 13 15 25 31

naar convenience revolutie.

43 2.3 vraag creëert aanbod, aanbod creëert vraag. 51 2.4 van produkt naar dienst

naar intelligent produkt.

56 HOOFDSTUK 3 In luilekkerland een luilekkerleven? 56 3.1 inleiding. 58 3.2 werk hard, maak de juiste keuzes

1.1 inleiding. 1.2 de wao 1.3 het drugsbeleid. 1.4 alles is aanwezig, Nederland geglobaliseerd!

37 HOOFDSTUK 2 Handyisme 37 2.1 inleiding. 39 2.2 van industriële revolutie

naar convenience revolutie.

42 2.3 vraag creëert aanbod, aanbod creëert vraag. 50 2.4 van produkt naar dienst

HOOFDSTUK 1 Nederland, een luilekkerland?

naar intelligent produkt.

57 HOOFDSTUK 3 In luilekkerland een luilekkerleven? 57 3.1 inleiding. 59 3.2 werk hard, maak de juiste keuzes

en word vooral niet depressief!

en word vooral niet depressief!

66

CONCLUSIE

67

CONCLUSIE

70

NAWOORD

71

NAWOORD

72

BRONVERMELDING

73

BRONVERMELDING

74

COLOFON

75

COLOFON

luilekkerlezen 4

luilekkerlezen 5

voorwoord

voorwoord

Zo, ik ben blij dat je de moeite neemt om mijn scriptie te gaan lezen. Denk nu niet dat dit boekje verkeerd gedrukt is, ik heb alleen maar geprobeerd om het lezen ervan zo ontspannen mogelijk te maken.Waarom? Dat zal ik je nu uitleggen. Uit recent onderzoek is gebleken dat er steeds minder gelezen wordt in Nederland. Om dit te illustreren zal ik je de laatste cijfers geven: in 1975 las de gemiddelde Nederlander nog 6,1 uur per week, in 2000 daalde dit aantal uren naar 3,9 uur per week (bron: scp, Sociaal Cultureel Planbureau). Toen ik mij bewust werd van dit feit dacht ik direct aan de scriptie die ik zou gaan schrijven voor mijn eindexamen. Waarom zou ik een scriptie schrijven als er tegenwoordig toch minder animo is om te lezen? In eerste instantie dacht ik: ik maak wel een geluidstape of een videoband waarop ik mijn scriptie vertel. Later dacht ik: nee, lezen moet weer leuk worden! Daarom bedacht ik deze vorm voor mijn scriptie. De bedoeling is om mijn verhaal in de meest ontspannen houding te lezen, namelijk liggend. Ga maar lekker op de bank of op bed liggen en voor optimaal genot op je zij. Je kunt nu het boekje met de voor of achterkant plat op de bank of op het bed leggen, zo hoef je het boekje niet steeds vast te houden, slechts een beetje ondersteuning te bieden. Voel je hoe lekker dit ligt? Zo wil je elk boek natuurlijk wel lezen. Het maakt overigens niet uit op welke zij je gaat liggen, daarom zijn juist de linker en rechter pagina identiek. Is dat handig of is dat handig?

Zo, ik ben blij dat je de moeite neemt om mijn scriptie te gaan lezen. Denk nu niet dat dit boekje verkeerd gedrukt is, ik heb alleen maar geprobeerd om het lezen ervan zo ontspannen mogelijk te maken.Waarom? Dat zal ik je nu uitleggen. Uit recent onderzoek is gebleken dat er steeds minder gelezen wordt in Nederland. Om dit te illustreren zal ik je de laatste cijfers geven: in 1975 las de gemiddelde Nederlander nog 6,1 uur per week, in 2000 daalde dit aantal uren naar 3,9 uur per week (bron: scp, Sociaal Cultureel Planbureau). Toen ik mij bewust werd van dit feit dacht ik direct aan de scriptie die ik zou gaan schrijven voor mijn eindexamen. Waarom zou ik een scriptie schrijven als er tegenwoordig toch minder animo is om te lezen? In eerste instantie dacht ik: ik maak wel een geluidstape of een videoband waarop ik mijn scriptie vertel. Later dacht ik: nee, lezen moet weer leuk worden! Daarom bedacht ik deze vorm voor mijn scriptie. De bedoeling is om mijn verhaal in de meest ontspannen houding te lezen, namelijk liggend. Ga maar lekker op de bank of op bed liggen en voor optimaal genot op je zij. Je kunt nu het boekje met de voor of achterkant plat op de bank of op het bed leggen, zo hoef je het boekje niet steeds vast te houden, slechts een beetje ondersteuning te bieden. Voel je hoe lekker dit ligt? Zo wil je elk boek natuurlijk wel lezen. Het maakt overigens niet uit op welke zij je gaat liggen, daarom zijn juist de linker en rechter pagina identiek. Is dat handig of is dat handig?

luilekkerlezen 6

luilekkerlezen 7

inleiding

inleiding

Laat ik nu beginnen met hetgeen waar het eigenlijk om gaat, het onderwerp van deze scriptie: Nederland, Luilekkerlaagland. De titel van mijn scriptie is afgeleid van het feit dat ik Nederland in sommige opzichten zie als een luilekkerland, de verbastering naar luilekkerlaagland als nieuwe benaming voor Nederland was op deze manier snel gemaakt. Maar wat is een luilekkerland? Een luilekkerland wordt beschreven als een denkbeeldig land waar alles in overvloed te krijgen is, zonder dat je ervoor behoeft te werken. Nederland is natuurlijk geen denkbeeldig land, we zien om ons heen dat het echt bestaat.Wel is er alles verkrijgbaar; wat je maar wilt en op alle gebied. Ook is het niet helemaal waar dat je voor alles wat je wilt hebben niet hoeft te werken. Met betrekking tot Nederland zou ik dit willen vertalen naar het uitstekende sociale vangnet dat er voor iedereen is, denk bijvoorbeeld aan de wao. Kortom, de letterlijke verklaring van het woord luilekkerland geeft geen haarfijne omschrijving van Nederland, maar in sommige opzichten ben ik mij wel bewust dat ik in een soort luilekkerland leef, waar ik overigens erg blij mee ben. Binnen het bovenstaande gegeven zal ik de stelling ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ centraal proberen te stellen in deze scriptie. In het eerste hoofdstuk behandel ik mijn mening over Nederland als luilekkerland. In dit hoofdstuk zullen de wao, het drugsbeleid en de globalisering van Nederland aan bod komen. Aansluitend zal ik

Laat ik nu beginnen met hetgeen waar het eigenlijk om gaat, het onderwerp van deze scriptie: Nederland, Luilekkerlaagland. De titel van mijn scriptie is afgeleid van het feit dat ik Nederland in sommige opzichten zie als een luilekkerland, de verbastering naar luilekkerlaagland als nieuwe benaming voor Nederland was op deze manier snel gemaakt. Maar wat is een luilekkerland? Een luilekkerland wordt beschreven als een denkbeeldig land waar alles in overvloed te krijgen is, zonder dat je ervoor behoeft te werken. Nederland is natuurlijk geen denkbeeldig land, we zien om ons heen dat het echt bestaat.Wel is er alles verkrijgbaar; wat je maar wilt en op alle gebied. Ook is het niet helemaal waar dat je voor alles wat je wilt hebben niet hoeft te werken. Met betrekking tot Nederland zou ik dit willen vertalen naar het uitstekende sociale vangnet dat er voor iedereen is, denk bijvoorbeeld aan de wao. Kortom, de letterlijke verklaring van het woord luilekkerland geeft geen haarfijne omschrijving van Nederland, maar in sommige opzichten ben ik mij wel bewust dat ik in een soort luilekkerland leef, waar ik overigens erg blij mee ben. Binnen het bovenstaande gegeven zal ik de stelling ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ centraal proberen te stellen in deze scriptie. In het eerste hoofdstuk behandel ik mijn mening over Nederland als luilekkerland. In dit hoofdstuk zullen de wao, het drugsbeleid en de globalisering van Nederland aan bod komen. Aansluitend zal ik

luilekkerlezen 8

luilekkerlezen 9

het -isme van deze tijd behandelen: het handyisme. Om een kritische toon aan mijn verhaal te geven zal ik daarna proberen te omschrijven wat de consequenties zijn van het leven in een luilekkerland en het handyisme. Uiteindelijk zal ik proberen om uit de voorafgaande hoofdstukken en geschetste situaties mijn conclusie te trekken om zo de centrale stelling te onderbouwen.

het -isme van deze tijd behandelen: het handyisme. Om een kritische toon aan mijn verhaal te geven zal ik daarna proberen te omschrijven wat de consequenties zijn van het leven in een luilekkerland en het handyisme. Uiteindelijk zal ik proberen om uit de voorafgaande hoofdstukken en geschetste situaties mijn conclusie te trekken om zo de centrale stelling te onderbouwen.

Bij deze wens ik je veel luilekkerleesplezier.

Bij deze wens ik je veel luilekkerleesplezier.

luilekkerlezen 10

luilekkerlezen 11

hoofdstuk 1 Nederland, een luilekkerland?

hoofdstuk 1 Nederland, een luilekkerland?

1.1 inleiding

1.1 inleiding

Als ik in een paar woorden aan iemand uit het buitenland het leven in Nederland zou moeten uitleggen dan zou ik in de eerste plaats vertellen dat Nederland een land is waar iedereen in vrijheid leeft. In mijn ogen is het zo dat iedereen die opgroeit in Nederland tegenwoordig helemaal zelf zijn heden en toekomst kan bepalen. Misschien ben ik dan wel een beetje kort door de bocht, maar over het algemeen is het denk ik wel een realistische kijk op het land waar ik in leef. Daarnaast zal ik deze buitenlander ook vertellen dat diverse zaken in ons landje zeer goed, misschien wel te goed geregeld zijn. Door middel van voorbeelden als de wao, ons spraakmakende drugsbeleid en de heersende globalisering zal ik aan de buitenlander en jou door middel van dit eerste hoofdstuk proberen te schetsen hoe luilekker deze diverse zaken in Nederland geregeld zijn. Daarnaast zal ik proberen de bizarre trekjes van deze zaken door mijn verhaal te weven, waardoor ook een onderliggende kritische toon binnen mijn verhaal een plaats zal krijgen. Want continue zal de centrale stelling van deze scriptie, zoals in de inleiding beschreven, in mijn achterhoofd een grote rol spelen.

Als ik in een paar woorden aan iemand uit het buitenland het leven in Nederland zou moeten uitleggen dan zou ik in de eerste plaats vertellen dat Nederland een land is waar iedereen in vrijheid leeft. In mijn ogen is het zo dat iedereen die opgroeit in Nederland tegenwoordig helemaal zelf zijn heden en toekomst kan bepalen. Misschien ben ik dan wel een beetje kort door de bocht, maar over het algemeen is het denk ik wel een realistische kijk op het land waar ik in leef. Daarnaast zal ik deze buitenlander ook vertellen dat diverse zaken in ons landje zeer goed, misschien wel te goed geregeld zijn. Door middel van voorbeelden als de wao, ons spraakmakende drugsbeleid en de heersende globalisering zal ik aan de buitenlander en jou door middel van dit eerste hoofdstuk proberen te schetsen hoe luilekker deze diverse zaken in Nederland geregeld zijn. Daarnaast zal ik proberen de bizarre trekjes van deze zaken door mijn verhaal te weven, waardoor ook een onderliggende kritische toon binnen mijn verhaal een plaats zal krijgen. Want continue zal de centrale stelling van deze scriptie, zoals in de inleiding beschreven, in mijn achterhoofd een grote rol spelen.

luilekkerlezen 12

luilekkerlezen 13

1.2 de wao

1.2 de wao

Wat is de wao (de Wet van de Arbeidongeschiktheidsverzekering), en wanneer krijg je met deze wet te maken? Als je tegenwoordig (april 2002) de krant ook maar openslaat dan priemen deze drie letters alweer op je netvlies. Er is op dit moment veel te doen over de wao. In Nederland zijn namelijk veel te veel mensen afhankelijk van deze wet. Maar goed, voordat ik daarop verder ga zal ik eerst deze wet (voor zover ik kan) proberen uit te leggen. Ik zal een voorbeeld geven. Stel, je hebt een baan. Je werk al een tijdje bij een bedrijf en tot nu toe is je contract al twee keer met een jaar verlengd, het moment van contractverlenging is altijd in augustus. Je doet je werk goed en gaat met plezier naar kantoor in je middenklasse auto van de zaak. Op een ochtend in april, je was al wat laat omdat je je dochtertje naar de crèche moest brengen, krijg je een ongeluk op de snelweg. Je auto helemaal in de prak, jij zelf ook. Ojee, je moet naar het ziekenhuis, operatie, revalidatie, ga d’r maar aan staan. Het begint er op te lijken dat je een tijdje niet zal kunnen werken. In Nederland is het zo geregeld dat je huidige werkgever de eerste 52 weken van je ziekte het loon gewoon doorbetaald.Tenzij je werkgever in de eerst komende augustus jouw contract niet meer wil verlengen, dan bestaat er het orgaan: de Ziektewet. Dit orgaan neemt dan de uitbetaling voor de resterende weken van die 52 over van de werkgever. Na deze 52 weken zal je gekeurd worden. Uit deze keuring zal blijken of je weer genezen bent en weer kunt deelnemen aan het arbeidsproces. Begrijp je

Wat is de wao (de Wet van de Arbeidongeschiktheidsverzekering), en wanneer krijg je met deze wet te maken? Als je tegenwoordig (april 2002) de krant ook maar openslaat dan priemen deze drie letters alweer op je netvlies. Er is op dit moment veel te doen over de wao. In Nederland zijn namelijk veel te veel mensen afhankelijk van deze wet. Maar goed, voordat ik daarop verder ga zal ik eerst deze wet (voor zover ik kan) proberen uit te leggen. Ik zal een voorbeeld geven. Stel, je hebt een baan. Je werk al een tijdje bij een bedrijf en tot nu toe is je contract al twee keer met een jaar verlengd, het moment van contractverlenging is altijd in augustus. Je doet je werk goed en gaat met plezier naar kantoor in je middenklasse auto van de zaak. Op een ochtend in april, je was al wat laat omdat je je dochtertje naar de crèche moest brengen, krijg je een ongeluk op de snelweg. Je auto helemaal in de prak, jij zelf ook. Ojee, je moet naar het ziekenhuis, operatie, revalidatie, ga d’r maar aan staan. Het begint er op te lijken dat je een tijdje niet zal kunnen werken. In Nederland is het zo geregeld dat je huidige werkgever de eerste 52 weken van je ziekte het loon gewoon doorbetaald.Tenzij je werkgever in de eerst komende augustus jouw contract niet meer wil verlengen, dan bestaat er het orgaan: de Ziektewet. Dit orgaan neemt dan de uitbetaling voor de resterende weken van die 52 over van de werkgever. Na deze 52 weken zal je gekeurd worden. Uit deze keuring zal blijken of je weer genezen bent en weer kunt deelnemen aan het arbeidsproces. Begrijp je

luilekkerlezen 14

luilekkerlezen 15

het nog? Tja, het is misschien een beetje droge kost maar zonder wat harde feiten komen we natuurlijk ook nergens. Maar goed, als je niet goedgekeurd wordt dan kom je in de wao. Dit betekent dus dat, als je na 52 weken ziekte nog niet beter bent ofwel: voor tenminste 15% arbeidsongeschikt bent, je in aanmerking komt voor een uitkering op grond van de wao. Je hebt vervolgens recht op deze wao-uitkering zolang je arbeidsongeschikt bent. Er wordt wel elk jaar gecontroleerd of je procentueel nog ziek genoeg bent. Gemiddeld wordt een wao-uitkering voor 5 jaar toegekend, daarna wordt je weer gekeurd en wordt bekeken voor welk percentage je nog thuis hoort in de wao. Enzovoort, enzovoort. Totdat je weer voor de volle 100% gezond bent, of helemaal arbeidsongeschikt bent geworden door bijvoorbeeld teveel op je luie stoel te zitten. Kortom: als die buitenlander, die ik daarnet nog het leven in Nederland aan het uitleggen was, Nederlands kon lezen dan zou hij na deze bondige uitleg van enkel de wao al begrijpen dat het sociale vangnet in Nederland zeer goed geknoopt is. Ik schreef net al dat er op dit moment veel te doen is over de wao, er zijn teveel mensen in ons land afhankelijk van een wao-uitkering en deze aantallen blijven nog steeds stijgen. Om dit te illustreren, even weer wat cijfers. In Nederland waren in september 2001 965.000 mensen afhankelijk van de wao. In het jaar daarvoor waren dat er 25.000 minder, een flinke stijging dus. Wat de cijfers schrikbarend maakt is het feit dat van alle Nederlanders die verplicht zijn om deel te nemen aan het arbeidsproces, dit zijn er ongeveer 7 miljoen, er nu al bijna 1 mil-

het nog? Tja, het is misschien een beetje droge kost maar zonder wat harde feiten komen we natuurlijk ook nergens. Maar goed, als je niet goedgekeurd wordt dan kom je in de wao. Dit betekent dus dat, als je na 52 weken ziekte nog niet beter bent ofwel: voor tenminste 15% arbeidsongeschikt bent, je in aanmerking komt voor een uitkering op grond van de wao. Je hebt vervolgens recht op deze wao-uitkering zolang je arbeidsongeschikt bent. Er wordt wel elk jaar gecontroleerd of je procentueel nog ziek genoeg bent. Gemiddeld wordt een wao-uitkering voor 5 jaar toegekend, daarna wordt je weer gekeurd en wordt bekeken voor welk percentage je nog thuis hoort in de wao. Enzovoort, enzovoort. Totdat je weer voor de volle 100% gezond bent, of helemaal arbeidsongeschikt bent geworden door bijvoorbeeld teveel op je luie stoel te zitten. Kortom: als die buitenlander, die ik daarnet nog het leven in Nederland aan het uitleggen was, Nederlands kon lezen dan zou hij na deze bondige uitleg van enkel de wao al begrijpen dat het sociale vangnet in Nederland zeer goed geknoopt is. Ik schreef net al dat er op dit moment veel te doen is over de wao, er zijn teveel mensen in ons land afhankelijk van een wao-uitkering en deze aantallen blijven nog steeds stijgen. Om dit te illustreren, even weer wat cijfers. In Nederland waren in september 2001 965.000 mensen afhankelijk van de wao. In het jaar daarvoor waren dat er 25.000 minder, een flinke stijging dus. Wat de cijfers schrikbarend maakt is het feit dat van alle Nederlanders die verplicht zijn om deel te nemen aan het arbeidsproces, dit zijn er ongeveer 7 miljoen, er nu al bijna 1 mil-

luilekkerlezen 16

luilekkerlezen 17

joen afhankelijk zijn van de wao (bron: Rijksuniversiteit Groningen). De verklaring van het woord luilekkerland (een gebied waar alles aanwezig is zonder dat je ervoor behoeft te werken) met betrekking tot Nederland is dus niet helemaal misplaatst, dit voornamelijk omdat is gebleken dat er veel misbruik wordt gemaakt van het grote sociale vangnet. Wat ook opvallend is aan het Nederlandse zorgbeleid is dat Nederland het enige land is waar je met een niet-beroeps gerelateerde klacht een beroep kunt doen op het sociale vangnet. Een op de drie wao-ers in Nederland heeft te kampen met psychische klachten. Het is moeilijk om te achterhalen of deze veroorzaakt zijn door het werk dat deze personen verricht hebben, dit gegeven vormt daarom ook één van de problemen die de wao met zich meebrengt. In veel van de landen om ons heen kun je slechts in aanmerking komen voor steun als je ziekte te maken heeft met het werk dat je doet of deed. Wat is er nou aan de hand waardoor ons sociaal beleid bizarre trekjes heeft ontwikkeld? Nederlanders hebben de behoefte om alles te meten. We willen alles terugbrengen naar cijfers, statistieken en tabellen. Zelfs onmeetbare gegevens als psychische klachten willen we meetbaar maken en terugbrengen tot voor iedereen leesbare cijfers. Om vast te stellen of een persoon recht heeft op een wao uitkering wordt gemeten voor hoeveel procent deze persoon ziek is. Nu is het systeem zo, dat als je voor 15% ziek bent, je in aanmerking komt voor een wao uitkering. Ja, je leest het goed, in Neder-

joen afhankelijk zijn van de wao (bron: Rijksuniversiteit Groningen). De verklaring van het woord luilekkerland (een gebied waar alles aanwezig is zonder dat je ervoor behoeft te werken) met betrekking tot Nederland is dus niet helemaal misplaatst, dit voornamelijk omdat is gebleken dat er veel misbruik wordt gemaakt van het grote sociale vangnet. Wat ook opvallend is aan het Nederlandse zorgbeleid is dat Nederland het enige land is waar je met een niet-beroeps gerelateerde klacht een beroep kunt doen op het sociale vangnet. Een op de drie wao-ers in Nederland heeft te kampen met psychische klachten. Het is moeilijk om te achterhalen of deze veroorzaakt zijn door het werk dat deze personen verricht hebben, dit gegeven vormt daarom ook één van de problemen die de wao met zich meebrengt. In veel van de landen om ons heen kun je slechts in aanmerking komen voor steun als je ziekte te maken heeft met het werk dat je doet of deed. Wat is er nou aan de hand waardoor ons sociaal beleid bizarre trekjes heeft ontwikkeld? Nederlanders hebben de behoefte om alles te meten. We willen alles terugbrengen naar cijfers, statistieken en tabellen. Zelfs onmeetbare gegevens als psychische klachten willen we meetbaar maken en terugbrengen tot voor iedereen leesbare cijfers. Om vast te stellen of een persoon recht heeft op een wao uitkering wordt gemeten voor hoeveel procent deze persoon ziek is. Nu is het systeem zo, dat als je voor 15% ziek bent, je in aanmerking komt voor een wao uitkering. Ja, je leest het goed, in Neder-

luilekkerlezen 18

luilekkerlezen 19

land zijn we in staat om ziek te zijn in percentages! Zeg, dokter, doet u er alstublieft een procentje bij, anders val ik niet binnen de gestelde norm…Hoe komt het nu dat het aantal wao-ers in ons land alleen maar blijft stijgen? We leven in een tijd waarin werken in loondienst kan worden gezien als topsport. Als je niet in een goede conditie bent, val je af en tel je eigenlijk al niet meer mee. Er moet, gezien de vele concurrentie van verschillende bedrijven, sprake zijn van een hoge arbeidsproduktiviteit. De druk is hoog en, is gebleken voor velen, te hoog. Te vaak nog wordt in het arbeidsproces vergeten dat werknemers, net als topsporters, een goede coach nodig hebben. Zonder weloverwogen begeleiding zal niemand de finish als eerste halen. Juist als het even wat minder gaat wil je niet aan je lot over gelaten worden.Veel onderzoekers en politici denken dat ‘het samenwerken van werkgevers, werknemers en hulpverleners’ een van de gereedschappen is om een groot aantal wao-ers weer terug in het arbeidsproces te krijgen. Door bij vage klachten sneller in te grijpen en er ook op de werkvloer direct maatregelen te nemen, zal het aantal dreigende wao-ers al voor een deel in de kiem gesmoord kunnen worden. Deze gedachtengang is natuurlijk voor het grootste gedeelte gebaseerd op het feit dat een groot deel van de wao-ers kampt met psychische klachten als stress, burnout en chronische vermoeidheid door bijvoorbeeld een te hoge werkdruk. Over de vormen van arbeid die we verrichtten en de gevolgen daarvan zal ik in het volgende hoofdstuk verder ingaan. Ik merk dat mijn centrale stelling door middel van de behandeling

land zijn we in staat om ziek te zijn in percentages! Zeg, dokter, doet u er alstublieft een procentje bij, anders val ik niet binnen de gestelde norm…Hoe komt het nu dat het aantal wao-ers in ons land alleen maar blijft stijgen? We leven in een tijd waarin werken in loondienst kan worden gezien als topsport. Als je niet in een goede conditie bent, val je af en tel je eigenlijk al niet meer mee. Er moet, gezien de vele concurrentie van verschillende bedrijven, sprake zijn van een hoge arbeidsproduktiviteit. De druk is hoog en, is gebleken voor velen, te hoog. Te vaak nog wordt in het arbeidsproces vergeten dat werknemers, net als topsporters, een goede coach nodig hebben. Zonder weloverwogen begeleiding zal niemand de finish als eerste halen. Juist als het even wat minder gaat wil je niet aan je lot over gelaten worden.Veel onderzoekers en politici denken dat ‘het samenwerken van werkgevers, werknemers en hulpverleners’ een van de gereedschappen is om een groot aantal wao-ers weer terug in het arbeidsproces te krijgen. Door bij vage klachten sneller in te grijpen en er ook op de werkvloer direct maatregelen te nemen, zal het aantal dreigende wao-ers al voor een deel in de kiem gesmoord kunnen worden. Deze gedachtengang is natuurlijk voor het grootste gedeelte gebaseerd op het feit dat een groot deel van de wao-ers kampt met psychische klachten als stress, burnout en chronische vermoeidheid door bijvoorbeeld een te hoge werkdruk. Over de vormen van arbeid die we verrichtten en de gevolgen daarvan zal ik in het volgende hoofdstuk verder ingaan. Ik merk dat mijn centrale stelling door middel van de behandeling

luilekkerlezen 20

luilekkerlezen 21

van de wao al voor een groot deel onderbouwd is. Je kunt wel leven in een land waar een goed geknoopt sociaal vangnet is, maar dat betekent nog niet dat je een leven hebt dat op rolletjes loopt. Zeg nou zelf, het is allemaal uitstekend dat er voor elke klacht een wetje of regeltje is maar ondertussen zit jij maar met de stress van een te grote werkdruk, de angst voor een burnout, noem maar op. Nederlanders zijn goed in het bedenken van oplossingen, het duurt alleen vaak erg lang voordat we in de gaten hebben waar de kern van een probleem ligt. Het lijkt wel alsof de zaken eerst moeten escaleren, denk hierbij aan het dreigende aantal van exact 1 miljoen wao-ers, voordat we tot heldere inzichten en heldere oplossingen kunnen komen. Maar goed, genoeg over de wao. Het enige dat ik voor jou als luilekkerlezer heb willen schetsen is hoe het er eigenlijk in Nederland aan toe gaat, wat hier in ons landje allemaal mogelijk is en hoe alles geregeld is als zaken in ieders leven niet lopen zoals ze zouden moeten lopen. Om het beeld over deze gang van zaken nog even te illustreren, hier een voorbeeld. Een man uit Tsjecho-Slowakije heeft eens gezegd over Nederland: ‘Nederland is socialistischer dan de “socialistische” landen. De manier waarop ze hier voor de zwakkere zorgen! Neem nou zieken: je kunt hier een paar keer per jaar enkele weken ziek zijn, ze blijven je gewoon betalen. De werklozen krijgen een uitkering en nog wat extra voor hun vakantie. Het is allemaal erg sociaal hier, in sommige opzichten te sociaal, waardoor mensen er gemakkelijk misbruik van maken.

van de wao al voor een groot deel onderbouwd is. Je kunt wel leven in een land waar een goed geknoopt sociaal vangnet is, maar dat betekent nog niet dat je een leven hebt dat op rolletjes loopt. Zeg nou zelf, het is allemaal uitstekend dat er voor elke klacht een wetje of regeltje is maar ondertussen zit jij maar met de stress van een te grote werkdruk, de angst voor een burnout, noem maar op. Nederlanders zijn goed in het bedenken van oplossingen, het duurt alleen vaak erg lang voordat we in de gaten hebben waar de kern van een probleem ligt. Het lijkt wel alsof de zaken eerst moeten escaleren, denk hierbij aan het dreigende aantal van exact 1 miljoen wao-ers, voordat we tot heldere inzichten en heldere oplossingen kunnen komen. Maar goed, genoeg over de wao. Het enige dat ik voor jou als luilekkerlezer heb willen schetsen is hoe het er eigenlijk in Nederland aan toe gaat, wat hier in ons landje allemaal mogelijk is en hoe alles geregeld is als zaken in ieders leven niet lopen zoals ze zouden moeten lopen. Om het beeld over deze gang van zaken nog even te illustreren, hier een voorbeeld. Een man uit Tsjecho-Slowakije heeft eens gezegd over Nederland: ‘Nederland is socialistischer dan de “socialistische” landen. De manier waarop ze hier voor de zwakkere zorgen! Neem nou zieken: je kunt hier een paar keer per jaar enkele weken ziek zijn, ze blijven je gewoon betalen. De werklozen krijgen een uitkering en nog wat extra voor hun vakantie. Het is allemaal erg sociaal hier, in sommige opzichten te sociaal, waardoor mensen er gemakkelijk misbruik van maken.

luilekkerlezen 22

luilekkerlezen 23

1.3 het drugsbeleid

1.3 het drugsbeleid

Nu wil ik het hebben over iets heel anders dan de wao, namelijk het Nederlandse drugsbeleid. Om maar weer eens met mijn buitenlandse vriend in gesprek te komen zou ik hem nu een vraag stellen. Ik zou hem vragen wat hem het meest is bijgebleven van zijn eerste toeristische bezoek aan Nederland. In hakkelig Engels probeert hij uit te leggen dat hij denkt dat Amsterdam een paradijs op aarde is: je kan er in de kroeg gewoon drugs kopen en gebruiken. Beter nog, er zijn zelfs speciaal ingerichte kroegen voor de verkoop en het gebruik van drugs. ‘I love the coffeeshops in Amsterdam, because in my country we don’t have such places.’ Het idee dat de buitenlander heeft gekregen van Nederland, en in het bijzonder van Amsterdam is misschien wat eenzijdig. Maar hoe de buitenlander aan dit idee komt, zal ik door middel van de huidige stand van zaken met betrekking tot het Nederlandse drugsbeleid proberen uit te leggen. Tja, waar zullen we beginnen: roken, drinken, blowen, snuiven, slikken, spuiten? Je zegt het maar want het mag bijna allemaal in ons luilekkerland. In dit opzicht zijn we in de wereld zeer vooruitstrevend, er is geen land dat zo tolerant tegenover verdovende middelen staat als Nederland. Natuurlijk zijn er wetten en regels maar er wordt ook zeker veel gedoogd. Om op gepaste wijze met het Nederlandse drugsbeleid te beginnen eerst natuurlijk weer een weergave van de feiten. De basis van het Nederlandse drugsbeleid begint met de opiumwet van 1919. In de loop van de jaren is deze wet meerdere keren gewijzigd. Een

Nu wil ik het hebben over iets heel anders dan de wao, namelijk het Nederlandse drugsbeleid. Om maar weer eens met mijn buitenlandse vriend in gesprek te komen zou ik hem nu een vraag stellen. Ik zou hem vragen wat hem het meest is bijgebleven van zijn eerste toeristische bezoek aan Nederland. In hakkelig Engels probeert hij uit te leggen dat hij denkt dat Amsterdam een paradijs op aarde is: je kan er in de kroeg gewoon drugs kopen en gebruiken. Beter nog, er zijn zelfs speciaal ingerichte kroegen voor de verkoop en het gebruik van drugs. ‘I love the coffeeshops in Amsterdam, because in my country we don’t have such places.’ Het idee dat de buitenlander heeft gekregen van Nederland, en in het bijzonder van Amsterdam is misschien wat eenzijdig. Maar hoe de buitenlander aan dit idee komt, zal ik door middel van de huidige stand van zaken met betrekking tot het Nederlandse drugsbeleid proberen uit te leggen. Tja, waar zullen we beginnen: roken, drinken, blowen, snuiven, slikken, spuiten? Je zegt het maar want het mag bijna allemaal in ons luilekkerland. In dit opzicht zijn we in de wereld zeer vooruitstrevend, er is geen land dat zo tolerant tegenover verdovende middelen staat als Nederland. Natuurlijk zijn er wetten en regels maar er wordt ook zeker veel gedoogd. Om op gepaste wijze met het Nederlandse drugsbeleid te beginnen eerst natuurlijk weer een weergave van de feiten. De basis van het Nederlandse drugsbeleid begint met de opiumwet van 1919. In de loop van de jaren is deze wet meerdere keren gewijzigd. Een

luilekkerlezen 24

luilekkerlezen 25

van de belangrijkste wijzigingen was is 1976 toen men wettelijk verschillende soorten drugs ging categoriseren. Men maakte met deze wetswijziging een onderscheid tussen drugs met een minder zwaar risico (bijv. hennep dat als hasjiesj of marihuana kan worden geconsumeerd) en drugs met een onaanvaardbaar risico. Door deze wetswijziging is het de overheid gelukt om de handel in diverse soorten drugs harder aan te pakken, daarbij is het ook nog eens zo dat het gebruik van hennep uit het zware criminele circuit is gehaald. Het is zelfs zo dat een hoeveelheid van 5 gram hennep (een paar jaar geleden was dit nog 30 gram) in bezit hebben voor eigen consumptie niet strafbaar meer is. Er is vanuit het buitenland altijd veel kritiek op het Nederlandse gedoogbeleid, zoals ons drugsbeleid dan ook wel genoemd wordt. Uit onderzoek is gebleken dat de Nederlandse aanpak van drugs een positief effect heeft op de volksgezondheid. Aan de andere kant is het ondanks de ‘scheidingswet van 1976’ nog steeds niet gelukt om de illegale verkoop en het gebruik van harddrugs te verminderen, sterker nog: deze neemt nog steeds toe. Ook is het een feit dat in Amsterdam de grootste aanbieder van canabiszaden van de wereld gevestigd is, namelijk de koffieshop Sensi Seeds. Mijn buitenlandse vriend heeft zijn ideeën over Amsterdam dus niet helemaal uit de lucht gegrepen. Een verontrustende ontwikkeling op dit moment is ook de drugscriminaliteit via het internet. In deze sector lijkt het erop dat Nederland marktleider aan het worden is. Uit onderzoek is gebleken dat er op dit moment zo’n 1000 internetpagina’s zijn die canabiszaden aanbieden. Deze sites

van de belangrijkste wijzigingen was is 1976 toen men wettelijk verschillende soorten drugs ging categoriseren. Men maakte met deze wetswijziging een onderscheid tussen drugs met een minder zwaar risico (bijv. hennep dat als hasjiesj of marihuana kan worden geconsumeerd) en drugs met een onaanvaardbaar risico. Door deze wetswijziging is het de overheid gelukt om de handel in diverse soorten drugs harder aan te pakken, daarbij is het ook nog eens zo dat het gebruik van hennep uit het zware criminele circuit is gehaald. Het is zelfs zo dat een hoeveelheid van 5 gram hennep (een paar jaar geleden was dit nog 30 gram) in bezit hebben voor eigen consumptie niet strafbaar meer is. Er is vanuit het buitenland altijd veel kritiek op het Nederlandse gedoogbeleid, zoals ons drugsbeleid dan ook wel genoemd wordt. Uit onderzoek is gebleken dat de Nederlandse aanpak van drugs een positief effect heeft op de volksgezondheid. Aan de andere kant is het ondanks de ‘scheidingswet van 1976’ nog steeds niet gelukt om de illegale verkoop en het gebruik van harddrugs te verminderen, sterker nog: deze neemt nog steeds toe. Ook is het een feit dat in Amsterdam de grootste aanbieder van canabiszaden van de wereld gevestigd is, namelijk de koffieshop Sensi Seeds. Mijn buitenlandse vriend heeft zijn ideeën over Amsterdam dus niet helemaal uit de lucht gegrepen. Een verontrustende ontwikkeling op dit moment is ook de drugscriminaliteit via het internet. In deze sector lijkt het erop dat Nederland marktleider aan het worden is. Uit onderzoek is gebleken dat er op dit moment zo’n 1000 internetpagina’s zijn die canabiszaden aanbieden. Deze sites

luilekkerlezen 26

luilekkerlezen 27

komen voor het grootste gedeelte voor rekening van Nederland en Zwitserland. In de politiek is het Nederlandse drugsbeleid bijna het gesprek van de dag. Het lijkt er wel een beetje op dat we met onze handen in het haar zitten; want hoe en waar is de weg terug in een bijna frank en vrij gedoogbeleid waar de hele wereld steil van achterover slaat? Wel blijkt er aangetoond te zijn dat Nederland, in vergelijking tot het buitenland, een kleiner aantal minderjarige verslaafden en minder drugsdoden telt. Naast alle opschudding over ons gedoogbeleid is er dus ook nog wel iets positiefs uit voortgevloeid. Als je het drugsbeleid vanuit Nederland bekijkt en nader ingaat op de intenties waarmee dit beleid opgezet is, kunnen we het volgende concluderen. Over het algemeen zien Nederlanders het drugsbeleid als een rechtvaardig systeem, niet zonder fouten, maar het beste wat er mogelijk is, weloverwogen, de uitkomst van een democratisch proces, ofwel: een nauwkeurig compromis. De opstand vanuit andere landen heeft er wel eens toe geleid dat een Franse politicus Nederland benoemde als ‘narco-staat’. Het enige verschil tussen Nederland en het buitenland is dat Nederland de waarheid wat drugs in eigen land betreft onder ogen wil zien. Dit is niet altijd een pretje. In ons land zien we drugsgebruikers (dus niet de handelaren) als zielige wezens, het zijn voor ons meer slachtoffers dan misdadigers. Maar ook al zijn junks niet de meest plezierige mensen om in je buurt te hebben, met ons nuchtere Hollandse verstand hebben we wel het vermogen om ze te zien als mensen net als jij en ik.We vinden dat deze mensen

komen voor het grootste gedeelte voor rekening van Nederland en Zwitserland. In de politiek is het Nederlandse drugsbeleid bijna het gesprek van de dag. Het lijkt er wel een beetje op dat we met onze handen in het haar zitten; want hoe en waar is de weg terug in een bijna frank en vrij gedoogbeleid waar de hele wereld steil van achterover slaat? Wel blijkt er aangetoond te zijn dat Nederland, in vergelijking tot het buitenland, een kleiner aantal minderjarige verslaafden en minder drugsdoden telt. Naast alle opschudding over ons gedoogbeleid is er dus ook nog wel iets positiefs uit voortgevloeid. Als je het drugsbeleid vanuit Nederland bekijkt en nader ingaat op de intenties waarmee dit beleid opgezet is, kunnen we het volgende concluderen. Over het algemeen zien Nederlanders het drugsbeleid als een rechtvaardig systeem, niet zonder fouten, maar het beste wat er mogelijk is, weloverwogen, de uitkomst van een democratisch proces, ofwel: een nauwkeurig compromis. De opstand vanuit andere landen heeft er wel eens toe geleid dat een Franse politicus Nederland benoemde als ‘narco-staat’. Het enige verschil tussen Nederland en het buitenland is dat Nederland de waarheid wat drugs in eigen land betreft onder ogen wil zien. Dit is niet altijd een pretje. In ons land zien we drugsgebruikers (dus niet de handelaren) als zielige wezens, het zijn voor ons meer slachtoffers dan misdadigers. Maar ook al zijn junks niet de meest plezierige mensen om in je buurt te hebben, met ons nuchtere Hollandse verstand hebben we wel het vermogen om ze te zien als mensen net als jij en ik.We vinden dat deze mensen

luilekkerlezen 28

luilekkerlezen 29

ook recht hebben op een bestaan, of beter gezegd: we vinden dat deze mensen gedoogd moeten worden en dus dat we ze moeten helpen. Om even terug te komen op ‘Nederland als luilekkerland’ kom ik tot het volgende. In dit luilekkerland mag je je legaal begeven in hogere sferen op welke plaats dan ook, je mag zelfs de middelen om in hogere sferen te komen tot 5 gram in je bezit hebben. Door het drugsbeleid te behandelen wordt het gegeven ‘Nederland als luilekkerland’ wederom benadrukt. Ook is door het bovenstaande de uitzonderingspositie van Nederland in de wereld weer wat duidelijker geworden.

ook recht hebben op een bestaan, of beter gezegd: we vinden dat deze mensen gedoogd moeten worden en dus dat we ze moeten helpen. Om even terug te komen op ‘Nederland als luilekkerland’ kom ik tot het volgende. In dit luilekkerland mag je je legaal begeven in hogere sferen op welke plaats dan ook, je mag zelfs de middelen om in hogere sferen te komen tot 5 gram in je bezit hebben. Door het drugsbeleid te behandelen wordt het gegeven ‘Nederland als luilekkerland’ wederom benadrukt. Ook is door het bovenstaande de uitzonderingspositie van Nederland in de wereld weer wat duidelijker geworden.

1.4 alles is aanwezig, Nederland geglobaliseerd!

1.4 alles is aanwezig, Nederland geglobaliseerd!

In de inleiding van dit hoofdstuk probeerde ik mijn buitenlandse vriend het leven in Nederland uit te leggen. Om deze uitleg compleet te maken zou ik hem ook vertellen dat alles wat in de wereld verkrijgbaar is, ook bijna allemaal in ons kikkerlandje verkrijgbaar is. He? zou hij zeggen, maar in Nederland kan je toch alleen kaas en tulpen krijgen? Nee, goede vriend, die tijd is geweest.Als je het hebt over bijvoorbeeld eten, dan hebben we echt veel meer dan alleen kaas. Zal ik zomaar even wat voorbeelden geven? Wat dacht je van Chinees, Grieks,Turks, Italiaans, Thais, Mexicaans, Japans, Frans? Qua eten zou je al kunnen concluderen dat bijna alles aanwezig is, welke smaak of keuken je maar wilt. Dit is ook niet gek als je bedenkt dat ons kikkerlandje in

In de inleiding van dit hoofdstuk probeerde ik mijn buitenlandse vriend het leven in Nederland uit te leggen. Om deze uitleg compleet te maken zou ik hem ook vertellen dat alles wat in de wereld verkrijgbaar is, ook bijna allemaal in ons kikkerlandje verkrijgbaar is. He? zou hij zeggen, maar in Nederland kan je toch alleen kaas en tulpen krijgen? Nee, goede vriend, die tijd is geweest.Als je het hebt over bijvoorbeeld eten, dan hebben we echt veel meer dan alleen kaas. Zal ik zomaar even wat voorbeelden geven? Wat dacht je van Chinees, Grieks,Turks, Italiaans, Thais, Mexicaans, Japans, Frans? Qua eten zou je al kunnen concluderen dat bijna alles aanwezig is, welke smaak of keuken je maar wilt. Dit is ook niet gek als je bedenkt dat ons kikkerlandje in

luilekkerlezen 30

luilekkerlezen 31

Rotterdam de grootste haven van de wereld bezit. We kunnen alles importeren wat we maar willen, en waar vandaan we maar willen. Ook aspecten waar je van kan zeggen dat ze in veel vormen aanwezig zijn, zijn nationaliteiten, culturen en geloven. In Nederland kan je buurman alle mogelijke nationaliteiten hebben die je maar kan bedenken, ook omdat je in Nederland over het algemeen veel buurmannen hebt. Nederland staat op nummer vier van de wereld als het gaat om bevolkingsdichtheid. Daarnaast kun je je in dit land aansluiten bij welk geloof je maar wilt: Christelijk, Islamitisch, Jodendom, etc. Kortom: culturen die we over de hele wereld tegenkomen leven ook naast elkaar in een landje als Nederland. Zo kan ik nog wel even doorgaan met voorbeelden die onderbouwen dat Nederland een gebied is waar in ieder opzicht bijna alles aanwezig is, denk aan literatuur, mode, muziek, onderwijsvormen, etc. In dit opzicht is Nederland dus zeker te benoemen als luilekkerland. Maar is dit nu wel zo nodig? Waar blijft op deze manier bijvoorbeeld het animo om nog naar het buitenland te gaan, als in je eigen land toch alles aanwezig is? Ik heb het gevoel dat de wereld met al zijn diverse landen er, dankzij deze globalisering, niet origineler op wordt maar juist anoniemer. Dit alles komt voornamelijk voort uit het feit dat Nederland zeer open staat voor contacten met het buitenland. Nederlanders trekken er graag op uit en hebben er dan ook voor gezorgd dat invloeden uit de rest van de wereld bij ons een plaats in de maatschappij hebben gekregen. Daarnaast spelen de ligging van Nederland en de al eerder genoemde Rotterdamse haven natuurlijk ook een

Rotterdam de grootste haven van de wereld bezit. We kunnen alles importeren wat we maar willen, en waar vandaan we maar willen. Ook aspecten waar je van kan zeggen dat ze in veel vormen aanwezig zijn, zijn nationaliteiten, culturen en geloven. In Nederland kan je buurman alle mogelijke nationaliteiten hebben die je maar kan bedenken, ook omdat je in Nederland over het algemeen veel buurmannen hebt. Nederland staat op nummer vier van de wereld als het gaat om bevolkingsdichtheid. Daarnaast kun je je in dit land aansluiten bij welk geloof je maar wilt: Christelijk, Islamitisch, Jodendom, etc. Kortom: culturen die we over de hele wereld tegenkomen leven ook naast elkaar in een landje als Nederland. Zo kan ik nog wel even doorgaan met voorbeelden die onderbouwen dat Nederland een gebied is waar in ieder opzicht bijna alles aanwezig is, denk aan literatuur, mode, muziek, onderwijsvormen, etc. In dit opzicht is Nederland dus zeker te benoemen als luilekkerland. Maar is dit nu wel zo nodig? Waar blijft op deze manier bijvoorbeeld het animo om nog naar het buitenland te gaan, als in je eigen land toch alles aanwezig is? Ik heb het gevoel dat de wereld met al zijn diverse landen er, dankzij deze globalisering, niet origineler op wordt maar juist anoniemer. Dit alles komt voornamelijk voort uit het feit dat Nederland zeer open staat voor contacten met het buitenland. Nederlanders trekken er graag op uit en hebben er dan ook voor gezorgd dat invloeden uit de rest van de wereld bij ons een plaats in de maatschappij hebben gekregen. Daarnaast spelen de ligging van Nederland en de al eerder genoemde Rotterdamse haven natuurlijk ook een

luilekkerlezen 32

luilekkerlezen 33

grote rol.Wat ik wel als kanttekening wil plaatsen is dat, door het grote aanbod op verschillende gebieden, het ook steeds moeilijker wordt om keuzes te maken, tenminste de juiste keuzen. Het lijkt wel of alles mogelijk is. Op deze vraag zal ik straks, in het hoofdstuk over de consequenties van Nederland als luilekkerland, terugkomen. Lees gerust verder, en vergeet vooral niet af en toe van zij te wisselen.

grote rol.Wat ik wel als kanttekening wil plaatsen is dat, door het grote aanbod op verschillende gebieden, het ook steeds moeilijker wordt om keuzes te maken, tenminste de juiste keuzen. Het lijkt wel of alles mogelijk is. Op deze vraag zal ik straks, in het hoofdstuk over de consequenties van Nederland als luilekkerland, terugkomen. Lees gerust verder, en vergeet vooral niet af en toe van zij te wisselen.

luilekkerlezen 34

luilekkerlezen 35

hoofdstuk 2 Handyisme

hoofdstuk 2 Handyisme

2.1 inleiding

2.1 inleiding

In de geschiedenis is gebleken dat elke tijd zijn eigen -ismes kent en naar mijn menig leven we op dit moment in de periode van het handyisme. Het handyisme, hoor ik je denken, daar heb ik nog nooit van gehoord. Dat kan kloppen. Ik heb deze term dan ook zelf bedacht. Handyisme is een benaming voor een tijd waarin alles geacht wordt handig, makkelijk, snel en simpel te zijn. Dit zijn tegenwoordig de belangrijkste criteria bij de ontwikkelingen van onze dagelijkse levensbehoeften. In de komende paragrafen zal ik aan de hand van voorbeelden en gesignaleerde ontwikkelingen het handyisme uitleggen. Op de eerste plaats zal ik ingaan op de overgang van een industriële revolutie naar een convenience revolutie, waar we op dit moment middenin zitten. Daarnaast zal ik proberen te achterhalen of we door reclame en commercie worden gestimuleerd tot handyisme of dat we het zelf zijn die behoefte hebben aan alles wat maar handig, makkelijk, snel en simpel is.Tenslotte zal ik ingaan op de laatste snufjes als het om handyisme gaat, namelijk de zogenoemde ‘intelligente producten’.

In de geschiedenis is gebleken dat elke tijd zijn eigen -ismes kent en naar mijn menig leven we op dit moment in de periode van het handyisme. Het handyisme, hoor ik je denken, daar heb ik nog nooit van gehoord. Dat kan kloppen. Ik heb deze term dan ook zelf bedacht. Handyisme is een benaming voor een tijd waarin alles geacht wordt handig, makkelijk, snel en simpel te zijn. Dit zijn tegenwoordig de belangrijkste criteria bij de ontwikkelingen van onze dagelijkse levensbehoeften. In de komende paragrafen zal ik aan de hand van voorbeelden en gesignaleerde ontwikkelingen het handyisme uitleggen. Op de eerste plaats zal ik ingaan op de overgang van een industriële revolutie naar een convenience revolutie, waar we op dit moment middenin zitten. Daarnaast zal ik proberen te achterhalen of we door reclame en commercie worden gestimuleerd tot handyisme of dat we het zelf zijn die behoefte hebben aan alles wat maar handig, makkelijk, snel en simpel is.Tenslotte zal ik ingaan op de laatste snufjes als het om handyisme gaat, namelijk de zogenoemde ‘intelligente produkten’.

luilekkerlezen 36

luilekkerlezen 37

2.2 van industriële revolutie naar convenience revolutie.

2.2 van industriële revolutie naar convenience revolutie.

Tja, de industriële revolutie, wanneer begon die ook alweer? Lang, lang geleden, ongeveer in het midden van de 18e eeuw startte de industriële revolutie in Engeland. Er brak een tijdperk aan dat gekenmerkt werd door mechanisering van de industrie, dit alles was te danken aan de ontwikkeling van de stoommachine in 1769. Het kwam er in het kort op neer dat de handarbeid overgenomen werd door de stoomkracht aangedreven machines. Dit was nog maar het begin, de ontwikkeling van diverse machines en apparaten was vanaf toen onhoudbaar. Om een voorbeeld te geven: een boer werkte vroeger op het land en is tegenwoordig, dankzij de industriële revolutie, eigenaar van een onderneming die moet onderhandelen met banken en overweg moet kunnen met computers die regelen welke koe wanneer hoeveel voedsel krijgt en wordt gemolken. Door de komst van mechanisering en automatisering is van veel handarbeid hoofdarbeid gemaakt. Om nog even terug te komen op mijn stelling over Nederland als luilekkerland; We kunnen beter zeggen dat Nederland in zoverre een luilekkerland is dat alles aanwezig is zonder dat je er fysieke arbeid voor hoeft te verrichten. De stelling dat in Nederland alles te krijgen is zonder dat je er überhaupt voor behoeft te werken is dus bij deze genuanceerd. Als je kijkt naar de gevolgen van deze ontwikkeling lijkt een luilekkerleven in Nederland steeds onwaarschijnlijker. Door de toegenomen geestelijk belasting van onze dagelijkse bezigheden zijn ook

Tja, de industriële revolutie, wanneer begon die ook alweer? Lang, lang geleden, ongeveer in het midden van de 18e eeuw startte de industriële revolutie in Engeland. Er brak een tijdperk aan dat gekenmerkt werd door mechanisering van de industrie, dit alles was te danken aan de ontwikkeling van de stoommachine in 1769. Het kwam er in het kort op neer dat de handarbeid overgenomen werd door de stoomkracht aangedreven machines. Dit was nog maar het begin, de ontwikkeling van diverse machines en apparaten was vanaf toen onhoudbaar. Om een voorbeeld te geven: een boer werkte vroeger op het land en is tegenwoordig, dankzij de industriële revolutie, eigenaar van een onderneming die moet onderhandelen met banken en overweg moet kunnen met computers die regelen welke koe wanneer hoeveel voedsel krijgt en wordt gemolken. Door de komst van mechanisering en automatisering is van veel handarbeid hoofdarbeid gemaakt. Om nog even terug te komen op mijn stelling over Nederland als luilekkerland; We kunnen beter zeggen dat Nederland in zoverre een luilekkerland is dat alles aanwezig is zonder dat je er fysieke arbeid voor hoeft te verrichten. De stelling dat in Nederland alles te krijgen is zonder dat je er überhaupt voor behoeft te werken is dus bij deze genuanceerd. Als je kijkt naar de gevolgen van deze ontwikkeling lijkt een luilekkerleven in Nederland steeds onwaarschijnlijker. Door de toegenomen geestelijk belasting van onze dagelijkse bezigheden zijn ook

luilekkerlezen 38

luilekkerlezen 39

begrippen als extreme geestelijke vermoeidheid, stress, overspannenheid en burnout niet meer weg te denken; het zijn eerder de logische gevolgen van deze ontwikkelingen. Ook voelen wij Nederlanders ons soms te betrokken bij ons werk, we nemen het zelfs regelmatig mee naar huis. Dit is weer een gevolg van het managementklimaat dat op ons werk heerst. Algemeen gezegd wordt het Nederlandse managementklimaat gekenmerkt door menselijkheid, vriendelijkheid en niet een baas die gebruik maakt van zijn personeel. Door het creëren van bovenstaande sfeer op het werk kan dezelfde baas die daar verantwoordelijk voor is ook steeds vanzelfsprekender rekenen op de loyaliteit en betrokkenheid van zijn medewerkers, ook als de omstandigheden spoed, overwerk en stress vereisen. Het is dus in dit opzicht niet voor niets dat ongeveer eenderde van de arbeidsongeschikten in ons land, door psychische klachten als een burnout in de wao is beland. De ontwikkelingen zijn snel gegaan. Eind jaren zeventig was het deel psychische wao-ers nog maar ééntiende van het totaal. Doordat er op het werk steeds meer van ons verwacht wordt, hebben veel mensen thuis geen zin meer om ook nog eens het huishouden te regelen. Een trend, overgewaaid uit de Verenigde Staten, die we daarom ook in Nederland op dit moment signaleren is ‘outsourcing’. Outsourcing houdt in dat je alle dagelijkse o zo onbelangrijke beslommeringen uitbesteed. In Nederland bestaat op dit moment een Stichting, hoe kan het ook anders, genaamd: Lekker Leven. Deze stichting bemiddelt in het verrichten van klusjes in huis en boodschappen

begrippen als extreme geestelijke vermoeidheid, stress, overspannenheid en burnout niet meer weg te denken; het zijn eerder de logische gevolgen van deze ontwikkelingen. Ook voelen wij Nederlanders ons soms te betrokken bij ons werk, we nemen het zelfs regelmatig mee naar huis. Dit is weer een gevolg van het managementklimaat dat op ons werk heerst. Algemeen gezegd wordt het Nederlandse managementklimaat gekenmerkt door menselijkheid, vriendelijkheid en niet een baas die gebruik maakt van zijn personeel. Door het creëren van bovenstaande sfeer op het werk kan dezelfde baas die daar verantwoordelijk voor is ook steeds vanzelfsprekender rekenen op de loyaliteit en betrokkenheid van zijn medewerkers, ook als de omstandigheden spoed, overwerk en stress vereisen. Het is dus in dit opzicht niet voor niets dat ongeveer eenderde van de arbeidsongeschikten in ons land, door psychische klachten als een burnout in de wao is beland. De ontwikkelingen zijn snel gegaan. Eind jaren zeventig was het deel psychische wao-ers nog maar ééntiende van het totaal. Doordat er op het werk steeds meer van ons verwacht wordt, hebben veel mensen thuis geen zin meer om ook nog eens het huishouden te regelen. Een trend, overgewaaid uit de Verenigde Staten, die we daarom ook in Nederland op dit moment signaleren is ‘outsourcing’. Outsourcing houdt in dat je alle dagelijkse o zo onbelangrijke beslommeringen uitbesteed. In Nederland bestaat op dit moment een Stichting, hoe kan het ook anders, genaamd: Lekker Leven. Deze stichting bemiddelt in het verrichten van klusjes in huis en boodschappen

luilekkerlezen 40

luilekkerlezen 41

doen. Ook mogelijkheden als boodschappen doen via de website van Edah, Albert Heijn of C1000, je vieze kleding afleveren bij ‘de Strijkshop’, je nieuwe kleding of cadeautjes laten kopen door je ‘personal shopper’ en je huis op laten ruimen door je ‘personal organizer’, horen helemaal in dit rijtje thuis. Deze diensten hebben voor een ware convenience revolutie, ofwel een gemaksrevolutie gezorgd. Dit alles onder het mom dat we zo’n druk en intens leven hebben waardoor we echt geen tijd en energie meer hebben om alles zelf te doen.Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan?

doen. Ook mogelijkheden als boodschappen doen via de website van Edah, Albert Heijn of C1000, je vieze kleding afleveren bij ‘de Strijkshop’, je nieuwe kleding of cadeautjes laten kopen door je ‘personal shopper’ en je huis op laten ruimen door je ‘personal organizer’, horen helemaal in dit rijtje thuis. Deze diensten hebben voor een ware convenience revolutie, ofwel een gemaksrevolutie gezorgd. Dit alles onder het mom dat we zo’n druk en intens leven hebben waardoor we echt geen tijd en energie meer hebben om alles zelf te doen.Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan?

2.3 vraag creëert aanbod, aanbod creëert vraag.

2.3 vraag creëert aanbod, aanbod creëert vraag.

Zoals ik in het vorige paragraaf al aangaf bevinden we ons op dit moment in een convenience revolutie. Ook heb ik al aangegeven dat deze ontwikkeling alles te maken heeft met ons veelal dagelijks o zo drukke bestaan. Stel voor je komt thuis van je werk, je hebt voor de zoveelste keer weer een drukke en zware dag achter de rug. Het laatste waar je dan zin in hebt is boodschappen doen, koken, afwassen, stofzuigen, strijken, en ga zo maar door. Je hoofd staat meer naar uitgezakt op de bank hangen en een tijdschriftje lezen, dit doe je dan ook.Terwijl je de bladzijden van het tijdschrift omslaat wordt je blik constant getrokken door allemaal uitnodigende advertenties. Wat vertellen deze prachtige plaatjes en praatjes jou? Ze zeggen dat het leven niet moeilijk is, het is maar hoe moeilijk je het jezelf

Zoals ik in het vorige paragraaf al aangaf bevinden we ons op dit moment in een convenience revolutie. Ook heb ik al aangegeven dat deze ontwikkeling alles te maken heeft met ons veelal dagelijks o zo drukke bestaan. Stel voor je komt thuis van je werk, je hebt voor de zoveelste keer weer een drukke en zware dag achter de rug. Het laatste waar je dan zin in hebt is boodschappen doen, koken, afwassen, stofzuigen, strijken, en ga zo maar door. Je hoofd staat meer naar uitgezakt op de bank hangen en een tijdschriftje lezen, dit doe je dan ook.Terwijl je de bladzijden van het tijdschrift omslaat wordt je blik constant getrokken door allemaal uitnodigende advertenties. Wat vertellen deze prachtige plaatjes en praatjes jou? Ze zeggen dat het leven niet moeilijk is, het is maar hoe moeilijk je het jezelf

luilekkerlezen 42

luilekkerlezen 43

maakt. En vergeet vooral niet: gemak dient de mens. Er is een overvloed aan producten en diensten die jouw leven net dat tikkeltje gemakkelijker kunnen maken. Een duit uit het zakje van al deze overtuigende slogans van merken en producten waar de beloftes vanaf druipen. Postbank: maakt ‘t makkelijk / Albert Heijn: u houdt tijd over met onze culinaire sauzen / Maggie: een beetje van jezelf en een beetje van Maggie / Aardappeltjes van Cela Vita: Lekker vers, Lekker makkelijk / Glassex Badkamerreiniger: Snel en moeiteloos glanzend schoon / Citroenfrisse hygiënische doekjes van Glorix: Altijd makkelijk en fris / Ei: Lekker snel, snel lekker / Triplogic: Wij maken het makkelijk / Dutchtone: handig van Dutchtone. En ga zo maar door. In de reclame lijkt ‘makkelijk’ tegenwoordig ‘het toverwoord’ om producten aan de man te krijgen. Blijkbaar is er ook vraag naar deze ‘handige’ producten, ons dagelijks bestaan is al zo druk bezet, aan het huishouden en andere ‘onbelangrijke zaken’ willen we zo min mogelijk energie en tijd kwijt zijn. Zoveel jaar geleden was je nog uniek als je een afwasmachine had, nu hoort deze gemaksuitvinding thuis in een standaard Brugmankeuken, die je overigens lekker makkelijk ook op je vrije zondag kunt bestellen. Naast het feit dat we deze ontwikkelingen in de huishoudelijke taken als schoonmaken, strijken, afwassen en stofzuigen zien, heerst er ook zeker een dergelijke ontwikkeling in de voedingsbranche. We willen wel eten maar wel makkelijk en snel en als het een beetje voedzaam is, is dat mooi meegenomen. De grote opkomst van verschillende soorten gemaksvoedsel is dan ook niet vreemd. Ik zal het

maakt. En vergeet vooral niet: gemak dient de mens. Er is een overvloed aan produkten en diensten die jouw leven net dat tikkeltje gemakkelijker kunnen maken. Een duit uit het zakje van al deze overtuigende slogans van merken en producten waar de beloftes vanaf druipen. Postbank: maakt ‘t makkelijk / Albert Heijn: u houdt tijd over met onze culinaire sauzen / Maggie: een beetje van jezelf en een beetje van Maggie / Aardappeltjes van Cela Vita: Lekker vers, Lekker makkelijk / Glassex Badkamerreiniger: Snel en moeiteloos glanzend schoon / Citroenfrisse hygiënische doekjes van Glorix: Altijd makkelijk en fris / Ei: Lekker snel, snel lekker / Triplogic: Wij maken het makkelijk / Dutchtone: handig van Dutchtone. En ga zo maar door. In de reclame lijkt ‘makkelijk’ tegenwoordig ‘het toverwoord’ om producten aan de man te krijgen. Blijkbaar is er ook vraag naar deze ‘handige’ producten, ons dagelijks bestaan is al zo druk bezet, aan het huishouden en andere ‘onbelangrijke zaken’ willen we zo min mogelijk energie en tijd kwijt zijn. Zoveel jaar geleden was je nog uniek als je een afwasmachine had, nu hoort deze gemaksuitvinding thuis in een standaard Brugmankeuken, die je overigens lekker makkelijk ook op je vrije zondag kunt bestellen. Naast het feit dat we deze ontwikkelingen in de huishoudelijke taken als schoonmaken, strijken, afwassen en stofzuigen zien, heerst er ook zeker een dergelijke ontwikkeling in de voedingsbranche. We willen wel eten maar wel makkelijk en snel en als het een beetje voedzaam is, is dat mooi meegenomen. De grote opkomst van verschillende soorten gemaksvoedsel is dan ook niet vreemd. Ik zal het

luilekkerlezen 44

luilekkerlezen 45

nu eerst hebben over het bekende fast-food, daarna de poeder- en magnetronmaaltijden en als laatste de belangrijkste voedingstrend voor het komende decennium: de functional foods. Fast food, ofwel op z’n Nederlands: snel voedsel. Ik zou liever zeggen snel eten, want voedzaam is fastfood in mijn optiek zeker niet. Het vult voor een geruime tijd, maar eigenlijk is het niet meer dan piepschuim dat je tot je neemt. De ontwikkeling en opkomst van fast food is weer onder de noemer ‘aanbod creëert vraag, vraag creëert aanbod’ te brengen. We kunnen het lang of kort over fast food hebben, het feit blijft: het is zeker geen gezond en smaakvol voedsel. In deze heeft fastfood dan ook een tegenhanger gekregen vanuit Italië: slow food. Het klinkt misschien flauw maar niets is minder waar. De aanhangers en voorstanders van slow food gaan juist voor de intense smaken. Het gaat hen om de authentieke gerechten, het in waarde laten van de natuurlijke eigenschappen van groente en fruit en de tijd nemen voor de bereiding van het voedsel. Weer een heel andere groep mensen is gedwongen om zich juist te voeden met opgewaardeerde voedingsmiddelen, beter gezegd ‘getransformeerde voedingsmiddelen’. De categorie die poeders, blikken en magnetronmaaltijden tot zich neemt kunnen we weer schalen onder die o zo drukke carrièremakers. Deze mensen hebben naar mijn mening nog een klein excuus om even snel iets op te warmen. Toch blijkt de markt voor deze vorm van voedsel zeer groot te zijn. Er zijn dus genoeg mensen die deze ‘stoffen’ tot zich nemen omdat ze het echt lekker vinden. Het blijkt ook zo te zijn dat

nu eerst hebben over het bekende fast-food, daarna de poeder- en magnetronmaaltijden en als laatste de belangrijkste voedingstrend voor het komende decennium: de functional foods. Fast food, ofwel op z’n Nederlands: snel voedsel. Ik zou liever zeggen snel eten, want voedzaam is fastfood in mijn optiek zeker niet. Het vult voor een geruime tijd, maar eigenlijk is het niet meer dan piepschuim dat je tot je neemt. De ontwikkeling en opkomst van fast food is weer onder de noemer ‘aanbod creëert vraag, vraag creëert aanbod’ te brengen. We kunnen het lang of kort over fast food hebben, het feit blijft: het is zeker geen gezond en smaakvol voedsel. In deze heeft fastfood dan ook een tegenhanger gekregen vanuit Italië: slow food. Het klinkt misschien flauw maar niets is minder waar. De aanhangers en voorstanders van slow food gaan juist voor de intense smaken. Het gaat hen om de authentieke gerechten, het in waarde laten van de natuurlijke eigenschappen van groente en fruit en de tijd nemen voor de bereiding van het voedsel. Weer een heel andere groep mensen is gedwongen om zich juist te voeden met opgewaardeerde voedingsmiddelen, beter gezegd ‘getransformeerde voedingsmiddelen’. De categorie die poeders, blikken en magnetronmaaltijden tot zich neemt kunnen we weer schalen onder die o zo drukke carrièremakers. Deze mensen hebben naar mijn mening nog een klein excuus om even snel iets op te warmen. Toch blijkt de markt voor deze vorm van voedsel zeer groot te zijn. Er zijn dus genoeg mensen die deze ‘stoffen’ tot zich nemen omdat ze het echt lekker vinden. Het blijkt ook zo te zijn dat

luilekkerlezen 46

luilekkerlezen 47

er geen verschil in voedingswaarde is tussen bijvoorbeeld een verse aardappel van het land waar je een puree van maakt en zo’n akelig zakje met gelige poeder waar, als je er water bij gooit, iets uit ontstaat dat op een puree lijkt. Het enige verschil waar sprake van is, is dat bij poedermaaltijden chemische toevoegingen als conserveringsmiddelen om de hoek komen kijken. En wat ik denk nog veel belangrijker is: de smaak. Kortom waar een slow food aanhanger er van overtuigd is dat een aardappel goed is zoals hij is en geen toevoeging nodig heeft, zegt de voorstander van poeders dat het o zo makkelijk en lekker is om uit een zakje te eten. Het gaat qua eten dus eigenlijk om een verschil in smaak en mentaliteit wat koken betreft. In Amerika schijnen zelf huizen gebouwd te worden waarin een keuken nog bestaat uit alleen een magnetron en een wasbak (over smaak en mentaliteit gesproken…). Naast de smaak van voedsel zijn we ons tegenwoordig ook wel bewust van wat we eten.We weten echt wel dat fast food ongezond is en dat een keer groente en twee stuks fruit via de voedingswijzer het beste zou zijn voor onze gezondheid. Maar ja, gemak dient nog steeds de mens en er zijn al teveel zaken waar we ons druk over moeten maken. Een, bijna logische, ontwikkeling die we de laatste jaren kunnen signaleren is dat veel consumenten hun slechte eetgedrag compenseren met het gebruik van aanvullende vitaminen, mineralen en andere bouwstoffen. Om binnen het bovenstaande ook de gedachte ‘gemak dient de mens’ te betrekken is er nog een vorm van voedsel die ik wil behandelen, namelijk: functional foods. Functional foods zijn producten die de grens

er geen verschil in voedingswaarde is tussen bijvoorbeeld een verse aardappel van het land waar je een puree van maakt en zo’n akelig zakje met gelige poeder waar, als je er water bij gooit, iets uit ontstaat dat op een puree lijkt. Het enige verschil waar sprake van is, is dat bij poedermaaltijden chemische toevoegingen als conserveringsmiddelen om de hoek komen kijken. En wat ik denk nog veel belangrijker is: de smaak. Kortom waar een slow food aanhanger er van overtuigd is dat een aardappel goed is zoals hij is en geen toevoeging nodig heeft, zegt de voorstander van poeders dat het o zo makkelijk en lekker is om uit een zakje te eten. Het gaat qua eten dus eigenlijk om een verschil in smaak en mentaliteit wat koken betreft. In Amerika schijnen zelf huizen gebouwd te worden waarin een keuken nog bestaat uit alleen een magnetron en een wasbak (over smaak en mentaliteit gesproken…). Naast de smaak van voedsel zijn we ons tegenwoordig ook wel bewust van wat we eten.We weten echt wel dat fast food ongezond is en dat een keer groente en twee stuks fruit via de voedingswijzer het beste zou zijn voor onze gezondheid. Maar ja, gemak dient nog steeds de mens en er zijn al teveel zaken waar we ons druk over moeten maken. Een, bijna logische, ontwikkeling die we de laatste jaren kunnen signaleren is dat veel consumenten hun slechte eetgedrag compenseren met het gebruik van aanvullende vitaminen, mineralen en andere bouwstoffen. Om binnen het bovenstaande ook de gedachte ‘gemak dient de mens’ te betrekken is er nog een vorm van voedsel die ik wil behandelen, namelijk: functional foods. Functional foods zijn producten die de grens

luilekkerlezen 48

luilekkerlezen 49

tussen voedingsmiddelen en medicijnen laten vervagen. Denk bij functional foods aan bijvoorbeeld: Actimel,Vifit,Yakult (allen goed voor de darmflora), Optimel (met melkzuurbacteriën en extra vitaminen), Stimulans (tegen constipatie), Calcium Plus melk (voor stevige botten), Becel Pro Aktief (voor de verlaging van het cholesterolgehalte), en ga zo maar door. Kortom: we kunnen op diverse manieren voedsel tot ons nemen, maar het zijn ook weer de producten met het grootste ‘gemak dient de mens’gehalte, zoals de functional foods, die als belangrijkste voedingstrend voor het komende decennium op het programma staan.

tussen voedingsmiddelen en medicijnen laten vervagen. Denk bij functional foods aan bijvoorbeeld: Actimel,Vifit,Yakult (allen goed voor de darmflora), Optimel (met melkzuurbacteriën en extra vitaminen), Stimulans (tegen constipatie), Calcium Plus melk (voor stevige botten), Becel Pro Aktief (voor de verlaging van het cholesterolgehalte), en ga zo maar door. Kortom: we kunnen op diverse manieren voedsel tot ons nemen, maar het zijn ook weer de producten met het grootste ‘gemak dient de mens’gehalte, zoals de functional foods, die als belangrijkste voedingstrend voor het komende decennium op het programma staan.

2.4 van produkt naar dienst naar intelligent produkt.

2.4 van produkt naar dienst naar intelligent produkt.

Het bedrijfsleven ondergaat heden ten dagen een verandering. Deze verandering past ook zeker binnen de tijd van het handyisme. Deze verandering is namelijk die van produktenleveranciers naar dienstenleveranciers. Om een voorbeeld te geven: vroeger kocht je een verwarmingsketel en mocht deze kapot gaan belde je de leverancier op en deze kwam dan een paar dagen later een keer langs om de ketel te maken. Tegenwoordig is het aspect van service bijna belangrijker geworden dan het produkt dat je bij een bepaald bedrijf kunt kopen. Door bepaalde ontwikkelingen kunnen bedrijven nu, wat betreft service, anticiperen op de consument. Ik zal een voorbeeld geven: Je koopt tegenwoordig een wasmachine, ingesloten in het aankoopbedrag

Het bedrijfsleven ondergaat heden ten dagen een verandering. Deze verandering past ook zeker binnen de tijd van het handyisme. Deze verandering is namelijk die van produktenleveranciers naar dienstenleveranciers. Om een voorbeeld te geven: vroeger kocht je een verwarmingsketel en mocht deze kapot gaan belde je de leverancier op en deze kwam dan een paar dagen later een keer langs om de ketel te maken. Tegenwoordig is het aspect van service bijna belangrijker geworden dan het produkt dat je bij een bepaald bedrijf kunt kopen. Door bepaalde ontwikkelingen kunnen bedrijven nu, wat betreft service, anticiperen op de consument. Ik zal een voorbeeld geven: Je koopt tegenwoordig een wasmachine, ingesloten in het aankoopbedrag

luilekkerlezen 50

luilekkerlezen 51

zit een volledig service-pakket. Van garantie tot gratis onderhoudsbeurt, alles is inbegrepen. Een belangrijk aspect wat je er ook bij krijgt is een chip in de wasmachine. Op deze chip wordt alle informatie met betrekking tot de eigenschappen en het gebruik van de wasmachine opgeslagen.Via een satelietverbinding kan de leverancier van jouw wasmachine nauwkeurig in de gaten houden hoe deze zich ontwikkelt. Ook geeft de wasmachine aan dat er eventueel een kans in zit dat er over drie wasbeurten een storing zal optreden. Dit kan de leverancier dus op een computer registreren en al voor dat jij zelf weet dat je wasmachine er over drie wasbeurten mee op zal houden staat de monteur al op de stoep. Is dat handig, of is dat handig? Nooit meer overvolle wasmanden omdat je wasmachine een aantal dagen buiten gebruik is, nooit meer wachten totdat er een monteur komt om deze te repareren. Door dit voorbeeld moge het duidelijk zijn dat bedrijven zich puur gaan inrichten op de consument waaraan ze een produkt leveren. Het principe van ’wel de lusten niet de lasten’ lijkt wel op ons voorhoofd te staan als het gaat om de aanschaf van nieuwe producten. Het is tegenwoordig vaak zo dat je kijkt wat je voor je geld krijgt naast het produkt dat je koopt, je maakt je eigen prijsvergelijkingen op basis van de bijgeleverde diensten van diverse bedrijven. Hoe mooi en aantrekkelijk de producten die je koopt ook zijn, als de moeite die je moet nemen om je producten te laten repareren (mochten ze kapot gaan) te groot is, zijn we sneller geneigd om naar een concurrent te stappen. Een ontwikkeling die voortborduurt op de zojuist

zit een volledig service-pakket. Van garantie tot gratis onderhoudsbeurt, alles is inbegrepen. Een belangrijk aspect wat je er ook bij krijgt is een chip in de wasmachine. Op deze chip wordt alle informatie met betrekking tot de eigenschappen en het gebruik van de wasmachine opgeslagen.Via een satelietverbinding kan de leverancier van jouw wasmachine nauwkeurig in de gaten houden hoe deze zich ontwikkelt. Ook geeft de wasmachine aan dat er eventueel een kans in zit dat er over drie wasbeurten een storing zal optreden. Dit kan de leverancier dus op een computer registreren en al voor dat jij zelf weet dat je wasmachine er over drie wasbeurten mee op zal houden staat de monteur al op de stoep. Is dat handig, of is dat handig? Nooit meer overvolle wasmanden omdat je wasmachine een aantal dagen buiten gebruik is, nooit meer wachten totdat er een monteur komt om deze te repareren. Door dit voorbeeld moge het duidelijk zijn dat bedrijven zich puur gaan inrichten op de consument waaraan ze een produkt leveren. Het principe van ’wel de lusten niet de lasten’ lijkt wel op ons voorhoofd te staan als het gaat om de aanschaf van nieuwe producten. Het is tegenwoordig vaak zo dat je kijkt wat je voor je geld krijgt naast het produkt dat je koopt, je maakt je eigen prijsvergelijkingen op basis van de bijgeleverde diensten van diverse bedrijven. Hoe mooi en aantrekkelijk de producten die je koopt ook zijn, als de moeite die je moet nemen om je producten te laten repareren (mochten ze kapot gaan) te groot is, zijn we sneller geneigd om naar een concurrent te stappen. Een ontwikkeling die voortborduurt op de zojuist

luilekkerlezen 52

luilekkerlezen 53

beschreven bedrijven als dienstenleveranciers, is die van de intelligente produkten. Toen ik deze term voor het eerst hoorde dacht ik direct: ‘zijn er dan ook domme producten?’ Pas toen ik ging begrijpen wat het principe is van deze intelligente producten, begreep ik direct dat alle producten die niet intelligent zijn, dom zijn. Onder dit ‘dom’ verstaan we dan producten die op zichzelf, zonder menselijke handelingen niets kunnen. Intelligente producten kunnen zelf functioneren, en zijn in deze alleen afhankelijk van het gedrag van de gebruiker. Om dit gegeven te illustreren zal ik weer een voorbeeld geven. Men neme de allernieuwste koelkast. Deze is uitgerust met een internetaansluiting. Het principe is als volgt: de koelkast kan signaleren wat er in ligt, daarnaast kan de koelkast vastleggen welke producten er met welke regelmaat gebruikt worden. Neem bijvoorbeeld margarine. Elke week gaat er een pakje margarine op, je moet dus eigenlijk een keer per week naar de Albert Heijn en niet vergeten om margarine mee te nemen. Met deze nieuwe koelkast is dat verleden tijd. De koelkast weet dat jij elke week een pakje margarine op maakt, voordat het pakje ook maar op is maakt de koelkast verbinding met het internet. Zo kan deze vervolgens via de boodschappenjongens van www.albert.nl (de handige internetsupermarkt van Albert Heijn) ervoor zorgen dat de margarine in jouw koelkast elke week wordt aangevuld. Kortom: geen omkijken meer naar je wekelijkse boodschappen, en wederom weer tijd over voor belangrijkere zaken.

beschreven bedrijven als dienstenleveranciers, is die van de intelligente produkten. Toen ik deze term voor het eerst hoorde dacht ik direct: ‘zijn er dan ook domme producten?’ Pas toen ik ging begrijpen wat het principe is van deze intelligente producten, begreep ik direct dat alle producten die niet intelligent zijn, dom zijn. Onder dit ‘dom’ verstaan we dan producten die op zichzelf, zonder menselijke handelingen niets kunnen. Intelligente producten kunnen zelf functioneren, en zijn in deze alleen afhankelijk van het gedrag van de gebruiker. Om dit gegeven te illustreren zal ik weer een voorbeeld geven. Men neme de allernieuwste koelkast. Deze is uitgerust met een internetaansluiting. Het principe is als volgt: de koelkast kan signaleren wat er in ligt, daarnaast kan de koelkast vastleggen welke producten er met welke regelmaat gebruikt worden. Neem bijvoorbeeld margarine. Elke week gaat er een pakje margarine op, je moet dus eigenlijk een keer per week naar de Albert Heijn en niet vergeten om margarine mee te nemen. Met deze nieuwe koelkast is dat verleden tijd. De koelkast weet dat jij elke week een pakje margarine op maakt, voordat het pakje ook maar op is maakt de koelkast verbinding met het internet. Zo kan deze vervolgens via de boodschappenjongens van www.albert.nl (de handige internetsupermarkt van Albert Heijn) ervoor zorgen dat de margarine in jouw koelkast elke week wordt aangevuld. Kortom: geen omkijken meer naar je wekelijkse boodschappen, en wederom weer tijd over voor belangrijkere zaken.

luilekkerlezen 54

luilekkerlezen 55

hoofdstuk 3 In luilekkerland een luilekkerleven?

hoofdstuk 3 In luilekkerland een luilekkerleven?

3.1 inleiding

3.1 inleiding

Tja, er is veel op je afgekomen in de voorafgaande hoofdstukken. Waarschijnlijk ben je blij dat je deze scriptie liggend moet lezen, want de ontwikkelingen in ons kikkerlandje liegen er niet om, je zou er bijna van van je stoel vallen. In de vorige hoofdstukken heb ik je vanuit verschillende invalshoeken door middel van diverse voorbeelden geprobeerd te schetsen dat Nederland in velen opzichten sterke kenmerken heeft van een luilekkerland. Wat ook duidelijk is geworden is dat Nederland in vele opzichten een uitzondering vormt op de rest van de wereld, denk maar even terug aan het sociale vangnet en het drugsbeleid. Dit is eigenlijk een paradox, want naast het feit dat Nederland deze ‘uitzonderings’-eigenschap bezit heb ik je ook verteld dat Nederland een soort afspiegeling is van de hele wereld, Nederland is geglobaliseerd. In dit laatste hoofdstuk zou ik in willen gaan op de consequenties van het leven in een luilekkerland. Is het wel zo goed dat alles in Nederland te krijgen is en dat bijna alles mogelijk is? In dit hoofdstuk zal de centrale stelling van deze scriptie ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ dan ook een prominente rol spelen.

Tja, er is veel op je afgekomen in de voorafgaande hoofdstukken. Waarschijnlijk ben je blij dat je deze scriptie liggend moet lezen, want de ontwikkelingen in ons kikkerlandje liegen er niet om, je zou er bijna van van je stoel vallen. In de vorige hoofdstukken heb ik je vanuit verschillende invalshoeken door middel van diverse voorbeelden geprobeerd te schetsen dat Nederland in velen opzichten sterke kenmerken heeft van een luilekkerland. Wat ook duidelijk is geworden is dat Nederland in vele opzichten een uitzondering vormt op de rest van de wereld, denk maar even terug aan het sociale vangnet en het drugsbeleid. Dit is eigenlijk een paradox, want naast het feit dat Nederland deze ‘uitzonderings’-eigenschap bezit heb ik je ook verteld dat Nederland een soort afspiegeling is van de hele wereld, Nederland is geglobaliseerd. In dit laatste hoofdstuk zou ik in willen gaan op de consequenties van het leven in een luilekkerland. Is het wel zo goed dat alles in Nederland te krijgen is en dat bijna alles mogelijk is? In dit hoofdstuk zal de centrale stelling van deze scriptie ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ dan ook een prominente rol spelen.

luilekkerlezen 56

luilekkerlezen 57

3.2 werk hard, maak de juiste keuzes en word vooral niet depressief

3.2 werk hard, maak de juiste keuzes en word vooral niet depressief

In dit laatste hoofdstuk wil ik graag terug komen op het voorafgaande. Dit zal dus betekenen dat de wao, het drugsbeleid, de globalisering van Nederland, de convenience revolutie, de verschillende soorten voeding en de intelligente producten nogmaals de revue zullen passeren. Ditmaal echter zal ik het meer willen hebben over de kanttekeningen bij het bovenstaande, waarbij ik zal proberen een verklaring te zoeken voor al deze ontwikkelingen. Tijdens de behandeling van de wao heb ik mij afgevraagd hoe het toch komt dat er tegenwoordig zoveel mensen kampen met psychische klachten. Dit heeft niet enkel te maken met het feit dat de handarbeid plaats heeft gemaakt voor de hoofdarbeid. Wanneer we de kwestie wao in een maatschappelijker daglicht stellen, hebben de hoge aantallen psychische wao-ers ook nog een andere oorzaak. De ontwikkelingen in Nederland hebben er voor gezorgd dat bijna alles aanwezig is en dat bijna alles kan, daarnaast leven we ook nog eens in een prestatiemaatschappij. Stel je voor dat je een baan hebt maar, door je eigen beperkte capaciteiten, lukt het je maar steeds niet om de uitblinker te zijn die je zou willen zijn. In een maatschappij met de maatstaf ‘alles kan’ lijkt het uitgesloten om te falen. Als je faalt brengt dat veel onzekerheid met zich mee. De heersende cultuur die bepaalt dat er aan succes geen grenzen zijn verbonden, maakt het leven met onzekerheden steeds moeilijker. Constant word je je ervan bewust dat jij zelf de-

In dit laatste hoofdstuk wil ik graag terug komen op het voorafgaande. Dit zal dus betekenen dat de wao, het drugsbeleid, de globalisering van Nederland, de convenience revolutie, de verschillende soorten voeding en de intelligente producten nogmaals de revue zullen passeren. Ditmaal echter zal ik het meer willen hebben over de kanttekeningen bij het bovenstaande, waarbij ik zal proberen een verklaring te zoeken voor al deze ontwikkelingen. Tijdens de behandeling van de wao heb ik mij afgevraagd hoe het toch komt dat er tegenwoordig zoveel mensen kampen met psychische klachten. Dit heeft niet enkel te maken met het feit dat de handarbeid plaats heeft gemaakt voor de hoofdarbeid. Wanneer we de kwestie wao in een maatschappelijker daglicht stellen, hebben de hoge aantallen psychische wao-ers ook nog een andere oorzaak. De ontwikkelingen in Nederland hebben er voor gezorgd dat bijna alles aanwezig is en dat bijna alles kan, daarnaast leven we ook nog eens in een prestatiemaatschappij. Stel je voor dat je een baan hebt maar, door je eigen beperkte capaciteiten, lukt het je maar steeds niet om de uitblinker te zijn die je zou willen zijn. In een maatschappij met de maatstaf ‘alles kan’ lijkt het uitgesloten om te falen. Als je faalt brengt dat veel onzekerheid met zich mee. De heersende cultuur die bepaalt dat er aan succes geen grenzen zijn verbonden, maakt het leven met onzekerheden steeds moeilijker. Constant word je je ervan bewust dat jij zelf de-

luilekkerlezen 58

luilekkerlezen 59

gene bent die verantwoordelijk is voor het feit dat je hebt gefaald. De beschreven cultuur is voor velen te belastend, het gaat er dus blijkbaar niet alleen maar om dat je in deze hectische maatschappij hard moet werken maar je hebt ook te maken met een grote verantwoordelijkheid. In onze Nederlandse maatschappij is, door het stijgende aantal psychische wao-ers, gebleken dat voor velen deze verantwoordelijkheid te zwaar is. Dit leidt vaak tot depressies welke voornamelijk in de leeftijdsklasse tussen 20 en 40 jaar voorkomen. Het aantal depressieve Nederlanders is dus groot. Het is hoog tijd om daar iets aan te doen want anders, zo is al voorspeld, zal depressiviteit na hart- en vaatziekten over 20 jaar stijgen tot volksziekte nummer twee. Kortom: leg de lat niet te hoog, ga altijd uit van je eigen capaciteiten en zodra je het gevoel hebt dat de verantwoordelijkheid te groot wordt, spreek je dan uit, vergeet vooral niet dat er nog nooit is bewezen dat elk individu overal evengoed in kan zijn. Als blijkt dat je faalt, ga je al te ver en dat kan dus leiden tot problemen.Vergeet ook nooit dat jij het zelf bent die de keuze maakt voor de situatie waar je in belandt. Nederland is nog altijd het land waarin je in vrijheid leeft en je eigen keuzen mag maken, nog sterker zelfs, je moet je eigen keuzen maken. Met het noemen van het woord ‘keuze’ komen we direct op het volgende punt dat het luilekkerleven in Nederland weer in twijfel trekt. Wat moet je kiezen als alles aanwezig is en als alles kan? Wanneer maak je de juiste keuze? En wanneer niet? Dit zijn denk ik moeilijke vragen, vooral als het gaat om het leven in Nederland. Stel dat je maar tussen

gene bent die verantwoordelijk is voor het feit dat je hebt gefaald. De beschreven cultuur is voor velen te belastend, het gaat er dus blijkbaar niet alleen maar om dat je in deze hectische maatschappij hard moet werken maar je hebt ook te maken met een grote verantwoordelijkheid. In onze Nederlandse maatschappij is, door het stijgende aantal psychische wao-ers, gebleken dat voor velen deze verantwoordelijkheid te zwaar is. Dit leidt vaak tot depressies welke voornamelijk in de leeftijdsklasse tussen 20 en 40 jaar voorkomen. Het aantal depressieve Nederlanders is dus groot. Het is hoog tijd om daar iets aan te doen want anders, zo is al voorspeld, zal depressiviteit na hart- en vaatziekten over 20 jaar stijgen tot volksziekte nummer twee. Kortom: leg de lat niet te hoog, ga altijd uit van je eigen capaciteiten en zodra je het gevoel hebt dat de verantwoordelijkheid te groot wordt, spreek je dan uit, vergeet vooral niet dat er nog nooit is bewezen dat elk individu overal evengoed in kan zijn. Als blijkt dat je faalt, ga je al te ver en dat kan dus leiden tot problemen.Vergeet ook nooit dat jij het zelf bent die de keuze maakt voor de situatie waar je in belandt. Nederland is nog altijd het land waarin je in vrijheid leeft en je eigen keuzen mag maken, nog sterker zelfs, je moet je eigen keuzen maken. Met het noemen van het woord ‘keuze’ komen we direct op het volgende punt dat het luilekkerleven in Nederland weer in twijfel trekt. Wat moet je kiezen als alles aanwezig is en als alles kan? Wanneer maak je de juiste keuze? En wanneer niet? Dit zijn denk ik moeilijke vragen, vooral als het gaat om het leven in Nederland. Stel dat je maar tussen

luilekkerlezen 60

luilekkerlezen 61

twee opties zou kunnen kiezen als het gaat werk, eten, kleding, literatuur, onderwijs, geloof, etc. Dan is het dus altijd het een of het ander en is het voor jezelf makkelijker om de balans tussen de voor- en nadelen van de twee opties op te maken. De overkill aan mogelijkheden in Nederland op alle zojuist genoemde gebieden zorgt ervoor dat het maken van de juiste keuzes steeds moeilijker wordt. Dit met het gevolg dat je op sommige gebieden zelfs geen keuzes meer durft te maken en je daardoor laat leiden door bijvoorbeeld de smaak van anderen. Ook hier, net als met de globalisering van Nederland, dreigt er op deze manier een anonimiteit te ontstaan die de originaliteit van elk individu ontneemt. Ik had het net al even over smaak. Smaak is eigenlijk een vreemd begrip, vooral in de huidige Nederlandse maatschappij. Zou jij een antwoord weten op de vraag ‘wat is de smaak van Nederland?’ Juist door de globalisering is er zoveel mogelijk dat er niet meer gesproken kan worden over een uniforme smaak. Kortom: aan de ene kant is Nederland een echt luilekkerland waar alles te krijgen is zonder dat je ervoor behoeft te werken. Aan de andere kant maakt dit feit het leven in Nederland juist zo moeilijk, vooral wanneer we het hebben over het maken van de juiste keuzen. Ook lijkt het leven in Nederland in een tijd van handyisme steeds makkelijker te worden. Steeds meer innovatieve ontwikkelingen zorgen ervoor dat we ons niet druk meer hoeven te maken over zaken waar we liever niet mee bezig zijn. De technologie lijkt ons dagelijkse doen en laten over te nemen en bedrijven gaan zich zo opstellen dat je als consument geen verantwoordelijkheid

twee opties zou kunnen kiezen als het gaat werk, eten, kleding, literatuur, onderwijs, geloof, etc. Dan is het dus altijd het een of het ander en is het voor jezelf makkelijker om de balans tussen de voor- en nadelen van de twee opties op te maken. De overkill aan mogelijkheden in Nederland op alle zojuist genoemde gebieden zorgt ervoor dat het maken van de juiste keuzes steeds moeilijker wordt. Dit met het gevolg dat je op sommige gebieden zelfs geen keuzes meer durft te maken en je daardoor laat leiden door bijvoorbeeld de smaak van anderen. Ook hier, net als met de globalisering van Nederland, dreigt er op deze manier een anonimiteit te ontstaan die de originaliteit van elk individu ontneemt. Ik had het net al even over smaak. Smaak is eigenlijk een vreemd begrip, vooral in de huidige Nederlandse maatschappij. Zou jij een antwoord weten op de vraag ‘wat is de smaak van Nederland?’ Juist door de globalisering is er zoveel mogelijk dat er niet meer gesproken kan worden over een uniforme smaak. Kortom: aan de ene kant is Nederland een echt luilekkerland waar alles te krijgen is zonder dat je ervoor behoeft te werken. Aan de andere kant maakt dit feit het leven in Nederland juist zo moeilijk, vooral wanneer we het hebben over het maken van de juiste keuzen. Ook lijkt het leven in Nederland in een tijd van handyisme steeds makkelijker te worden. Steeds meer innovatieve ontwikkelingen zorgen ervoor dat we ons niet druk meer hoeven te maken over zaken waar we liever niet mee bezig zijn. De technologie lijkt ons dagelijkse doen en laten over te nemen en bedrijven gaan zich zo opstellen dat je als consument geen verantwoordelijkheid

luilekkerlezen 62

luilekkerlezen 63

meer hoeft te dragen voor de producten die je aanschaft. Kortom: naast dat alles zo luilekkerlogisch lijkt te verlopen, zijn er nog genoeg bezwaren en consequenties aan deze tijd te verbinden.

meer hoeft te dragen voor de producten die je aanschaft. Kortom: naast dat alles zo luilekkerlogisch lijkt te verlopen, zijn er nog genoeg bezwaren en consequenties aan deze tijd te verbinden.

luilekkerlezen 64

luilekkerlezen 65

conclusie

conclusie

Een conclusie voor het verhaal dat begon met de stelling ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ is moeilijk. Waarschijnlijk is je tijdens het luilekkerlezen van mijn scriptie al tussen de regels duidelijk geworden hoe ik tegen bepaalde aspecten van Nederland aankijk. In het begin, met het in acht nemen van de centrale stelling van deze scriptie, heb ik iets niet goed gedaan. Ik heb gefaald, maar maak je geen zorgen ik kom er wel overheen. Hetgeen ik niet goed heb gedaan is het volgende. Door mijn centrale stelling op de bovenstaande wijze te formuleren heb ik ook eigenlijk de conclusie van mijn verhaal toen al vrijgegeven. Het enige dat ik in de afgelopen bladzijden heb gedaan is de juiste argumenten gezocht voor mijn stelling. Wat ik nu wel zou willen toevoegen aan deze conclusie, want zo zal ik mijn stelling nu tegen het einde van mijn scriptie dan maar noemen, is het volgende. In een land waarin alles mogelijk lijkt te zijn, een land dat een convenience revolutie on-dergaat, een land waar we leven in een tijd van handyisme en intelligente producten, zijn er nog genoeg zaken die je echt zelf moet doen en zelf moet creëeren. Dit zijn de aspecten waarmee jij de juiste invulling aan jouw leven geeft, waarbij jij je het beste voelt. Het zijn de aspecten die op wezenlijk gebied het leven tot jouw leven maken. Want leven in een luilekkerland als Nederland geeft nog geen garantie voor geluk. Om deze uitspraak te illustreren zal ik als laatste nog wat voorbeelden geven van gegevens

Een conclusie voor het verhaal dat begon met de stelling ‘leven in een luilekkerland betekent nog niet dat je een luilekkerleven hebt’ is moeilijk. Waarschijnlijk is je tijdens het luilekkerlezen van mijn scriptie al tussen de regels duidelijk geworden hoe ik tegen bepaalde aspecten van Nederland aankijk. In het begin, met het in acht nemen van de centrale stelling van deze scriptie, heb ik iets niet goed gedaan. Ik heb gefaald, maar maak je geen zorgen ik kom er wel overheen. Hetgeen ik niet goed heb gedaan is het volgende. Door mijn centrale stelling op de bovenstaande wijze te formuleren heb ik ook eigenlijk de conclusie van mijn verhaal toen al vrijgegeven. Het enige dat ik in de afgelopen bladzijden heb gedaan is de juiste argumenten gezocht voor mijn stelling. Wat ik nu wel zou willen toevoegen aan deze conclusie, want zo zal ik mijn stelling nu tegen het einde van mijn scriptie dan maar noemen, is het volgende. In een land waarin alles mogelijk lijkt te zijn, een land dat een convenience revolutie on-dergaat, een land waar we leven in een tijd van handyisme en intelligente producten, zijn er nog genoeg zaken die je echt zelf moet doen en zelf moet creëeren. Dit zijn de aspecten waarmee jij de juiste invulling aan jouw leven geeft, waarbij jij je het beste voelt. Het zijn de aspecten die op wezenlijk gebied het leven tot jouw leven maken. Want leven in een luilekkerland als Nederland geeft nog geen garantie voor geluk. Om deze uitspraak te illustreren zal ik als laatste nog wat voorbeelden geven van gegevens

luilekkerlezen 66

luilekkerlezen 67

waardoor jou leven in een luilekkerland wellicht ook een echt luilekkerleven kan zijn. Denk aan je luilekkerlevensfilosofie, je luilekkerliefdesleven, een luilekkerliedjezingen, je luilekkerlotsbesteming, je luilekkerlevensdoel, het luilekkerluisteren, je luilekkerlevensbelang, je luilekkerlevensgeluk,

waardoor jou leven in een luilekkerland wellicht ook een echt luilekkerleven kan zijn. Denk aan je luilekkerlevensfilosofie, je luilekkerliefdesleven, een luilekkerliedjezingen, je luilekkerlotsbesteming, je luilekkerlevensdoel, het luilekkerluisteren, je luilekkerlevensbelang, je luilekkerlevensgeluk,

en natuurlijk: het luilekkerlezen....

en natuurlijk: het luilekkerlezen....

luilekkerlezen 68

luilekkerlezen 69

nawoord

nawoord

.....Welterusten, luilekkerlezer!

.....Welterusten, luilekkerlezer!

luilekkerlezen 70

luilekkerlezen 71

bronvermelding

bronvermelding

gedrukte media

gedrukte media

NAISBITT, JOHN EN ABURDENE, PATRICIA. Megatrends 2000,

NAISBITT, JOHN EN ABURDENE, PATRICIA. Megatrends 2000,

NewYork, 1990.

NewYork, 1990.

QUIK,TON (REDACTIE). Smaak. mensen media en trends,

QUIK,TON (REDACTIE). Smaak. mensen media en trends,

Zwolle, 1999.

Zwolle, 1999.

DE RIDDER,WILLEM.

DE RIDDER,WILLEM.

Handboek Spiegologie. 3e druk,

Handboek Spiegologie. 3e druk,

Groningen, 2001.

Groningen, 2001.

ROHDE, CARL C (REDACTIE). Moderne Levensstijlen. ingrediënten en dilemma’s,

ROHDE, CARL C (REDACTIE). Moderne Levensstijlen. ingrediënten en dilemma’s,

Amsterdam, 1990.

Amsterdam, 1990.

TRENDSLATOR. Brain Kit,

TRENDSLATOR. Brain Kit,

Amsterdam, 2001.

Amsterdam, 2001.

DEVOLKSKRANT.

DEVOLKSKRANT.

‘Stroombijlage’,

‘Stroombijlage’,

05/01/02.

05/01/02.

VOSSESTEIN, JACOB. Zo werkt dat in Nederland,

VOSSESTEIN, JACOB. Zo werkt dat in Nederland,

Amsterdam,1997.

Amsterdam,1997.

internet

internet

WWW.LISV.NL

WWW.LISV.NL

WWW.NRC.NL (archiefdocumentatie) 30/01/02

WWW.NRC.NL (archiefdocumentatie) 30/01/02

WWW.PAROOL.NL (archiefdocumentatie) 30/01/02

WWW.PAROOL.NL (archiefdocumentatie) 30/01/02

WWW.SZW.NL

WWW.SZW.NL

luilekkerlezen 72

luilekkerlezen 73

colofon

colofon

teksten M AR IANNE PONS

teksten M AR IANNE PONS

idee en ontwerp M AR IANNE PONS

idee en ontwerp M AR IANNE PONS

omslagillustratie M AR THE N AGENGAST

omslagillustratie M ARTHE N AGENGAST

met dank aan S OPHIE G OBITS - VAN B EEK

met dank aan S OPHIE G OBITS - VAN B EEK

luilekkerlezen 74

luilekkerlezen 75