Natuur en Gezondheid Verslag van de werksessie op 10 december 2013
Inleiding Op 10 december 2013 heeft Stichting het Zuid-Hollands Landschap de Werksessie ‘Natuur & Gezondheid voor de natuurgebieden in Loosduinen, Den Haag’, georganiseerd. Deze werksessie is onderdeel van de Verkenning Natuur & Gezondheid, die het ZuidHollands Landschap heeft laten uitvoeren voor toepassing in de natuurgebieden Landgoed Ockenburgh, Solleveld, Hyacintenveld, Van Leydenhof, De Zandmotor en Heempark H.J. Bos. Belangrijk daarbij is de relatie met omliggende gebieden en voorzieningen die betrokken kunnen worden bij het programma, zoals recreatiegebied en sportpark Madestein. Uit deskresearch en een groot aantal gesprekken die met diverse organisaties zijn gevoerd, bleek al dat er veel belangstelling is om gezamenlijk een programma voor Natuur & Gezondheid in de natuurgebieden in Loosduinen te gaan ontwikkelen. In dat programma kunnen de natuurgebieden een bijdrage aan de gezondheid van diverse doelgroepen. Ook biedt een gezamenlijk programma mogelijkheden de verbinding tussen de gebieden én de betrokken organisaties uit verschillende beleidsvelden te versterken. Waarom is natuur belangrijk voor de gezondheid?
De natuur is aantrekkelijk om te wandelen, te fietsen, te spelen, te sporten of op een andere manier actief bezig te zijn en te ontspannen. De laatste jaren blijkt uit steeds meer onderzoek dat er een positief verband bestaat tussen natuur en gezondheid. Zo zorgt bewegen in de natuur er bijvoorbeeld voor dat ouderen langer actief blijven. Ook heeft de natuur positieve effecten op de behandeling van obesitas, diabetes en depressieve klachten. Speelnatuur draagt bij aan ontwikkeling van motorische vaardigheden van kinderen, meer creativiteit en beweegaanbod als bestrijding van overgewicht. Sporters ervaren hun training in een natuurlijke omgeving als minder vermoeiend en meer plezierig dan in een sportschool. Zo kan natuur als omgeving bijdragen aan preventie, maar ook aan behandelmethodes bij overgewicht, depresse, diabetes en hart- en vaatziekten en de complicaties daarvan.
De cijfers van de GGD Den Haag onderstrepen de noodzaak: 58% van de inwoners van Den Haag leidt aan één of meerdere chronische aandoeningen, 42% beweegt onvoldoende, 47% heeft overgewicht en 48% heeft een verhoogd risico op depressieve klachten. Deelname van breed scala aan organisaties Aan de werksessie heeft een breed scala aan zorg-, sport-, natuur- en overheidsorganisaties deelgenomen. Gezamenlijk is een eerste verkenning gemaakt welke mogelijkheden er zijn om een programma te ontwikkelen, waarin de natuurgebieden een bijdrage leveren aan de gezondheid van diverse doelgroepen en de gebieden beter worden verbonden en meer relatie krijgen met de omgeving.
Een aantal organisaties was op 10 december verhinderd, maar heeft wel aangegeven zeer geïnteresseerd te zijn. Zij zullen bij vervolgstappen betrokken worden. In bijlage 1 is een lijst van de organisaties opgenomen. Tijdens de bijeenkomst stonden de volgende twee vragen centraal: Welk gezamenlijk programma Natuur & Gezondheid voor de natuurgebieden in Loosduinen en omgeving kunnen we ontwikkelen? Wat betekent dit voor mijn organisatie en welke bijdrage kan ik daaraan leveren? Ronde 1: Inventarisatie belangen, waarden en doelgroepen Inventarisatie belangen en waarden Allereerst werd de deelnemende organisaties gevraagd om met post-its aan te geven welke belangen en waarden zij wilden inbrengen bij het programma. Hier kwam de volgende inventarisatie uit voort:
Natuurbeleving en Gezondheid
Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Onvergetelijke ervaring Erfgoed en Groen Beleving voor scholen
Florein Erfgoedhuis NME
Natuurbeleving en NME voor ouders en kinderen
NME
Natuur meer beleefbaar maken De gebieden moeten uitdagen tot activiteit (voorzieningen, gebruik maken van de natuur zelf , goede padenstructuur) NME
Natuur en Respect Verantwoording leefomgeving Duurzame inzetbaarheid in organisaties Samen staan voor maatschappelijke verantwoordelijkheid Goed voorbeeld Bijdragen aan positieve verandering Kwaliteit van leven
Stoffer coaching Florein
DFZ
DFZ
Gezondheid koppelen aan natuurbeleving
Verbinden gebieden en organisaties
Mensen verbinden
Samenwerkingsverbanden
Recreatiedruk verdelen Recreatiezonering Gezamenlijk onderhoud Rol voor sportverenigingen uit de omgeving Samenwerking met partners; gezamenlijk aanbod
Dunea Dunea
Natuur koppelen aan gezondheid via programma Relatie gezondheidszorg en natuur verbinden en markeren Relatie sport en beheer voor docenten
ZHL
Ouderen uit isolement halen mbv natuurbuddy Binden Samen de natuur in Sociale contacten / lotgenoten
Florein H&V-groep
SSZH NME
ZHL ISH
Preventie
Behandelen
Gezondheidspreventie Structurele wandelaars Voorkomen klachten / medicatie Bewegen
DFZ
Verlagen risicofactoren hart- en vaatziekten
H&V-groep
Het Groene Medicijn H&V-groep
Ontspanning / verlagen stress Gezonde patiënt Looptraining ipv dotteren Nut en noodzaak wandelcoaching bewijzen t.o.v. andere methoden waardoor werkgevers deze gaan inzetten Maatschappelijke participatie voor cliënten GGZ Stressreductie via wandelcoaching (onderzoek Agnes vd Berg)
H&V-groep Parnassia Het Groene Medicijn Stoffer Coaching
Financiering en zorgkosten Zorgkostenreductie
DFZ
Natuur = gezond, dus financiering
Het Groene Medicijn
Natuuradoptie door zorgverzekeraars Doel: meer gezondheid, lagere kosten Donateur
ZHL Het Groene Medicijn
Communicatie, promotie, werving
Meer mogelijkheden om de doelgroepen te bereiken Gebruik maken van elkaars communicatiekanalen
NME
Klanten kiezen bewust voor Florence Behoud, werving, onderscheidend vermogen
Florein
Florein
DFZ
Inventarisatie doelgroepen Ook werd de deelnemers gevraagd met post-its aan te geven op welke doelgroepen hun organisatie zich met dit programma zou willen richten. Hier kwamen de volgende clusters uit:
Kinderen met hun ouders
Ouderen
Gezinnen met kinderen4-14 jaar Doelgroep 4-12 jaar met hun begeleiders
Ouderen ('healthy ageing') Ouderen, medewerkers, degene die zorg inkoopt Ouderen
Doelgroep 4-12 jaar uit krachtwijken Kinderen Gezinnen Kinderen, jongeren
ZHL, ISH, DFZ SSZH, DFZ
SSZH, DFZ Florein
Doelgroep vanaf 55+
Haagse Vogelbescherming
(Potentiële) patiënten
Volwassenen
Patientengroepen Mensen bij wie gezondheidswinst mogelijk is Chronisch zieken
DFZ Het Groene Medicijn
Patienten GGZ-patienten Chronisch zieken
ZHL Parnassia SSZH
Mensen met stress, burnout, depressie Mensen met hart- en/of vaatziekten Mensen met hoog risico op hart- en vaatziekenten Mensen die veel stress ervaren en coaching willen Zoon/dochter van zorgvrager Mensen met overgewicht
Het Groene Medicijn Hart- en Vaatgroep Hart- en Vaatgroep Stoffer Coaching
Medewerkers Docenten Volwassenen die coachvragen hebben o.g.v. loopbaan / werk Volwassenen jonger dan 65 jaar Volwassenen Volwassenen die eerst rust nodig hebben voordat ze keuzes kunnen maken 35 - 80 jaar
ISH Stoffer Coaching SSZH
Florein
Doelgroepen, specifiek Sporters Vrijwilligers in de natuur Minder bedeelden Betalende mensen
ZHL
Mensen met lage inkomens
Ronde 2: Welke initiatieven zijn kansrijk? Twee groepen zijn vervolgens aan de slag gegaan met het thema ‘Verbinden van gebieden en organisaties’ en twee groepen met ‘Natuurbeleving en gezondheid’, waarbij ook tussentijds werd gewisseld van samenstelling van de groepen. Dit heeft de volgende resultaten opgeleverd:
Groep 1 Basis: - Betrek lokale verenigingen bij de uitwerkingen (sport, onderwijs, fysiotherapie, zorgverleners, buurthuizen, ROS 1e lijns huisarts) - Ga in gesprek met ouderenbonden, thuiszorg, patiëntengroepen Essentie van de uitwerkingen: Quick Wins 1. Dag van de Zandmotor Doelstelling: mensen stimuleren om naar buiten te gaan en daar actief te zijn. Laten kennismaken met de Zandmotor en de mogelijkheden laten zien, inspireren om er vaker heen te gaan. De Zandmotor is slecht bereikbaar voor ouderen (te ver lopen, lastig te vinden), maar ze willen er wel graag naartoe. Ook voor kinderen en jongeren is het een interessant gebied, dus een dag organiseren waarop we diverse doelgroepen met een strandwaardig voertuig (rupsvoertuigen, huifkarren, etc.) naar de Zandmotor brengen. Daar kunnen ze uitstappen, uitwaaien, deelnemen aan diverse activiteiten en de natuur te beleven. Aanbieden via een zorgverlener, zoals Florein: diverse opstappunten bij een aantal zorginstellingen. Ook promotie via alle kanalen van de deelnemers om de eigen achterban te bereiken. Voor de zorgverlener zijn dat ook de familieleden van de ouderen die zij zorg verstrekken. Combinatie te maken met project van de Sportbank Den Haag, waarbij jongeren uit krachtwijken in Kijkduin een eigen duurzame strandtent gaan bouwen. Doelstelling: zelfvertrouwen geven, perspectief bieden, werkgelegenheid.
2. Ooievaarsnest met webcam Achter een beeldscherm bekijken wat er gebeurt maar ook ter plaatse de mogelijkheid geven om te kijken naar het nest en zien wat daar gebeurt, hoeveel kuikens zitten er? Daarvoor kunnen we verschillende sponsoren zoeken bij ICT-organisaties en scholen erbij betrekken om het ooievaarsnest overeind te trekken. Scholen kunnen er ook projecten omheen organiseren. Kanttekeningen: nog lastig in de markt te zetten (nieuwtje is er af, er is ook al een ooievaarsnest in het Haagse Bos), geen fourageergebied van ooievaars. Als het wel lukt, is de kracht van het concept dat het nest dan echt dicht bij de stad ligt; mensen kunnen er dicht bij huis naar komen kijken en heeft het ook publiciteitswaarde. 3. Beweeginformatie: Voor mensen die willen gaan wandelen of fietsen in de natuur: informatie beschikbaar stellen over toegankelijkheid, duur, afstand, rustpunten, AED, kaartje, mogelijkheden om routes in te korten, etcetera. Bijvoorbeeld belangrijk voor patiënten met etalagebenen, die rustig willen opbouwen, goed geïnformeerd op pad willen gaan en weten dat ze tussendoor afstand kunnen inkorten of kunnen uitrusten. Het is voor terreinbeheerders mogelijk om dat te faciliteren, we moeten wel weten of er behoefte is, dus daarvoor moeten we in gesprek met lokale organisaties: welke behoefte is er in het terrein. Combinatie te maken met de natuurbuddy. 4. Financiering / samenwerking / binding achterban: a. Adoptie door het bedrijfsleven (ouderen, natuur): maatschappelijk verantwoord ondernemen. b. Binding achterban en wederkerigheid Door de groep werd op basis van een snelle berekening de volgende businesscase uitgewerkt:
Voor het beheer van deze omgeving is financiering nodig, wat opgebracht kan worden uit een wederkerige overeenkomst: samen met een aantal organisaties zijn veel mensen te bereiken, zowel van deze organisaties als de beschermers van het Zuid-Hollands Landschap. Hierbij zijn verschillende constructies mogelijk, zoals aanbod (excursies e.d.) van ZHL aan personeel en cliënten, advertentieruimte 4x per jaar in elkaars tijdschrift. Als het bedrijven voldoende oplevert voor het eigen personeel (daling ziekteverzuim, werknemerstevredenheid), het aanbod voor klanten wordt verbeterd en bedrijven zich kunnen profileren met deze samenwerking, dan kunnen zij als tegenprestatie bijvoorbeeld hun personeel en klanten een beschermerschap van Zuid-Hollands Landschap geven. Ook zorgverzekeraars kunnen hierbij worden betrokken. Zo is het mogelijk om een mooie driehoek te maken en kunnen veel mensen bereikt worden.
Belangrijk hierbij is wel dat dit gebied als pilot kan dienen, maar een spin-off naar andere gebieden mogelijk moet zijn. Ambitieuzere plannen: - Leemhut (zie groep 3) - Dementietuin: een tuin die is ingericht om herinneringen op te halen (bijvoorbeeld bij Pluk Den Haag). Groep 2 Belangrijk is het aan elkaar verbinden van organisaties, voorzieningen en activiteiten, waarbij de kwaliteit van de gebieden wordt behouden.
Door diverse thema’s en ideeën met elkaar te verbinden, kom je tot nieuwe combinaties: Natuurwandelingen en fietsroutes: fysieke verbindingen leggen. Relatie leggen met gezondheid; wandelen en fietsen + routes promoten, begeleid sporten, etc. Ontwikkelen wandelwijzer en wandelprogramma, voorbeeld van Aad van der Hart (Stoffer Natuurcoaching) Stad met het Groen verbinden : o Solleveld honing, dineren in de natuur en trouwen in de natuur. Bijvoorbeeld in de stal, de werkplaats of in de heemtuin.
o Remembering green: je as verstrooien bij een boom die je mooi vind. Dat kan in de terreinen van ZHL. Of een bankje met een gedenkplaatje plaatsten op een plek die voor de familie belangrijk is. o Dineren in de natuur. Koppeling met gezondheid: gezond eten, foodwalks (eten plukken tijdens wandeling, daarna klaarmaken). Of een cursus zoutloos koken in de natuur (Hart- en Vaatgroep) Natuur en archeologie verbinden Educatie aansluiten op lesprogramma’s: o Zandmotor: lesprogramma’s maken. o Lesprogramma’s, samenwerken met Museon, zij hebben al veel lesprogramma’s. Aandachtspunt: wijk betrekken bij het ontwikkelen van deze activiteiten (Sportbank Den Haag) Groep 3 De Leemhut als centrale plek: De leemhut is de ‘Groene Behandelkamer’ in de natuur voor diverse cliënten; een behandelkamer in de natuur voor psychologen, fysiotherapeuten, meditatiegroepen, yogagroepen ed. Daarnaast kan het ook voor andere activiteiten gebruikt worden. Het geeft Pluk Den Haag een duidelijk gezicht en kan als vertrekpunt dienen voor actieve en passieve natuurbeleving en educatie. Horecafunctie en vergaderfunctie, activiteiten en evenementen (excursies, wandelen met de boswachter). Startpunt voor (begeleide) wandeltochten. Ook kan er een avondvierdaagse organiseerd worden, want die is er nog niet in deze omgeving. Routes kunnen vanaf de leemhut starten en eindigen. Kinderfeestjes waarbij de natuur in gaan (combinatie met speelnatuur), BSO en kinderopvang. Natuurbeheer: centrum speelt centrale rol, samenwerking met beheerders en mensen uit de omgeving. De herkenbare centrale plek moet ook een informatie functie over het gebied worden, ook digitaal. Denk samen over het merk, wat maakt het gebied aantrekkelijk om er heen te gaan, welke onvergetelijke beleving kun je er ervaren? Samen promoten, bijvoorbeeld met een website, een app en inzet eigen middelen. Promoot met één gebiedsnaam (nu hebben alle gebieden andere namen) Ideeën: - Voorzieningen: o Natuurspeeltuin o Rollatorpad / bankjes om uit te rusten o Dementietuin o Stiltetuin
-
Activiteiten: o Themamiddagen instellen om daluren te vullen: Maandag is voor ouderen: ont-moeten woensdag = opa+kindmiddag o Wandelavondvierdaagse o NSO sport- en beweegactiviteiten o KDV-opvang o Freerunning o Bootcamp o Stiltewandelingen
Communicatie / Promotie: o Ockenburgh-app. Hierbij opnemen dat je kunt ervaren dat je gezonder wordt, bijvoorbeeld door informatie te geven over afgelegde afstand, kCal., etc. Relatie met Beweeginformatie. o QR-code aan bomen (informatie over omgeving, beweeginfo, etc.) Financiering / gebruik: De leemhut ‘verkopen’ aan young professionals (via alumni fysiotherapeuten, psychologen, enz.)
Aandachtspunten: - Eerst weten wat het verzorgingsgebied is. Voor wie doen we dit en hoe kunnen we deze mensen betrekken? Onderzoek welk marktonderzoek en welke wijkanalyses beschikbaar zijn. - Achterhaal: waarom komen mensen nu naar de gebieden? Wat trekt ze? Wat is de kracht van de gebieden? Hier gebruik van maken. - Hoe kun je mensen stapsgewijs verleiden om naar het gebied te gaan. Een centraal vertrekpunt is een goede verbinder. Stapsgewijs mensen bekend en vertrouwd maken (drempels slechten): beginnen met de natuur letterlijk de wijk in te brengen door de boswachter op school te laten komen / natuurkoffers in zorginstellingen te gebruiken en ook de beleving van het gebied in de wijk te laten beginnen en vandaaruit een verbinding leggen. Vervolgens kun je groepen (begeleid) de natuur in brengen om ze te laten kennismaken met de mogelijkheden. - Begeleiding door deskundigen. - Aandacht voor ontsluiting, routing en veilige verbindingen. - Nu vormen de ideeën nog losse initiatieven of zijn eenmalige activiteiten. Wat zijn strategieën om er voor te zorgen dat de mensen blijven komen en blijven deelnemen en dat er verband komt tussen de verschillende initiatieven. Groep 4 Essentie: begin bij de gebruiker! Samen met de gebruiker kijken, waar is behoefte aan? Beheerders van de gebieden kunnen daarbij aangeven wat mogelijk is (i.v.m. natuurwaarden en dergelijke). Ideeën: - Activiteiten: o Natuur buddy: iemand die met je meegaat in de natuur als je dat niet durft of alleen kan, of als je slecht ter been ben. - Voorzieningen: o Speelbos voor jong en oud. Zoals Zuiderpret in het Zuiderpark, trekt veel mensen. o Natuurbeleefpad voor mensen met een depressie of een bloten voeten pad. Gebruiken van je zintuigen is een goed aanknopingspunt om allerlei doelgroepen aan te spreken. o Natuurtrimbaan o Winterkamperen Relatie met sport / sportverenigingen: Er zijn veel sportverenigingen in de buurt: hoe kun je ze bewegen om meer het gebied in te gaan. Hoe kun je voorzieningen maken? Open club is een trend waar we bij aan kunnen sluiten. Buurthuis van de toekomst is een mooie link. Dat kan ook een welzijnsorganisatie, een bibliotheek, kinderdagverblijf zijn. De sportvereniging van de toekomst kan meer maatschappelijke waarde bieden dan alleen het aanbieden van de sport. Dat is geen makkelijke transitie, maar de sportverenigingen zijn wel op zoek naar meer maatschappelijke binding en een manier om meer mensen aan zich te binden.
Kan een sportvereniging ook een starten verzamelplek gaan worden, zoals Pluk Den Haag? Voor patiënten is de drempel vaak wel wat hoog om bij een sportvereniging aan te sluiten/ actief te worden. Voor andere doelgroepen is het wel geschikt, zeker als men in de nabije omgeving woont.
Financiering en beheer: - Groen Doet Goed is een programma een gezamenlijk programma van 10 ZuidHollandse gemeenten en alle terreinbeherende organisaties in Zuid-Holland, met als doel kinderen met hun ouders meer de natuur in te krijgen en ze ook meer betrokken te laten worden bij natuur. (zie: http://ivn.nl/projecten/themanatuur-gezondheid/groen-doet-goed). NME Den Haag is trekker van dit programma voor Den Haag. Voor dit programma is subsidie van de provincie beschikbaar om activiteiten en voorzieningen te ontwikkelen, met cofinanciering van 50%. Er zijn meerdere beheerders en ieder heeft zijn eigen netwerk om activiteiten van de grond te krijgen (scholen, zorginstellingen). - Voor wat hoort wat: school, buurthuis of bedrijf gaan een natuurgebied adopteren om het te beheren. - Crowdfunding. - Donaties - Bijdragen van bedrijven, gemeente, provincie, zorgverzekeraars Communicatie / promotie: Samen een aanbod onder 1 naam aanbieden. Van wie het gebied is maakt niet zoveel uit. Aandachtspunt: Uitwerken hoe het programma continuïteit krijgt en er langdurig samengewerkt gaat worden. Ronde 3: prioriteren en deelname organisaties Aan de deelnemers werd gevraagd om met 5 stickerrondjes aan te geven welke initiatieven zij het het meest interessant vonden; meerdere stickers plakken bij één initiatief was ook een optie. Ook werden zij gevraagd om met post-its aan te geven aan welke initiatieven zij een bijdrage aan uitvoering zouden willen geven. Op basis hiervan is de volgende onderverdeling gemaakt:
Ideeën met draagvlak én organisaties die een bijdrage willen leveren aan de uitvoering Idee Natuurbuddy Speelbos De Leemhut Dag van de Zandmotor Ooievaarsnest met webcam, sponsors ICT Dementietuin Beweeginformatie Natuurwandelingen (te combineren met Natuurbuddy?) Stad met groen verbinden: Jeugd Stad met groen verbinden: Fysieke verbindingen realiseren voor wandelen en hardlopen (te combineren met natuurwandelingen en natuurbuddy?) Educatie laten aansluiten op lesprogramma's Zandmotor, speelbos Dineren in de natuur Natuur en archeologie verbinden Binding / wederkerigheid / adoptie Begin bij de gebruikers Gezamenlijke promotie
Organisaties Zuid-Hollands Landschap, De Hart &Vaatgroep, HVB/Idde Lammers) Zuid-Hollands Landschap (realisatie), NME ( meedenken) Parnassia, NME (Groen Doet Goed), de Sportbank Den Haag (wijk betrekken vanuit behoeften), Wandelbond (wandelactiviteiten, organisatie wandelvierdaagse) ZHL, Florein, Parnassia , NME (Groen Doet Goed), de Sportbank Den Haag. IHS? NME, Parnassia Parnassiatuin ZHL, De Hart & Vaatgroep Stoffer Wandelcoaching (gebieden verkennen op wandelcoachingsmogelijkheden) NME (Groen Doet Goed) Dunea, Stoffer Wandelcoaching
NME, Dunea. IHS? Samenwerking met Museon? Hart- en Vaatgroep (zoutloos koken) Dunea, NME (Groen Doet Goed), ZHL Florein, ZHL, De Friesland Zorgverzekeraar Groen Doet Goed, Florein, Sportservice Zuid-Holland (belangen vanuit de sportverenigingen behartigen) allen
Ideeën met veel draagvlak, maar nog geen organisaties die hier aan willen bijdragen: 1. Stapsgewijze verleiding om doelgroepen naar de natuurgebieden te krijgen. Bijvoorbeeld boswachter en lespakketten in de klas en natuurkoffers in verzorgingstehuizen en zorginstellingen, daarna begeleid naar buiten met deze doelgroepen. 2. Natuurtrimbaan (te combineren met bewegingsinformatie?)
Ronde 4: Hoe geven we het vervolg vorm? Tenslotte is besproken hoe we het vervolg vorm kunnen geven: Iedereen koppelt resultaten terug binnen eigen organisatie en besluit over rol aan deelname vervolg (zo ja, dan bepalen welke rol: initiatiefnemer, bijdrage realisatie of faciliterend) Enerzijds is het belangrijk dat in kleine groepjes initiatieven al verder verkend en uitgewerkt worden, anderzijds is het belangrijk om een paraplu te ontwikkelen waar de diverse initiatieven onder komen te hangen en zorgt voor verbinding, ook tussen de gebieden. Tevens is dit een kapstok die kan dienen voor gemeenschappelijke promotie, uitstraling en branding. Hiervoor is centrale regie nodig, waarbij alle deelnemende organisaties echter wel allen evenveel verantwoordelijk zijn voor realisatie. Het Zuid-Hollands Landschap biedt aan trekker te willen blijven tot de volgende bijeenkomst, maar vraagt iedereen wel zelf initiatief te nemen om ideeën al een stap verder te brengen. Initiatieven voor jeugd van 4 – 12 jaar kunnen aanhaken bij het programma Groen Doet Goed. Als vervolgstap kunnen in kleine groepen quick wins verder uitgewerkt worden. Quick wins met veel draagvlak zijn: o Jeugd. Trekker: NME Den Haag. Mogelijke partners: Parnassia (buurthuis, leemhut, start- en ontvangstlocatie), Sportbank Den Haag (buurthuis vd toekomst, jeugd achterstandswijken), Internationale school (lespakketten, excursies, duurzaamheid), Zuid-Hollands Landschap (speelbos), etcetera o
Dag van de Zandmotor. Trekker: Zuid-Hollands Landschap. Mogelijke partners: Parnassia (clienten), Florein (cliënten), IHS (activiteiten), NME (Groen Doet Goed), Sportbank Den Haag (realisatie strandtent door jongeren bij Kijkduin), etcetera
o
Routes / bewegwijzering / natuurbuddy’s / wandelcoaching. Mogelijke trekker: Dunea. Mogelijke partners: Hart- en Vaatgroep (natuurbuddy), Stoffercoaching (wandelcoaching), gemeente Den Haag (routes, bewegwijzering, verbinding omgeving), ZHL, Wandelnetwerk, Sportservice Zuid-Holland (betrekken sportverenigingen, verbinding, startpunten).
In februari 2014 bij Pluk Den Haag een nieuwe bijeenkomst organiseren voor alle organisaties die willen bijdragen aan verdere uitwerking van het programma. Hiervoor ook de organisaties uitnodigen die er bij deze werksessie niet bij konden zijn + organisaties die nodig zijn voor realisatie van de al verder uitgewerkte ideeën. De deelgroepjes presenteren dan hun al verder uitgewerkte initiatieven. Ook wordt de samenwerking bevestigd met een intentieovereenkomst van de organisaties. Dit biedt ook kansen voor de eerste promotie van het programma en de samenwerking. Oprichten Solleveldraad
Aandachtspunten: Gemeente Den Haag nadrukkelijker betrekken (welzijn, wmo, ro). Onderzoeken op welke beleidsvelden (en projecten en middelen) het programma aanhaakt. In een volgende ronde potentiële gebruikers er bij gaan betrekken; onderzoeken wat de behoeften in de omgeving zijn. Scannen van bestaande initiatieven in de omgeving: integreren en combineren. Onderzoeken welke organisaties daarvoor betrokken moeten gaan worden. Vervolg: Na de werksessie is afgesproken dat in januari 2014 een werkgroep de resultaten een stap verder zal uitwerken, door een opzet te maken voor een organisatiemodel, trekkers te zoeken voor de quick wins en deze quick wins als een eerste stap verder te brengen in de uitwerking. Aan deze werkgroep nemen deel: Zuid-Hollands Landschap, Parnassia, NME Den Haag en Dunea. Organisaties die ook al eerder betrokken willen worden of (aanvullende) ideeën hebben, zijn natuurlijk van harte welkom om aan te sluiten. De resultaten zullen gepresenteerd worden tijdens de volgende bijeenkomst met alle organisaties die een rol willen spelen in de verdere uitwerking en realisatie van een gezamenlijk programma Natuur & Gezondheid. Voor vragen en ideeën kunnen organisaties terecht bij Nelleke den Boon, projecttrekker van deze verkenning namens het Zuid-Hollands Landschap. E-mail:
[email protected]
Bijlage 1 Organisaties Deelnemers Werksessie Natuur & Gezondheid 10 december 2013
Organisaties die hebben deelgenomen aan de werksessie:
Contactpersoon
Functie
Dunea
Karin Rood
Adviseur Natuurbeheer
Parnassia, psycho medisch centrum
Johan den Dulk
Projectleider Pluk Den Haag
Florein
Kees Deelder
Directeur
Gemeente Den Haag
Olle Mennema
Hoofd Natuur- en Milieu-educatie
Gemeente Den Haag
Mark van Loosdrecht
Natuur- en Milieu-educatie
De Friesland Zorgverzekeraar
Tjisse Brookman
Marketeer Affinities
Vrijwilliger ZHL
Marti Terpstra
vrijwilliger
Erfgoedhuis
Judith Tegelaers
Afdelingshoofd Erfgoed & Beleving
Idde Lammers Tekst & Fotografie, Vogelbescherming
Idde Lammers
Eigenaar Idde Lammer Tekst & Fotografie
De Hart & Vaatgroep, patientenvereniging, Hartstichting
Daphne Bloemkolk
Beleidsadviseur
Internationale school
Pjer Wijsman
Business Manager
Internationale school
Kathy Carlier
Docente
De Sportbank
Sandra Schenk
Programmamanager
KNBLO, ook namens Actieprogamma Buitensport, (NOCNSF en NISB) / sportbonden
Henry Bronckhorst
Directeur
Sportservice Zuid-Holland
Annemieke Maat
Consulent
Stoffercoaching
Anne-Marie Stoffer
Wandelcoach
Het Groene Medicijn
Augie Vissers
Initiatiefnemer www.hetgroenemedicijn.nl
RIVM
Hanneke Kruize
Projectmanager
ZHL
Maarten van der Valk
Regiobeheerder
ZHL
Michiel Houtzagers
Directeur
ZHL
Erwin Hemelop
Boswachter
ZHL
Fred Spreen
Boswachter
Organisaties die verhinderd waren, maar graag worden betrokken bij vervolgstappen: GGD Den Haag (via Adrie Gelderblom)
Jessica Kwekkeboom
Afdelingshoofd
Innovatienetwerk
Marleen van den Ham
Projectleider
Gemeente Westland
Judith Zuiderwijk
beleidsmedewerker
Gemeente Den Haag (Sportpark Madestein, OCW Buitensport)
Tom van Dijk
beleidsmedewerker
Beheer&Solleveld Groen Handicap (www.wandelenmeteenbeperking.nl, www.natuurzonderdrempels.nl)
Rob Leegstra
Voorzitter
Kees Kuijken
Voorzitter
Parnassia BAVO Groen
Beroepsvereniging voor coaching/ begeleiding mensen in de natuur
http://www.groene-zorg.nl Gemeente Den Haag
Jacco Schuurkamp
Senior beleidsmedewerker
IVN
Peter Mol
Programmaleider
