navb dossier De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Bundel N 130

navb dossier DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE  2011 / 2

Bundel N° 130

De risico’s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar

Bundel N° 130

De risico’s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Navb dossier is een driemaandelijkse uitgave van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf - navb-cnac Constructiv. In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar. Navb dossier bestaat ook in het Frans, onder de titel “cnac dossier”. REDACTIE Luc Christiaens, Christian Depue, Veerle De Saedeleer, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Isabelle Lootens, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Arlette Vandenhoute, Nicolaas Van Leeuwen, Evy Vinck. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Carl Heyrman • navb-cnac Constructiv Koningsstraat 132/4 • 1000 Brussel Tel.: +32 2 552 05 00 • Fax: +32 2 552 05 05 E-mail: [email protected] Website: navb.constructiv.be Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) 2515. AANSPRAKELIJKHEID Het redactiecomité van navb dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. Noch het redactiecomité, noch navb-cnac Constructiv kunnen echter aansprakelijk worden gesteld voor de gepubliceerde informatie. De raadgevingen in deze publicatie ontslaan de lezer niet van de verplichting om de geldende regelgeving na te leven. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding. BESTELLINGEN EN TARIEVEN Zie constructiv.be Ook gratis downloadbaar op navb.constructiv.be OPMAAK EN DRUKWERK www.mwp.be

© navb-cnac Constructiv 2011. Overname toegestaan mits uitdrukkelijke toestemming van het navb en duidelijke bronvermelding.

navb dossier

Inhoud

1. Inleiding .......................................................................................................................................................... 3 2. Statistische gegevens................................................................................................................................... 3 2.1. Aantal ongevallen, frequentie en ernst ........................................................................................................ 3 2.2. Ongevallen onder de loep ............................................................................................................................ 5 2.3. Arbeidsongevallen met behandelingstoestellen .......................................................................................... 6 2.4. Oorzaken van ongevallen ............................................................................................................................. 7 2.5. Vastgestelde knelpunten .............................................................................................................................. 8 3. Gebruik, voorlichting en instructies m.b.t. behandelingstoestellen in het magazijn van de handelaar in bouwmaterialen ................................................................................................................... 8 3.1. Veel voorkomende knelpunten..................................................................................................................... 8 3.2. Wetgeving.................................................................................................................................................... 9 3.2.1. Overzicht ......................................................................................................................................... 9 3.2.2. Gemotoriseerde transportwerktuigen en student-werknemers ........................................................ 9 3.2.3. Veiligheidsfunctie ............................................................................................................................. 9 3.3. Organisatorische maatregelen ..................................................................................................................... 9 3.3.1. Opleiding .......................................................................................................................................... 9 3.3.2. Werkafspraken, -instructies en markeringen/borden ...................................................................... 10 3.3.3. Veiligheidsmaatregelen .................................................................................................................. 10 3.4. Gebruik van behandelingstoestellen .......................................................................................................... 10 3.4.1. Soorten ........................................................................................................................................... 10 3.4.2. Keuze aandrijving heftruck ............................................................................................................. 14 3.4.3. Risicoanalyse behandelingstoestel.................................................................................................. 14 3.4.4. Aandachtspunten voor de aankoop................................................................................................. 17 3.4.5. Do’s en don’t voor veilig werken met een heftruck .......................................................................... 17 3.4.6. Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken .................................................................. 19 3.5. Gebruik van een wiellader.......................................................................................................................... 19 3.5.1. Knelpunten ..................................................................................................................................... 19 3.5.2. Maatregelen ................................................................................................................................... 19 3.5.3. Toelichting ...................................................................................................................................... 20 4. Manueel heﬀen en dragen van lasten.................................................................................................... 20 4.1. Knelpunten en risico’s: lichamelijke belasting ............................................................................................ 20 4.2. Maatregelen............................................................................................................................................... 21 4.2.1. Wetgeving in verband met het manueel hanteren van lasten ......................................................... 21 4.2.2. Mimimumeisen voor het manueel hanteren van lasten .................................................................. 22 4.2.3. Maatregelen voor de werkgever...................................................................................................... 22 4.2.4. Maatregelen voor de werknemer .................................................................................................... 23 4.3. Toelichting.................................................................................................................................................. 23 4.3.1. Werken met de handpallettruck ...................................................................................................... 23 5. Goederen stapelen ...................................................................................................................................... 25 5.1. Keuze soort stapeling ................................................................................................................................. 25 5.1.1. Palletstapeling ................................................................................................................................ 25 5.1.2. Blokstapeling .................................................................................................................................. 25 5.2. Palletstellingen .......................................................................................................................................... 26 5.2.1. Keuze palletmaten .......................................................................................................................... 26 5.2.2. Afmetingen van palletstellingen..................................................................................................... 26 5.2.3. Risico’s bij palletstellingen .............................................................................................................. 26 5.3. Risicoanalyse stapelen van goederen ......................................................................................................... 27 5.4. Hoe lasten stapelen met een heftruck? ...................................................................................................... 27 5.5. Eisen inzake ladingen ................................................................................................................................. 29 6. Magazijninrichting en transport ............................................................................................................. 29 6.1. Veel voorkomende knelpunten................................................................................................................... 29 6.1.1. Evacuatiemogelijkheden ................................................................................................................. 29 6.1.2. Gecombineerd intern transport ....................................................................................................... 29 6.2. Inrichting transportomgeving in magazijn................................................................................................. 30 6.2.1. Transportroutes ............................................................................................................................... 30 6.2.2. Transportomgeving ......................................................................................................................... 30 6.3. Verkeers- en veiligheidsregels binnen het bedrijf ....................................................................................... 32 6.3.1. Veel voorkomende knelpunten........................................................................................................ 32 6.3.2. Scheiding van functies .................................................................................................................... 32 6.3.3. Rijrichtingen ................................................................................................................................... 32 6.3.4. Voorrangsregels .............................................................................................................................. 33 6.3.5. Rijgebieden..................................................................................................................................... 33 6.3.6. Toegelaten snelheid ........................................................................................................................ 33 6.3.7. Parkeren van behandelingsmiddelen .............................................................................................. 33 6.3.8. Derden op het terrein ...................................................................................................................... 34 6.4. Inrichten van de batterijlaadruimte ........................................................................................................... 35 6.4.1. Risico’s en knelpunten ..................................................................................................................... 35 6.4.2. Preventiemaatregel ........................................................................................................................ 35 6.4.3. Toelichting ...................................................................................................................................... 36 7. Aanbevelingen voor een veilige werkorganisatie............................................................................... 37 8. Besluit ............................................................................................................................................................ 37 9. Bijlagen.......................................................................................................................................................... 39 Bijlage 1: Algemene checklist: aankoop van een heftruck ................................................................................. 39 Bijlage 2: Aankoop van een handpallettruck: belangrijke aspecten .................................................................. 40 Bijlage 3: Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken..................................................................... 41 Bijlage 4: Veiligheidsinstructiekaart.................................................................................................................. 43 Bijlage 5: Inspectie van magazijngebouw en -inrichting................................................................................... 45 10. Bibliograﬁe ................................................................................................................................................... 47 Cijfergegevens .......................................................................................................................................... 47 Checklisten ............................................................................................................................................... 47 Informatie................................................................................................................................................. 47

1. Inleiding In dit dossier worden de ongevallen en de risico’s bij groothandels in hout, bouwmaterialen en sanitair behandeld (NACE-code 46.73). Voor de verschillende risico’s worden preventiemaatregelen besproken, gaande van logistieke maatregelen met betrekking tot ergonomie, opleiding, de keuze van behandelingstoestellen, de inrichting van het magazijn en allerlei procedures tot hier en daar ook facilitaire maatregelen inzake evacuatie en brandveiligheid. In dit dossier zijn ook praktische tips gebundeld voor een veilige werkomgeving en het transport en de controle van behandelingstoestellen, zoals heftrucks en handpallettrucks. Als bijlage zijn een aantal checklists over het onderhoud en de aankoop van behandelingstoestellen en de veiligheid in en controle van magazijnen opgenomen.

2. Statistische gegevens 2.1. Aantal ongevallen, frequentie en ernst De onderstaande tabel geeft het aantal ongevallen per jaar weer van 2002 tot 2009. De trendlijn toont een daling van de arbeidsongevallen met één derde in de laatste 10 jaar. In 2007 en 2008 valt een lichte stijging van het aantal arbeidsongevallen op. Dit is waarschijnlijk te verklaren door de stijging van het aantal blootstellingsuren, met andere woorden door een stijging van het aantal VTE’s (voltijdequivalenten). In 2009 werd dan weer het laagste aantal ongevallen sinds 1999 vastgesteld. Groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair

1200 1000 800 600 400 200 0

1999

2000

2001

2002

Aantal ongevallen

© navb-cnac Constructiv 2011

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Lineair (Aantal ongevallen)

De risico’s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar 3

DE RISICO’S EN DE PREVENTIEMAATREGELEN BIJ HET BEHANDELEN VAN BOUWMATERIALEN BIJ DE HANDELAAR

Ook de frequentie- en ernstgraden dalen. De frequentiegraad daalde in de afgelopen jaren van 35 naar 23 ongevallen per ongeveer 600 werknemers. Frequentiegraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73)

40 35 30 25 20 15 10 5 0

2002

2003

2004

FG

2005

2006

2007

2008

2009

Lineair (FG)

De werkelijke ernstgraad daalde dan weer van 0,8 naar 0,5. Dit betekent dat werknemers gemiddeld minder dan één dag afwezig zijn als gevolg van een arbeidsongeval. Werkelijke ernstgraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73)

0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 2002

2003 WEG

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Lineair (WEG)

De globale ernstgraad wordt niet enkel berekend op basis van de duur van de tijdelijke arbeidsongeschiktheden, maar ook op basis van de som van het aantal voorziene blijvende arbeidsongeschiktheden en het aantal overlijdens, omgezet in forfaitaire dagen ongeschiktheid. Ook hier zien we een dalende trend, ondanks de stijging in 2007 en 2008.

4

NAVB DOSSIER • N° 130


Globale ernstgraad bij groothandel in hout, bouwmaterialen en sanitair (NACE 46.73)

4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0

2002

2003

2004

GEG

2005

2006

2007

2008

2009

Lineair (GEG)

Hoewel de trend dalend is, valt toch af en toe een dodelijk ongeval te betreuren. Om dit in de toekomst te vermijden en om de positieve trend verder te zetten, wil het navb met dit dossier een aantal tips geven om het werk nog veiliger te laten verlopen en de cijfers verder te laten dalen. Ook de globale ernstgraad daalde tussen 2002 en 2009, maar minder sterk dan de werkelijke ernstgraad. Dat betekent dat het aantal ernstige arbeidsongevallen met blijvende ongeschiktheid tot gevolg minder snel afneemt dan het aantal arbeidsongevallen met tijdelijke ongeschiktheid tot gevolg.

2.2. Ongevallen onder de loep Voor een betere kijk op de ongevallen zijn verschillende invloeden onderzocht: hebben leeftijd, ervaring en grootte van de onderneming een invloed op het aantal ongevallen? Ook is nagegaan bij welk soort werk het meeste ongevallen optreden. Wat zijn de meest voorkomende ongevallen en wat is de oorzaak ervan, wat zijn de verwondingen, welke lichaamsdelen worden geraakt, …? De meeste ongevallen gebeuren in de leeftijdscategorie tussen 30 en 39 jaar en bij werknemers met minder dan 5 jaar ervaring. Uit het onderstaande diagram blijkt dat er een relatie bestaat tussen het percentage werknemers in een bepaalde leeftijdscategorie en het percentage ongevallen in die leeftijdscategorie. Deze percentages zijn mooi gelijklopend. Wanneer we het diagram meer in detail bekijken, merken we dat er bij de 20- tot 29-jarigen meer ongevallen gebeuren in verhouding tot het aantal werknemers in die leeftijdscategorie, maar dat de gevolgen minder ernstig zijn. Dit in tegenstelling tot oudere werknemers, bij wie er minder ongevallen gebeuren, maar met meer blijvende gevolgen. 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 15-19 jaar

20-29 jaar

% werknemers


30-39 jaar

40-49 jaar

% ongevallen

50-59 jaar

60 jaar & ouder

% ongevallen met blijvende ongeschiktheid



Maar liefst 40% van alle ongevallen in de laatste jaren is te wijten aan de geleverde arbeid (verplaatsen, heffen en tillen, dragen, ...). Andere vaak voorkomende ongevallen zijn een val van personen op dezelfde hoogte door struikelen, stoten en uitglijden en een val van voorwerpen van een hoger gelegen vlak, samen goed voor 30% van de ongevallen. De andere 30% wordt veroorzaakt door het verlies van controle over het te behandelen voorwerp en in mindere mate over andere voorwerpen, zoals gereedschappen. Meer dan 60% van alle verwondingen wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een impact tegen materialen, oppervlakken, … als gevolg van een schok of stoot of snijden. De fysieke belasting van het bewegingsapparaat veroorzaakt 20% van de verwondingen. Verplettering tegen en tussen voorwerpen en oppervlakken is de oorzaak van 10% van de verwondingen. Daarbij zijn de betrokken voorwerpen in de eerste plaats de bouwmaterialen, voorwerpen en producten die behandeld, verplaatst en geleverd moeten worden. In de tweede plaats gaat het om allerlei oppervlakken en constructies waarmee werknemers in aanraking kunnen komen. Ook de systemen voor transport en opslag en de voertuigen voor transport zijn soms betrokken bij ongevallen. De onderstaande figuur geeft weer bij welk soort werk er procentueel de meeste ongevallen gebeuren. Daarbij wordt aangegeven wat de vaakst betrokken voorwerpen zijn, welke letsels er voorkomen en welke lichaamsdelen het vaakst verwond worden.

Ongevallen bij groothandelaars in hout, bouwmaterialen en sanitair

Soort werk • Opslag: 34% • Verkeer: 10% • Reparatie en onderhoud: 11% • Commerciële activiteiten: 10%

Betrokken voorwerp • Te behandelen materialen en objecten: 50% • Transportsystemen en -voertuigen: 25%

Soort letsel Vooral letsels aan de ledematen: van wonden over kneuzingen en verrekkingen tot breuken en verbrijzeling

Gewond lichaamsdeel • Bovenste ledematen: 50%

• Onderste ledematen: 35%

• Rug: 10%

2.3. Arbeidsongevallen met behandelingstoestellen Een ongeluk zit in een klein hoekje … 1. Bij het manoeuvreren met de vorkheftruck komt iemand klem te zitten of wordt over iemands voeten gereden. 2. Een lading valt van de vork tijdens het rijden of terwijl de vork in de stelling geplaatst wordt. Iemand wordt hierdoor getroffen en loopt een zware hersenschudding en hoofdwonden op. 3. Een vorkheftruckbestuurder neemt al rijdend een werkorder van het prikbord, maar breekt zijn pols wanneer hij gekneld raakt tussen de kooiconstructie en een staander van een stelling. 4. Een werknemer lift mee op de vorkheftruck, valt eraf en wordt getroffen door de vork. 5. De vorkheftruck met belading is gekanteld. De bestuurder wilde er nog op tijd afspringen, maar is tussen de heftruck en het wegdek terechtgekomen, met een ernstig, vermoedelijk blijvend letsel aan de hand, pols en vingers tot gevolg. …

6



Uit de arbeidsongevallenstatistieken van de afgelopen jaren kunnen we het volgende besluiten: • Een systeem voor gesloten of open transport behoort tot de vijf meest voorkomende elementen die betrokken zijn bij arbeidsongevallen. - In bedrijven uit paritair comité 124 is een dergelijk systeem betrokken bij 4,9% van alle arbeidsongevallen. - In bedrijven die ressorteren onder de NACE-code 41, is dit 4,1%. Voor NACE-code 43 bedraagt dit percentage slechts 2,8%. - In bedrijven die ressorteren onder de NACE-code 46.73, ligt het percentage hoger: ongeveer 15%. • Bij groothandelaars zijn werknemers jonger dan 25 jaar vaker betrokken bij ongevallen met “systemen voor gesloten of open transport en opslag” dan oudere werknemers. In de bouwsector is het omgekeerd, daar zijn oudere werknemers vaker betrokken. • De afwijkende gebeurtenissen met betrekking tot behandelingstoestellen in de arbeidsongevallenstatistieken tonen aan dat een 300-tal ongevallen te wijten zijn aan het verlies van controle over een behandelingstoestel of behandelingsuitrusting. Dit vormt nog steeds een belangrijke oorzaak van arbeidsongevallen. Vaak voorkomende ongevallen met behandelingstoestellen worden veroorzaakt doordat het toestel kantelt. Dat kan zelfs leiden tot de dood van het slachtoffer. In de meeste gevallen wordt de bestuurder verpletterd onder zijn voertuig of eruit geslingerd. Andere vaak voorkomende letsels zijn verwondingen aan het hoofd en de voeten. Andere vaak voorkomende ongevallen zijn het aanrijden van personen en ongevallen ten gevolge van het oneigenlijke gebruik van heftrucks. Dit is dan bijvoorbeeld de heftruck die gebruikt wordt als hoogwerker of om derde personen te laten meerijden, vaak met ernstige letsels tot gevolg. REDENEN VOOR ONGEVALLEN MET HEFTRUCKS OMGEVING

VOORZIENINGEN

• een slecht georganiseerde werkplaats • defecte of slecht onderhouden heftrucks • het gebruik van een verkeerde heftruck voor het uit te voeren werk • voertuigen met mankementen (bv.: geen bescherming tegen omkantelen, geen veiligheidsbeugel of -gordel)

ORGANISATIE

• haast door een te hoog werkritme • onvoldoende toezicht op de werkzaamheden door de hiërarchische lijn

INSTRUCTIE

• foutieve of geen instructies • onvoldoende vorming van de bedienaars/bestuurders

COMMUNICATIE

GEDRAG VAN PERSONEN

• slechte communicatie • geen overleg • foute inschatting van de gevaren, nonchalance, onvoorzichtigheid van de bestuurder of van personen in de omgeving • niet naleven van instructies • onverantwoord rijgedrag (bv.: snelheid niet aangepast aan de omstandigheden of geen voorrang verlenen)

2.4. Oorzaken van ongevallen Achterliggende oorzaak Rechtstreekse oorzaak

Werkomgeving

Voorzieningen

Foute werkmethode

Organisatie van het werk

Voorlichting, opleiding, training, vakmanschap

Communicatie

X

Foute inschatting van de gevaren, nonchalance Te weinig manoeuvreerruimte op de werkplaats

X X

Haast Ontbreken van de juiste hulpmiddelen

X X

Foute aanwijzingen

X

Gebrek aan overleg en contact met collega’s Te lange of onregelmatige werktijden


Gedrag van de bestuurder

X X

X



2.5. Vastgestelde knelpunten Hoewel het aantal en de ernst van de arbeidsongevallen in dalende lijn gaan, zijn er toch nog een aantal knelpunten: 1. Er gebeuren nog altijd bijna jaarlijks dodelijke ongevallen. Het aantal ongevallen met blijvende arbeidsongeschiktheid neemt ook minder snel af dan het aantal ongevallen met tijdelijke arbeidsongeschiktheid. 2. Er gebeuren nog altijd veel ongevallen met behandelingstoestellen. Deze ongevallen hebben meestal ook zware gevolgen voor het slachtoffer, zoals blijvende arbeidsongeschiktheid. 3. Werknemers tussen 20 en 29 zijn vaker betrokken bij ongevallen dan oudere werknemers. Oudere werknemers hebben dan weer meer blijvende gevolgen door ongevallen.

3. Gebruik, voorlichting en instructies m.b.t. behandelingstoestellen in het magazijn van de handelaar in bouwmaterialen Onder heftrucks verstaan we alle motorisch aangedreven arbeidsmiddelen voor het heffen van lasten, zoals vorkheftrucks, reachtrucks, stapelaars, motorpallettrucks, orderverzamelaars (-pickers), enz. Een heftruck is voor een bedrijf een veelzijdig hulpmiddel om goederen te verplaatsen, te stapelen, te laden en te lossen. Het is een veilig en efficiënt behandelingstoestel op voorwaarde dat het op de juiste wijze wordt gebruikt en onderhouden. Anders vormt het een groot gevaar. Letsels en bedrijfsschade zijn verre van denkbeeldig. Dat bewijzen de bedrijfsongevallenstatistieken.

3.1. Veel voorkomende knelpunten De mate van (on)veiligheid bij het werken met heftrucks is voornamelijk afhankelijk van het al dan niet oordeelkundig handelen van de bestuurder; goed opgeleide bestuurders zijn aantoonbaar minder vaak betrokken bij ongevallen. Daarnaast blijkt ook dat werkafspraken, -instructies, het aanbrengen van markeringen/borden en toezicht op het juiste gebruik van cruciaal belang zijn. Circa één op de twintig ongevallen is het gevolg van een oneigenlijk gebruik van een heftruck, zoals: • iemand laten meerijden wanneer er geen extra passagierszetel aanwezig is, bijvoorbeeld een persoon los op de vork of op een pallet op de vork laten zitten, een persoon naast de bestuurder of achterop laten zitten; • oneigenlijk gebruik als hoogwerker: met de vork personen heffen, zonder een daartoe specifiek ingerichte en solide bevestigde werkbak; • rijden met een onverantwoord hoge snelheid, bijvoorbeeld in situaties waarbij voetgangers gevaar lopen of in bochten; • rijden met een hoog geheven last: de last mag pas geheven worden op de plaats waar hij moet worden ‘afgelegd’ of afgeleverd; • vooruit rijden, terwijl de last het uitzicht naar voren belemmert.

8



3.2. Wetgeving 3.2.1. Overzicht Onderwerp

Wetgeving 1

Risico-evaluatie

KB Welzijnsbeleid

Preventiebeleid

KB Welzijnsbeleid

Behandeling, vervoer en opslag van voorwerpen in de inrichting

ARAB2, art. 44bis en 44ter

Gemotoriseerde transportwerktuigen

KB van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen

3.2.2. Gemotoriseerde transportwerktuigen en student-werknemers Meerderjarige student-werknemers mogen geen gemotoriseerde transportwerktuigen besturen. Gemotoriseerde transportwerktuigen zijn voertuigen op wielen die bestemd zijn voor het vervoeren, trekken, duwen, heffen, stapelen of wegzetten van lasten in stellingen. Op dit verbod bestaan enkele uitzonderingen. Een eerste uitzondering is dat het niet geldt voor bepaalde niet-stapelende gemotoriseerde transportwerktuigen met een geringe hefhoogte, zoals: • platformtrucks: transportwerktuigen waarbij de last op een vast platform of op een andere niethefbare inrichting wordt vervoerd; • pallettrucks: niet-stapelende heftrucks met een geringe hefhoogte en een gesteunde vork voor het vervoer van palletten; • platformheftrucks: heftrucks met een hefplatform met een geringe hefhoogte of een andere inrichting voor het vervoeren van lasten. Als een student-werknemer van 18 jaar of ouder een dergelijk toestel bestuurt, moet de werkgever extra voorzorgsmaatregelen nemen, zoals ervoor zorgen dat hij vooraf de nodige instructies krijgt in verband met de gangbare preventiemaatregelen in het bedrijf en dat hij dit soort werkzaamheden onder toezicht van een ervaren werknemer uitvoert. Bovendien moet het bedieningsorgaan van het toestel een permanente actie van de bestuurder vereisen (cruisecontrol is verboden). Dit betekent dat het toestel automatisch moet terugkeren naar de neutrale stand en de rem in werking moet treden wanneer er geen actie van de bestuurder is. Ook moet er een snelheidsbeperking zijn. Trucks met een meelopende bestuurder mogen in onbelaste toestand en op een vlak terrein niet sneller rijden dan 6km/u. Trucks met een meerijdende bestuurder mogen maximaal 16km/u rijden. Een tweede afwijking geldt voor student-werknemers van 16 en 17 jaar. Platform(hef )trucks en pallettrucks met een meelopende bestuurder waarvan de snelheid beperkt is tot 6km/u, mogen ook worden bestuurd door student-werknemers van 16 en 17 jaar.

3.2.3. Veiligheidsfunctie De bestuurders van gemotoriseerde mobiele arbeidsmiddelen vallen onder het verplichte gezondheidstoezicht volgens de Codex3, Titel I, Hoofdstuk IV. Dit houdt in dat de werkgever de nodige maatregelen moet nemen, zodat elke werknemer die een veiligheidsfunctie bekleedt, verplicht onder gezondheidstoezicht staat en dat de uitvoering daarvan verloopt volgens de opgelegde regels.

3.3. Organisatorische maatregelen 3.3.1. Opleiding Alle bestuurders van motorische behandelingstoestellen4 moeten aantoonbaar beschikken over de juiste opleiding en over een attest of getuigschrift waarop vermeld wordt wie de opleiding gegeven en de evaluatie gemaakt heeft. Jarenlange rijervaring is geen garantie voor veilig en aangepast rijgedrag. Momenteel bestaat er geen officieel erkend rijbewijs dat bevestigt dat deze opleiding werd gevolgd. In principe moet de opleiding bestaan uit een theoretisch gedeelte en een praktijkgedeelte. In het theoretische gedeelte moeten minstens de volgende elementen worden behandeld: • de werking van het voertuig; • het preventieve onderhoud; • de heftechnieken en -regels; 1

Koninklijk Besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (BS 31 maart 1998)

2

ARAB = Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming

3

Codex over het welzijn op het werk

4

Motorische behandelingstoestellen zoals vorkheftrucks, reachtrucks, stapelaars, motopallettrucks, orderverzamelaars (-pickers), ...)




• de rijtechnieken en -regels; • de verkeersregels en specifieke gedragscodes in de onderneming; • de veiligheidsvoorschriften; • de ongevallencasuïstiek. In het praktijkgedeelte wordt aandacht besteed aan bedrijfsspecifieke situaties en defensief rijgedrag. De opleiding wordt gevolgd door een evaluatie en kan zowel extern als intern gegeven worden. Verder in dit dossier wordt bij enkele behandelingstoestellen (o.a. bij heftruck en wiellader) de inhoud van de opleiding meer in detail besproken.

3.3.2. Werkafspraken, -instructies en markeringen/ borden Wanneer een arbeidsmiddel zich in een werkzone beweegt, moeten adequate verkeersregels worden vastgesteld en nageleefd, zoals bijvoorbeeld een strikte snelheidsbeperking. Er moeten organisatorische maatregelen genomen worden om te vermijden dat werknemers te voet in werkzones van gemotoriseerde arbeidsmiddelen komen. Als dat toch noodzakelijk is, moeten specifieke maatregelen vastgelegd worden (zie hoofdstuk “Magazijninrichting en transport”). Verder wordt geadviseerd om een aantal praktische (veiligheids)regels op te stellen in overleg en samenspraak met de bestuurders. Deze zogenoemde bedrijfsverkeers- en -veiligheidsregels moeten goed zichtbaar in het magazijn worden ophangen. Ook veiligheids-, gebods- of verbodsborden plaatsen, kan helpen. Andere werknemers in het magazijn moeten hier ook van op de hoogte worden gebracht en instructies krijgen. Dit wordt verder in het dossier in detail besproken.

3.3.3. Veiligheidsmaatregelen Zowel de werkgever als de werknemer kan een bijdrage leveren aan de veiligheidsmaatregelen. Zo begint veilig werken met behandelingstoestellen al bij de aankoop. Wat verder in dit dossier worden een aantal aandachtspunten voor de aankoop van een behandelingstoestel opgesomd. Verder moeten voor de start van de werkzaamheden altijd een aantal veiligheidscontroles uitgevoerd worden. Bijkomend moeten incidenten en bijna-ongevallen als duidelijke waarschuwingen beschouwd worden.

3.4. Gebruik van behandelingstoestellen 3.4.1. Soorten Er bestaan verschillende soorten heftrucks. Hierna volgt een klein overzicht (bron: Typefunctie heftruckchauffeur, Preventie en Interim).

De transpallet Een transpallet is een hefwerktuig met een geringe hefhoogte, dat gebruikt wordt om palletten te verplaatsen. Het bestaat uit een vork op het uiteinde en een stuur of stuurstang met een handgreep of elektrische besturing. Het toestel wordt normaal gebruikt om palletten horizontaal te transporteren in magazijnen en om vrachtwagens te laden en te lossen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen handen motorpallettrucks. Motorpallettrucks zijn voorzien van een elektromotor die het rijden en heffen van de truck regelt. Door zijn elektromotor heeft de motorpallettruck een groter draagvermogen dan de handpallettruck. Door zijn elektromotor en batterij heeft de motorpallettruck ook een grotere manoeuvreerruimte dan de handpallettruck. Voor het gebruik van een pallettruck moet de vloer glad zijn. Als de bestuurder meeloopt, is er geen verplichte rijtoelating noodzakelijk. Als de bestuurder meerijdt, is deze toelating wel nodig. Handpallettrucks De handpallettruck wordt veel gebruikt in de laadbak van vrachtauto’s om goederen op de laad- en losklep te rijden. In het magazijn wordt de handpallettruck gebruikt om goederen horizontaal te transporteren. Bij de keuze tussen een hand- of motorpallettruck speelt de loopafstand een belangrijke rol. Als de pallettruck gebruikt wordt om palletten het magazijn in te rijden, is een motorpallettruck vaak

10



efficiënter dan een handpallettruck. Hoewel handpallettrucks geleverd worden in uitvoeringen met 2.000 kg draagvermogen, heeft dat in de praktijk weinig zin. Zeker als er regelmatig mee gewerkt moet worden, is een belasting van niet meer dan 600 kg per lading aan te bevelen. Omdat alles met mankracht moet gebeuren, zijn handpallettrucks ook vrijwel niet geschikt om op een helling te rijden. Motorpallettruck Wanneer er veelvuldig ladingen getransporteerd moeten worden, de ladingen te zwaar worden of de afstanden te groot zijn, kan een motorpallettruck nuttig zijn. Deze pallettruck is eigenlijk een ‘aangeklede’ handpallettruck met een elektromotor. Bij een motorpallettruck wordt het rijden en het heffen geregeld door middel van elektromotoren die gevoed worden met een tractiebatterij. De hefhoogte bedraagt minstens 100mm. Een zorgvuldige bepaling van de batterijcapaciteit is belangrijk om gedurende de hele dag te kunnen werken. De persoon die de motorpallettruck bedient, moet meestal sturen met een disselboom en loopt dan mee met de truck. Er bestaan ook uitvoeringen waarbij de motorpallettruck voorzien is van een zit- of staanplaats. Voor kortere afstanden wordt meestal gekozen voor een uitvoering met een meelopende bestuurder. De uitvoering met staan- of zitplaats is bedoeld voor grotere afstanden.

Manuele transpallet

Elektrische transpallet

(belangrijke fysieke kracht nodig om vooruit te gaan met de last, de last te trekken of te duwen)

(elektrisch rijden en heffen)

Bestuurder: meelopend


Bestuurder: meerijdend Beperkte snelheid: 16 km/u

Beperkte snelheid: 6 km/u

Zittend

Gebruik beperkt tot korte afstanden en een beperkt aantal palletten

Rechtop staand Met platform

Vereist geen (rij)toelating

Met stuurpost

Vereist (rij)toelating

De stapelaar De stapelaar is een afgeleide van de elektrische transpallet en is voorzien van een hefsysteem waarmee goederen in de hoogte opgeslagen kunnen worden. De hefhoogte bedraagt 2 m, maar kan soms oplopen tot 5 m. Het toestel wordt gebruikt om palletten te stapelen in een magazijn met beperkte ruimtes. Ook hier is een rijtoelating verplicht wanneer de bestuurder meerijdt. De stapelaar is een eenvoudig intern transportmiddel dat in vele uitvoeringen beschikbaar is. Daarom is het ook nuttig om een aantal kenmerken van de stapelaar op te sommen: • De vork/hefvloer bevindt zich altijd tussen de voor- en achterwielen. • Het hefvermogen gaat tot circa 2.000 kg.




• De voorwielen zijn in of aan twee steunpoten gemonteerd. • De lading ligt vrijwel helemaal in de machine, met als gevolg dat er weinig contragewicht nodig is (kleine manoeuvreerruimte). Stapelaars worden in twee hoofdgroepen onderverdeeld: A. Smalspoorstapelaars Bij een smalspoorstapelaar zijn de steunpoten zo dicht bij elkaar geplaatst dat de vork in de laagste stand op de steunpoten rust. Hierdoor is de smalspoorstapelaar alleen geschikt voor enkeldekpalletten. B. Breedspoorstapelaars Bij een breedspoorstapelaar zijn de steunpoten zo ver uit elkaar geplaatst dat ze aan de beide zijden naast de last staan. Het voordeel is dat er ook met dubbeldekpalletten gewerkt kan worden. Het nadeel van alle stapelaars is dat de steunpoten onder de stelling rijden, waardoor een extra ruimte moet worden vrijgehouden. Stapelaars worden uitgevoerd met een elektromotor. Ook hier is een zorgvuldige bepaling van de batterijcapaciteit dus van groot belang.

Stapelaar


Bestuurder: meerijdend Zittend

Rechtop staand Met platform

Met stuurpost

Vereist geen (rij)toelating Vereist (rij)toelating De orderpicker Een orderpicker is een elektrische transpallet met een platform waarmee (lichte) goederen op grondniveau opgeslagen of manueel genomen kunnen worden. Het toestel heeft een kleine hefhoogte van 25 cm, die kan oplopen tot 1 m. Er is een rijtoelating voor nodig. Dit toestel wordt gebruikt om bestellingen voor te bereiden. Er bestaan ook orderpickers met een in de hoogte beweegbare besturingspost.

De heftruck Een heftruck is een hefwerktuig met een vork, waarbij de lading voor de wielen wordt geplaatst. Heftrucks hebben drie of vier wielen en zijn voorzien van een krachtbron. Heftrucks kunnen worden aangedreven door diesel of door elektriciteit. Dieselheftrucks hebben het nadeel dat hun uitstoot schadelijk is (zie verder). De bestuurder van de heftruck zit in de rijrichting. De hefhoogte gaat tot 3 m. Een rijtoelating en een opleidingsattest zijn verplicht voor de bestuurder.

12



Lasten worden opgenomen met een vork en kunnen horizontaal en verticaal worden verplaatst. De vork wordt opgehangen aan het vorkbord, dat hydraulisch naar boven wordt bewogen langs een verticale geleiding in de hefmast en door middel van de zwaartekracht naar beneden wordt bewogen. Het vorkbord kan vervangen of aangepast worden door een voorzetstuk. Heftrucks zijn leverbaar in verschillende merken en types. Er kunnen verschillen optreden in: • het nominale hefvermogen (1.000 / 5.000 kg); • de maximale hefhoogte (3,50 m / 4,00 m); • de besturing; • de manoeuvreerruimte; • de snelheid; • de banden (lucht / volrubber / massief ); • de aandrijving (verbrandingsmotor / elektromotor). Een goede stabiliteit bij een heftruck is van wezenlijk belang, in de eerste plaats natuurlijk uit veiligheidsoverwegingen, maar ook voor een goede efficiëntie door een goed bedieningsgemak en werktempo. De stabiliteitsnormen zijn internationaal vastgelegd in een aantal voorschriften, zoals de norm NBN E 52-022: Heftrucks die met overhanging werken - Stabiliteit – Basisproeven.

Heftruck Elektrisch

Thermisch Energiebron

• een batterij

• een brandstof (benzine, diesel, LPG)

Vooral gebruikt • in het gebouw

• buiten het gebouw

Autonomie • beperkt door het vermogen van de batterij (± 6 uur)

• onbeperkt, doordat de tank gemakkelijk bijgevuld kan worden

3 wielen

4 wielen

Vooral goederenbehandeling BINNEN, omwille van: • de betere mobiliteit; • het gebruik bij smalle doorgangen; • de lagere hefcapaciteit.

Vooral goederenbehandeling BUITEN, omwille van: • de hogere performantie bij het oprijden van hellingen; • de grotere geschiktheid voor een wegdek in slechte staat; • de hefcapaciteit > 2 ton.

De reachtruck Een reachtruck is een elektrisch hefwerktuig met een uitschuifbare mast, waarmee lasten lateraal verplaatst kunnen worden door de mast met het vorkplatform uit te schuiven. De bestuurder zit dwars ten opzichte van de rijrichting, wat minder gemakkelijk rijdt. Dit toestel wordt gebruikt voor goederenbehandeling in binnenomgevingen en in opslagplaatsen met smalle gangen. De reachtruck combineert de voordelen van een stapelaar (smalle gangen) en een vorkheftruck (flexibiliteit en snelheid). Het meest kenmerkende aan de machine is de mastkolom die door een railbaan in en uit de steunpoten geschoven kan worden (reachen). In ingeschoven toestand lijkt de reachtruck door de steunpoten voor het lastzwaartepunt binnen de machine sterk op een stapelaar.




Met de mast uitgeschoven lijkt de reachtruck meer op een heftruck. Het lastzwaartepunt bevindt zich dan voor de wielen en de truck dient dan als contragewicht. Reachtrucks worden geleverd in uitvoeringen voor lasten tot maximaal 3.000 kg en een afzet-/hefhoogte tot circa 9 meter. Welke gangpadbreedte nodig is om haaks voor de stelling of de stapel te komen, is in de eerste plaats afhankelijk van de capaciteit van de machine en de lastafmetingen. Daarnaast speelt ook de door de fabrikant gevolgde bouwwijze van de machine mee. Bij gelijkaardige trucks kan het verschil door deze bouwwijze oplopen tot enkele decimeters en dus bepalend zijn voor de keuze. Bij de lichtste machines moet voor een lastdiepte van 80 cm en inclusief 20 cm speling rekening worden gehouden met een gangpadbreedte van minstens 1,90 meter. Deze waarde loopt geleidelijk op tot 2,80 meter voor de zwaarste machines bij een lastdiepte van 100 cm. Reachtrucks worden uitsluitend geleverd met elektromotoren en vaak met massieve wielen. Door deze massieve wielen is een reachtruck ongeschikt om op slechte ondergronden, bijvoorbeeld buitenterreinen, te werken. Een rijtoelating met een opleidingsattest is verplicht voor reachtrucks.

3.4.2. Keuze aandrijving heftruck Aandrijving Elektrisch

??? LPG

Diesel

Voordelen

Nadelen

+ geen CO-uitstoot

– weinig koppel

+ meest geschikt voor ruimtes met veel mensen

– batterij wisselen nodig bij lang gebruik à risico’s bij het wisselen

+ weinig lawaai

– laadplaats onderworpen aan veiligheids- en milieueisen

+ meer koppel

– CO-uitstoot

+ geen roet

– gasfles met kleine en moeilijk voorspelbare actieradius

+ CO beperkt door katalysator

– voorraadplaats voor gasflessen vergunningsplichtig

+ krachtigst

– veel lawaai

+ goedkoper bij aankoop

– blootstelling aan roet en dieselmotoremissie (DME)

+ zuinig

– bevoorradingstank onderworpen aan eisen uit Codex en regionale milieuregelgeving

+ langere levensduur en hoge restwaarde

3.4.3. Risicoanalyse behandelingstoestel Bron wegnemen

Hulpmiddelen / afscherming bron

Inrichting transportomgeving in magazijn

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Voorkomen van oneigenlijk gebruik van heftrucks

Opleiding

Inrichting transportomgeving in magazijn

Chauffeursbeveiliging op de heftruck

Blootstelling aan DME voorkomen door de dieselheftruck te vervangen door bijvoorbeeld een elektrische truck

Vervangen of aanpassen van de dieselheftruck

Ventilatie

Persoonlijke beschermingsmiddelen – algemeen

Voorkomen van ongevallen bij het verwisselen van de batterij Gebruik van, voorlichting en instructies over mobiele arbeidsmiddelen

Het laadstation voor de batterijen moet voldoen aan de veiligheidseisen Typeplaat en werklastdiagram

Keuring en onderhoud van mobiele arbeidsmiddelen

Dragen van veiligheidsschoenen

Juiste inrichting van de chauffeurswerkplek

Gebruik van, voorlichting en instructies over mobiele arbeidsmiddelen

Chauffeursbeveiliging op de heftruck Werkkleding – algemeen

Oneigenlijk gebruik van heftrucks Knelpunten en risico’s Nog steeds gebeuren er ongevallen door een foutief gebruik van heftrucks. Uit Nederlandse studies blijkt dat 5% van alle ongevallen hieraan te wijten is. In de praktijk worden heftrucks regelmatig gebruikt om iemand te laten meerijden. Als een heftruck dan kantelt, leidt dat vaak tot de dood van wie meerijdt. Bijna de helft van de ongevallen veroorzaakt verder een letsel aan de voeten.

14



De heftruck wordt ook vaak gebruikt als hoogwerker: om iemand op te heffen die doorgaans los of op een pallet op de vork staat. Een heftruck is daar uitdrukkelijk niet voor bestemd en ingericht. Er is ernstig valgevaar en meestal ook knelgevaar (door de bewegende delen van de mast). Dit leidt vaak tot ongevallen met ernstige letsels. Maatregel/oplossing Personen vervoeren of opheffen zonder speciale voorzieningen te gebruiken is verboden. Maak hier duidelijke afspraken over met de medewerkers in kwestie. Toelichting Werknemers laten meerijden of opheffen (omhoog brengen) met mobiele arbeidsmiddelen met een eigen aandrijving (zoals heftrucks) is enkel toegestaan op of met behulp van speciaal daartoe ingerichte ‘veilige plaatsen of inrichtingen’.

Blootstelling aan DME Knelpunten en risico’s Dieselmotorenemissie (DME) bevat kankerverwekkende stoffen, waaronder roet en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Daarom staat DME in de lijst van kankerverwekkende stoffen en processen. DME is geklasseerd als ‘genotoxisch kankerverwekkend’. Genotoxisch betekent dat de stof inwerkt op de DNA-structuur, waarmee bedoeld wordt dat blootstelling de DNA-structuur kan veranderen, waardoor tumoren gevormd kunnen worden. Maatregel Voorop staat de verplichting van de werkgever om blootstelling aan kankerverwekkende stoffen te voorkomen en processen zo veel mogelijk te vervangen. Dit is het risico bij de bron aanpakken. Vorkheftrucks met een lastvermogen tot en met 4 ton kunnen bijvoorbeeld worden vervangen door elektrisch aangedreven heftrucks. Andere mogelijke maatregelen voor heftrucks met een hoger lastvermogen zijn een roetfilter plaatsen, voldoende ventilatie voorzien, … Toelichting DME is geklasseerd als ‘genotoxisch kankerverwekkend’. Elke blootstelling, hoe gering ook, houdt dus een risico in voor de gezondheid van de betrokkene. Voor genotoxische stoffen geldt dan ook dat de blootstelling zo laag mogelijk moet zijn.

Risico’s bij het wisselen en laden van batterijen bij behandelingstoestellen Knelpunten en risico’s Door de vorming van waterstofgas tijdens het opladen ontstaat explosiegevaar. Verder bestaat er ook gevaar voor elektrocutie en brand. Contact met batterijzuur ten slotte kan brandwonden veroorzaken. Maatregel Er moet een speciale ruimte afgebakend worden voor het opladen van de batterijen. Deze ruimte moet voorzien zijn van de nodige ventilatie en explosievrije elektra. Verder geldt voor de aanwezige personen een rookverbod en moeten ze de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen dragen om accuzuur bij te vullen, zoals een veiligheidsbril, handschoenen en een schort. Toelichting Als bijlage bij dit dossier is een veiligheidsinstructiekaart opgenomen. Verder in het dossier wordt de inrichting van de laadruimte voor batterijen van heftrucks besproken.

Ondeskundig gebruik van heftrucks Knelpunt Ondeskundig gebruik van een heftruck is het gevolg van onvoldoende opleiding. Ondeskundig gebruik heeft vele aspecten en brengt dus ook vele uiteenlopende risico’s met zich mee. Eén van de zaken die over het hoofd gezien kan worden bij onvoldoende opleiding, is de controle van de heftruck voor aanvang van de werkzaamheden. Daardoor is het mogelijk dat defecten aan vitale delen van de heftruck niet opgemerkt worden. Ook fout rijgedrag kan het gevolg zijn van onvoldoende opleiding. Enkele risico’s zijn onaangepaste snelheid, de voorrangsregels negeren, niet afremmen bij bochten, een foute lastenverdeling, onaangepast rijgedrag bij het vervoer van ladingen, … De gevolgen zijn vaak aanrijdingen met andere heftrucks, voertuigen of voetgangers in het magazijn, kantelen van de heftruck, ladingverlies, bedolven worden door een lading die niet goed gestapeld werd, ...




Maatregel Als het gebruik van arbeidsmiddelen een specifiek gevaar inhoudt voor de veiligheid van werknemers, mogen alleen werknemers met specifieke deskundigheid of ervaring met deze arbeidsmiddelen werken. Daarom moeten de bestuurders van een heftruck de nodige opleiding krijgen. Deze opleiding moet veiligheids-, praktijk- en technische aspecten omvatten. De opleiding wordt opgesplitst in een theoretisch gedeelte waar technische aspecten en veiligheidseisen aan bod komen, en een praktisch gedeelte. In het theoretische deel kunnen de volgende onderwerpen aan bod komen: • de regelgeving; • de opbouw en werking van een heftruck; • de gebruikte opschriften en begrippen; • de stabiliteit, het laaddiagram en de lastbehandeling; • de batterij; • het onderhoud van een heftruck; • de veiligheidseisen met betrekking tot het gebruik van een heftruck; • … Tijdens de praktijkinstructie komen de basisvaardigheden aan bod, zoals: • de dagelijkse controle, het onderhoud voor aanvang van de werkzaamheden; • de technische bediening van een heftruck; • het manoeuvreren met een heftruck; • de toepassing van veiligheids- en verkeersregels; • de lastbehandeling: stapelen, laden en lossen van lasten in rek- en blokstapeling; • … Toelichting Dit kunnen belangrijke indicaties van de ondeskundigheid van de heftruckchauffeur zijn: • rijden met een onstabiele, slecht gepositioneerde of te zware last op de vork; • rijden met een hooggeheven last (er mag pas geheven worden op de plaats waar de last moet worden ‘afgelegd’ of afgeleverd); • vooruit (i.p.v. achteruit) rijden met een last die het zicht belemmert; • geen geluidssignalen geven bij het naderen van onoverzichtelijke situaties; • rijden met een onverantwoord hoge snelheid (bv. in situaties waar voetgangers gevaar lopen of in bochten); • rijden met een onvergrendelde vork; • anderen laten meerijden zonder dat de heftruck daar specifiek voor ingericht is; • met de vork personen heffen (zonder een daarvoor specifiek ingerichte en solide bevestigde werkbak te gebruiken); • rijden zonder een veiligheidsgordel te dragen; • geen veiligheidsschoenen dragen.

Kantelen Knelpunt Bij het gebruik van heftrucks bestaat altijd kantelgevaar. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door een verkeerde belading of door onverantwoord hard door bochten te rijden. Het risico op kantelen wordt echter vergroot door: • hoogteverschillen in het werkgebied waar met de heftruck gereden kan worden, door hellingbanen of laadperrons; • hellende vloeren in het werkgebied; • de slechte staat van buitenterreinen (ongelijkmatige bestrating of afwerking); • rondslingerende voorwerpen; • uitsparingen en (put)deksels in vloeren; • de aanwezigheid van drempels of andere oneffenheden. Maatregelen Heftrucks moeten uitgerust zijn met een voorziening waarmee wordt voorkomen dat de bestuurder gekneld raakt tussen de carrosserie van de heftruck en de vloer wanneer de heftruck kantelt. Een solide cabine met deuren die gesloten zijn bij het rijden, voorziet hierin. Op heftrucks met een open constructie moeten een veiligheidsgordel en veiligheidsbeugels aanwezig zijn waarmee de

16



bestuurder zich op zijn zitplaats kan vastzetten. Daarnaast moeten de vloeren vrij zijn van obstakels en oneffenheden. Toelichting Een slechte toestand van de vloer kan de oorzaak zijn van ‘stuurterugslag’, verlies van controle over de heftruck, verlies van de last, blootstelling aan overmatig schokken en schadelijk lawaai. Rammelende vorken kunnen een geluidsniveau van 90 dB(A) halen! Vloeren en verbindingswegen moeten ook vrij van stof, vocht en andere verontreinigingen zijn om het gevaar op uitglijden en struikelen van voetgangers te beperken en om het rijgedrag van heftrucks niet te beïnvloeden (slippen en langere remweg).

3.4.4. Aandachtspunten voor de aankoop Bij de aankoop van een heftruck moet rekening gehouden worden met heel wat elementen. Het belangrijkste dat aanwezig moet zijn, is een CE-markering. Op de heftruck moet een typeplaatje aangebracht worden met informatie over: • de maximale bedrijfslast; • het ledige gewicht; • het gewicht van de batterij; • het merk en type/serienummer; • het adres van de serviceorganisatie. De opschriften en symbolen op de heftruck moeten goed leesbaar zijn. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om: • het lastdiagram met de maximale last op de vork; • de pictogrammen. Heftrucks met een open constructie moeten voorzien zijn van een veiligheidsgordel en een veiligheidsbeugel. Heftrucks met een staplateau met een rijsnelheid van meer dan 6km/u hebben zijwaartse steunen (beenafscherming). Elke heftruck moet ook een werkende claxon hebben. Een heftruck die ook buiten ingezet wordt, moet daaraan zijn aangepast. Er moet een bescherming tegen wind en regen voorzien zijn. Nog belangrijker is dat de heftruck moet voldoen aan het verkeersreglement als hij op de openbare weg rijdt: hij moet voorzien zijn van de nodige verlichting, een nummerplaat en er moet hiervoor een specifieke verzekering afgesloten zijn. De heftruck moet ook voorzien zijn van een aanwezigheidsdetectie of een dodemansknop, zodat hij niet gebruikt kan worden als er geen bestuurder op zit (bv. een schakelaar onder de zitting, een gordelschakeling of een voetschakelaar). Verder moet er een stroomonderbreker of noodstopknop aanwezig zijn op de heftruck. De heftruck moet voldoende stevig en stabiel zijn voor alle gebruik. De capaciteit en de last moeten in balans zijn. Alarmsignalen moeten gemakkelijk en duidelijk hoorbaar en herkenbaar zijn. Ten slotte moet de heftruck uitgerust zijn met een achteruitrijsignaal dat moet functioneren en duidelijk hoorbaar zijn.

3.4.5. Do’s en don’t voor veilig werken met een heftruck 1. Werk ontspannen en geconcentreerd, zonder stress. Ongevallen gebeuren vaak wanneer de chauffeur haastig te werk gaat. 2. Controleer de vorkheftruck dagelijks vanuit de gedachte dat er ernstige mankementen kunnen optreden (zie checklist ‘Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken’ als bijlage achteraan dit dossier). Ruim vreemde voorwerpen die op de transportwegen liggen, eerst op. 3. Respecteer de scheiding tussen de loopgebieden en transportwegen en haal geen andere behandelingstoestellen in. Respecteer de signalisatie(borden) en de maximaal toegelaten snelheid. 4. Claxonneer en rij extra langzaam en voorzichtig op plaatsen met een beperkte zichtbaarheid of bij blinde hoeken. Vertraag bij het naderen van een bocht.

TUT TUT ! TUT


[.



5. Veiligheidsregels bij het vervoeren van lasten: - Vervoer de lading met de mast volledig achterover. - Rij achteruit als de last te hoog is en het zicht belemmerd is (situatie op de illustratie: het zicht is belemmerd, dus de heftruck rijdt in de richting van de groene pijl).

- Rij niet met een opgeheven last. Vooral in bochten is het kantelpunt dan hoog. - Rij niet met een opgeheven vork, want dit kan iemand verwonden. - Rij niet met een instabiele last. Neem de tijd om de last goed vast te zetten.

6. Rij altijd achteruit van een helling, zowel in beladen als onbeladen toestand. 7. Let op bij laaddocks: er is weinig zicht, dus communicatie met anderenn en toezicht zijn noodzakelijk.

8. Het is streng verboden om personen te laten meerijden of op te heffen (op de vork). 9. Hou de ledematen binnen de stijlen van de cabine. 10. Draag veiligheidsschoenen, een signalisatievest en de specifieke persoonlijke beschermingsmiddelen die voorgeschreven zijn.

18



3.4.6. Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken Hieronder vindt u een overzicht van zaken die dagelijks gecontroleerd moeten worden voor aanvang van de werken. Als bijlage bij dit dossier is een handige checklist voor de dagelijkse opvolging gevoegd. 1. Controleer of er geen olieverlies is aan de leidingen zelf of op de grond. 2. Controleer de staat van de banden: is er voldoende bandenspanning, zijn ze nog niet te sterk versleten? 3. Controleer of de vork nog goed vastzit en in goede staat is. 4. Controleer de werking van de claxon. 5. Controleer of de verlichting functioneert. 6. Controleer de staat van de mast en de vorkbeweging. 7. Controleer de rem terwijl er gereden wordt.

?

?

TUT T TUT ! U T

C CLAC ! CLA

3.5. Gebruik van een wiellader 3.5.1. Knelpunten • Kantelgevaar van de wiellader bij overlading of onaangepast rijgedrag; • Kantelgevaar van verpakkingen tijdens het verplaatsen door verpakkingen te hoog of incorrect te stapelen; • Aanrijding van andere arbeiders of derden; • Werken uitvoeren vanuit de laadbak.

3.5.2. Maatregelen Het arbeidsmiddel moet in overeenstemming zijn met de Belgische reglementering. Het moet uitgerust zijn met zowel een kantelbeveiliging (ROPS) als een beveiliging tegen vallende voorwerpen (FOPS). Als het niet uitgerust is met een achteruitrijsignaal, moet achteruitrijden onder begeleiding gebeuren. Verpakkingen moeten altijd correct op het laadplatform gestapeld zijn. Zo kunnen ze niet vallen tijdens de verplaatsing. Het platform kan best niet te hoog geladen worden, zodat er geen kantelgevaar ontstaat tijdens de verplaatsing. Zorg er altijd voor dat de laad- en losplaats afgebakend is, zodat er zich geen arbeiders of derden onder de laadbak kunnen bevinden. De bediener van een wiellader bekleedt een veiligheidsfunctie. Tijdens het jaarlijkse geneeskundig toezicht van deze persoon moet hier rekening mee gehouden worden. Het is niet toegelaten om vanuit de opgeheven laadbak van de wiellader te werken. De bak van de wiellader mag nooit gebruikt worden als werkplatform. Opleiding Wie een wiellader wil besturen, moet een opleiding volgen om de veiligheidsfunctie van wielladerbestuurder te mogen bekleden. De bestuurder moet o.a. preventief defecten en storingen kunnen detecteren en melden en ongevallen, letsels en schade aan producten en aan transport voorkomen. Daarom is de opleiding tweeledig: ze omvat een theoretisch en een praktisch gedeelte. Het theoretische gedeelte omvat een onderdeel regelgeving, met onder andere basisinformatie over het ARAB, de Codex, aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid. Er wordt ook aandacht besteed aan: • de risico’s van werken met een wiellader; • de mogelijkheid om deze risico’s te inventariseren, te analyseren en te controleren; • de geldende veiligheidsvoorschriften om met een wiellader te werken; • de te gebruiken persoonlijke beschermingsmiddelen; • de interne en openbare verkeersregels; • de onderdelen van de wiellader, … In het praktische gedeelte wordt aandacht besteed aan: • de juiste uitvoering van de dagelijkse inspectie van de wiellader, het herkennen van gevaarlijke defecten; • het correcte gebruik van de bedieningsorganen;




• de toepassing van de veiligheid- en verkeersregels; • het bijtanken van de wiellader; • het gebruik van de laadbak en andere voorzetapparatuur; • het hanteren van een goede rijtechniek en het manoeuvreren; • orde en netheid. Elke deelnemer ontvangt een deelnamebewijs. Na vijf jaar is een heropfrissing in een opleidingscentrum of in het bedrijf nodig.

3.5.3. Toelichting Enkele tips om te controleren of de wiellader wel degelijk voldoet aan de Belgische reglementering: • Bij het toestel moet een handleiding aanwezig zijn die opgesteld is in de streektaal en waarin duidelijk de volgende gegevens vermeld worden: - de vermelding dat het om een vertaalde handleiding gaat, als dat het geval is; - de naam en het adres van de fabrikant; - de aanduidingen die op de machine zijn aangebracht, met uitzondering van het serienummer; - de belangrijkste gegevens uit de verklaring van overeenstemming; - de meetresultaten van het geluids- en het trillingsniveau van het arbeidsmiddel. • Elke dieselmotor van een wiellader met een vermogen tussen 18 W en 560 kW moet voldoen aan de gewijzigde Europese richtlijn 97/68/CE. Dit kan eenvoudig worden gecontroleerd door het identificatieplaatje dat op de motor is aangebracht, te controleren. Op dit plaatje moeten zeker het motorvermogen en het goedkeuringsnummer zichtbaar zijn. Dit goedkeuringsnummer heeft het volgende formaat: e11*97/68GA*2004/26XX*0003*00. • Bovendien moet op het toestel ook het lawaainiveau aangeduid zijn. Op dit plaatje moeten het motorvermogen en het akoestische vermogen vermeld staan (bv. motorvermogen 110 kW; Lwa 102 dB). • De gegevens van de constructeur van de ROPS- en de FOPS-beveiliging moeten vermeld worden met de volgende aanduidingen: - de naam en het adres van de constructeur; - de serienummers waarvoor de beveiliging werd ontworpen; - het maximale gewicht van het arbeidsmiddel waarvoor de beveiliging gebruikt kan worden; - de normen waaraan de beveiliging voldoet (ROPS: ISO 3471; FOPS: ISO 3449). • De toegang tot het arbeidsmiddel moet veilig zijn. De toegangstreden tot de cabine moeten met andere woorden zo uitgevoerd worden dat uitglijden vermeden wordt. De laagste toegangstrede moet zich op een hoogte van minder dan 70 cm ten opzichte van de vloer bevinden.

4. Manueel heffen en dragen van lasten 4.1. Knelpunten en risico’s: lichamelijke belasting Ondanks de hulpmiddelen is werken in een magazijn lichamelijk zwaar en vermoeiend werk. Het belangrijkste risico van werknemers bij een handelaar is de lichamelijke belasting als gevolg van het verhandelen van bouwmaterialen. Het werk houdt een risico in op aandoeningen van de spieren en het skeletstelsel (bewegingsapparaat). Lichamelijke klachten zoals pijn in de rug, nek, armen en/of benen komen dan ook vaak voor. Het laden en lossen van vrachtwagens veroorzaakt een grote belasting. Het werk is inspannend door het gewicht en de afmetingen van de lasten. Deze lasten tillen, dragen, duwen en trekken is belastend. Bij onderhouds- en/of reparatiewerkzaamheden werkt de magazijnmedewerker in een gebogen houding. Vaak moet boven het hoofd gewerkt worden. Vandaar het grotere aantal nekklachten dan op een bouwplaats.

20



Activiteit

Arbeidsmiddelen

Manueel hanteren van lasten

Tilhulpmiddelen

Risico’s

Preventiemaatregelen

Letsels aan de ruggengraat en spierverrekkingen

Een aangepaste tiltechniek toepassen: • de last zo dicht mogelijk tegen het lichaam houden; • de voeten stabiel plaatsen; • het voorwerp stevig vastnemen en zo dicht mogelijk tegen het lichaam houden; • het tillen uitvoeren met de beenspieren; • door de knieën zakken en tillen met gestrekte rug.

Letsels aan het hoofd

Wanneer er stootgevaar is tijdens de verplaatsing: een veiligheidshelm dragen.

Letsels aan de handen en voeten

Veiligheidshandschoenen en -schoenen dragen.

4.2. Maatregelen 4.2.1. Wetgeving in verband met het manueel hanteren van lasten Onderwerp

Wetgeving

Risico-evaluatie

KB Welzijnsbeleid

Preventiebeleid

KB Welzijnsbeleid

Behandeling, vervoer en opslag van voorwerpen in de inrichting

ARAB, art. 44-51bis

Manueel hanteren van lasten

KB van 12 augustus 1993 betreffende het manueel hanteren van lasten (Codex, Titel VIII, Hoofdstuk V).

Veiligheid van machines – Menselijke fysieke belasting

NBN EN 1005-3

ARAB, Afdeling IV, art. 44 - 51 bis: Behandeling, vervoer en opslag van voorwerpen in de inrichting Hieronder worden enkele belangrijke elementen uit deze artikels toegelicht die relevant zijn voor magazijnen van bouwmaterialen. De transportwegen voor voertuigen en voetgangers moeten zo ingericht zijn dat de werknemers in de buurt geen risico ondervinden. Daarvoor moeten onder andere de afmetingen bepaald worden in functie van het mogelijke aantal gebruikers en het soort onderneming. Als er transportmiddelen worden gebruikt, moet er een voldoende grote zone voorzien worden voor de voetgangers en werknemers. Daarom is het aangewezen dat de afzonderlijke tracés en toegangen voor de verschillende gebruikers goed afgebakend zijn, overeenkomstig de veiligheids- en gezondheidssignalering. De voertuigen en remmen ervan moeten altijd in goede staat van werking worden gehouden. Elk voertuig dat beschadigd werd, moet onmiddellijk uit dienst worden gesteld. Voertuigen zoals behandelingstoestellen dienen niet om personen mee te vervoeren, tenzij ze speciaal zijn ingericht voor dit gebruik (bv. met een passagiersstoel). Om instortingen van opeengestapelde koopwaren te verhinderen, moeten de nodige veiligheidsmaatregelen getroffen worden, zoals stapelen in afwisselende lagen, in piramidevorm of op palletten. De goederen moeten met andere woorden zo gestapeld worden dat de stabiliteit verzekerd wordt. Het KB Manueel hanteren van lasten Op 29 september 1993 verscheen het koninklijk besluit van 12 augustus 1993 betreffende het manueel hanteren van lasten in het Belgisch Staatsblad. In dat KB wordt bepaald wat er wordt verstaan onder het manueel hanteren van lasten en wordt vastgelegd in welke gevallen dit manueel hanteren van lasten gevaar kan opleveren. Het KB verplicht de werkgever om organisatorische maatregelen te nemen en de werknemers passende middelen te verschaffen om te vermijden dat lasten manueel gehanteerd moeten worden. Als manueel hanteren niet kan worden vermeden, moet de werkgever een risico-evaluatie uitvoeren en preventiemaatregelen nemen. Hij moet zijn werknemers ook informeren en opleiden inzake de risico’s en preventiemaatregelen en ervoor zorgen dat zijn werknemers over een voorafgaande en periodieke gezondheidsbeoordeling beschikken. In navb dossier 107: “Preventie van rugklachten in de bouwsector” worden een aantal goedepraktijkvoorbeelden gegeven voor rugsparend heffen en tillen.




NBN EN 1005: Veiligheid van machines - Menselijke fysieke belasting Deze Europese norm behandelt de fysieke belasting in verband met het ontwerp van machines. Ergonomisch ontworpen werksystemen bevorderen de veiligheid en efficiëntie, verbeteren de werken leefomstandigheden van de mens en gaan nadelige effecten op de gezondheid en prestaties tegen. Een goed ergonomisch ontwerp heeft een gunstig effect op het werksysteem en op de betrouwbaarheid van de mens binnen dat systeem. De norm omvat verschillende delen: • NBN EN 1005-1: 2002: Termen en definities; • NBN EN 1005-2: 2003: Handmatig tillen van machines en onderdelen; • NBN EN 1005-3: 2002: Aanbevolen maximale krachten; • NBN EN 1005-4: 2005: Werkhoudingen en -bewegingen; • NBN EN 1005-5: 2007: Herhaalde handelingen met hoge frequentie. NBN EN 1005-2:2003 bespreekt het manueel tillen van machines, onderdelen of producten die meer dan 3 kg wegen en gedragen worden over een afstand van minder dan 2 meter. Toch wordt bij het ontwerp van machines altijd geprobeerd om in de eerste plaats het tillen zo veel mogelijk te vermijden of technische hulpmiddelen te voorzien. Bij het manueel tillen moeten drie stappen doorlopen worden: • stap 1: het referentiegewicht bepalen; • stap 2: een risicoanalyse uitvoeren; • stap 3: de ‘lift index’ interpreteren. Voor arbeidssituaties geldt 25 kg als het maximumgewicht dat in optimale omstandigheden manueel getild mag worden. Deze referentie kan nog aangepast worden voor specifieke groepen. Om het risico van het tillen te evalueren worden meerdere methodes voorgesteld die gebaseerd zijn op de NIOSH-methode5. De risicograad wordt aangeduid met de ‘Lift Index’, de verhouding tussen het reële gewicht dat getild moet worden en het maximale aanbevolen gewicht dat berekend werd. NBN EN 1005-3: 2002 behandelt een risicoanalysemethode om de nodige krachten bij het bedienen van een machine te evalueren. Er moeten drie stappen doorlopen worden: • stap 1: de maximale isometrische kracht (Fmax) bepalen; • stap 2: risicofactoren zoals de bewegingssnelheid, de frequentie en de duur van de bediening bepalen; • stap 3: het risico evalueren. NBN EN 1005-4: 2005 behandelt de analyse van de werkhoudingen en -bewegingen, zoals bewegingen van de romp, de schouder, het hoofd, de nek en andere lichaamsdelen. Deel 5 ten slotte stelt een methode voor om het risico op repetitiviteit te evalueren, de OCRA-methode. Deze methode kan de ontwerper helpen om het risico zo veel mogelijk te beperken. Interessant is dat ook meerdere repetitieve taken door de dag heen beoordeeld kunnen worden, bijvoorbeeld door jobrotatie.

4.2.2. Mimimumeisen voor het manueel hanteren van lasten Minimumeis

Oplossing

Beperken van het tilgewicht

• Maximaal tilgewicht van 25 kg • Jobrotatie • Werk met twee personen uitvoeren • Tilwerk mechaniseren

Hoog tillen voorkomen

• Maximale tilhoogte van 1,8 m • Tilwerk mechaniseren

Maximale trek- en duwkracht

• Tips voor handmatig werken met een handpallet • Handmatig duwen en trekken beperken door het inzetten van handpallettrucks met elektromotor, elektrische palletwagens, heftrucks, …

4.2.3. Maatregelen voor de werkgever De werkgever moet het magazijn zo inrichten dat het aan de ergonomische eisen voldoet. Dit houdt in dat er nagedacht moet worden over de bereikbaarheid, de zichtbaarheid en de verlichting, het klimaat, de bewegingsruimte, … Er moet voor gezorgd worden dat de stapelruimtes goed bereikbaar zijn en er moet voldoende ruimte zijn voor allerlei activiteiten en manipulaties. Ook de nodige hulpmiddelen voor het transport, 5

22


De NIOSH-methode werd ontwikkeld door het Amerikaanse National Institute for Occupational Safety and Health en is de meest volledige en meest toegepaste methode om tilsituaties te beoordelen waarbij de beide handen gebruikt worden. De methode is gebaseerd op het begrensd houden van de rugbelasting.


laden en lossen moeten ter beschikking gesteld worden. Dit kan gaan van steekkarren en manuele palletwagens voor kleine lasten tot allerlei elektrische behandelingstoestellen. Met deze laatste toestellen kunnen de lasten zowel verplaatst als geheven worden. De keuze van hulpmiddelen en behandelingstoestellen zal afhankelijk zijn van de beschikbare plaats, de hoogte tot waar getild moet worden, het gewicht van de lasten, … Hieronder worden de verschillende behandelingstoestellen en hun toepassingsgebied beschreven. Wanneer een behandelingstoestel met een stoel gebruikt wordt, moet de voorkeur gegeven worden aan een type met een goed instelbare stoel. Verder zijn ook organisatorische maatregelen van belang, zoals voldoende afwisseling in het werk voorzien om eenzijdige belasting te voorkomen en een preventieve rugtraining. Daarnaast moet voor een interventieprogramma worden gezorgd als er sprake is van chronische klachten aan de nek of rug.

4.2.4. Maatregelen voor de werknemer De werknemer moet gebruik maken van de transport- en tilhulpmiddelen die hem ter beschikking worden gesteld. Als lasten zwaarder dan 25 kg getransporteerd moeten worden, moeten hier hulpmiddelen voor gebruikt worden en moet het werk met meerdere personen uitgevoerd worden. Vanzelfsprekend moet er een goede tilhouding aangenomen worden bij manueel tillen. Niet alleen de werkgever, maar ook de werknemer kan organisatorische maatregelen toepassen. Een mogelijkheid is op een goed bereikbare plaats en een aangepaste hoogte een voorraad aanleggen van producten die vaak verhandeld moeten worden. Het werk afwisselen, zodat niet steeds dezelfde spieren en gewrichten worden gebruikt en belast, is ook een mogelijkheid. Verder kunnen ook persoonlijke beschermingsmiddelen bijdragen tot de preventie van rugklachten. Werkkledij mag niet te strak zitten, anders hindert ze de werknemer bij bepaalde bewegingen. Antislipschoenen voorkomen wegglijden en bevorderen een stevigere greep. Kniebeschermers helpen dan weer bij het aannemen van bepaalde posities, zoals hurken of op de knieën zitten. Een ruggordel wordt echter ten stelligste afgeraden. Deze gordel beperkt de beweeglijkheid, soepelheid en elasticiteit van de spieren en pezen, wat kan leiden tot rugletsels. Hij geeft ook een vals gevoel van veiligheid, waardoor risico’s die verband houden met overmatige lasten, toenemen.

4.3. Toelichting 4.3.1. Werken met de handpallettruck Een handpallettruck kan ingezet worden voor korte afstanden. Vooral bij minder zware palletten is een handpallettruck zeer geschikt. Voor langere afstanden, meerdere palletten of zwaardere ladingen is een handpallettruck niet geschikt. In de onderstaande tabel wordt aangegeven wanneer een handpallettruck een goede keuze is en wanneer er beter een alternatief transportmiddel ingezet wordt. Palletten

Minder dan 250 kg

Tussen 250 en 500 kg

Tussen 500 en 750 kg

Aantal palletten/u

Minder dan 18

Minder dan 12

Minder dan 6

Is het mogelijk om de handpallettruck rustig op gang te brengen?

Ja

Ja

Ja

Hoe is de ondergrond waarop gewerkt wordt met de handpallettruck?

Vlak, of op een helling met een hoogteverschil kleiner dan 10 cm/m

Volledig vlak, of ‘vals plat’ met een hoogteverschil kleiner dan 5 cm/m

Volledig vlak, zonder obstakels in de rijweg (bv. drempels)

Over welke (loop)afstand moeten de palletten verplaatst worden met de handpallettruck?

Tot 75 m

Tot 50 m

Tot 25 m

In een bijlage bij dit dossier zijn tips voor de aankoop van een handpallettruck opgenomen. Een goede organisatie van het werk draagt ook bij tot gezond werken met de handpallettruck. • Plan de laad- en lostijden zo veel mogelijk, zodat werknemers rustig kunnen werken. • Zorg voor afwisseling in het werk. • Zorg er waar mogelijk voor dat er voldoende alternatieven voor de handpallettruck inzetbaar zijn (elektrische pallettruck, heftruck, etc.). Aangedreven trucks beperken niet alleen de lichamelijke belasting, maar kunnen ook leiden tot een 30% hogere werksnelheid. Bestuurders en magazijnmedewerkers kunnen zelf ook veel doen om op een gezonde manier met de handpallettruck te werken. Door een juiste werkwijze kunnen ze latere gezondheidsklachten voorkomen.




Tips voor het werken met een handpallettruck 1. Werk met een rechte rug. Haal de kracht uit de benen, niet uit de rug.

2. Gebruik altijd twee handen. Zo wordt de kracht gelijkmatig verdeeld over het lichaam en kan er gewerkt worden met een rechte rug.

3. 4. 5. 6. 7.

Rem rustig af. Laat de handpallettruck uitrijden of laat de lading zakken. Neem een aanloop bij een helling of hindernis. Vertraag niet. Gebruik waar nodig drempelplaten. Draag handschoenen als bescherming tegen koude en hitte. Draag altijd veiligheidsschoenen. Deze schoenen zijn verplicht. Ze beschermen de voeten en zorgen voor extra grip. Zorg voor schone en gelijke vloeren (ook de laadklep en laadvloer). Hindernissen en vuil betekenen namelijk dat er flink meer kracht gezet moet worden. 8. Zorg voor een regelmatige controle van handpallettrucks. Een handpallettruck moet minstens één keer per jaar een onderhoudsbeurt krijgen. 9. Kapotte of versleten handpallettrucks mogen niet meer gebruikt worden. 10. Zorg voor een goede organisatie van het werk.

Basisprincipes voor het hanteren van lasten zonder risico’s 1. De zwaartepunten (mens en last) boven elkaar Voordat een werknemer een last opheft, plaatst hij zijn lichaam boven de last en zijn voeten rond de last. Zo bevindt zijn zwaartepunt zich boven de last en wordt zijn wervelkolom samengedrukt wanneer hij de last optilt. Bij het verplaatsen moet de last zo dicht mogelijk tegen het lichaam worden gehouden. 2. De wervelkolom recht De wervelkolom moet altijd recht blijven. Zo krijgen de wervels een gelijkmatige druk te verwerken. 3. De benen het werk laten doen Als de werknemer zijn benen buigt bij het manueel hanteren van lasten, verrichten zijn beenspieren (de krachtigste spieren van het lichaam) de arbeid. Zo moeten de rugspieren bijna niets doen. 4. De plaats en beweeglijkheid van de voeten Probeer de wervelkolom niet te laten draaien, noch door voorover te buigen, noch door te draaien met een last in de handen. Om er zeker van te zijn dat het lichaam stevig staat bij het opheffen van een last, moeten de voeten bovendien wat uit elkaar staan. (Zie verder p.25)

24



(Vervolg van p.24) 5. Het lichaam snel onder de lastplaats brengen: De werknemer moet de last als het ware tegemoetkomen. Hij plaatst zich er dus snel onder. Gewichtheffers hebben dit systeem goed begrepen. 6. Het hele lichaam gebruiken om de last af te duwen: De werknemer gebruikt zijn hele lichaam om de inspanning te verkleinen. Om bijvoorbeeld een last naar boven te duwen, maakt hij een verticale stootbeweging van beneden naar boven. Eerst de benen buigen en vervolgens het lichaam uitstrekken en tegelijk de armen strekken, vermindert de inspanning aanzienlijk. De werknemer plaatst het gewicht van zijn lichaam tegenover de last die verplaatst moet worden en duwt de last dus van zich af. 7. Teamwork: Werk samen, niet enkel als de last te zwaar is, maar bv. ook als hij te groot is, ... 8. Hulpmiddelen gebruiken: Vergeet niet dat er ook veel hulpmiddelen bestaan voor het manueel hanteren van lasten, zoals verschillende soorten karretjes, steekwagens en pallethefwagens.

5. Goederen stapelen Er worden allerlei soorten en maten van palletten gebruikt om een geheel te maken van een verzameling goederen, zodat ze gemakkelijker gehanteerd, vervoerd en opgeslagen kunnen worden.

5.1. Keuze soort stapeling 5.1.1. Palletstapeling Een palletstelling is een metalen rek waar palletten gemakkelijk in geplaatst en uitgehaald kunnen worden. De maximale hoogte van de palletstelling hangt af van de maximale vloerbelasting, de hoogte van het magazijn en het interne transportmiddel dat gebruikt wordt. Een palletstelling levert niet altijd een ruimtebesparing op ten opzichte van een blokstapeling: de stellingen zelf nemen ruimte in beslag en er passen maar een beperkt aantal palletten in elk stellingvak.

5.1.2. Blokstapeling Bij een koud- of blokstapeling worden de goederen rechtstreeks op de palletten in het magazijn gestapeld. Meestal staan de palletten op de vloer op elkaar opgestapeld. Een blokstapeling is alleen mogelijk bij bulkverwerking en op voorwaarde dat de lading en de stabiliteit deze stapeling toelaten. Het voordeel van een blokstapeling is dat de opslag weinig handelingen vergt. Het nadeel is dat er veel palletten verschoven, verplaatst en opgenomen moeten worden als één pallet uit een rij gehaald wordt. Bovendien moet er bij de hoogte van de stapeling rekening worden gehouden met de stabiliteit en de maximale belasting van de onderste palletlading.




5.2. Palletstellingen 5.2.1. Keuze palletmaten Er bestaat een groot aantal palletmaten. Daarom is het van belang dat een bedrijf vaststelt welke palletmaat het wil hanteren in het eigen verkeer en de eigen opslag. Dat voorkomt veel stapelwerk bij de in- en uitgang van het magazijn. Klanten en leveranciers hebben vaak hun eigen wensen; de afstemming zal dus vaak een probleem zijn. Verder is de afstemming tussen de magazijnbouw en -indeling en de te gebruiken palletmaten van belang. Als in een bedrijf de europallet (800 mm x 1.200 mm) gangbaar is, is het verstandig de stellingmaat zo economisch mogelijk op die palletmaat af te stemmen. Als goederen binnenkomen op palletten met een afwijkende maat, moet er opnieuw gestapeld worden of moet een andere oplossing gezocht worden: • europalletten (800 mm x 1.200 mm) onderaan zetten, maar dit kost wel ruimte in de breedte en de hoogte; • stellingvlonders gebruiken; • diepteliggers op de liggers leggen en daar de afwijkende palletten op plaatsen. Er zijn twee palletmaten die vaak gebruikt worden: 1.000 mm x 1.200 mm en 800 mm x 1.200 mm. Om flexibel te kunnen blijven in de keuze, het gebruik of de locatie van palletten, is het verstandig de liggerafstand zo te kiezen dat de beide palletmaten in de stellingen passen. De liggerafstand is de afstand tussen de beide liggers waarop de palletten rusten.

5.2.2. Afmetingen van palletstellingen Omdat veel palletten een kant van 1.200 mm hebben, kan het best een vakdiepte van 1.100 mm gekozen worden. De pallet steekt dan aan de voorkant 100mm uit. Zo zal de mast de voorste ligger niet raken als de pallet in het vak wordt gestoken. Veel magazijnen kiezen echter voor een vakdiepte van 900 mm. Zowel de kant van 1.000 mm als die van 1.200 mm van grote palletten als de kant van 1.200 mm van europalletten past daarop. Bovendien biedt deze diepte enige flexibiliteit ten opzichte van andere palletmaten, zoals 1.000 mm x 800 mm, 1.600 mm x 1.200 mm en 1.800 mm x 1.200 mm. Een vakdiepte van 900 mm heeft echter ook nadelen. De palletten die er met de kant van 1.200 mm kant opstaan, steken 300 mm uit, waardoor de pallet de ruimte achter de stelling vult die bedoeld is voor overbloezende palletladingen. Bovendien steekt de pallet aan de voorkant uit. Vooral bij hogere palletplaatsen kunnen heftruckchauffeurs niet zien wat er aan de achterkant van de pallet gebeurt. Ze moeten inschatten hoe ze de pallet in de stelling zetten zonder de achterliggende pallet eruit te stoten. Als chauffeurs een pallet uit de stelling halen, kunnen ze niet zien of de vork achter de andere pallet blijft hangen. Een ervaren heftruckchauffeur kan dit op gevoel doen, maar dat kost tijd.

5.2.3. Risico’s bij palletstellingen Een liggerafstand van 900 mm bij palletstellingen kan voor gevaarlijke situaties zorgen. Als een pallet met de onderplanken over de liggers uitsteekt, worden de onderplanken zwaar belast op dat punt. Bij planken van perfecte kwaliteit en zonder overbelasting van de pallet is dat geen probleem. Als de planken minder sterk zijn, zakt de pallet echter door. Als het bovendek het dan niet meer houdt (wat vaak gebeurt), storten de pallet en de lading uit of door de stelling. Als er europalletten zijn geplaatst, gaat de veiligheidsmarge in de gangbreedte voor het manoeuvreren met de truck vaak verloren. Veilig werken met een hef- of reachtruck wordt zo bemoeilijkt. Bij het verplaatsen van palletstellingen bestaat het risico dat het verpakkingsmateriaal errond beschadigd wordt. Dit veroorzaakt gevaar voor afschuiven en instabiliteit van de gestapelde lasten, wat op zijn beurt kan leiden tot de val van lasten op andere palletten en op personen.

26



5.3. Risicoanalyse stapelen van goederen Handeling

Risico

Preventiemaatregelen

Goederen stapelen

De lasten die niet correct gestapeld zijn of overhellen, veroorzaken gevaar voor schuiven van lasten

De stapels verbeteren vooraleer er nieuwe ladingen op te plaatsen

Gemengd verkeer

Voetgangers omverrijden

Voetgangers scheiden van het verkeer De bestuurder ziet erop toe dat er zich geen personen onder de vork of in de onmiddellijke nabijheid van het behandelingstoestel bevinden. Als dit toch het geval is, vraagt hij hen vooraf om even uit de weg te gaan

Personen tot bij de lading hijsen om de lading te manipuleren

Vallen van de vork, bedelving door lading, …

Voor de veiligheid van personen mag de bestuurder nooit personen op de vork omhoog brengen om ladingen te manipuleren

Het heftoestel overladen

Kantelen

De capaciteit van de heftruck kennen en respecteren

Beschadiging van de verpakking

Instabiliteit van de gestapelde lasten

Beschadigingen melden, de verpakking herstellen

Afschuiving Val op andere lasten of personen

5.4. Hoe lasten stapelen met een heftruck? Een lading op een stapel plaatsen:

Een lading van een stapel wegnemen:

1. Rij, zowel in geladen als in lege toestand, met de vork op ongeveer 25 cm hoogte, met de mast naar achteren gekanteld.

1. Zet de mast in verticale stand. Hef de vork tot op de goede hoogte en steek ze in de pallet.

2. Breng het transportmiddel tot stilstand in neutrale stand en trek de handrem op. Hef de lading tot op de gewenste hoogte, met de mast achterover en de handrem opgetrokken.

2. Trek de handrem op, hef de lading op en breng de mast achterover.

3. Zet de handrem los en manoeuvreer tot de lading boven de gewenste plaats is. Trek de handrem vervolgens opnieuw aan.

3. Controleer of de doorgang vrij is, zet de handrem los en rij daarna achteruit met de lading op de geheven vork.




4. Breng het transportmiddel opnieuw tot stilstand. Breng de mast in verticale positie en leg de lading traag neer. Maak de vork los door ze lichtjes te laten zakken.

4. Breng de mast naar achteren, breng de lading tot op ongeveer 15 - 25 cm van de grond en laat ze zakken.

15 à 25 cm

Een lading in het rek plaatsen:

Een lading uit een rek wegnemen:

1. Plaats de mast in verticale positie.

1. Neem de lading weg met de mast in verticale positie.

2. Plaats de lading in het rek.

2. Neem de lading uit het rek met de mast verticaal. Breng daarna de mast achterover en laat de lading zakken tot het grondniveau.

28



5.5. Eisen inzake ladingen Bij het laden en lossen moet de bestuurder van het behandelingstoestel in de eerste plaats de aanwijzingen van de chauffeur voor het laden of lossen van zijn voertuig volgen. Verder moeten de gebods- en verbodsbepalingen in verband met het verplaatsen en plaatsen van de lading in acht genomen worden. • Het is verboden om lasten te vervoeren en te heffen die zwaarder zijn dan de op het behandelingstoestel aangegeven maximale werklast. • Speciale ladingen (vaten, rollen, balen, e.d.) moeten met een passend voorzetstuk geladen en gelost worden. • Enkel een voldoende stabiele lading mag opgenomen worden, zodat er tijdens het transport geen risico bestaat dat de lading gaat schuiven, rollen, kantelen of vallen. Palletten die schuin beladen zijn, mogen ook niet worden opgenomen. • Een lading die op een beschadigde pallet gestapeld is, mag niet opgenomen worden. • Als de heftruck beladen is, mag de bestuurder alleen in stilstand heffen of neerzetten. De ladingen die mankementen vertonen (waarvoor geen passend hulpstuk aanwezig is om ze veilig te laden en lossen; ladingen die onstabiel, scheef beladen en/of beschadigd zijn), worden gecatalogeerd onder ‘afgekeurde’ ladingen. De bestuurder moet ‘afgekeurde’ ladingen melden aan de bedrijfsleiding. De ladingen mogen alleen op de toegestane plaatsen worden gestapeld. Deze afzetplaatsen moeten afgebakend en voldoende draagkrachtig zijn. De lading mag nooit voor nooduitgangen of op vluchtwegen geplaatst worden, zodat ze in geval van brand de evacuatie niet belemmert. De brandblusmiddelen moeten altijd bereikbaar zijn. Verder mag de lading het zicht op kruisingen en dergelijke niet belemmeren. Ook mag een lading niet voor een elektrische schakelkast geplaatst worden, want anders kan de stroom niet uitgeschakeld worden in geval van nood. De goederen moeten in de magazijnstellingen geplaatst worden met inachtneming van de voorgeschreven vrije ruimte langs de beide kanten en in de diepte. De bestuurder moet elke beschadiging aan stellingen door een aanrijding onmiddellijk melden aan de bedrijfsleiding.

6. Magazijninrichting en transport 6.1. Veel voorkomende knelpunten 6.1.1. Evacuatiemogelijkheden In een situatie die een onmiddellijk gevaar inhoudt voor zijn veiligheid of gezondheid moet de werknemer zich snel en veilig via de kortst mogelijke weg in veiligheid brengen. Toch worden nog erg vaak tekortkomingen vastgesteld in verband met evacuatiemogelijkheden, o.a.: • geblokkeerde nooduitgangen; • niet goed of onduidelijk aangegeven evacuatiewegen; • onnodig lange vluchtroutes; • niet of slecht verlichte evacuatiewegen; • uitglijgevaar op de evacuatiewegen (olievlekken, …).

6.1.2. Gecombineerd intern transport In een magazijn zijn vaak tegelijkertijd meerdere heftrucks aan en af aan het rijden en personen te voet aan het gaan. Dit veroorzaakt een risico op letsels of schade door bijvoorbeeld een aanrijding of knelling. Zo kunnen er naast behandelingstoestellen ook magazijnmedewerkers en eventuele anderen (externe personen) aanwezig zijn op de transportroutes. Daarom moet de transportomgeving in magazijnen aan bepaalde inrichtingseisen voldoen.




6.2. Inrichting transportomgeving in magazijn Er moeten in het bijzonder maatregelen genomen worden om aanrijdingen van personen, voertuigen, obstakels en constructies te vermijden. Er moeten ook maatregelen genomen worden om valgevaar en kantelgevaar bij o.a. laadkades en hellingen te vermijden. De wegen voor intern transport moeten goed doordacht ingeplant zijn. Ze moeten op een eenvoudige en veilige manier gebruikt kunnen worden, zowel door voetgangers als door voertuigen en behandelingstoestellen. Daarnaast moet vermeden worden dat werknemers die in de nabijheid van verbindingswegen werken, gevaar lopen. De afmetingen van de transportwegen zijn dan ook afgestemd op het aantal gebruikers en de aard van het werk dat in het bedrijf wordt verricht. Bij normaal loopverkeer is een breedte van 80 cm tot 100 cm meestal voldoende, bij behandelingstoestellen moeten de wegen echter breder zijn.

6.2.1. Transportroutes Als de wegen in een magazijn dagelijks gebruikt worden voor verkeer van voertuigen of transportwerktuigen, wordt gesproken over transportroutes. In dat geval moeten de nodige verkeersregels worden vastgesteld in de vorm van bijvoorbeeld een bedrijfsverkeersreglement. Voor een betere herkenbaarheid en naleefbaarheid kunnen deze regels het best zo veel mogelijk aansluiten bij het verkeersreglement met de bestaande verkeersregels en -tekens. In de mate van het mogelijke moet een rijcircuit worden uitgezet waarbij eenrichtingsverkeer zo veel mogelijk is voorgeschreven. Transportroutes moeten voldoen aan de volgende voorwaarden: • Ze moeten voldoende draagkrachtig zijn. • Waar mogelijk moeten ze horizontaal, effen en vlak zijn en voorzien zijn van een stroef en slijtvast oppervlak. • Op de hoeken en kruisingen moeten ze voldoende afgerond zijn. • Ze moeten voldoende breed zijn: - In geval van eenrichtingsverkeer moet een transportroute minstens 60 cm breder zijn dan het breedst beladen voertuig. Bij normaal heftruckverkeer zal dit dus minstens 160 cm zijn. - Een route voor tweerichtingsverkeer moet minstens 90 cm breder zijn dan tweemaal het breedst beladen voertuig, bij normaal heftruckverkeer dus minstens 290 cm breed. • Ze moeten duidelijk afgebakend zijn, bijvoorbeeld met witte strepen op de magazijnvloer.

6.2.2. Transportomgeving Ook de transportomgeving moet aan bepaalde voorwaarden voldoen. Bij voorkeur moet het interne verkeer gescheiden worden, ook bij de doorgangen. Er moet een verkeersplan opgesteld worden waarbij de rijroutes, looproutes, opstelplaatsen en parkeerplaatsen worden gemarkeerd. Voetgangers moeten van heftrucks gescheiden worden met een hekwerk, een aparte route of gele lijnen (van 10 cm breed) op de vloer. De keuze is afhankelijk van de intensiteit van het verkeer. Waar nodig moeten er voor voetgangers ook uitwijkplaatsen of speciale voetpaden aangelegd en gemarkeerd zijn. Als er sprake is van een magazijn of laad- en losplaatsen met veel en druk transportverkeer en waar ook voetgangers komen, moeten deze voetgangers veilige looproutes tot hun beschikking hebben, eventueel met wachtplekken.

30



Onoverzichtelijke hoeken worden aangekondigd door middel van waarschuwingsborden of strepen en de hoeken worden voorzien van spiegels voor een beter zicht, bij voorkeur op ooghoogte. Bij onoverkomelijke, hooggelegen obstakels, zoals pijpenbruggen, moet het obstakel gemarkeerd zijn en moet de doorrijhoogte met verkeersborden aangegeven zijn. Zo kan de hijshaak van een hefbrug in een opvallende kleur worden geschilderd. De routes moeten altijd vrijgehouden worden van obstakels. Orde en netheid zijn van groot belang. Obstakels op de weg zorgen immers voor bijkomend kantelgevaar. Er moet specifieke aandacht besteed worden aan de inrichting rond de deuren en gangen. Als er deuren aanwezig zijn, moet de deuropening afgestemd zijn op de voertuigen die binnen- en buitenrijden. Bij deuren of gangen die uitkomen op voetgangersroutes op minder dan 1 meter afstand van een transportroute met dwarsverkeer, moet parallel aan de transportroute een degelijk hekwerk zijn aangebracht. Dit hekwerk moet zo lang zijn dat het links en rechts van de deur of gang één meter doorloopt, zodat voetgangers niet onverhoeds in de baan van een heftruck kunnen lopen. De deuren in een rijroute vormen zo weinig mogelijk een belemmering bij het rijden, bijvoorbeeld doordat ze snel automatisch openen en sluiten. Wanneer er van twee kanten verkeer kan komen of er ook voetgangers op de routes aanwezig kunnen zijn, krijgt een roldeur de voorkeur boven klapdeuren. Om onoverzichtelijke situaties te voorkomen moeten (automatische) deuren voorzien zijn van transparante delen. Er wordt een oppervlak geëist van ten minste 1 m² op een hoogte tussen 1,25 m en 2 m boven de vloer. Volledig transparante deuren moeten voorzien zijn van een markering om stoten te voorkomen. De verbindingswegen met een potentieel valgevaar voor het 10 eisen voor een veilige werkomgeving in het magazijn transportvoertuig, zoals bij hellingbanen, laadbruggen en laadperrons, 1. Het verkeer van behandelingstoestellen moet moeten voorzien zijn van opstaande randen of andere adequate gescheiden zijn van dat van voetgangers. voorzieningen om valgevaar te voorkomen. 2. De vloer moet vrij zijn van obstakels en oneffenheden. 3. Er moet voldoende ruimte zijn om te manoeuvreren. 4. De ruimte moet overzichtelijk zijn. Waar dat niet zo is, moeten spiegels geplaatst worden. 5. Er moeten afspraken zijn over de maximumsnelheid, voorrang en signaleren (claxonneren). 6. Stellingen moeten voorzien zijn van aanrijbeveiligingen. 7. De liggers moeten het maximale gewicht vermelden dat erop mag liggen. 8. Werkzones moeten afgescheiden worden.

Verbindingswegen zijn een potentieel gevaar voor voetgangers. Oversteekplaatsen moeten aangeduid worden. Wanneer een voetganger zich buiten de zone begeeft, veroorzaakt dat aanrijdingsgevaar. 9. Brandbare producten moeten afzonderlijk gestapeld worden. 10. Voor acculaadstations en tractiebatterijen gelden specifieke veiligheidseisen.

De arbeidsplaatsen liggen bij voorkeur niet in de buurt van een transportroute of zijn met een hekwerk afgescheiden van de transportroute.




Wanneer heftrucks of andere behandelingstoestellen frequent in en uit een gebouw rijden op een plaats waar personen verblijven, moeten voorzieningen worden getroffen om tocht te voorkomen, bijvoorbeeld door middel van een tochtsluis, luchtgordijn of tochtflappen.

6.3. Verkeers- en veiligheidsregels binnen het bedrijf6 6.3.1. Veel voorkomende knelpunten Veel voorkomende risico’s ontstaan door: • verschillende soorten vervoer; • onduidelijkheid over waar de lading afgezet mag worden en waar niet; • onoverzichtelijkheid door de aanwezigheid van erg veel ladingen; • een gebrek aan duidelijke voorrangsregels; • medewerkers die hun auto zo dicht mogelijk bij het magazijn of de hal parkeren en niet in de daarvoor bestemde plaatsen; • zoekende vrachtwagenchauffeurs die onverwachte bewegingen maken; • moeilijk herkenbare inritten; • laadkades die niet goed aangegeven zijn; • de aanwezigheid van derden op het terrein; • … Bij het opstellen van een verkeersplan wordt op een zo logisch mogelijke manier aangesloten bij de aanwezige bedrijfsprocessen. Het is niet uitgesloten dat deze opstelling verkeerstechnische knelpunten oplevert. In zulke situaties is veiligheid vanzelfsprekend de eerste prioriteit en moet het bedrijfsproces zo worden aangepast dat het knelpunt op een aanvaardbare manier opgelost wordt.

6.3.2. Scheiding van functies In een magazijn kunnen verschillende soorten vervoer voorkomen, zoals voetgangers, heftrucks, personenauto’s, vrachtwagens en dergelijke. Om deze verschillende verkeersstromen uit elkaar te houden kan worden afgesproken dat er aparte stroken worden aangeduid. Voor een heftruckchauffeur is het belangrijk dat vastgesteld is waar de lading afgezet mag worden en waar niet. Bij intern transport en opslag zijn er een aantal functies die verkeerskundig onderscheiden moeten worden, zoals lopen, rijden, opslag en parkeren. Deze functies worden bij voorkeur ruimtelijk van elkaar gescheiden door afzonderlijke banen voor voetgangers en voor rijdend verkeer. Verder moeten er afzonderlijke zones aangeduid worden waar voertuigen geparkeerd worden en waar goederen en lastdragers opgeslagen worden. Deze scheiding wordt aangegeven met fysieke maatregelen of kleurmarkeringen.

6.3.3. Rijrichtingen Er wordt de voorkeur gegeven aan een rijcircuit met eenrichtingsverkeer. Als dat niet overal mogelijk is, wordt zo veel mogelijk rechts gehouden. Bij het kiezen van de rijrichtingen wordt vanzelfsprekend zo goed mogelijk aangesloten bij de bestaande goederenstroom. 6

32


De informatie over wat het verkeersplan moet omvatten, komt uit de BMWT-kennisdatabank. BMWT is de brancheorganisatie van importeurs en/of fabrikanten van bouwmachines, magazijninrichtingen, wegenbouwmachines en transportmaterieel.


Een heftruck inhalen zorgt ook voor bijkomende risico’s. In sommige gevallen is daar simpelweg niet voldoende plaats voor en zorgt inhalen voor botsingen. Over het algemeen ontstaan echter gevaarlijke situaties omdat er bij het inhalen onvoldoende overzicht is doordat de ingehaalde heftruck het zicht belemmert.

6.3.4. Voorrangsregels Bij het opstellen van voorrangsregels is het verkeersreglement een goed uitgangspunt. Zo hebben voertuigen die van rechts komen, altijd voorrang. Uitzonderingen op het verkeersreglement zijn mogelijk, maar moeten duidelijk aangegeven worden. Zo heeft op onoverzichtelijke plaatsen de bestuurder met het minst goede zicht voorrang. Verkeer dat achteruitrijdt, moet verder altijd voorrang geven aan vooruitrijdend verkeer.

6.3.5. Rijgebieden Niet elk behandelingsmiddel of voertuig kan – vanwege fysieke beperkingen – op elke plaats in het bedrijf rijden. Fysieke beperkingen zijn onder andere: • de breedte van de verschillende wegen in het magazijn, zoals gangen tussen de stellingen, transportwegen; • de doorrijhoogte; • de draagkracht van de ondergrond. Het is logisch dat brede behandelingstoestellen niet in te smalle gangen mogen rijden. De vuistregel is dat er aan beide zijden minstens 20 cm vrije ruimte over moet zijn. Verder is de beschikbare breedte van de wegen bepalend voor de keuze van het behandelingsmiddel waarmee goederen behandeld worden. Zoals eerder besproken, is een reachtruck meer aangewezen dan een vorkheftruck bij smalle gangen tussen magazijnstellingen. Ook vanwege verschillende vrije hoogtes in het magazijn moet de keuze van het behandelingstoestel aangepast worden. Hoogteverschillen ontstaan door deuren en poorten, de aanwezigheid van leidingen, niveauverschillen in plafonds, … Voor sommige behandelingstoestellen vormen deze hoogteverschillen echte barrières omdat de doorrijhoogte van deze toestellen te groot is. Hoogteverschillen moeten dan ook aangekondigd worden met waarschuwingsborden. Hetzelfde probleem treedt op met de draagkracht op de verschillende plaatsen. Een behandelingstoestel dat beladen is met de maximaal toelaatbare werklast, kan te zwaar zijn voor bijvoorbeeld een laadplatform. Om problemen te vermijden is het belangrijk om in zulke gevallen vast te leggen dat het niet toegelaten is om met een dergelijke truck op het platform te rijden.

6.3.6. Toegelaten snelheid Het spreekt voor zich dat de maximaal toegelaten snelheid die voor de verschillende behandelingsmiddelen van toepassing is, niet overschreden mag worden. Het is dan ook aan te bevelen om een kritische risicoanalyse te maken op basis waarvan lagere snelheden worden voorgeschreven.

6.3.7. Parkeren van behandelingsmiddelen Bestuurders mogen behandelingsmiddelen alleen parkeren en onbeheerd achterlaten als aan de voorschriften is voldaan. Zo mag alleen geparkeerd worden op vooraf aangewezen locaties, waarbij vluchtwegen en nooduitgangen vrij blijven. Ook op in- en uitritten en op hellingen mag niet geparkeerd worden. Het behandelingstoestel moet in de juiste rijrichting geparkeerd staan en de vork of voorzetstukken moeten op de grond rusten. Verder moeten het stuurwiel en de rijrichtingschakelaar in de neutrale stand worden gezet, moet de handrem aangetrokken worden en de sleutel uit het slot verwijderd worden. Zowel op de trucks (d.m.v. stickers) als in het magazijn kunnen verbodsborden geplaatst worden om aan iedereen duidelijk te maken dat meerijden niet toegestaan is.




6.3.8. Derden op het terrein In sommige magazijnen komen op bepaalde tijdstippen ook derden over de vloer. Deze personen zijn niet vertrouwd met de dagelijkse gang van zaken en zijn zich dan ook niet bewust van eventuele gevaren. Daarom is het belangrijk om klantgebieden af te bakenen: gebieden waar klanten zich gedurende de openingstijd mogen begeven. Deze gebieden zijn afgebakend en daar gelden specifieke regels voor behandelingstoestellen. Kinderen mogen het terrein alleen betreden onder begeleiding van een volwassene.

Rijden in klantgebieden Rijden in gebieden waar zich ook klanten kunnen bevinden, kan het best zo veel mogelijk vermeden worden. Het verdient de voorkeur om behandelingstoestellen alleen na sluitingstijd in te zetten in klantgebieden. Wanneer de inzet van een behandelingstoestel in een klantgebied tijdens de openingsuren onvermijdelijk is, moeten extra veiligheidsmaatregelen in acht genomen worden. Tijdens het rijden moet een persoon voor de truck uit lopen. Deze persoon blijft toezicht houden bij het verplaatsen, laden en lossen van de goederen. Tijdens het verplaatsen, laden en lossen van de goederen wordt het gangpad ook afgezet. De ruimte die afgezet wordt, moet zo groot zijn dat het valbereik van de truck aan weerszijden van de truck wordt omvat. Als onbevoegden de afgezette ruimte betreden, stopt de bestuurder onmiddellijk zijn werkzaamheden. Hij blijft op zijn stoel zitten en de toezichthoudende persoon zorgt ervoor dat de onbevoegde persoon de afgezette ruimte verlaat.

Gebruik van transportmiddelen door derden Het is verboden voor derden om transportmiddelen op het bedrijfsterrein en in de bedrijfsgebouwen te gebruiken. Dit geldt ook voor transportmiddelen zoals een meeneemheftruck, elektropalletwagen of autolaadkraan. Er mag enkel toestemming gegeven worden aan derden als deze derde een geldig deskundigheidsbewijs kan tonen voor het transportmiddel in kwestie. Een andere voorwaarde is dat er met de bedrijfsleiding een afspraak gemaakt is over de aard en de omvang van de werkzaamheden. Bijkomend moet deze derde instructies over de geldende verkeers- en veiligheidsvoorschriften hebben gekregen. Hierbij wordt vastgelegd of er toezicht/begeleiding aanwezig is. Het verdient de voorkeur deze afspraken schriftelijk te bekrachtigen.

Tips voor de uitvoering van het verkeersplan Voor de fysieke uitvoering van het verkeersplan is het aan te raden een aantal hulpmiddelen te gebruiken: • Op het bedrijfsterrein kunnen belijningen gebruikt worden waarmee aangegeven wordt wat voetgangersroutes, rijroutes, werken opslaggebieden en parkeerplaatsen zijn. • De belijningen kunnen in verschillende kleuren worden aangebracht om de verschillende categorieën van elkaar te onderscheiden. Belangrijk is dat die belijningen en de betekenis daarvan ook in de schriftelijk vastgelegde regels aangeduid zijn. Een voorbeeldje: - rood = afbakening, brandpreventiemiddelen; - blauw = werkgebieden; - wit = opslaggebieden; - geel = rijpaden; - groen = voetpaden. • Op plaatsen waar uitgangen van kantoren, kantines, persoonlijke verzorgingsruimtes en bedrijfsruimtes zijn die uitkomen op loop- of rijroutes, kunnen hekken aangebracht worden bij de ingang. Dit voorkomt dat personen vanuit de deuropening onmiddellijk het rijpad kunnen oplopen. • Bepaal de maximaal toegelaten snelheid van transportmiddelen. • In gebieden waar gewerkt wordt en ook met interne transportmiddelen moet worden gereden, kunnen aangepaste aanduidingen en belijningen aangebracht worden en moeten de regels duidelijk schriftelijk vastgesteld worden. Hou er wel rekening mee dat de aandacht voor de werkzaamheden bij werknemers voorrang heeft op het opletten voor intern transportverkeer. (Zie verder p.35)

34



(Vervolg van p.34) • Wanneer werkgebieden rechtstreeks aan interne transportroutes grenzen, maar er geen intern transport in plaatsvindt, moeten ze afgeschermd worden van het verkeer. • Er moet worden vermeden dat rijroutes, parkeerplaatsen, voetgangersroutes en dergelijke gebruikt worden voor de opslag en het ‘even neerzetten’ van goederen en materieel. • Bepaalde gevaarlijke verkeerssituaties kunnen worden aangeduid met verkeersborden of specifieke waarschuwingsborden. De verkeersborden moeten dan wel zo goed mogelijk afgestemd zijn op de officiële verkeersborden. • Verkeersregels moeten ook schriftelijk bekendgemaakt worden aan bezoekers en personen die werkzaamheden moeten verrichten op het bedrijfsterrein (bijvoorbeeld chauffeurs en monteurs). Dit kan door de belangrijkste regels aan te duiden op borden bij de ingang(en) en/of door de belangrijkste bepalingen te vermelden op een document dat de persoon bij het betreden van het terrein krijgt. • Op onoverzichtelijke kruisingen en hoeken waar de kans op aanrijdingen relatief groot is, kan het zicht verbeterd worden door bolle spiegels te plaatsen. • Beveiligingen en markeringen: Waar nodig, moeten veiligheidsmarkeringen en -tekens aanwezig zijn. Er is een standaard voor het gebruik van kleuren bij aanduidingen: - geel vlak met zwarte letters = aanwijzingen van algemene aard - groen vlak met witte letters = aanwijzingen voor eerste hulp - blauw vlak met witte letters = aanwijzing of gebod - rood vlak met witte letters = brandpreventie - rood omrand bord met pictogram = verbodsbord Andere aanduidingen moeten overeenkomstig de verkeersregels en -tekens zijn. De markeringen moeten te allen tijde leesbaar zijn, het lettertype en de lettergrootte moeten aangepast zijn aan de afstand van waarop gelezen wordt en de betekenis moet goed overkomen.

6.4. Inrichten van de batterijlaadruimte 6.4.1. Risico’s en knelpunten Zoals eerder aangehaald, komt er tijdens het laadproces waterstof en zuurstof vrij. Gemengd met lucht vormt waterstof een explosief mengsel. De aanwezigheid van de extra vrijgekomen zuurstof verhoogt de explosiviteit van het mengsel nog. Verder veroorzaakt het mogelijke contact met accuzuur kans op brandwonden.

6.4.2. Preventiemaatregel Ventilatie Ventilatie is de belangrijkste preventiemaatregel om explosiegevaar door vrijkomend waterstof te vermijden. Vanaf 3,8% waterstof moet de batterijlaadruimte geventileerd worden, zodat er zich tijdens het laden geen explosieve atmosfeer vormt. Een eerste mogelijkheid is natuurlijke ventilatie via verluchtingsopeningen in de vloer en het plafond. Deze openingen moeten uitmonden in de vrije buitenlucht. Ze mogen evenwel geen gebruik maken van kokers die ook dienst doen als schoorsteen. Wanneer dit onvoldoende blijkt of onmogelijk is, kan een beroep worden gedaan op een afzuigventilator. Er mag niet vergeten worden dat gasvorming nog mogelijk is tot een uur na het laadproces en dat er dus lang genoeg geventileerd moet worden. Ook moet de motor van het explosievrije type zijn en moet de ventilator gemaakt zijn uit een zuurbestendig materiaal. Om mechanisch ventileren te monitoren kan een detector gebruikt worden. Organisatorische maatregelen Naast ventilatie en andere bouwtechnische normen gelden ook verschillende organisatorische eisen, die net zo belangrijk zijn. De inplantingskeuze hangt af van de ventilatie en de eventuele nabijheid van open vuur. Als er voldoende ventilatie is en er geen open vuur in de nabijheid is, kan het laden in gewone werkruimtes of magazijnruimtes gebeuren. Door de mogelijke aanwezigheid van waterstof is het verboden om in een laadruimte te roken, te lassen of te slijpen. De ruimte moet verder ook voldoende goed zijn gemarkeerd en de gebruiksaanwijzingen van de laders moeten duidelijk zichtbaar zijn. Daarnaast moet er minstens een oogdouche binnen handbereik zijn voor het geval er toch iets fout gaat. Ook een veiligheidsbril, handschoenen, een schort en een brandblusser mogen niet ontbreken.




• Laat het onderhoud van batterijen en de heftruck over aan gekwalificeerd personeel, ook het aanvullen van water. • Meld defecten altijd aan de verantwoordelijke. • Vergrendel de kap van de accu in open stand goed, zodat ze niet kan dichtvallen. len. • Controleer of het accuoppervlak droog en proper is. • Plaats de batterijlader in een goed geventileerde ruimte. • Berg de kabels van de oplader altijd zorgvuldig op. • Controleer bij wisselbatterijen altijd of de batterijen vergrendeld zijn in de heftruck. • Het is verboden het contact tussen de lader en de batterij tijdens het laden van de batterij te verbreken zonder de lader uit te schakelen. • Batterijen mogen nooit kortgesloten worden. • De heftruck mag nooit gestart worden terwijl de batterijen aan het laden zijn. • Trek bij het ontkoppelen niet aan de kabels, enkel aan de stekkers. • Hou metalen voorwerpen uit de buurt van de batterij om kortsluiting te vermijden (bv.: sleutels, haken, …).

6.4.3. Toelichting Er bestaat een technische veiligheidsnorm “Technische lokalen en ruimtes: veiligheidstechnische voorwaarden voor laadlokalen van batterijen”: de norm TVN 18/02/004. In deze veiligheidsnorm worden de algemene voorschriften voor de batterijeenheden bepaald. Verder zijn er bijkomende voorschriften in opgenomen voor het explosiegevaar bij het laden van accumulatorbatterijen, meer bepaald voor de ventilatie.

Een acculaadstation moet voldoen aan de volgende vereisten: 1. In de zone waar het acculaadstation zich bevindt, moet een verbod op roken en gebruik van open vuur zijn. Dit moet duidelijk aangegeven worden met het verbodsbord ‘vuur, open vlam en roken verboden’. Als een acculaadstation een onderdeel is van een werkplaats, is het aan te raden om in de gehele werkplaats een verbod op roken en gebruik van open vuur in te stellen. 2. De acculaadruimte moet zo ingedeeld zijn dat werknemers die er werkzaamheden in verrichten, geen risico lopen om aangereden te worden door voertuigen. Een mogelijkheid hiervoor is de ruimte afschermen met belijningen. 3. Er moet voldoende ventilatie zijn van de dampen en gassen (o.a. waterstofgas) die vrijkomen uit accu’s. Om die reden moeten er voldoende ventilatieopeningen aanwezig zijn. De benodigde ventilatie voor de acculaadruimte moet worden berekend. Daarvoor bestaan formules. Als er voldoende ventilatie en voldoende ruimte is, de acculader aan de geldende normen voldoet en er geen open vuur is, mag het laden in de gewone werkruimtes en magazijnruimtes gebeuren. 4. Accu’s die meer dan 23 kg wegen, mogen niet met de hand geplaatst worden. Een oplossing hiervoor is ze met zijn tweeën optillen of gebruik maken van een tilhulpmiddel. 5. Er moeten oogdouches of oogspoelflessen aanwezig zijn om accuzuurspatten te bestrijden. 6. De vloer moet vloeistofdicht zijn, want er kan accuzuur op gemorst worden. 7. De accuzuurcontainer moet dubbel uitgevoerd zijn of in een opvangbak geplaatst zijn. 8. De werknemers moeten de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen dragen (voorschort, handschoenen, gelaatsscherm of veiligheidsbril). 9. De laadruimte mag niet gebruikt worden voor andere doeleinden dan het laden van de accu, bijvoorbeeld de opslag van goederen. 10. De elektrische installatie moet op het benodigde vermogen berekend zijn en moet explosieveilig uitgevoerd zijn. Het verdient de voorkeur om de elektrische installatie zo veel mogelijk buiten het laadstation aan te leggen.

36



7. Aanbevelingen voor een veilige werkorganisatie 1. Werken met een heftruck is vakwerk. De nodige opleiding is daarbij van levensbelang. 2. Alleen mensen met een gedegen heftruckopleiding en een rijtoelating mogen met een heftruck werken. Dat geldt ook voor het gebruik van vorkheftrucks door tijdelijke arbeidskrachten. 3. Een onderdeel van vakmanschap is dat de bedienaar de veiligheidsinstructies kan lezen en begrijpen… en dat die instructies ook voor andere mensen te begrijpen zijn. 4. Een goede communicatie tussen de verschillende werknemers is noodzakelijk voor een veilige werkorganisatie. De aanwezige personen moeten elkaar kunnen verstaan en begrijpen. Hiervoor moeten oplossingen gezocht worden: a. Bij veel lawaai moeten eventueel bijkomende communicatiemiddelen zoals portofoons worden gebruikt. b. Anderstaligen die in het bedrijf tewerkgesteld zijn, moeten op één of andere manier kunnen communiceren met hun collega’s (gebruik van gebaren of grafische instructies, één van de anderstaligen die ook de streektaal spreekt, vertaalt voor zijn eentalige collega’s, …). 5. De leidinggevenden moeten altijd voldoende toezicht houden op het naleven van afspraken en op het veilig werken. De hiërarchische lijn moet hiervoor de nodige opleiding gekregen hebben. 6. De planning moet goed functioneren en de hoeveelheid werk moet haalbaar zijn. Snel werken is immers een belangrijke oorzaak van ongevallen. 7. Ook een goed onderhoud en, zo nodig, een tijdige vervanging van versleten behandelingstoestellen is een kwestie van goede organisatie en veilig werk. 8. Verder is ook proberen te leren uit ongevallen en incidenten een kwestie van goede organisatie. 9. Voorafgaand aan elke investering of wijziging moeten de gevolgen voor de veiligheid in rekening gebracht worden en moeten oplossingen gezocht worden. 10. Zorg voor een goede organisatie van de magazijnomgeving. Streef naar een goed evenwicht tussen de plaats voor het stapelen, behandelen en vervoeren van goederen en andere activiteiten in het magazijn.

8. Besluit In dit dossier werden allerhande aspecten besproken met betrekking tot de veiligheid bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar. Er werd aandacht besteed aan de arbeidsongevallen bij de handelaars in bouwmaterialen. De oorzaken van deze arbeidsongevallen en de preventiemaatregelen werden opgelijst. Een veilig magazijn is uiteraard een combinatie van vele factoren. Een veilig magazijn is onbetwist een magazijn met een beleid dat gericht is op het voorkomen van ongevallen door middel van goede ergonomische arbeidsomstandigheden. Daarvoor moet er aandacht worden besteed aan de logistieke en facilitaire veiligheid in het magazijn. Onder logistieke veiligheid vallen maatregelen die verband houden met de logistieke processen in het magazijn, zoals de inrichting, middelen, opleiding, ergonomie en orde en netheid. Logistieke veiligheid De inrichting van het magazijn is het eerste aspect van de logistieke veiligheid. In een overzichtelijk magazijn kan eenvoudiger en efficiënter gewerkt worden. Een veilig magazijn is vaak een goed gestructureerd en overzichtelijk magazijn. Zo moet gemengd verkeer vermeden worden en moeten




kruisende stromen beperkt worden, zodat de behandelingstoestellen elkaar zo weinig mogelijk hinderen. Natuurlijk kunnen er zich situaties voordoen waarin kruisende stromen niet vermeden kunnen worden. In dat geval is het alleszins van belang om het magazijn zo overzichtelijk mogelijk te organiseren. Als de medewerkers voldoende overzicht hebben, neemt de kans op ongevallen af. Als er toch onoverzichtelijke situaties blijven bestaan, helpen spiegels, gekleurde rij- en looppaden en dergelijke om het overzicht te vergroten. Ook kan het raadzaam zijn om waarschuwingstekens te geven. Een andere manier om de veiligheid te vergroten, is de transportafstanden verkleinen. Als er lange afstanden overbrugd moeten worden, ontstaat de behoefte om harder te rijden en neemt tegelijkertijd de concentratie af. Een magazijn met lange transportafstanden is overigens niet alleen onveiliger, maar ook minder efficiënt dan een magazijn met korte transportafstanden. Een tip is om de goederenstromen te organiseren vanuit de goederen die het vaakst verhandeld worden en de overige stromen daaromheen te organiseren. Het tweede aspect van de logistieke veiligheid heeft betrekking op de gebruikte middelen. Magazijnstellingen en interne behandelingstoestellen moeten gekozen worden in functie van de noden en voldoen aan de vereisten die er vanuit de dagelijkse handelingen aan worden gesteld. De behandelingstoestellen moeten gekeurd zijn en moeten dagelijks gecontroleerd worden op mankementen. De bestuurders moeten ook goed opgeleid zijn voor het gebruik en de dagelijkse controle van deze middelen. Daarenboven moeten ze instructies krijgen over de laad- en losprocedures, de bedrijfs- en verkeersregels, … Ook de andere medewerkers moeten op de hoogte zijn van de risico’s die verbonden zijn aan deze behandelingstoestellen en de bedrijfs- en verkeersregels. Het derde aspect is de ergonomie. De keuze van het logistieke concept heeft ook gevolgen voor de ergonomie. Als er slim wordt omgegaan met ergonomie en inrichting, ontstaan goede en veilige werkmethodes. Dat bevordert het veiligheidsbewustzijn van de medewerkers. Een ergonomisch goede werkplek is kortom een veiligere werkplek. Door gebruik te maken van logistieke ontwerpmethodes kunnen de arbeidsomstandigheden verbeterd worden terwijl ook de efficiëntie verhoogd wordt. De nodige investeringen zijn vaak beperkt, terwijl de voorzieningen goed worden gebruikt. Ook een goed doordachte keuze van de plaatsing van materialen kan ervoor zorgen dat werknemers niet onnodig hoeven te bukken, tillen of reiken. Het laatste aspect van logistieke veiligheid betreft een schone en opgeruimde werkomgeving. Een werkplek die opgeruimd is, stimuleert medewerkers om die werkplek opgeruimd te houden. Dat zorgt ervoor dat werknemers bewust omgaan met hun werk en hun werkomgeving, wat vaak gepaard gaat met een groot veiligheidsbewustzijn en een verhoogde efficiëntie. Medewerkers moeten dus de middelen krijgen om hun eigen werkplek te structureren en opgeruimd te houden. Het is prettig als ieder voorwerp zijn eigen logische plaats heeft. Afvalcontainers moeten eenvoudig leeggemaakt kunnen worden tijdens het lopende proces. De toepassing van het doorstroomprincipe – wat betekent dat de juiste belijningen en markeringen aangebracht zijn en dat duidelijk is waar wat moet staan – komt zowel de efficiëntie als het overzicht en de veiligheid ten goede. Facilitaire veiligheid Facilitaire veiligheid heeft betrekking op de aspecten die niet rechtstreeks met logistiek, maar eerder met het beheer van het gebouw te maken hebben, zoals brandpreventie, evacuatiemogelijkheden, beveiliging tegen diefstal, … Uiteraard moet een magazijn voldoen aan alle regels op het gebied van brandveiligheid. De werknemers moeten met de beschikbare blusmiddelen kunnen omgaan en de blusmiddelen moeten zich binnen handbereik bevinden. Als er toch brand uitbreekt of een andere calamiteit plaatsvindt, moet een deugdelijk vluchtplan aanwezig zijn. De vluchtwegen moeten zich op logische plaatsen bevinden, duidelijk aangegeven zijn en mogen natuurlijk niet worden geblokkeerd. Een jaarlijkse ontruimingsoefening voorkomt paniek als er daadwerkelijk iets gebeurt. In magazijnen met waardevolle goederen zijn vaak verregaande maatregelen nodig om inbraak en diefstal te voorkomen. Als medewerkers zich onveilig voelen door een gebrek aan inbraakbeveiliging of zich juist onprettig voelen door de strenge maatregelen, kan dat een omgekeerd effect opleveren. De inbraakbeveiliging moet in orde zijn, maar ook aanvaard worden op de werkvloer. Naast de hierboven opgenoemde aspecten vallen nog een heleboel andere veiligheidsvoorzieningen onder de facilitaire veiligheid, zoals oogdouches bij acculaadstations, trappen met een leuning en antislipprofielen, enz.

38



9. Bijlagen Bijlage 1: Algemene checklist: aankoop van een heftruck ONDERDEEL / ELEMENT

JA

NEE

De heftruck heeft een CE-markering.

❏

❏

Er zit een typeplaatje op de heftruck met informatie over: de maximale bedrijfslast, het ledige gewicht, het gewicht van de batterij, het merk en type/serienummer en het adres van de serviceorganisatie.

❏

❏

De opschriften en symbolen op de heftruck zijn goed leesbaar, bv.:

❏

❏

Een heftruck met een open constructie heeft een veiligheidsgordel en/of een veiligheidsbeugel.

❏

❏

Heftrucks met een staplateau met een rijsnelheid hoger dan 6 km/u hebben zijwaartse steunen (beenafscherming).

❏

❏

De heftruck heeft een claxon die werkt.

❏

❏

De heftruck is aangepast voor buitengebruik. Bescherming tegen wind en regen is noodzakelijk.

❏

❏

Een heftruck die op de openbare weg rijdt, voldoet ook aan de Wegenverkeerswet: verlichting en signalering.

❏

❏

De heftruck heeft een aanwezigheidsdetectie en/of dodemansknop. Dit betekent dat de heftruck niet gebruikt kan worden als er geen bestuurder op zit (bv. een schakelaar onder de zitting, een gordelschakeling of een voetschakelaar).

❏

❏

Er zit een stroomonderbreker/noodstopknop op de heftruck.

❏

❏

De heftruck is voldoende stevig en stabiel voor alle soorten gebruik (de capaciteit en de last zijn in balans).

❏

❏

De alarmsignalen zijn makkelijk en duidelijk hoorbaar en herkenbaar. Als de heftruck uitgerust is met een achteruitsignaal, moet dat functioneren.

❏

❏

OPMERKINGEN

- het lastdiagram met de maximale last op de vork; - de pictogrammen op de bedieningsorganen.

- bij verbrandingsmotoren: motor uitzetten! - bij elektrotrucks: noodstop gebruiken of batterijstekker losmaken!




Bijlage 2: Aankoop van een handpallettruck: belangrijke aspecten7 Stuur- en vorkwielen Het materiaal van het loopvlak van het wiel is belangrijk. Harde materialen (zoals nylon) zijn geschikt voor een volledig vlakke vloer. Zachtere materialen (zoals rubber) zijn dan weer geschikt voor een ongelijke ondergrond met obstakels zoals laadkleppen of stoeptegels. Rubberen wielen hebben minder trekkracht nodig bij het op gang brengen én houden van de handpallettruck. Ook de grootte van het wiel speelt een rol. Een groter wiel heeft minder rolweerstand. Daardoor is minder duw- of trekkracht nodig. Kies verder ook voor dubbele vorkwielen. Deze verdelen het gewicht namelijk beter en hebben minder rolweerstand dan enkelvoudige vorkwielen. De lagering van de wielen moet dan weer altijd stof- en vuildicht zijn. Begrenzer Laat een begrenzer in de vorm van een overbelastingsventiel inbouwen. Een begrenzing op bijvoorbeeld 750 kilogram voorkomt overbelasting van mens én materieel. Handgrepen Schuin aflopende handgrepen verminderen de polsbelasting. Een bekleding van de handgrepen beschermt dan weer tegen koude en hitte. Rij- of parkeerrem Handpallettrucks met een rij- of parkeerrem zijn duurder dan gewone handpallettrucks. Uit veiligheidsoverwegingen en bij hellende vlakken zijn ze echter wel aan te raden. Bij het afdalen van een helling kan een rem de benodigde trekkracht met 60 procent verminderen. Een oplossing die niet ideaal, maar wel goedkoper is, is kiezen voor een los remblok in plaats van de parkeerrem. Dit remblok is een blok waarin het stuurwiel van de handpallettruck vastgezet wordt. Een remblok is echter minder praktisch en minder veilig dan een rij- of parkeerrem.

7

40


Surf voor meer informatie naar www.gezondtransport.nl > Downloads > Brochures kennis en advies > Handpallettruck > Brochure Gezond werken met de handpallettruck.


Bijlage 3: Inspectie van de heftruck voor aanvang van de werken Hieronder vindt u een overzicht van zaken die dagelijks gecontroleerd moeten worden voor aanvang van de werken. Er is een handige checklist voor de dagelijkse opvolging bijgevoegd. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Controleer of er geen olieverlies is aan de leidingen zelf of op de grond. Controleer de staat van de banden: is er voldoende bandenspanning, zijn ze nog niet te sterk versleten? Kijk na of de vork nog goed vastzit en in goede staat is. Controleer de werking van de claxon. Controleer of de verlichting functioneert. Controleer de staat van de mast en de vorkbeweging. ? Controleer de rem terwijl er gereden wordt.

?


TUT T TUT TU !

C CLAC ! CLA



DAGELIJKSE CHECKLIST HEFTRUCK ONDERDEEL/ELEMENT

OK

NIET OK

De remmen en de handrem werken goed (pedaaldruk in orde)

❏

❏

Banden: • niet versleten (scheuren / los profiel) • velgen niet beschadigd, wielmoeren vast en niet beschadigd

❏ ❏

❏ ❏

Geen slijtage aan de hydrauliekslangen (zweten van leidingen, beschadigingen)

❏

❏

Olieniveau

❏

❏

Uurteller

❏

❏

Claxon

❏

❏

Olievlekken: geen lekken van olie of accuvloeistof onder de truck (kijken bij wegrijden)

❏

❏

Stuurspeling: stuur reageert goed, met niet te veel speling (max. 15 tot 30 mm op stuurwiel)

❏

❏

❏ ❏ ❏

❏ ❏ ❏

❏

❏

Werking van het hydraulisch hefsysteem: • mast niet verbogen • mast en lastrek bewegen probleemloos (test zonder schokken) • lastrek niet beschadigd en geen overmatige speling • hefkettingen gesmeerd en geen speling (gelijke uitwijking van beide kettingen)

❏ ❏ ❏ ❏

❏ ❏ ❏ ❏

Verlichting en richtingaanwijzers (indien aanwezig): werkend en goed afgesteld

❏

❏

Brandstofniveau/lading batterij

❏

❏

Kooiconstructie: niet beschadigd, hijsopening voor accu’s gesloten en geen speling in bevestiging

❏

❏

Stoel: schoon/niet beschadigd/goed ingesteld/voldoende vering

❏

❏

Noodstopknop: werkt (elektrische heftruck)

❏

❏

Achteruitsignaal: werkt

❏

❏

Spiegels: goed afgesteld

❏

❏

Veiligheidsgordel: loopt soepel in houder en is niet gerafeld (max. 3 jaar oud)

❏

❏

Veiligheidsbeugel (als gordelvervanger): deur sluit goed

❏

❏

Staat van de vork: • geen speling • borgpennen aan de vork bevestigd en vastgezet • beide vorkdelen op gelijke afstand gecentreerd (middelpunt lastrek), vergrendeld en met eindborging • vork niet verbogen of gebarsten, geen overmatige slijtage (max 10% dunner) en/of scheurvorming in de vorkhiel

OPMERKINGEN

Bijkomende controle indien aanwezig:

WEKELIJKSE CHECKLIST HEFTRUCK ONDERDEEL/ELEMENT

OK

NIET OK

Heftruck: schoon

❏

❏

Koelwaterniveau: in orde

❏

❏

Accu: in orde (geen corrosie, voldoende geladen, elektrolytpeil)

❏

❏

Spanning, conditie van de V-snaar, ventilator en radiator: in orde

❏

❏

Koeler: in orde

❏

❏

Moeren van banden, velg en mast: goed aangedraaid

❏

❏

Bandenspanning: in orde

❏

❏

(LPG-)gastank: op juiste wijze geborgd aan heftruck

❏

❏

(LPG-)slang/leidingbreukbeveiliging van de gastankverbinding: in orde (controleer de koppelingen op lekken)

❏

❏

42


OPMERKINGEN


Bijlage 4: Veiligheidsinstructiekaart RISICO’S • Vorming van waterstofgas tijdens het opladen: explosiegevaar • Elektrocutie/brand • Brandwonden door contact met batterijzuur

VEILIGE WERKINSTRUCTIES 1. Plaats de heftruck in de daartoe voorziene zone.

2. Aankoppelen van batterijen aan de oplader: • Schakel de heftruck uit en zet de handrem aan. • Controleer of de oplader uitstaat en of de kabel niet beschadigd is. • Draag een veiligheidsbril en werkhandschoenen. • Ontkoppel de batterij van de heftruck. • Bij een natte batterij: - Controleer het waterpeil. - Zorg dat de verluchtingsopening in de stoppen van de batterij open zijn. • Controleer of de lader uitstaat en of de kabel niet beschadigd is. • Koppel de batterij aan de juiste oplader. - Steek bij twee losse stekkers eerst de plusstekker (rood) en dan de minstekker (zwart/blauw) in. • Controleer of er geen kabels gekneld zijn. • Laat de kap boven de accu openstaan. Zo kunnen de gevormde gassen ontsnappen. • Start het opladen.

Stekker (zwart/blauw)

Stekker (rood) 3. Afkoppelen van batterijen van de oplader: • Schakel de oplader uit. • Trek de kabelstekkers uit elkaar. - Trek bij twee losse stekkers eerst de plusstekker (rood) en dan de minstekker (zwart/blauw) uit. • Hang de kabels weer op hun plaats. • Koppel de batterij stroomloos aan de heftruck. • Controleer of er geen kabels gekneld zijn. • Sluit de batterijbak. PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN




AANDACHTSPUNTEN

• Laat het onderhoud van batterijen en heftruck over aan gekwalificeerd personeel, ook het aanvullen van water. • Meld defecten altijd aan de verantwoordelijke. • Vergrendel de kap van de accu in open stand goed, zodat ze niet kan dichtvallen. • Controleer of het accuoppervlak droog en proper is. • Plaats de batterijlader in een goed geventileerde ruimte. • Berg de kabels van de oplader altijd zorgvuldig op. • Controleer bij wisselbatterijen altijd of de batterijen vergrendeld zijn in de heftruck.

• Het is verboden het contact tussen de lader en de batterij tijdens het laden van de batterij te verbreken zonder de lader uit te schakelen. • Batterijen mogen nooit kortgesloten worden. • De heftruck mag nooit gestart worden terwijl de batterijen aan het laden zijn. • Trek bij het ontkoppelen niet aan de kabels, enkel aan de stekkers. • Hou metalen voorwerpen uit de buurt van de batterij om kortsluiting te vermijden (bv.: sleutels, haken, …).

44



Bijlage 5: Inspectie van magazijngebouw en -inrichting Subthema

Vraag

JA

NEE

N.V.T.

1. Is er een inventaris gemaakt van de activiteiten, de transportroutes en -middelen en de indeling van het magazijn?

❏

❏

❏

2. Is er een inventaris gemaakt van de aard, gewichten, maten en andere eisen van de producten/apparatuur die in het magazijn worden opgeslagen en zijn de gegevens geregistreerd?

❏

❏

❏

3. Is het magazijn voldoende aangepast aan de eisen die uit punt 2 voortgekomen zijn? M.a.w. is hier rekening mee gehouden bij de keuze van de stapelsystemen/de indeling van het magazijn?

❏

❏

❏

4. Zijn eventuele obstakels in het oppervlak die sterke schokken veroorzaken wanneer er een intern transportmiddel overheen rijdt, voldoende weggewerkt?

❏

❏

❏ ❏

Voorstel tot verbetering

MAGAZIJNGEBOUW EN -INRICHTING

❏

❏

ga naar 5.1

ga naar 6

5.1.Zijn de palleteenheden daarbij voldoende stabiel?

❏

❏

❏

5.2.Zijn de palletten zelf in goede staat?

❏

❏

❏

5.3.Is er een risico op schuiven van lasten?

❏

❏

❏

5. Is er sprake van blokopslag (dus stapeling op de vloer)?

5.4.Is er rekening gehouden met de maximale vloerbelasting?

❏

❏

❏

5.5.Blijft de palletlading onder de maximale palletbelasting?

❏

❏

❏ ❏

❏

❏

ga naar 6.1

ga naar 7

6.1.Waren de maximale gewichten en de maatvoeringen van de opslageenheden bekend bij het ontwerp van de stellingen?

❏

❏

❏

6.2.Worden de magazijnstellingen overbelast?

❏

❏

❏

6.3.Worden de magazijnstellingen voldoende beveiligd tegen aanrijgevaar?

❏

❏

❏

6. Wordt er gebruik gemaakt van magazijnstellingen/rekken?

6.4.Worden de magazijnstellingen goed verankerd in de vloer?

❏

❏

❏

6.5.Is er gevaar voor vallende voorwerpen uit de magazijnstellingen?

❏

❏

❏

7. Vindt er een goed onderhoud plaats in het magazijn, nl. reinigen, schilderen, roest wegwerken, …?

❏

❏

❏

8. Worden er maatregelen genomen om stofvorming te vermijden?

❏

❏

❏

9. Is de aanwezigheid van zogenaamde ‘dode hoeken’ in het magazijn, waar door de onoverzichtelijkheid ongevallen kunnen gebeuren, vermeden?

❏

❏

❏

10. Als er intensief intern transport plaatsvindt: zijn de routes daarvan goed aangegeven?

❏

❏

❏

11. Is er overal in het magazijn voldoende licht om werkzaamheden die ter plaatse verricht moeten worden, zonder extra moeite te kunnen uitvoeren?

❏

❏

❏

12. Zijn de klimatologische omstandigheden in de mate van het mogelijke aangepast (tocht-, vocht- en koudevorming zo veel mogelijk voorkomen)?

❏

❏

❏

13. Zijn de nodige sanitaire voorzieningen conform artikel 73 e.v. van het ARAB aanwezig (zoals kleedkamer, wasplaats, refter, verpozingslokaal en toiletten, drinkbaar water of aangepaste drank, …)?

❏

❏

❏

14. Zijn de wettelijke veiligheidspictogrammen en -markeringen goed zichtbaar aangebracht op de plaatsen waar ze nodig zijn en met de juiste kleurcode?

❏

❏

❏

15. Zijn de verkeerstekens en -regels voor de regeling van het verkeer binnen en buiten het magazijn in overeenstemming met het verkeersreglement?

❏

❏

❏

16. Zijn de behandelingstoestellen aangepast wanneer ze zich op de openbare weg moeten begeven?

❏

❏

❏




Subthema

Vraag

JA

NEE

N.V.T.

17. Zijn er voorzieningen getroffen als de in het magazijn aanwezige machines schadelijk geluid voortbrengen? (Het geluid mag de belasting van 80 dBa niet overschrijden.)

❏

❏

❏

18. Als er desondanks schadelijk geluid voorkomt, hebben de aanwezige medewerkers gehoorbescherming?

❏

❏

❏

19. Zijn instructies daarover aanwezig en wordt er gehoorbescherming gedragen?

❏

❏

❏

Voorstel tot verbetering

Lawaai

46



10. Bibliografie Cijfergegevens • Statistische gegevens van het Fonds voor Arbeidsongevallen - O.a. Bijlage bij de nota bouwnijverheid 2009: Tabellen: http://www.fat.fgov.be/site_nl/stats_etudes/etudes/secteurs/construction.html • http://www.senate.be Schriftelijke vragen - Vraag nr. 412 van mevrouw Hilde Vautmans van 20 december 2005 (N.) aan de minister van werk: Ongevallen met heftrucks - Vraag nr. 3-4194 van mevrouw Anseeuw d.d. 7 juni 2006 (N.) aan de minister van werk: Arbeidsongevallen. - Heftrucks • http://www.dekamer.be Schriftelijke vraag: vraag nr. 192 van mevrouw Hilde Vautmans van 4 juli 2008 (N.) aan de viceeersteminister en minister van Werk en Gelijke Kansen: Ongevallen met heftrucks

Checklisten • Checklist Arbeidsomstandigheden in magazijnen: www.jjlifters.nl/upload/file/Upload/checklist_arbo.pdf • Typefunctie heftruckbestuurder, Preventie en Interim: http://www.p-i.be/fileadmin/user_upload/DOCS_NL/Publicaties/docTechnique/BAT_Heftruck_NL.pdf • FNV Bondgenoten: http://www.arbobondgenoten.nl - Veilig werken met vorkheftrucks - Checklist Veilig werken met vorkheftrucks

Informatie • Hendrik De Lange, Preventie en Interim; Nieuwsbrief arbeidsveiligheid; Jongeren op het werk – Student werknemers mogen vanaf 16 jaar manuele pallettrucks besturen; nr. 22 week 48, 2006 • Peter Snauwaert, Handboek preventieadviseur, 6D-4 Mobiele arbeidsmidden; Kluwer; 14 december 2006 • Magazijnstellingen en heftrucks, Resultaten van inspecties in de groothandel in bouwmaterialen, Arbeidsinspectie, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Nederland, april 2008 • C.J. Tilburgs, Magazijnstellingen zijn niet heftruck-proof, 2001, NVVK • Ir. M. Van der Steen, Gebruik van hulpmiddelen bij het hanteren van lasten, Promosafe 96/5, Prevent • VCA Toolboxmeeting, Veilig werken met heftruck, AXE VGM Quality • J.-L. Dumortier, Arbeidsveiligheid van A tot Z - Nr. 127: Veilig werken met heftrucks, KLUWER, 06/04/2006 • www.gezondtransport.nl Gezond werken met de handpallettruck • www.gezondehandel.nl • http://kennisbank.bmwt.nl • www.athetys.eu • www.ergonomiesite.be Informatie over o.a.: - ISO 11228: Manueel hanteren van lasten - NBN EN 1005: Veiligheid van machines – menselijke fysieke belasting • www.logistiek.nl/veiligheidinhetmagazijn: Dossier - Veiligheid in het magazijn Informatie over: Hoe medewerkers veiligheidsbewust maken ? - Wat is een veilig magazijn ? Hoe kan dit ook financieel voordelig zijn ?



Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf navb-cnac Constructiv Koningsstraat 132/4 1000 Brussel

Tel.: +32 2 552 05 00 Fax: +32 2 552 05 05

E-mail: [email protected] Website: navb.constructiv.be

navb dossier De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Bundel N 130

Recommend Documents