Calibris BPV - Barometer ZORG najaar 2010
•
KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN ZORG, WELZIJN EN SPORT
BPV Barometer ZORG najaar 2010
Kans op stage
‘Probleem is niet het aantal stageplaatsen, maar de kwaliteit ervan’.
Aantal stageplaatsen toegenomen
12.000 extra banen in de zorg?
diploma. Dit jaar hebben meer mbo’ers voor een vervolgoplei-
De zorgsector is een markt in ontwikkeling. Vooral gediplomeerden
ding gekozen dan in voorgaande jaren. Daardoor is de vraag naar
op niveau 3 en 4 vinden volop werk. Minder gunstig zijn de
stageplaatsen vergroot.
perspectieven voor de lagere niveaus. Het is niet vanzelfsprekend
Uit tabel 1 blijkt dat het stageaanbod vergeleken met vorig jaar is
dat lager opgeleiden doorstromen naar hogere niveaus. Daarom
toegenomen. Het is de vraag in hoeverre hierdoor de knelpunten,
is de verbetering van de arbeidsmarktpositie van deze groep een
die bij de vorige peiling onder de roc’s naar voren zijn gekomen,
aandachtspunt.
zijn opgelost.
De crisis heeft een effect gehad op de keuze van studenten na hun
Bij onveranderd beleid verwachten we dat de personeelstekorten
met een toenemende zorgvraag en achterblijvende omvang van
Meer studenten vinden op tijd een stageplaats
de beroepsbevolking. Om de dreigende tekorten voor te zijn,
Op basis van de vorige peiling bij roc’s begin dit jaar, werd duidelijk
heeft het nieuwe kabinet maatregelen aangekondigd voor de
dat de knelpunten zich vooral voordeden bij studenten op niveau
ouderenzorg. Het voornemen is om zo’n 12.000 extra banen te
4 (Verpleegkundigen) en 2 (Helpende Zorg en Welzijn). Het ging
scheppen.
hierbij niet altijd om te weinig stageplaatsen, maar ook vooral om
Tegelijkertijd heeft het kabinet het plan opgevat om de opleiding
een mismatch tussen de wensen van het leerbedrijf en de belangen
van studenten van 30 jaar en ouder niet langer te bekostigen.
en vaardigheden van studenten.
Het gaat hier grofweg om één op de vijf studenten, waarvan
Vergeleken met de vorige peiling onder roc’s in het voorjaar is er
de opleidingsmogelijkheden worden beperkt. Als deze plannen
nu, een half jaar later, vooruitgang geboekt. In het algemeen geldt
worden doorgezet zal het een zware opgave worden om de
dat minder roc’s moeite hebben met het vinden van een geschikte
geplande uitbreiding van werkgelegenheid in de ouderenzorg
stageplaats voor hun studenten op niveau 3 en 4. Dit geldt helaas
te realiseren. In elk geval blijft het voor Calibris een belangrijke
niet voor de opleiding Helpende Zorg en Welzijn. Ondanks de
opgave om samen met de werkgevers te zorgen dat omvang en
sterke stijging van het aantal geregistreerde stageplaatsen zijn
de kwaliteit van de stageplaatsen aansluiten bij de huidige en
de tekorten nog steeds aanwezig. Voor deze opleiding is het in
toekomstige stroom mbo-studenten.
een aantal regio’s zelfs nog moeilijker om een geschikte plaats te
in de zorg in de komende jaren toenemen. Dit heeft te maken
vinden dan bij de vorige peiling. Tabel 1 Vergelijking van de ontwikkeling van aantallen studenten en stageplaatsen in de periode 2009-2010 Opleidingen
Verpleegkunde 4
1
ontwikkeling aantal studenten
Hoewel de meeste stud enten op niveau 3 en 4 geen problemen hebben met het vinden van een geschikte stageplaats, wil het
ontwikkeling aantal stageplaatsen
niet zeggen dat het overal soepel verloopt. In sommige regio’s lukt het vaak pas na intensief zoeken. Dit geldt voor de opleidingen Verzorgende, Maatschappelijke Zorg, maar vooral ook voor
2%
8%
verpleegkundigen in spé. Voor deze studenten zijn er over het
-1%
7%
algemeen wel voldoende stageplaatsen, maar blijft het vooral voor
Helpende 2
0%
12%
Maatschappelijke Zorg 3 en 4
0%
9%
Verzorgende 3
Bronnen: Studentenaantallen: CFI; schooljaren 2008/2009 en 2009/2010 Stageplaatsen: Leerbedrijvenregister Calibris; peildata: juli 2009 en juli 2010
de eerste- en tweedejaars lastig om op tijd een geschikte plaats te vinden. Leerbedrijven geven vaak de voorkeur aan ouderejaars studenten. Er is dus meer sprake van een aansluitingsprobleem. Onder invloed van doelmatigheidsverbetering hebben bedrijven liever studenten die direct kunnen worden ingezet, dan studenten die meer opleidingstijd vragen.
1
Dit zijn alleen beroepsopleidende leerweg (BOL) plaatsen.
2
Regionale verschillen In de tabel op pagina 4 zien we voor de vier werkgebieden van
Knelpunten stageplaatsen in ZuidWest
Calibris, per regio van het UWV WERKbedrijf, de gesignaleerde
Net zoals de vorige peiling kennen de regio’s in dit werk
knelpunten voor de opleidingen. Uit deze tabellen wordt duidelijk
gebied over het algemeen weinig problemen. Dit geldt niet
in welke regio’s het zoeken van stageplaatsen een probleem is.
voor Helpende 2. Vooral in West-Brabant is het probleem
Soms is het zo ernstig dat studenten worden geweigerd.
voor deze studenten groot. Voor de overige opleidingen lijkt er op een paar uitzonderingen na weinig aan de hand.
Knelpunten stageplaatsen in NoordOost
Alleen in Holland-Rijnland en Drechtsteden verloopt het
In Noordoost hebben de meeste regio’s nog steeds te maken met
niet makkelijk. Dit geldt ook voor Maatschappelijke Zorg 4
een tekort aan stageplaatsen voor Helpende 2. In Friesland zijn de
in Rijnmond. Tenslotte blijkt het voor AKA studenten ook
tekorten verdwenen en in Groningen zijn deze niet meer nijpend. In
in deze regio moeilijk om aan een geschikte stageplaats te
de overige regio’s blijft de situatie zorgelijk. In oktober had één op
komen.
vinden van een geschikte stageplaats voor verpleegkundigen
de vijf studenten nog geen stageplaats. Dit komt neer op ruim 300
regio Twente.
Knelpunten stageaanbod in ZuidOost
Voor verpleegkundigen en verzorgenden zijn er ook tekorten, maar
In Zuidoost concentreren de stageproblemen zich evenals bij
niet in alle regio’s en minder ingrijpend dan bij de vorige peiling.
de vorige peiling in Limburg. Opvallend is wel dat in Zuid-
In tegenstelling tot andere regio’s is hier geen onderscheid tussen
Limburg, in tegenstelling tot alle andere regio’s, studenten
oudere- en jongerejaars studenten. Voor de opleidingen Maat-
Helpende 2 geen stageproblemen hebben. In tegenstelling
schappelijke Zorg zijn er evenals bij de vorige peiling nauwelijks
tot de Achterhoek, Zuid-Gelderland en Zuidoost-Brabant
problemen. Voor de opleiding AKA ontbreken de gegevens en is
waar sprake is van nijpende tekorten. Tenslotte blijkt dat AKA
daarom niet opgenomen in de tabel.
studenten in Midden-Gelderland en Rivierenland problemen
studenten. Hiervan komt meer dan de helft voor rekening van de
hebben met het vinden van geschikte stageplaatsen.
Knelpunten stageplaatsen in NoordWest
Kans op werk
In het werkgebied Noordwest zijn de knelpunten in een aantal
De Nederlandse economie laat het komende jaar, na de
regio’s minder scherp of opgelost in vergelijking met de vorige pei-
sterke terugval in de afgelopen jaren, een voorzichtig herstel
ling. Maar ook hier springen de stageproblemen voor Helpende 2
zien. De sector Zorg is minder gevoelig voor conjuncturele
studenten er nog steeds uit. Vooral in Amsterdam, Oost-Utrecht en
schommelingen dan de meeste andere sectoren. Volgens het
noordelijk Noord-Holland zijn de tekorten nijpend. Voor Verzorgen-
Centraal Planbureau nam de werkgelegenheid in 2010 in de
de 3 zijn de tekorten inmiddels verdwenen. Voor Verpleegkunde 4
marktsector met ruim 3% af, terwijl de werkgelegenheid met
loopt het vinden van een geschikte stageplaats stroef in Amster-
2,5% in de zorgsector is toegenomen. Voor 2011 verwacht
dam, Midden-Utrecht en Flevoland. Van iedere acht verpleegkundi-
het CPB in de zorg een verdere toename van de werkgele-
gen in opleiding had er één in oktober nog geen stageplaats. Het
genheid.
betreft hier vooral de jongerejaars studenten. Voor studenten MZ3 is het vinden van een geschikte stageplek in de noordelijke gelegen
Tabel 2 De mutaties in de werkgelegenheid sinds 2007 in
regio’s en Flevoland nog steeds lastig. De knelpunten voor niveau
arbeidsjaren (in %)
4 Maatschappelijke Zorg Gehandicaptenzorg in Noord-Holland
2007
2008
2009
2010
2011
zijn inmiddels opgelost. Voor de opleiding AKA is het moeilijk om
Marktsector
2,7
1,2
-2,8
-3,25
0
in Oost-Utrecht en Midden-Utrecht een geschikte stageplaats te
Zorgsector
1,5
1,8
4,3
2,5
3,25
vinden.
Overheid
0,2
0,5
1,5
0
-1
2,3
1,2
-1,4
-2
0,25
Totaal
Bron: CPB (2010). Centraal Economisch Plan.
3
knelpunten stageaanbod
opleiding* Rapportage regio
Friesland
Groningen
Noordoost
Regio
Stedendriehoek
Noord-Kennemerland/
West-Friesland
Zaanstreek-Waterland Noordwest
Flevoland
Holland-Rijnland
Haaglanden
Midden-Holland
Zuidwest
Midden-Utrecht
Drechtsteden Rijnmond West-Brabant
Zeeland
Midden-Gelderland
Achterhoek
Zuid-Gelderland
Rivierenland
Zuidoost
MZ4 VW
Gooi- en Vechtstreek
MZ4 GHZ
Groot-Amsterdam
Oost-Utrecht
MZ3
Zuid-Kennemerland
VP4
IJsselvechtstreek Twente
VZ3
Drenthe
HP2
Noordoost-Brabant Midden-Brabant
Zuidoost-Brabant
Noord- en Midden-Limburg
Zuid-Limburg
Studenten geweigerd / instroom roc aangepast Nijpend tekort > Studenten uiteindelijk geplaatst op niet passende stages. Stages uitgesteld of afgelast. Tekort
> Stages pas te vinden na intensief zoeken, en vaak te laat.
Voldoende
> Studenten voor 95% op tijd geplaatst op passende stages.
Ruim voldoende
> Stages makkelijk te vinden. Aanmeldingen nieuwe leerbedrijven onnodig.
Onbekend
> Geen gegevens beschikbaar gesteld of niet van toepassing.
* HP2 Helpende Zorg en Welzijn, VZ3 Verzorgende, VP4 Verpleegkundige, MZ3 Medewerker Maatschappelijke Zorg, MZ4 GHZ Persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg, MZ4 VW Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen
4
Veel vraag naar niveau 3 en 4
Vooral de Thuiszorg en Verpleeg- en Verzorgingshuizen hebben
Om iets te kunnen zeggen over de kans op werk voor mbo-
werk op dit niveau en in veel mindere mate in de Gehandicapten-
studenten binnen de zorgsector, hebben we het aantal studenten
zorg, de Ziekenhuizen en de Geestelijke Gezondheidszorg.
dat nu in opleiding is vergeleken met het aantal dat voor de
Bij het verzorgend/verplegend personeel en agogische personeel
arbeidsmarkt nodig is in de komende vier jaar. Waar nu te weinig
op niveau 4 is het probleem van een andere orde. Voor deze
studenten in opleiding zijn, is de kans op werk het grootst.
niveaus geldt dat de vraag naar gediplomeerden de komende jaren toeneemt. De hiervoor noodzakelijke groei van studenten zal een
Tabel 3 Kans op werk voor studenten Branches
groter beroep doen op de leerbedrijven. Vooral in de regio’s waar het stageaanbod nu al aan de krappe kant is legt dat een extra
Opleidingen*
HP2
VZ3
VP4
2
3
MZ3
MZ4/PW4
druk bij de werkgevers. Meer personeel voor de Ouderenzorg kan
Ziekenhuizen
**
alleen maar worden gerealiseerd als werkgevers bereid zijn meer
GGZ
**
stageplaatsen ter beschikking te stellen. Tegelijkertijd moeten
GHZ
**
instellingen en roc’s inzetten op een betere benutting van het
**
bestaande stageaanbod.
V&V Thuiszorg
Beroepenvoorlichting voorkomt schooluitval!
Bron:RegioMarge/ Prismant 2010
* over de onderwijsassistent zijn geen gegevens beschikbaar
Schooluitval in het mbo is nog steeds een hot item. Schooluitval
** dit niveau komt nauwelijks voor in de desbetreffende branche
wordt zelfs het zorgenkindje van het beroepsonderwijs genoemd. Voor studenten in het voortgezet onderwijs is voorlichting over
Kleine kans op werk
de kans op een baan van de verschillende opleidingen van groot
Matige kans op werk
belang. Goede beroepsvoorlichting verkleint de kans op vroegtijdig
Goede kans op werk
schoolverlaten. Het is belangrijk de noodzakelijke instroom in het
Grote kans op werk
beroepsonderwijs te bevorderden en het stageaanbod hierop af te
Zeer grote kans op werk
stemmen.
Uit de tabel blijkt dat op niveau 2 veel meer studenten in opleiding zijn dan er gevraagd worden, waardoor de kans op werk klein is.
SIGNALEN UIT DE PRAKTIJK ‘Probleem is niet het aantal stageplaatsen, maar de
Figuur 1 Kaart van Nederland verdeeld in UWV regio’s
kwaliteit. Die laat nogal te wensen over’. ‘Maatschappelijke stages en activeringstrajecten vanuit
GRONINGEN
gemeente en REA (Re-integratie ArbeidsGehandicapte – red.)*-bedrijven zijn concurrenten en vissen in dezelfde
FRIESLAND
vijver’. NOORD-KENNEMERLAND/ WEST-FRIESLAND
DRENTHE
‘Instellingen willen geen (jonge) MBO-leerlingen en er zijn NOORD-OVERIJSSEL
ZAANSTREEK/WATERLAND FLEVOLAND ZUID-KENNEMERLAND GROOT-AMSTERDAM GOOI- EN VECHTSTREEK DUIN- EN BOLLENSTREEK HAAGLANDEN
RIJNMOND
‘Er zijn over het algemeen wel voldoende stageplaatsen, maar deze matchen niet altijd met de wensen van de
GELDERLAND MIDDEN ACHTERHOEK
RIVIERENLAND
studenten’.
GELDERLAND ZUID
DRECHTSTEDEN
WEST-BRABANT
STEDENDRIEHOEK
UTRECHT OOST
UTRECHT MIDDEN MIDDEN-HOLLAND
te weinig instellingen’.
TWENTE
‘S-HERTOGENBOSCH TILBURG
‘We hebben een gezamenlijk basisjaar. Met name in dit 1ste leerjaar is het bijna onmogelijk voldoende stageplekken
ZEELAND ZUID-OOST BRABANT NOORD- EN MIDDEN LIMBURG
te vinden. Een mogelijke reden is dat in een aantal Cao’s is vastgelegd dat er een vergoeding voor stagiaires wordt gegeven’.
ZUID-LIMBURG
5
2 3
MZ3 = medewerker Maatschappelijke Zorg 3 en (S)PW3 MZ4/PW4 = persoonlijk begeleider Gehandicaptenzorg 4/persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 4 en (S)PW4
NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een adviseur in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik.
Calibris Runnenburg 34 3981 AZ Bunnik Postbus 131 3980 CC Bunnik T 030 - 750 7000 F 030 - 750 7001 E
[email protected] I www.calibris.nl
HET WERKTERREIN: LEREN IN DE PRAKTIJK Als kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport is Calibris verantwoordelijk voor erkenning van leerbedrijven en vaststelling van kwalificaties. In het verlengde van deze wettelijke taken ligt en expertise die veel meer omvat. Calibris verkent de markt. Brengt landelijk en regionaal betrokken partijen bijeen. Initieert maatschappelijk relevante projecten. Ontwikkelt innovatieve en effectieve oplossingen. Alles gericht op één doel: meer balans en dynamiek op de arbeidsmarkt. Zo levert Calibris een waardevolle
© Calibris 5.20/2/2010
bijdrage om beroepspraktijk en beroepsonderwijs soepel op elkaar te laten aansluiten.
