Naar het Mastbos Visie verkeersproblematiek Mastbos

Naar het Mastbos Visie verkeersproblematiek Mastbos

Naar het Mastbos Visie verkeersproblematiek Mastbos

Colofon Visie Verkeersproblematiek Mastbos 2e versie, januari 2010 Projectgroep: Mobiliteit Groen en Water

Ruimtelijke Plannen

Directie:

Ruimtelijke Ontwikkeling

>

Inhoudsopgave

Voorwoord.................................................................................................................3

1

Inleiding......................................................................................................................5

1.1 Aanleiding

5

1.2 Doelstelling gemeente Breda

5

1.3 Proces en aanpak

8

2

Mastbos ...................................................................................................................11

2.1 Geschiedenis van het Mastbos

11

2.2 Karakters Mastbos

13

3

Knelpunten en kansen............................................................................................ 15

4

Sturingsconcept....................................................................................................... 19

4.1 Vier ‘ontvangstkamers’ aan de bosrand

19

4.2 Regulering van de verkeersstromen

20

4.3 Verminderen verkeersdruk en parkeerdruk

22

5

De Inrichtingsvoorstellen........................................................................................ 25 25

5.2 Ontvangstkamer Huisdreef

26

5.3 Bouvignedreef als bospromenade

29

5.4 Ontvangstkamer Huis den Deyl

29

5.5 Ontvangstkamer Blauwe Kamer

30

5.6 Parkeerplan Sprint en Hockey BH&BC

31

5.7 Vrijliggend fietspad

32

0021_10_visie Verkeersproblematiek Mastbos V2

5.1 Ontvangstkamer Bouvigne

Visie verkeersproblematiek Mastbos

1


2

>

Voorwoord

Allemaal willen we dat ook toekomstige generaties van het Mastbos en de directe omgeving kunnen genieten. Door het toenemende autogebruik dreigt de kwaliteit en de aantrekkingskracht van ons mooie bos sterk terug te lopen. Om deze ongewenste ontwikkeling een halt toe te roepen heeft de Gemeente Breda ruim één jaar geleden het initiatief genomen om samen met belanghebbende bedrijven, instellingen en omwonenden de verkeers- en parkeerproblemen in het Mastbos te gaan onderzoeken. In een klankbordgroep hebben betrokkenen meegedacht en meegesproken over mogelijke oplossingen voor die problemen. Op basis daarvan is een ontwerpvisie gemaakt, die we aan iedereen in de stad hebben voorgelegd. De resultaten van die consultatie zijn, na een afweging van alle verschillende belangen, in deze visie verwerkt. Samen met de betrokken partijen wordt de visie verder uitgewerkt in een concreet plan van aanpak. Ik hoop dat het plan ervoor zal zorgen dat we nog lang plezier hebben van dit prachtige bos.

Wilbert Willems Wethouder Cultuur, Verkeer en Milieu


3

Verkeerstromen reguleren in het Mastbos


4

1

Inleiding

1.1 Aanleiding Het Mastbos in Breda is een zeer gewaardeerde recreatieruimte van de stad. Het is geliefd bij de burger. Deze heeft behoefte aan recreatienatuur en een gevarieerd landschap dichtbij huis. Het Mastbos voldoet daaraan en levert een bijdrage aan het woonklimaat in de stad. Dicht tegen de stad gelegen trekt het Mastbos jaarlijks meer dan anderhalf miljoen bezoekers, ook van buiten de gemeente. Het is een plaats voor wandelaars, hardlopers, ruiters en fietsers. De grote groepen bezoekers vormen een blijk van waardering voor de recreatieve aantrekkelijkheid, de natuurwaarden en andere kwaliteiten van het bos. Deze impact is op weekenden en feestdagen goed zichtbaar. Een groot deel van de bezoekers komt namelijk per auto naar het bos. Dit is niet alleen te zien in de hoeveelheid verkeersbewegingen, maar het is tevens af te lezen aan de her en der geparkeerde auto´s. We kunnen gerust stellen dat in de weekenden gedurende het najaar en het voorseizoen een chaotische drukte van auto’s zich meester maakt van het bos. Dit concentreert zich vooral aan de noordzijde van het bos, waar ook de meeste recreatieve voorzieningen zijn gelegen. De grote aantallen bezoekers vormen in zekere zin een bedreiging voor de gewaardeerde rust en ruimte van dit unieke stadsbos. Deze kwaliteiten komen op deze momenten van het jaar in de knel. De verkeersproblematiek rondom het Mastbos heeft al enige jaren de aandacht. Het is een groeiend probleem door de toegenomen populariteit van het Mastbos en de daar gelegen voorzieningen. Een zorgvuldige planning en aandacht voor de bereikbaarheid is nodig. Het verkeer wordt drukker en nieuwe voorzieningen hebben een effect op de (auto)mobiliteit. Wanneer de omvangrijke bezoekersstroom op piekmomenten niet goed kan worden verwerkt, drukt dit de pret, met alle gevolgen voor het imago van de voorzieningen en het Mastbos. Er zijn in het verleden, in 2002, door Staatsbosbeheer plannen bedacht om de verkeersstromen beter te reguleren, het parkeren te reorganiseren en de ruimtelijke kwaliteit van het bos op een aantal plaatsen te verbeteren. Deze plannen hebben niet voldoende steun gekregen. Met de toekomstige uitbreidingen van het Waterschap, Sprint, Hockey Breda en de Klokkenberg neemt de verkeersdruk op het gebied verder toe. Weliswaar zijn er voor de Klokkenberg en het Waterschap voldoende parkeerplaatsen op eigen terrein. Het feit blijft dat het in en om het Mastbos steeds drukker wordt en de noodzaak er is om met goede oplossingen voor de toekomst te komen. De Gemeente Bredaheeft in 2008 het initiatief genomen om te starten met het ontwikkelen van deze visie ‘Naar het Mastbos’. Deze visie is een instrument om te komen tot concrete maatregelen. In de visie worden samenhangende oplossingsrichtingen gegeven die passen binnen een totaalbeeld op het Mastbos. Sleutelwoorden hierbij zijn: parkeren en bos in balans, doelgroepen op de juiste locatie en vooral behoud en versterken van de ruimte en de rust in het populaire Mastbos. Het Mastbos moet vooral een plek blijven waar prima gerecreëerd kan worden en waar bezoekers zonder veel problemen kunnen parkeren. Deze visie, die in samenspraak met verschillende belanghebbenden is opgesteld, vormt hiervoor de basis.

1.2 Doelstelling Gemeente Breda De Gemeente Breda hecht er grote waarde aan om de kwaliteit van het Mastbos te verhogen en deze duurzaam in stand te houden. Verdere ontwikkeling van de recreatieve, ecologische en cultuurhistorische waarden zijn doelstellingen die in samenhang met het herschikken van het parkeren en de verkeerstromen moeten worden nagestreefd. Oplossingen zijn niet ééndimensionaal en op één functie toegesneden, maar bij voorkeur gericht op het bereiken van de meervoudige doelstelling. Het is voorwaarde om deze doelstellingen integraal en interactief aan te pakken. Het geheel moet leiden tot breed gedragen voorstellen.


5

Horeca

1) Restaurant Huis Den Deijl 4) Golden Tulip Mastbosch Hotel 5) Restaurant Grand Café Heeren van Oranje 6) Boswachter Mastbos restaurant

8) Bouvigne Paradijs restaurant Japans-Chinees 12) Café / speeltuin De Zeven Heuveltjes 14) Café De Kogelvanger / CBR

Sportvoorziening

Overig

Zorgvoorziening

A) Ginneken B) Montensbos C) Mastbos D) Kogelvanger E) Galderse heide

2) Sprint 3) Bredase Hockey en Bandy club 13) Hockey veld Zwart Wit en tennisclub TC Breda

15) Dagbehandeling Blauwe Kamer 16) Sensis Zorg / onderwijs aan blinden/slechtzienden


7) Informatiecentrum Oudhof 9) Bouvigne (Brabant Delta) 10) Staatsbosbeheer 11) Den Hey-Acker jeugdgevangenis 17) Landgoed Klokkenberg

6

Inventarisatie problematiek en probleemeigenaren Eén van de doelen is het in kaart brengen van de verkeersproblematiek en de verschillende probleemeigenaren. In het traject is gebruik gemaakt van een klankbordgroep met daarin de volgende partijen: -

Staatsbosbeheer

-

Japans restaurant Paradijs

-

Justitiële jeugdinrichting Hey-acker

-

De Klokkenberg/Vitalis

-

Waterschap Brabantse Delta

-

Restaurant De Boswachter

-

Restaurant Grand Café Heeren van Oranje / Golden Tulip Mastbos Hotel

-

Restaurant Huis Den Deyl

-

Café speeltuin De Zeven Heuvelen

-

Tennisvereniging Breda

-

Hockeyvereniging Zwart-Wit

-

Atletiekvereniging Sprint

-

Atletiekvereniging TOF

-

Hockeyvereniging BH&BC

-

Café de Kogelvanger

-

CBR

-

De Blauwe Kamer

-

Bezoekers Mastbos

-

De Gemeente Breda

-

Vereniging Vrienden van het Mastbos

-

Vereniging Vrienden van het Markdal en de buitenplaats Bouvigne

-

Vereniging IJsvermaak

-

Wijkraad Ruitersbos

-

Vereniging Ginneken = Ginneken

-

Bewoners Duivelsbruglaan

-

Sensis

Een betere zonering parkeren en verkeerstromen Om de kwaliteiten van het bos meer tot haar recht te laten komen, is het van belang om de organisatie van het parkeren en de verkeersstromen beter te stroomlijnen. Het streven is naar een betere verkeerszonering waarbij enerzijds een goede bereikbaarheid van de voorzieningen is gegarandeerd en anderzijds de rust en ruimte in het bos kan worden versterkt. Ontwikkeling natuur, landschap, recreatie De maatregelen voor een andere verkeerszonering moeten tevens leiden tot behoud, ontwikkeling en versterking van natuur, landschap en recreatie in Mastbos. De maatregelen moeten aansluiten op de beheerdoelstellingen van Staatsbosbeheer vastgelegd in Uitwerkingsplan RBS; beheerseenheid Breda. Behoud cultuurhistorische waarden De monumentale dreven van het bos, zoals de Huisdreef en de Bouvignedreef zijn waardevolle cultuurhistorische elementen. Het behoud en de versterking van deze cultuurhistorische waarden dient te worden nagestreefd.


7

Randvoorwaarden herbestemming De gemeente geeft randvoorwaarden ten aanzien van de volgende aspecten:

-

Ontsluiting Mastbos

-

Hoeveelheid en situering parkeerplaatsen

-

Bereikbaarheid voorzieningen

-

Landschappelijk structuur

-

Recreatie

-

Verkeersveiligheid

-

Ecologie

-

Cultuurhistorie

-

Inrichting buitenruimte

1.3 Proces en aanpak Het opstellen van de visie heeft in overleg plaats gevonden met de leden van de klankbordgroep. Voordat een visie op de verkeersproblematiek en ruimtelijke kwaliteit van het Mastbos is opgesteld, zijn in een viertal bijeenkomsten de problemen en verschillende oplossingrichtingen geïnventariseerd. Op piekmomenten in het najaar van 2008 zijn parkeertellingen verricht en bezoekers van het bos geënquêteerd. De verschillende wensen, plannen en verwachtingen zijn gerapporteerd en in kaart gebracht. Naast de ideeën van ondernemers, omwonenden en bezoekers van het Mastbos zijn ook de wensen en de visie van Staatsbosbeheer in deze nota verwerkt. Voor de ambtelijke ondersteuning en kennisinbreng is een projectteam samengesteld. Hierin zijn de afdeling ruimtelijke plannen en mobiliteit, groen en water van de directie Ruimtelijk Ontwikkeling vertegenwoordigd. Het proces van de totstandkoming van de visie kan grofweg in twee stappen worden ingedeeld. De eerste stap is samen met de klankbordgroep vervaardigen van een inventarisatie en analyse waarna in een volgend deel de integrale oplossingsrichtingen zijn aangegeven. De visie is met betrokkenen teruggekoppeld. De gemeenteraad stelt de visie definitief vast. Vervolgens wordt een plan van aanpak opgesteld in overleg met betrokken partijen.


8


9


10

2

Mastbos

2.1 Geschiedenis van het Mastbos Het Mastbos (570 ha) is landelijk bekend. Aan het Mastbos van nu ligt een lange en bewogen geschiedenis ten grondslag. Door de eeuwen heen hebben verschillende initiatieven en impulsen hun weerslag gehad op de vorm en de groei van het Mastbos. Net zoals andere bossen in Nederland is het Mastbos sterk door mensenhanden bepaald. Bossen werden aan de rand van de stad aangelegd. Zo is ook het ontstaan van het Mastbos te verklaren. Het diende als buitenplaats voor de welgestelde van Breda. Een plek voor de jacht van de adellijke heren van Breda en een plantage voor de nodige houtproductie. Het bos dankt zijn naam aan de vele grove dennen die vroeger ‘mastbomen’ werden genoemd. De vele kenmerkende dreven en lanen in het Mastbos getuigen van de bijzondere cultuurhistorie. In het bijzonder de Bouvignedreef en de Huisdreef. De Bouvignedreef is een historische laan, die het kasteel Bouvigne verbindt met het Mastbos. Ze kan worden beschouwd als een klassieke en formele as vanuit het kasteel richting het Mastbos. Op de provinciaal cultuurhistorische waardenkaart is de laan aangeduid als een historisch geografische lijn van hoge tot zeer hoge waarde. Door deze aanwezige formele laan en andere dreven onderscheidt het Mastbos zich van andere Brabantse bossen. Op de historische kaart is deze formele laan en het kasteel in kleur aangegeven. De Huisdreef is van latere datum. Deze dreef is een as die het bos verankert met de stad, via de Baronielaan. Omdat deze de ‘stadsentree’ van het bos vormt, zijn hier ook de van oorsprong negentiende-eeuwse uitspanningen gelokaliseerd. De band tussen het Mastbos en Breda bestaat al eeuwen. Dat kan ook niet anders, met een bos zo dicht bij de stad. De geschiedenis leert dat het Mastbos altijd meerdere producten en diensten aan de stad Breda heeft geleverd.

Ontwikkelingsstadia Mastbos 1600 - 2008


11

In de laatste twee eeuwen is het Mastbos een belangrijke recreatieruimte van de stad en de laatste decennia heeft het bos ook een regionale aantrekkingskracht gekregen. Het Mastbos is altijd afhankelijk geweest van het menselijk handelen. De stad bepaalt de kwaliteit van het Mastbos door deze te beschermen, in te richten, te beheren en te ontwikkelen. De laatste jaren is er een spanning tussen de belangen van de natuur en het toegenomen gebruik te signaleren. Aan de betrokkenen ligt er de opgave om tot een bevredigende oplossing te komen. De spanning tussen de bereikbaarheid van het bos tegenover de aantasting van de ruimtelijke kwaliteit en rust moet worden verminderd. Het Mastbos moet aansluiten op de wensen van mensen, moet interessant en goed bereikbaar zijn voor de bezoekers. De geschiedenis rondom het Mastbos heeft geleerd dat ondanks de lage dynamiek in het bos, het Mastbos in staat is, zich aan te passen aan de wensen vanuit de samenleving.

Kasteel door de Bouvignedreef verbonden met het Mastbos rond 1650


12

2.2 Karakters Mastbos Het Mastbos is gelegen op een dekzandrug tussen het beekdal van de Mark en het beekdal van de rivier de Aa of Weerijs. In het bos ligt een aantal open plekken met vennen, moerassen en heide. Dit zijn overwegend natte terreindelen, van waaruit kleine beekjes afwateren naar de beide beekdalen. In het Mastbos ligt een redelijk fijnmazig netwerk van zandpaden met een grofmazig stelsel van grote lanen, die verre doorzichten in het bos opleveren. De randen van het bos zijn rijk aan verschillen en divers van karakter. De noordzijde van het bos sluit aan op de stad. De oude grove dennen staan tot in de wijk Monstensbos. De Baronielaan verbindt de Huisdreef in het Mastbos met het Wilheminapark, de groene singels en het centrum van de stad. De boszoom aan de oostzijde van het Mastbos is rijk aan cultuur en natuurzones. Dit kleinschalige landschap met besloten boskamers en het open Markdal combineert ontwikkeling van ecologie, recreatie en landgoedbeheer. Van belang is dat aan deze zijde brede gradiëntzones tussen droog en nat worden ontwikkeld. Aan de westzijde van het Mastbos ligt het accent op het behouden van de huidige landschapstructuur en van doorzichten naar het open achterland. Recreatie, groen wonen en landbouw zijn hier de dragende functies. Aan de zuidzijde doorkruist de A-58 de verbinding van het bos met het achterland. Hier is bebouwing dun gezaaid en wisselen open ruimtes en grote bospercelen elkaar af. Recreatief gezien vormen de oost- en westrand van het bos en de noordzijde tegen de stad de zones met allerlei activiteiten en de toegangspoorten naar het Mastbos. De meest intensieve recreatieve ontsluiting van het bos bevindt zich dan ook aan de noordzijde. Daar bevinden zich de grote publiekstrekkers met het speelbos en de concentratie van verschillende horecagelegenheden. De randen van het bos vormen overgangen in het landschap waar veelal ook bebouwing en infrastructuur zijn gelegen.

stad

open agrarisch gebied

boskamers

markdal

De landschappen rond het Mastbos

Lanen, dreven en het fijnmazig zandpadennetwerk


13


14

Knelpunten en kansen

3

De recreatieve druk op het Mastbos en haar omgeving is in de weekenden het grootst. Naast de reguliere weekenddrukte is er sprake van extra autobezoek in het voorjaar en in het najaar. In opdracht van de Gemeente Bredazijn door het onderzoeksbureau Dufec tellingen verricht op twee zondagen naar het aantal geparkeerde auto’s en zijn bezoekers gevraagd naar de redenen van hun bezoek en het gebruik van de auto. Naast het onderzoek van Dufec is in dit hoofdstuk gebruik gemaakt van enquêteresultaten die door Staatsbosbeheer in 2002 in kaart zijn gebracht. Vanuit de klankbordgroep zijn aanvullende knelpunten en kansen aangedragen. Deze drie bronnen geven een compleet beeld van de verkeersproblematiek en de ruimtelijke gevolgen die hiermee samenhangen. Bij elke locatie is het aantal geparkeerde auto´s geïnventariseerd en zijn het aantal officiële parkeerplaatsen en eventuele fietsenstallingen in kaart gebracht. Met de tellingen is globaal de parkeerbehoefte per locatie in beeld gebracht. Door deze af te zetten tegen de beschikbare parkeercapaciteit komen de verschillende knelpunten in zicht. Veel van deze knelpunten zijn algemeen van aard en hebben betrekking op meerdere plekken. Verkeersstromen en parkeren • Er is een grote behoefte aan parkeerruimte. Dit wordt nu opgelost door veelal langs wegen en dreven te parkeren. Het doel is om het officiële aantal parkeerplaatsen af te stemmen met de daadwerkelijke behoefte op piekmomenten in het jaar. Deze benodigde aantallen zijn met de recente verkeerstellingen in beeld gebracht. • De parkeerplaatsen voor de voorzieningen worden in de weekenden grotendeels in beslag genomen door bezoekers van het Mastbos. • De inrichtingskwaliteit van de parkeerplaatsen bij de voorzieningen laat te wensen over. Parkeerruimten zijn moeilijk begaanbaar. Deze lage inrichtingskwaliteit komt de bereikbaarheid van de voorzieningen niet ten goede. • Betere benutting openbaar vervoer. Inmiddels is de busdienst verbeterd. Op termijn zijn dagarrangementen mogelijk.


15

• Bij het bezoek aan het Mastbos ligt de nadruk op auto’s en er is weinig aandacht voor alternatieven. • Door de slechte regulering van het parkeren is controle op de geparkeerde auto’s minimaal met als gevolg overlast door autokraken en diefstal. • Door ad-hoc parkeren wordt de veiligheid voor wandelaars en fietsers verminderd; het parkeren en rijden van auto’s levert een gevaar op voor met name spelende kinderen, fietsers, mensen met wandelwagens, rolstoelen en mensen die op de rijbaan lopen omdat ze slecht ter been zijn. Dit wordt gelukkig nog niet ondersteund door cijfers. • Door vergroting van de parkeercapaciteit en betere inrichting van de parkeerplaatsen kan met betrekkelijk geringe investeringen resultaten worden geboekt. Ecologie en recreatie • De her en der geparkeerde auto’s bij toegangen tot het Mastbos leggen op de verkeerde plaats beslag op de ruimte in het bos waardoor de kwaliteiten van het bos zoals rust, ruimte, natuur onvoldoende tot hun recht komen. • Staatsbosbeheer stelt dat de bezoekers van het Mastbos liever minder of geen geparkeerde auto’s in het bos zien. Mensen komen naar deze groene ruimte om rust en ruimte te ervaren als tegenpool van de stad en het hectische leven. Lanen en dreven vol met auto’s verstoren deze verwachtingen. • Door een betere regulering van het parkeren (geconcentreerde parkeervoorzieningen) kunnen bezoekers beter worden bereikt m.b.t. voorlichting van (gedrags-)regels en achtergrondinformatie. De toegankelijkheid van de wandelpaden wordt beperkt door het diffuus parkeren. • Beschadiging van bomen en bermen waardoor de kwaliteit en vitaliteit van het bomenbestand en de lanen wordt aangetast. • Verontreiniging bodem door indringen van olielekkages en andere chemische stoffen. • Door een aangepaste zonering van verkeer en parkeren kan meer rust en ruimte in het Mastbos worden gecreëerd. Huisdreef-Bouvignedreef Aan beide zijden van de Huisdreef en Bouvignedreef wordt geparkeerd. Restaurants Boswachter Mastbos en Heeren van Oranje, Infocentrum Oudhof en drie woningen dienen hier te worden ontsloten voor autoverkeer. De volgende knelpunten kunnen we noteren: • Het karakter van het bos wordt sterk aangetast door de geparkeerde auto´s. Dit sluit niet aan bij de gewenste beleving van bezoekers, waar rust, stilte en beleving van natuur centraal staan. • Door het doorgaande karakter van de beide wegen in combinatie van het ontbreken van toezicht worden beiden wegen gebruikt voor het storten van afval. • De Bouvignedreef en Huisdreef worden op spitstijden gebruikt als sluiproute. Deze verkeersstromen over de genoemde dreven verstoren de rust in het bos. Er treedt hierdoor een ecologische verstoring op en een aantasting van de recreatieve waarde. • De aanwezige banken kunnen ter hoogte van de Bouvignedreef en de Huisdreef nauwelijks worden gebruikt. • Door geparkeerde auto’s en opstoppingen kunnen hulpdiensten moeilijk ter plaatse komen. • De Huisdreef als monumentale entree van het bos wordt door het kriskras parkeren aangetast.


16

Bouvignelaan-Duivelsbruglaan-Willem van Oranjelaan-Galderseweg • Grote drukte op vrijdag- en zaterdagavond bij Japans restaurant. De parkeerplaats is niet toereikend voor toestroom bezoekers Japans restaurant. • Veel parkeren in de berm van de Bouvignelaan met als gevolg verkeersonveilige situaties. • Het parkeren leidt tot schade aan bomen. • Te hoge snelheid op bovengenoemde wegen. • Oversteken onveilig. • Er wordt aandacht gevraagd voor de groeiende verkeersdrukte op bovengenoemde wegen door toekomstige ontwikkelingen, zoals de bouw van het Waterschapskantoor en seniorwoningen in en rondom de Klokkenberg. Dr. Schaepmanlaan en Burgermeester Kerstenslaan • Atletiekvereniging Sprint, Atletiekvereniging TOF en Hockeyvereniging BH&BC leveren een grote parkeerdruk op, op de omgeving. • Toekomstige uitbreidingen van Sprint, Hockeyvereniging BH&BC leggen beslag op potentiële parkeerruimte. • Veiligheid van fietsers op Burgemeester de Manlaan in het geding. • In- en uitgang sportterrein te smal voor een vlotte doorstroming van verkeer. Galderseweg - Reeptiend • Café de Kogelvanger, CBR, Hockeyvereniging Zwart-Wit en Cafe de Zevenheuvelen is een knooppunt van sport, spel, horeca en parkeermogelijkheden. Het parkeren verloopt chaotisch. Inmiddels is het parkeren in de bermen van de Reeptiend met passende maatregelen voorkomen. • Er is een grote boskamer beschikbaar als centrale parkeerruimte voor dit knooppunt. Deze plek kan beter worden benut. De huidige parkeerplaatsen zijn kwalitatief slecht en worden onvoldoende benut. • Parkeren café Zevenheuvelen is verkeersonveilig. Galderseweg • Ruimtegebrek voor parkeren nabij de Justitiële jeugdinrichting Hey-acker op maandag, dinsdag en donderdag. • Parkeren in de berm en tussen bomen Galderseweg nabij de Hey-acker. Overaseweg Op piekmomenten in de week, zaterdagmiddag en zondag is er een grote toestroom van bezoekers rond het restaurant Huis Den Deyl. • De beschikbare parkeerplaatsen zijn in het geheel niet toereikend voor de grote bezoekersaantallen. • Op dit moment wordt er veelal in bermen geparkeerd waardoor verkeersonveilige situaties ontstaan. • Fietsstallingen zijn op deze plek niet gefaciliteerd • Parkeerplaatsen horecagelegenheid Huis Den Deyl veelal bezet door bezoekers Mastbos. Ruitersbos

• Veiligheid van fietsers Burgemeester de Manlaan in het geding.


17


18

Sturingsconcept

4

De aanpak van de problematiek richt zich tot een viertal punten: 1. het parkeren situeren aan de buitenrand van het bos; 2. creëren van aantrekkelijke knooppunten (ontvangstkamers); 3. regulering van de verkeersstromen; 4. verminderen van de verkeersdruk en parkeerdruk.

4.1 Vier ‘ontvangstkamers’ aan de bosrand Er is gezocht naar integrale oplossingen die goed aansluiten bij de bestaande situatie. Zoals uit de ruimtelijke karakteristiek van het Mastbos blijkt, liggen voornamelijk aan de buitenranden van het bos de verschillende concentraties van horeca, sport en infrastructuur. Deze situatie is van oudsher gegroeid. De opgave is het realiseren van aantrekkelijke plekken waarvandaan recreanten het Mastbos kunnen gaan beleven, zonder met hun auto verder het natuurgebied in te hoeven rijden. We onderscheiden vier locaties waar we het parkeren gaan concentreren. We noemen deze plekken zogenaamde ontvangstkamers van het Mastbos. Ze kennen een mengeling van activiteiten en functies. Achtereenvolgens onderscheiden we de Huisdreef (1), Bouvigne (2), Blauwe Kamer (3) en Den Deyl (4).

Vier ‘ontvangstkamers’ van het Mastbos


19

Het ligt voor de hand om de bestaande knooppunten in de randen van het bos verder te benutten voor een combinatie van functies. Bezoekers kunnen in de toekomst uitsluitend de auto in de vier ontvangstkamers van het Mastbos parkeren en per fiets of te voet de natuur verkennen. In de vier ontvangstkamers van het Mastbos is voldoende parkeergelegenheid, met een totale capaciteit van bijna 800 auto’s. Door de herinrichting en het moderniseren van bestaande faciliteiten kan met relatief kleine ingrepen het Mastbos worden gespaard. De combinatie van afwisselende natuur, bereikbaarheid en een gevarieerd activiteitenaanbod zorgen voor aantrekkelijke ontvangstkamers. We vinden er behalve parkeervoorzieningen ook horeca, speelvoorzieningen en er starten wandel- en fietsroutes met bijbehorende informatiepanelen. Deze combinatie van functies zorgt voor een versterkend effect. Het zijn dé startplekken voor een bezoek aan het Mastbos. Op langere termijn is het wellicht mogelijk de parkeerplaats op het voormalige Esso-terreinaan de zuidelijke rondweg te gebruiken als ontvangstkamer voor het Mastbos of als noodvoorziening bij sportevenementen.

4.2 Regulering van de verkeersstromen Modellen autoverkeer De doelstelling is zorg te dragen voor een goede ontsluiting van het bos en de voorzieningen. In het voorbos zijn verschillende opties tegen het licht gehouden. Er zijn drie modellen denkbaar. De ontsluiting voor het autoverkeer via zowel de Bouvignedreef als de Huisdreef (1), ontsluiting uitsluitend via de Bouvignedreef (2) en ontsluiting uitsluitend via de Huisdreef (3). Belangrijke afweging is een zo kort mogelijk traject van de auto door het bos om verstoring van landschappelijke en recreatieve waarden te beperken. Een ander criterium is de hoge cultuurhistorische waarde van de Bouvignedreef en tenslotte speelt een efficiënte en vooral duidelijke routing van het parkeren een rol. Model 1 betekent het handhaven van de huidige situatie en voldoet aan geen enkel criterium. Model 2 is een inefficiënte en onduidelijke ontsluiting van het bos, waarbij de verstoring van het hart van het bos via de Bouvignedreef groot blijft. Op basis cultuurhistorische, landschappelijke en recreatieve waarden van de Bouvignedreef en het kortere autotraject via de Huisdreef gaat de voorkeur uit naar model 3, namelijk ontsluiting via de Huisdreef. Afsluiten Bouvignedreef De huidige doorgaande autoroute via de Bouvignedreef wordt uit het bos gehaald. Het gevolg van deze keuze is de autoroutes consequent en uitsluitend in de flanken van het Mastbos zijn gelegen. De nieuwe parkeerstructuur valt samen met de nieuwe autoroutes en concentreert zich ook uitsluitend aan de randen van het bos. Kortom, het afsluiten van de Bouvignedreef versterkt en verheldert het concept van het parkeren aan de bosrand. Hiermee is voldaan aan het gemeentelijk streefbeeld, namelijk het creëren van een heldere en samenhangende parkeerroutestructuur. Voor fietsers en wandelaars blijft de Bouvignedreef in gebruik. Het onttrekken van het autoverkeer op de Bouvignedreef sluit aan op het reeds autovrije deel van de Bouvignedreef aan de westzijde van het bos. Zo is een interessante lange wandelroute dwars door het bos ontstaan, van het Markdal en kasteel Bouvigne naar de andere zijde van het bos en het dal van de Aa of Weerijs. Twee parkeerroutes Met de voorgestelde ingreep (afsluiten Bouvignedreef) ontstaan twee heldere hoofdroutes die de verschillende parkeerplekken als kralen aaneenrijgen. Aan de westzijde komt de ´Aa of Weerijsroute´ (oranje stippellijn). Deze koppelt de ontvangstkamers aan de Huisdreef en Den Deyl. Aan de oostzijde bevindt zich de ´Markroute´ (blauwe stippellijn). Deze route loopt via de Duivelsbruglaan, Bouvignelaan en de Galderseweg. De lijn koppelt een grote parkeerplek rond het speelbos/Bouvigne en de parkeerlocatie aan de Kogelvanger.


20

De profilering van de twee verschillende routes zou verder kunnen worden doorontwikkeld met het oog op de verschillende thema’s en het afwijkend programma wat aan de routes zijn gelegen. Zo zou bij de Markroute het thema ‘avontuur en romantiek’ met het speelbos, het kasteel, het kronkelige Markdal en de speeltuin bij de Zevenheuvelen centraal kunnen staan. Terwijl aan de westzijde een andere doelgroep kan worden bediend. Hier kan bijvoorbeeld ‘nostalgie’ een thema zijn. Dit refereert aan de nostalgische eet- of drinkgelegenheden in het bos en de statige Huisdreef. De keuze voor een nieuwe locatie van het infocentrum van Staatsbosbeheer kan bijvoorbeeld samenhangen met de beoogde profilering van deze twee routes en de verschillende doelgroepen die hiermee kunnen worden bereikt.

AA of Weerijsroute (rood) en Markroute (blauw) rijgen de parkeerplekken aaneen. De statige Huisdreef (groen) is op indirecte wijze aan de ‘Weerijsroute verbonden

Met het verschillend profileren van de routes kan wellicht beter sturing worden gegeven aan het zoeken naar een parkeerplek. Dit moet worden gekoppeld aan een eenvoudig P-routesysteem.


21

4.3 Verminderen verkeersdruk en parkeerdruk De verkeersdruk en parkeerdruk wordt met kleine, subtiele ingrepen aangepakt. Wat betreft de parkeerdruk worden de volgende maatregelingen voorgesteld: • Ongewenst parkeren onmogelijk maken Op plaatsen waar parkeren niet is gewenst, wordt dit fysiek onmogelijk gemaakt door bijvoorbeeld het aanbrengen van paaltjes, boomstammen, greppels, etc. Deze ingreep zal niet op voorhand door het hele bos plaatsvinden. Een en ander zal samenhangen met het daadwerkelijk foutief parkeren. • Aanbrengen van een P-route-systeem Nieuwe bebording vanaf het hoofdwegennet wordt aangebracht. Deze geeft de twee hoofdroutes aan met bijbehorende parkeerplekken. •

Voldoende en goede parkeerruimte voor bezoekers Mastbos

Er is voldoende parkeerruimte, waarbij de capaciteit van de aanwezige parkeerplaatsen is opgevoerd en de indeling en kwaliteit ervan sterk is verbeterd. De huidige parkeerplaatsen zijn erg slecht. •

Parkeren op eigen terrein voorzieningen

Instellingen, sportaccommodaties en andere voorzieningen dienen te parkeren op eigen terrein. Herinrichtingsplannen van de bestaande terreinen moeten hiervoor voldoende parkeerruimte creëren. •

De parkeernorm als leidraad

De parkeernormen voor de verschillende voorzieningen in het buitengebied gelden als richtlijn voor de hoeveelheid parkeren. •

Dubbelgebruik parkeerruimten

In de directe omgeving van het Mastbos zijn verschillende parkeerplaatsen aanwezig die in eigendom zijn van derden. Er ligt nadrukkelijk de wens deze parkeerplaatsen ten tijde van drukte voor het Mastbosbezoek te gebruiken, omdat deze parkeerplekken op andere tijdstippen en dagen worden gebruikt. De parkeerplaatsen bij het Waterschap en het Japans restaurant zijn hiervoor zeer geschikt, door de ligging nabij de entree van het bos. •

Beïnvloeden parkeergedrag

Een duidelijk profilering van een parkeerroute is te bereiken door onderscheidende thema´s met bijbehorend programma te verbinden aan een route. Hiermee wordt een zekere scheiding van doelgroepen bereikt. Er wordt sturing gegeven aan het parkeergedrag van bezoekers aan het Mastbos. Daarnaast kan worden ingespeeld op het verder terugbrengen van de verkeersdruk op het Mastbos. Hiervoor worden de volgende maatregelen voorzien: •

Aanbrengen van plateaudrempels en verkeergeleiders

Verkeersremmende maatregelen worden op de hoofdroutes getroffen. Drempels worden geplaatst bij oversteekpunten en T-aansluitingen. Speciaal aandachtspunt hierbij zijn de Duivelsbruglaan en de Burgemeester De Manlaan. In overleg met de buurt wordt gekeken op welke manier een veilige voetgangersoversteekplaats kunnen worden gerealiseerd. De oplossing voor de gevaarlijke bocht is het aanbrengen van een middengeleider. De fietsers en voetgangers kunnen zo in twee stappen oversteken. Doordat de midden-geleider de weg versmald zal de snelheid ook afnemen. Tevens worden enkele verkeersremmende maatregelen bepleit.


22

•

Een uitgekiende splitsing bij de Huisdreef

Nabij de Huisdreef wordt een uitgekiende splitsing aangebracht waardoor bestemmingsverkeer en doorgaand verkeer helder wordt gescheiden door middel van een verkeersgeleider en een onderscheidend karakter mbt de inrichting van de verschillende wegen. •

Nieuw vrijliggend fietspad

Aan de noordzijde en de noordwestzijde van het Mastbos komt een vrijliggend fietspad in combinatie met een voetpad. Dit fiets-voetpad loopt aan de zijde van het Mastbos vanaf de Duivelsbruglaan tot het sportcomplex Dr. Schaepmanlaan/Burgemeester Kesterenlaan.

Op termijn is het wenselijk dit aan de westzijde verder door te trekken.

•

Aanleggen van goede fietsstallingen

Aandacht schenken aan goede fietsstallingen. Het aantal fietsstallingen uitbreiden en situeren nabij de parkeerruimten voor de auto’s. •

Stimuleren alternatieven voor autogebruik

Door aanleg van ‘missing links’ in een verkeersveilig fietsnetwerk kan het gebruik van de fiets beter worden gepromoot. Beter beveiligde doorsteken en oversteekpunten voor fietsers en voetgangers. Invoeren van specifieke bewegwijzering van (veilige) fietsroutes.


23


24

De Inrichtingsvoorstellen

5

De inrichtingsvoorstellen geven gezamenlijk een beeld van de wijze waarop het Mastbos de recreatieve druk, de bijbehorende ontsluitingseisen en de voorzieningen combineert met de aanwezige kwaliteiten van het bos. 1. ontvangstkamer Bouvigne 2. ontvangstkamer Huisdreef 3. Bouvignedreef als bospromenade 4. ontvangstkamer Blauwe Kamer 5. ontvangstkamer Den Deyl 6. Parkeerplan Sprint en Hockeyvereniging BH&BC 7. Vrijliggend fietspad in bosrand

5.1 Ontvangstkamer Bouvigne Deze plek draagt een bijzonder programma. Het speelbos en ‘Slot Bouvigne’ zijn recreatieve attracties die tot de verbeelding spreken en veel bezoekers trekken. Ze geven kleur en identiteit aan deze locatie. Door het autovrij maken van de Bouvignedreef zal op deze ontvangstkamer een forse hoeveelheid parkeren moeten worden gerealiseerd. Deze benodigde capaciteit wordt voor belangrijk gedeelte opgevangen door de aanwezige parkeerplaatsen bij het kantoor van het waterschap (118) en tussen het kantoor van het waterschap en het Japans restaurant (80). Voor de ontvangstkamer Bouvigne is een zoekruimte voor het parkeren gedefinieerd rondom restaurant Bouvigne Paradijs. Bij deze bestaande parkeerplaats is een bescheiden intensivering van de parkeerruimte mogelijk. Dit is echter niet toereikend voor de totale parkeervraag van het restaurant. Samenwerking tussen restaurant Bouvigne Paradijs en het Waterschap in relatie tot het gebruik van de parkeervoorzieningen is hierbij randvoorwaarde.

Zoekruimte parkeren Bouvigne

Door een creatief samenspel is het mogelijk om voor alle partijen voldoende parkeeraanbod aan deze zijde van het bos te realiseren. Hierdoor is het bermparkeren langs de Bouvignelaan en de Bouvignedreef niet meer nodig.


25

De kantooruren, het bezoek aan het restaurant en bezoek aan het bos kennen elk andere tijdstippen en andere momenten van de week. Een gecombineerde benutting van de parkeervoorzieningen is hierdoor mogelijk. Verschillende gebruikers kunnen op verschillende tijdstippen gebruik maken van de parkeerplaatsen. Langs de Bouvignelaan worden paaltjes in de bermen geplaatst om bermparkeren te voorkomen. Het totaalaanbod parkeerplaatsen is ongeveer 240 parkeerplaatsen (voor beide locaties ongeveer 120 plaatsen). Fietsstallingen worden gesitueerd bij het speelbos en bij de parkeerplaats restaurant Bouvigne Paradijs. De ontvangstkamer Bouvigne is interessant voor de jonge bezoekers van het bos. De wandelrelatie tussen bos en parkeren moet hierbij aanzienlijk worden verbeterd. Goede oversteekplaatsen voor langzaam verkeer zorgen ervoor dat dit op een veilige wijze kan plaatsvinden. In samenhang met de goede oversteekbaarheid van de Bouvignelaan worden fysieke maatregelen genomen (paaltjes), om wildparkeren in de bermen te verhinderen. Een goede en veilige route voor langzaam verkeer is dus randvoorwaarde van de opgave. In de uitwerking wordt dit nader gepreciseerd en gedetailleerd. Met deze variant worden de geplande parkeervoorzieningen bij het Waterschap en de te herontwikkelen parkeerplaatsen bij Bouvigne Paradijs optimaal benut. De grote open weide blijft intact.

Intensiveren parkeerplaats tussen Bouvigne Paradijs en het Waterschap

5.2 Ontvangstkamer Huisdreef De omgeving van de Huisdreef is een markante plek aan de rand van het bos. Er liggen twee kleine horecagelegenheden die vergroeid zijn met het bos. We onderscheiden twee locaties, de Huisdreef met het Mastbosch Hotel en Heeren van Oranje en een locatie die meer in het bos is gelegen, namelijk restaurant Boschwachter. De parkeervoorzieningen rondom de Huisdreef moeten aanzienlijk worden verbeterd, zowel in kwaliteit als kwantiteit (255). Bij een kwalitatieve inrichting hoort een zorgvuldige ruimtelijke inpassing die past in een bosomgeving. Verlichting, fietsparkeergelegenheid, etc. vormen onderdeel van de nieuwe parkeervoorzieningen. De Huisdreef De Huisdreef vormt een belangrijke toegang aan de westzijde van het bos. In het verleden vormde de Huisdreef en de Burgemeester Kerstenslaan één doorgaande laan, met als eindpunt de Boschwachter. De dreef dient als oprit naar de Boschwachter en enkele woningen. De Huisdreef heeft een ander karakter dan de statige Bouvignedreef. De Bouvignedreef is een formele as met een hoge historische waarde, terwijl de Huisdreef veel meer het karakter heeft van een door bomen begeleide bosweg. Mastbosch Hotel en Heeren van Oranje De huidige toegang tot de Huisdreef bevindt zich in een knik van de weg, tussen burgemeester Kerstenslaan en Burgemeester de Manlaan. Door de concentratie van horecavoorzieningen, parkeren en verkeer is de situatie als rommelig en verkeersonveilig te beschouwen. Een forse uitbreiding van de parkeerfaciliteiten op deze plek zal zonder verdere regulering niet mogelijk zijn. De parkeerfunctie aan de kop van de Huisdreef is overbelast waardoor bermbeplanting en bomen in een slechte staat verkeren. Bij herinrichting dienen de slechte bomen te worden verwijderd en voldoende ruimte te worden gereserveerd voor een bosstrook (20 tot 25m).


26

Intensiveren parkeerplaats tussen Bouvigne Paradijs en het Waterschap

Restaurant Boschwachter Van oudsher is de Boschwachter gelegen op het kruispunt van de Bouvignedreef en de Huisdreef. Nog steeds vormt deze plek een knooppunt van routes. De omgeving van restaurant de Boschwachter wordt momenteel net als het beginpunt van de dreef gedomineerd door de ongeordend geparkeerde auto’s. Het vertroebelt de ruimtelijke en visuele relatie tussen gebouw en de verschillende bosdreven. Door het afsluiten van de Bouvignedreef wordt de Boschwachter, het infocentrum Staatsbosbeheer en enkele woningen afgesloten van doorgaand verkeer. Deze functies zijn uitsluitend te bereiken voor bestemmingsverkeer. Op het eindpunt van de dreef moeten de auto’s voldoende ruimte hebben om te kunnen rondrijden zodat geen opstoppingen ontstaan en de verkeerstromen zowel naar als van de Boschwachter soepel kunnen verlopen.

Sfeerbeeld van parkeercompartiment aan de Huisdreef

Parkeermodel Huisdreef In samenhang met de noodzakelijke auto-toegankelijkheid van de Huisdreef wordt een parkeervorm voorgesteld die zich in lineaire richting organiseert. In drie compartimenten van verschillende omvang en breedte kan een capaciteit worden opgenomen van 255 parkeerplaatsen. Aan de kop en de staart van de Huisdreef liggen vanzelfsprekend dicht tegen horecavoorzieningen de grootste concentraties parkeervoorzieningen.


27

Voldoende afstand tussen Huisdreef en de parkeercompartimenten is noodzakelijk. Een robuuste bosstrook voorkomt dat beplanting slijt en wordt vertrapt. Er dienen ook voldoende openingen en ingangen te zijn voor de wandelaar. Op onderstaande tekening zijn in geel de auto-ontsluitingen aangegeven. De mogelijkheid om een aantal parkeerplaatsen met een slagboom te reguleren blijft in deze variant bestaan. Langs de Huisdreef worden antiparkeervoorzieningen getroffen. Daarnaast moet in de uitwerking worden onderzocht of de parkeercompartimenten onderling kunnen worden verbonden zodat de Huisdreef geheel autovrij kan worden gemaakt, behoudens de ingang van de Huisdreef.

Voorstel parkeermodel Huisdreef

Parkeerplaats Huisdreef

Aanbrengen bosstrook


28

5.3 Bouvignedreef als bospromenade De Bouvignedreef wordt autovrij gemaakt en kan zo worden omgevormd tot een lange bospromenade. Met deze ingreep komt de samenhang tussen kasteel en Mastbos veel beter tot haar recht. Het bijzondere cultuurhistorische karakter van het bos als oude plantage en jachtbos wordt hiermee benadrukt. Daarnaast verbindt de dreef de twee zuidelijke beekdalen van Breda, het Markdal en het dal van de Aa of Weerijs. Hierdoor ontstaat een route van 1,8 km voor langzaam verkeer. In de uitwerking zal het historische karakter van de as verder kunnen worden versterkt, door bijvoorbeeld het wegnemen van verkeersdrempels en het verwijderen van overtollige parkeerplaatsen.

Bouvignedreef autovrij in samenhang met centrale parkeervoorzieningen aan de flanken van het bos

Huidig beeld Bouvignedreef

Toekomstig beeld Bouvignedreef


29

Ingang Bouvignedreef aan de Overaseweg

Ingang Bouvignedreef aan de Bouvignelaan

De historische Bouvignedreef als lange wandelroute door het bos


30

5.4 Ontvangstkamer Huis den Deyl De parkeervoorzieningen bij Huis Den Deyl liggen momenteel in de wegberm van de Marellenweg. Bezoek aan de Den Deyl en het bos leidt in de weekends tot chaotische taferelen en verkeersonveilige situaties. Voor uitbreiding van het parkeerareaal nabij restaurant Den Deyl is een exclusieve focus op het aangrenzend landbouwgebied niet voor de hand liggend. Met het principe van ‘parkeren op eigen terrein’ is ook bestaand bosgebied een mogelijke locatie voor het parkeren van de Mastbosbezoekers, waarbij een eventuele scheiding van de parkeerdoelgroepen (restaurant + bos) mogelijk is. In totaal zijn op deze plek 150 parkeerplaatsen voorzien en voldoende fietsstallingen. Ook ontvangstkamer Huis den Deyl vormt een knooppunt van horecafunctie en recreatieve routes. Door op deze plaats een substantieel deel parkeervoorziening te treffen wordt de recreatieve druk van het mastbosbezoek verdeeld. Daarnaast worden anti-parkeermaatregelen genomen om parkeren in wegbermen te voorkomen. De kleine parkeerplaats enkele honderden meters verder gelegen aan de Marellenweg wordt opgeheven.

Voorstel zoekgebied parkeren Huis Den Deyl


31

5.5 Ontvangstkamer Blauwe Kamer Deze ontvangstkamer bundelt een aantal voorzieningen, waaronder Café Speeltuin de Zevenheuvelen, Café de Kogelvanger, CBR en Hockeyvereniging Zwart-Wit. Parallel aan de Galderseweg ter hoogte van de Hey-acker wordt veel in wegbermen geparkeerd. Het plan is om de parkeerbehoefte op twee punten te concentreren. Aan de zuidzijde komen zo’n 100 parkeerplaatsen en de noordelijke gelegen plek bundelt zo’n 50 parkeerplaatsen. Deze locaties bieden ook voor fietsers voldoende parkeergelegenheid. Daarnaast worden anti-parkeermaatregelen genomen om parkeren in wegbermen aan de Reeptiend en Galderseweg te voorkomen. Ook deze ontvangstkamer is een ‘hub’ in het wandel- en fietsnetwerk. Door deze te combineren met horeca en een goede parkeergelegenheid kan een verbetering van het knooppunt ontstaan. De ontvangstkamer met de twee parkeerlocaties is tevens nodig om de parkeerdruk van het Mastbos evenwichtig langs de randen te spreiden.

Voorstel zoekgebieden parkeren Blauwe Kamer


32

5.6 Parkeerplan Sprint en Hockey BH&BC De parkeervoorzieningen van beiden sportaccommodaties voldoen ruim aan de gemeentelijke parkeernorm. Om het knelpunt met betrekking tot parkeren in de aangrenzende lanen en dreven op te lossen, worden de volgende maatregelen voorzien: • Bereikbaarheid van het complex verbeteren door aanleggen van een vrijliggend fietspad. • Toegang naar de parkeerplaats verbeteren door middel van een gescheiden in- en uitgang van de parkeerplaats. • Het aanleggen van een kiss & ride plek. • Investeren in vervoersmanagementplan. Dit is door de verenigingen zelf op te stellen, eventueel met hulp van de gemeente. • Ongewenst parkeren fysiek onmogelijk maken. • Na realisatie van de ontvangstkamer Huisdreef kan deze parkeerplaats als verzamelplek worden gebruikt.

5.7 Vrijliggend fietspad Parallel aan de bosrand komt een vrijliggend en dubbelzijdig fietspad. Het fietspad is een voorzetting van het bestaande fiets/voetpad aan de Duivelsbruglaan. De route wordt voortgezet tot het Sprintcomplex. Het fietspad wordt ruimtelijk onderdeel van het wegbeeld. Een open beplantingstructuur draagt bij aan een sociaal veilige aankleding van de route.

Positie nieuw fietspad

Sfeerbeeld fietspad in bosrand


33


34

Naar het Mastbos Visie verkeersproblematiek Mastbos

Recommend Documents