VISIE
HET WADDENPARK AFSLUITDIJK
19 december 2013
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
INHOUD 1. INLEIDING
3
2. HET WADDENPARK AFSLUITDIJK
5
3. TOERISTISCHE AMBITIE
7
4. BELEVING & BEREIKBAARHEID
9
5. GEBIEDSGERICHTE AANPAK 11 6. TOEKOMSTPERSPECTIEF HET WADDENPARK AFSLUITDIJK 13 PROJECTPLANNEN 15 I WADDENROUTES 17 II KORNWERDERZAND 21 III ZURICH AAN ZEE 25 IV POORT VAN FRYSLÂN 29
584 01 405 19 december 2013 2
1 . I N L E I D I N G De Afsluitdijk is als het historische en (in-
In 2013 is als nadere uitwerking van de
ter)nationale icoon onderdeel van Unesco
Ambitie Agenda Afsluitdijk het Uitvoe-
Waddenzee Erfgoed. Het heeft potentie
ringsprogramma ‘De Nieuwe Afsluitdijk’
om uit te groeien tot een aantrekkelijke
opgesteld.
dagattractie. Het gebied in de driehoek Kornwerderzand-Zurich-Makkum wordt
Eén van pijlers uit de gemeentelijke
ontwikkeld als een uniek belevingspark
Ontwikkelvisie (2011) is dat de gemeente
als het gaat om de elementen water,
een sterke aantrekkingskracht heeft voor
wind, zoet en zout.
toeristen, met de Afsluitdijk als belang-
In dit Masterplan Het Waddenpark Afsluit-
rijke toegangspoort tot onze gemeente.
dijk wordt de uitdagende ambitie nader
De toeristisch-recreatieve sector wordt
uitgewerkt in een toekomstperspectief
gezien als een economische factor die
met hieraan gekoppeld de projectplan-
van belang is voor de vitaliteit van de
nen, die voorzien in ontwikkelingen op
gemeente, zowel economisch als soci-
ruimtelijk - en op toeristisch recreatief ge-
aal (Visie Toerisme en Recreatie 2013). Er
bied. Daarmee wordt de Afsluitdijk en het
wordt onder andere ingezet op betere
omliggende landschap met de dorpen
verbindingen tussen toeristisch aanbod
en steden beter gepositioneerd.
op gebied van land, water, cultuur en
Het Waddenpark Afsluitdijk, een ware
historie. De Afsluitdijk leent zich voor een
beleving van ruimte, vrijheid en actie!
landmark met ‘zicht’ op het IJsselmeer,
Wereld Unesco Waddenzee, Terpen-
BELEID
gebied en het Nationaal Landschap
De Afsluitdijk is destijds aangelegd om
Zuidwest Fryslân. Deze uitzichten zijn
Nederland te beschermen tegen de zee.
uniek in de wereld.
DE AFSLUITDIJK De eenvormige, consequent toegepaste vormgeving, het continue profiel en de eenheid in materiaalgebruik zijn karakteristiek. Kenmerkend is ook het nagenoeg ontbreken van beplanting op de dijk, waardoor de strakke belijning en de functionele inrichting ervan worden benadrukt. De Afsluitdijk wordt gekenmerkt door een asymmetrisch profiel, waarbij de zichtrelatie met het IJsselmeer bepalend is ten opzichte van de relatie met de Waddenzee. De dijk is aangelegd in ruimtelijke samenhang met de verdedigingslinies aan weerzijden. Daarnaast is de dijk onderdeel van een internationale kustlijn, die wat betreft ontstaan en verschijningsvorm divers van samenstelling is. De Afsluitdijk omvat de langste rechte lijn van Nederland. (bron: RACM, cultuurhistorie)
Het vormt de scheiding tussen het zoete IJsselmeer en de zoute Waddenzee. Het Rijk is verantwoordelijk voor de (water) veiligheid en mobiliteit. De Structuurvisie Afsluitdijk 2011 geeft aan dat door middel van het verhogen en verbreden van de dijk de veiligheid voor de toekomst wordt gegarandeerd. Vanuit deze opgave hebben de regionale overheidspartijen de Ambitie Agenda Afsluitdijk (2011) opgesteld en financiële middelen gereserveerd om naast de waterveiligheid verschillende innovatieve en duurzame ambities uit te werken.
3
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
WADDENZEE WERELDERFGOED
1
Z O N S O N D E R G A N G
W E R E L D E R F G O E D
H A R L I N G E N
Z O U T W A D D E N D I J K
Z U R I C H
D E I N T E R N A T I O N A L E
B O O N T J E S
R O U T E S
G E T I J D E N
R E C R E A T I E V A A R T
I J S S E L M E E R N AT U R A 2 0 0 0 R E C R E AT I E VA A R T
ARCHITECTUUR
W A T E R S P O R T
HI STO R IS C H E K ER NE N
2
V I S S E R I J VERGEZICHTEN
B E R O E P S VA A R T
D I J K E N
Z O E T N AT U R A 2 0 0 0
Monument in Balans
MAKKUMERWAARD
FRIES TERPENLANDSCHAP
3
K W E L D E R W A L L E N C U L T U U R
miek et wad
HISTORISCHE DIJKENSTRUCTUUR
uur
M A R N E S L E N K
T E R P E N
W E I D S H E I D
-zoet
osysteem
N AT I O N A A L L A N D S C H A P Z U I D W E ST F R Y S L Â N opgave Friesland V E E N W E I D E G E B I E D
N AT I O N A A L L A N D S C H A P
W A T E R R I J K P O L D E R S R E C R E AT I E VA A R T
D I J K E N
4
M E R E N
4
2 . H E T W A D D E N P A R K A F S L U I T D I J K VERBINDEN VAN VIER LANDSCHAPPEN Als één van de langste oprijlanen van Nederland vormt de Afsluitdijk met Kornwerderzand en Zurich een bijzondere toegangspoort voor Fryslân. Deze ligt op de overgang van het terpenlandschap en het Friese Merenlandschap, van zout en zoet water van de Waddenzee en het IJsselmeer. Het vormt de verbinding met het omringende Friese land met de steden Bolsward (Hanzestad), Sneek (waterstad), Harlingen (Waddenstad), Leeuwarden (Culturele hoofdstad) en de dorpen Zurich, Pingjum, Witmarsum, Wons en Cornwerd.
tieve verbinding van de Waddenkust. De dijk vormt een aantrekkelijke economi-
ding tussen Fryslân en Noord-Holland en
3
Noord Nederland (Groningen en Noord Duitsland) en de Randstad. 2
Zes van de Friese Elfsteden liggen in de
4
gemeente Súdwest-Fryslân. Het grootste deel valt in het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân , waarvan de Friese Meren en de IJsselmeerkust met de historische kernen onderdeel uitmaken. Bijzonder zijn het kleilandschap met terpen en hemdijken in het noordwesten en het veenlandschap met meren en polders in het zuiden van de gemeente. Het noorden van de gemeente grenst
De Afsluitdijk is tevens de verkeerverbin-
1
sche verbinding (rijksweg A7) tussen
aan het Unesco Werelderfgoed, de Waddenzee.
KERNKWALITEITEN De vele historische dorpen met kerken en zes-van-Elfsteden vormen de parels in het open klei- en veenlandschap. Een weids landelijk en waterrijk gebied, zowel buitendijks met de Boontjes en de Makkumerwaarden, als binnendijks met het reliëfrijke terpenlandschap
maakt het onderdeel uit van de recrea-
en het lage veenweidegebied met de meren en polders. Zurich, op de overgang tussen water en land, op de kruising van dijken; de IJsselmeerdijk, de Zeedijk en de Afsluitdijk 1. WADDENZEE
3. FRIES TERPENLANDSCHAP
met de A7.
WERELDERFGOED Het Nationaal Landschap ZuidwestFryslân met een rijkdom aan cultuur en erfgoed, historisch ontstaan vanuit een bloeiende scheepvaart en handel. Het waardevolle vogelrijke gebied ‘Het Hegewiersterfjild’, rondom de oude Marneslenk, met op de kwelderwallen de dorpen Kimswerd, Arum, Witmarsum 2. IJSSELMEER NATURA2000
4. NATIONAAL LANDSCHAP ZUIDWEST FRYSLÂN
en Pingjum,. Het natuur- en watersportgebied van het noorden met de zoute Waddenzee als Unesco werelderfgoed en het zoete IJsselmeer.
'Als je het gebied begrijpt, ga je het waarderen. Als je het gebied waardeert, besteed je er meer tijd e n g e e f j e m e e r g e l d u i t . ' ( b r o n : W a d d e n l a n d v a n o v e r v l o e d , 2 011 ) 5
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
HARLINGEN
ZURICH
KORNWERDERZAND BOLSWARD
MAKKUM
Monument in Balans
6
Stevinsluizen Den Oever
Monument Afsluitdijk
Breezanddijk; eiland van energie
Naviduct nabij Kornwerderzand
3 . T O E R I S T I S C H E A M B I T I E De ambitie is om meer bezoekers, zowel
Binnen deze focus hebben de ‘lan-
Ontwikkelingen dienen zoveel mogelijk
omwonenden als gasten, de Afsluitdijk
dingsplaatsen’ een eigen karakter.
gericht te zijn op de kwaliteit en identiteit
als topattractie te laten beleven. Het is
Kornwerderzand met de Lorentzsluizen
(het DNA) van de Afsluitdijk met behoud
een gebied met unieke belevingswaar-
als beschermd dorpsgezicht en Kazemat-
van het karakter van de bestaande
den, waar ruimte en vrijheid daadwer-
ten als oorlogserfgoed. De kruising van
adressen, de havens, sluizen en het
kelijk worden gevoeld en waar prachtige
wegen bij Zurich, een uniek knooppunt in
recreatieve gebruik (camping en cam-
zonsondergangen te bewonderen zijn.
het landschap. De beleving van de ruimte
perplaatsen). De Afsluitdijk als rechte
Uitgangspunt is om (dag)recreatieve
en de vrijheid van de Waddenzee en het
dam door het zoute en zoete water is het
voorzieningen te ontwikkelen en de be-
IJsselmeer en het terpen- en merenland-
uitgangspunt. Behoud door ontwikkeling
zoekersgeleiding een logisch en attractief
schap kan worden ervaren. Het dorp
is dan ook het credo.
geheel te laten vormen. Om deze ambitie
Zurich heeft zijn eigen karakter, gelegen
Nieuwe ontwikkelingen dienen rekening
te verwezenlijken is ontwikkeling van de
tussen dijken, wegen en tegen de Wad-
te houden met de aanwezige monumen-
verschillende ’landingsplaatsen’ op de
denzee aan, dat kan uitgroeien tot een
tale waarde en de aard en schaal van
dijk en in het aanlandingsgebied nood-
levendig Waddenzeedorp als verbinding
het gebied. Ruimtelijke kwaliteit verdient
zakelijk. Bestaande voorzieningen dienen
met de omringende mienskip van dorpen.
bijzondere aandacht. Er dient kritisch ge-
te worden verbeterd en nieuwe dienen te
Makkum ligt als parel aan de IJsselmeer-
keken te worden naar de noodzaak van
worden ontwikkeld. Ontwikkelingen die-
dijk, met een historische kern en levendig
extra ruimte beslag in relatie tot waarde
nen passend te zijn in de aard en schaal
waterfront met het (verblijfs)recreatiege-
als erfgoed.
van het gebied. In deze visie ligt de focus
bied De Holle Poarte.
op de driehoek Kornwerderzand-ZurichMakkum, het hart van Het Waddenpark
Poort van Fryslân
Afsluitdijk, de Poort van Fryslân. 15
km
i
Lorentzsluizen
Naviduct Kornwerderzand
i Waterfront Makkum
15
km
Breezanddijk
Monument Afsluitdijk
Den Oever Stevinsluizen
A D R E S S E N
Lorentzsluizen Kornwerderzand
Erfgoed Kornwerderzand
Poort van Fryslân
A A N
D E
D I J K
Waterfront Makkum
7
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
ZURICH
KORNWERDERZAND MAKKUM
Harlingen
Zurich
Kornwerderzand
V I J F 8
K I LOM E T E R
Makkum
WA D D E N E X P E R I E N C E
4 . B E L E V I N G & B E R E I K B A A R H E I D De Afsluitdijk met het terpenlandschap en merengebied en de Wadden- en
PINGJUMMER GULDEN HALSBAND
IJsselmeerkust biedt ultieme mogelijkheden voor recreatieve routes. Fietsen
Dit ringvormige stelsel om Pingjum
Hele stukken zijn er langzamerhand
en wandelen langs en over het wad
(lengte circa 20 km) is grotendeels aan-
uit verdwenen, hoewel niet in die mate
en de waarden en de dijken is vooral
gelegd in de 10e eeuw en voltooid rond
dat van een totale ontluistering sprake
voor toeristen die van buiten komen een
circa 1100 met de aanleg van de Griene
is. Integendeel, door eeuwenlang goed
unieke beleving. Op dit moment heeft het
Dyk. In de loop der tijden zal het dijken-
beheer domineert het dijklichaam van
gebied nog een infrastructurele uitstra-
stelsel ongetwijfeld vele stormvloeden
veraf in het open landschap. Het is van
ling, gericht op een snelheid van 130
hebben gekeerd, zowel als zeekering
belang dat een verdere teloorgang
km per uur met een aantal anonieme
(tegen het water van de Marneslenk)
wordt voorkomen. Vooralsnog heeft het
verzorgingsplaatsen.
en als binnendijk, afhankelijk van de
object voornamelijk een landschappe-
plaats waar het water binnenkwam.
lijke en cultuurhistorische waarde. Met
Het is de uitdaging om in de toekomst
De Halsband keerde het water voor de
de opname van een groot deel van
een leisure laag te ontwikkelen gericht
laatste maal in 1825, toen zeker twee-
de Halsband in het grootste wandel-
op een netwerk van langzame routes, het
derde van Friesland overstroomd raakte.
netwerk van Nederland in 2013, het
fietsen en wandelen. Verzorgingsplaatsen
Hierna heeft het provinciebestuur van
zogeheten Waddenwandelen, krijgt de
als toeristisch overstappunt met een hoge
Friesland de zeedijken enorm verbeterd.
Halsband daarnaast een belangrijke
recreatieve waarde en belevingsmomen-
In 1892 besloot het provinciebestuur
recreatieve waarde.
ten voor de Waddenkust.
vervolgens om een einde te maken
(Bron: Noorderbreedte 1985, nr. 2)
aan de Halsband als zeewering, omdat Bijzonder is dat de afstand tussen Korn-
deze overbodig was geworden. De dijk
werderzand, Makkum en Zurich 5 km is,
is daarna in verval geraakt.
een uurtje lopen, een half uurtje varen en 20 minuten fietsen. Kortom een gebied dat de potentie heeft om een dag door te brengen en van verschillende vervoersmiddelen gebruik te maken. Afstemming, organisatie en samenwerking is daarbij het geheim van dit bijzondere concept. Het samenspel tussen de gebruikswaarde (functionaliteit), belevingswaarde (attractiviteit) en de toekomstwaarden (duurzaamheid). Door behoud van de bestaande kwaliteiten van het gebied is van belang, zodanig dat deze kwaliteiten zichtbaarder, toegankelijker en bruikbaarder worden gemaakt voor bezoekers en gebruikers van de Afsluitdijk.
9
R
IE
NC
E
E
XP
V
E
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
WADDENE
L I J F S R E C R B R
Lauwersmeer gebied
A
R
E T
I E
W
Waddenpark Afsluitdijk
AT
E
Den Oever
Veluwe met De Hoge Veluwe (referentie)
Emscher Landschapspark (voorbeeldproject)
Deltawerken (referentie)
O M V A N G
1 km
W A D D E N P A R K
1 km Neeltje Jans
10
H E T
1 km Breezanddijk
Waddenpark
5 . G E B I E D S G E R I C H T E A A N P A K Om dit ambitieuze Waddenpark Af-
grens bij Enschede. Hierbij is de water-
sluitdijk te kunnen ontwikkelen is een
opgave de motor geweest om nieuwe
gebiedsgerichte aanpak nodig, die door
bestemmingen te geven aan leegstaande
samenwerking met diverse partijen,
fabrieksgebouwen en door middel van
overheid, maatschappelijke organisaties,
een recreatief routesysteem is een zeer
Wetterskip Fryslân en de ondernemers en
aantrekkelijk gebied ontstaan van Ober-
bewoners uit het gebied gedragen en
hausen tot Dortmund.
Het Masterplan Het Waddenpark is gericht op de dorpen Zurich, Wons, Cornwerd, Kornwerderzand en Pingjum. De dorpsbelangen en de bewoners zullen betrokken worden in het proces, mede in
ontwikkeld zal moeten worden. De omvang van Het Waddenpark AfsluitHet Waddenpark Afsluitdijk komt in de
dijk is vergelijkbaar met De Hoge Veluwe,
reeks te staan van de Neeltje Jans, als
een park dat financieel zelfvoorzienend is.
centrum van de Deltawerken Zeeland.
Het heeft de uitstraling van het Emscher-
Het zal de belevingswaarde krijgen van
park door de steden Sneek Bolsward, Har-
het Park De Hoge Veluwe, waar natuur
lingen met de eilanden en Leeuwarden
en cultuurbeleving, het beleven van het
als culturele hoofdstad te betrekken bij de
landschap door bijzondere routes en
toekomstige ontwikkelingen.
de uitwerking van de projectplannen. Door het ontwikkelen van Het Waddenpark Afsluitdijk, ontstaan er nieuwe kansen voor de omgeving op het gebied van verblijf, horeca en activiteiten. Er zullen meer bezoekers naar het gebied worden getrokken, die willen genieten van de schoonheid van het landschap
arrangementen uitgangspunt is. Mooi voorbeeld van gebiedsontwikkeling is
Breezanddijk valt niet binnen dit focus
het Emscher Landschapspark, over de
gebied. Het is te klein van omvang en vormt een parel als middelpunt op de dijk voor pilots voor energie (blue-energy) en duurzaamheid.
DRAAGVLAK DORPEN, VOOR DE MIENSKIP
en het water, de toeristische mogelijkheden en het grote aanbod in cultuur en erfgoed. Dit komt de leefbaarheid in de dorpen ten goede, mits er goede verbindingen zijn en goed gekeken wordt naar de aard en schaal van het gebied en er sprake is van (ruimtelijke) kwaliteit.
R E G I O N A L E
TO E R I ST I S C H E
ATT R ACT I E
11
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
6 . T O E K O M S T P E R S P E C T I E F
Terpenlandschap Merenlandschap IJsselmeer Waddenzee Marneslenk Verdwenen meren Terp Zeedijk Pingjumer Gulden Halsband Hoofdvaarweg Dorpsvaart Dorpen en steden Verblijfsrecreatie Het Waddenpark Afsluitdijk Kornwerderzand (verbreden sluis) Poort van Fryslân Makkum en Zurich I WADDENROUTES Ferryverbinding (wadtaxi) Wadlopen Steigerpad door Makkumerwaard Fiets- / wandelverbinding buitendijks Recreatieve routes door het terpenlandschap Recreatieve routes door het merenlandschap Vaarroutes door het merenlandschap II KORNWERDERZAND EN MAKKUMERWAARD Parkeren Camperpark Vispassage
i
A
Informatiecentrum Afsluitdijk Passantenhaven Kazemattenmuseum Strand Makkum Natuurontwikkeling III ZURICH AAN ZEE Parkeren Nieuwe verblijfsrecreatie (woningen op palen) Wad experience IV POORT VAN FRYSLÂN Streekstation / parkeren (overstappunt) Horeca 360˚ panorama
12
KORNWERDERZAND
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
ZURICH
POORT VAN FRYSLÂN
MAKKUM
13
PROJECTPLANNEN In hoofdstuk 3 van het masterplan is beschreven waar de gemeente met toerisme en recreatie naar toe wil, als het gaat om het Waddenpark Afsluitdijk. In dit hoofdstuk worden de projecten beschreven die de gemeente gezamenlijk met ondernemers, organisaties en inwoners wil realiseren. Projecten worden onderverdeeld in vier hoofdthema’s en staan voor: sociale en economische ontwikkelingen, het versterken en beleven van ecologische kwaliteiten, kracht, resultaat en internationale allure.
I Waddenroutes II Kornwerderzand III
Zurich aan zee
IV
Poort van fryslân
I
WADDENROUTES
Een van de belangrijkste aspecten om een gebied te ontwikkelen en de toestroom van toeristen en recreanten naar de regio te vergroten, is de bereikbaarheid van het gebied. Hierbij gaat het om het opheffen onveilige situaties, het creëren van logische infrastructurele routes, bebording langs wegen of het bouwen van nieuwe bruggen. De bereikbaarheid geldt zowel vanuit de automobilist, de fietser, de wandelaar en als ook de watersporter. De Afsluitdijk en het gebied in de halter zijn voornamelijk ingericht vanuit de automobilist. Deze passanten gebruiken de Afsluitdijk als verbinding tussen landsdelen. Toeristen en recreanten komen naar de dijk voor de historie over de aanleg van de dijk, de kazematten met het museum bij Kornwerderzand en de beleving van de ruimte. Kornwerderzand is een knooppunt voor de watersporter, het is de verbinding tussen de Waddenzee en het IJsselmeer.
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
2.1 2.3 in Harlingen
Het Waddenpark Afsluitdijk Kornwerderzand Poort van Fryslân Makkum en Zurich Natuur-/ waterland Zurich binnendijks Dorpen Terpen Naviduct Kornwerderzand
1.4
Vispassage Kornwerderzand Verblijfsrecreatie Bakens (infocentrum Kornwerderzand en Poort van Fryslân) Voorzieningen aan de dijk Landmark/toren Zurich WADDENROUTES
2.1 2.3
Ferryverbinding (wadtaxi)
2.2
1.6
Aanlegplaats Ferry Wadlopen Steigerpad door Makkumerwaard Recreatieve route over de Afsluitdijk (waddenzijde)
ZURICH
1.3
Recreatieve route over de Afsluitdijk (IJsselmeerzijde, bestaand) Recreatieve route over de IJsselmeerdijk/Waddendijk/Slaperdijk Zurich
POORT VAN FRYSLÂN
Recreatieve routes terpen- en merenlandschap (bestaand)
1.5
Recreatieve routes terpen- en merenlandschap (nieuw) Recreatieve route Pingjumer Halsband (bestaand) Recreatieve route Pingjumer Halsband (nieuw Recreatieve route Marneslenk (bestaand))
1.2 2.4
CORNWERD 2.1 2.3 2.2
1.5
1.1
2.1 2.3
KORNWERDERZAND MAKKUM 2.1 2.3
18
WONS
I
P
R
WADDENROUTES
O J
E
C T
E
N
( C O N C E P T )
1
RECREATIEF ROUTENETWERK
1.1
Aanleggen fiets/wandelpad Noordwaard Kornwerderzand naar kern Makkum
1.2
Aanleggen fiets en wandelpad IJsselmeerzijde Kornwerderzand-Makkum
1.3
Verbeteren/aanleggen fietspad Afsluitdijk naar Zurich over slaperdijk
1.4
Verbeteren/aansluiten fietspad Zurich over Harlingen (Noordzeekustroute)
1.5
Verbeteren plattelandswegen richting Makkum en Zurich
1.6
Verbetering aansluiting en verplaatsing brug Gulden Halsband
2 VOORZIENINGEN 2.1 PINGJUM
Plaatsen aanlegsteigers voor ferryverbinding Makkum-Kornwerderzand-
Zurich-Harlingen (5 stuks)
2.2
Realiseren van opstappunten wadlopen Zurich Kornwerderzand
2.3
Realiseren van oplaadpunten voor fietsen/ebikes bij ferryaanlegplaatsen
2.4
Parkeervoorziening Cornwerd
WITMARSUM
3
INFORMATIE EN BEBORDING
3.1
Vervangen en verplaatsen van bebording op de Afsluitdijk en in de regio
3.2
Plaatsen van borden nieuwe routes
3.3
Plaatsen van informatiepanelen bij routeknooppunten en toeristische
overstappunten voor auto/fiets/boot
1
4
ARRANGEMENTEN (PIVATE PARTIJEN)
4.1
Opstellen van een informatieplan- en communicatieplan
promotie Waddenpark Afsluitdijk
4.2
Opstellen toeristische kaart (app) routes Waddenpark Afsluitdijk
4.3
Organiseren ferryverbinding
4.4
Organiseren wadlooproute
4.5
Fietsverhuur (E-bikes)
4.6
Elektrisch varen
Harlingen
2 Zurich
WA D D E N E X P E R I E N C E 3 4 Kornwerderzand
Makkum
5
Cornwerd
Wons
Pingjum
Witmarsum
19
I I
KORNWERDERZAND
Kornwerderzand is één van de locaties waar meerdere functies aanwezig zijn. Het wegen waterverkeer komen hier samen. Er is cultuurhistorie aanwezig in de vorm van de Kazematten met het museum. Daarnaast is het gebied bewoond, Kornwerderzand is een beschermd dorpsgezicht. In Kornwerderzand kan het verhaal worden verteld over de Tweede Wereldoorlog, de Afsluitdijk en de vismigratierivier (historie en educatie). Beleving van ruimte en weidsheid van de Wadden en het IJsselmeer maakt het gebied bijzonder. Zowel de pleziervaart als de bezoeker over land worden naar deze unieke locatie getrokken. Het is van belang om in Kornwerderzand de bestaande kwaliteit te behouden en daar waar mogelijk een nieuwe impuls te geven aan het gebied, in combinatie met cultuurhistorie en mogelijk educatie. Kleinschalige voorzieningen voor dagrecreanten behoren tot de mogelijkheden, dit geldt tevens voor kortdurende verblijfsrecreatie. Hierbij kan gedacht worden aan een aantal camperplaatsen aan de Waddenkant, voorzieningen voor een passantenhaven en de “hunker bunker” (unieke hotelkamer in een bunker met uitzicht over het IJsselmeer of de Waddenzee). De ontwikkelingen dienen passend te zijn bij de aard en schaal van het gebied. Door de verbinding te leggen met de toeristische trekpleister Makkum, de dorpen Zurich en Cornwerd en de Afsluitdijk, wordt de beleving van het gebied vergroot. Een aanleg van een fiets-/wandelpad langs de Noordwaard met mogelijk een vogelkijkhut zorgt voor de verbinding, maar draagt ook bij aan de beleving van de natuur en de ruimte van het gebied. De Afsluitdijk kan vanuit een ander standpunt worden beleefd. Tevens is het mogelijk om een rondje Afsluitdijk te doen vanuit Makkum of Cornwerd, met een tussenstop bij Zurich en Kornwerderzand.
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
KORNWERDERZAND Zeedijk Ferryverbinding (wadtaxi) Aanlegplaats Ferry Wadlopen Steigerpad door Makkumerwaard Recreatieve routes Oeververbetering Vispassage Info vispassage
1.1
Kazemattenmuseum Camperplaatsen
1.2
Parkeervoorzieningen Passantenhaven met voorzieningen
1
1.3
Baken - informatiecentrum Afsluitdijk met horeca 360˚ panorama
2.3 2.2
ZURICH AAN ZEE Zeedijk
2.1
2.4
Ferryverbinding (wadtaxi)
4
Aanlegplaats Ferry
4.4
Wadlopen Recreatieve routes
4.2
2.6
4.3
Parkeervoorzieningen
2.5
2
3.3
Verblijfsrecreatie (waddenhutten op palen)
3.1 3.2
Beleefbaar water binnendijks Vissteigers binnenwater
3
4.1
Opwaarderen strand Opwaarderen pand Wetterskip/herbestemming pand Melkfabriek
4.3
Uitbreiden terras café Voorzieningen aan de dijk (landmark/toren, vogelkijkhut, stormhut) Dijktrap met waddenbank Zichtlijn kerktoren POORT VAN FRYSLÂN
4.3
Zeedijk Wadlopen Recreatieve routes Inrichting taluds restruimten Waddentransferium Talud op dijkhoogte
4.3
Horecafunctie op dijkhoogte Landmark in zichtlijn Afsluitdijk, windicoon 360˚ panorama
T O
E
K O M S T
Route door Makkumerwaard
22
Verhaal van de Afsluitdijk
B
E
E
Horeca informatiecentrum
L
D
E
Informatiecentrum Afsluitdijk
N
II
P
R
KORNWERDERZAND
O J
E
C T
E
N
1 VERBLIJFSRECREATIE 1.1 Realiseren van camperpark (20-30 plaatsen) langs het water 1.2 Realiseren van aanlegsteiger voor ferry Waddenzijde 1.3 Aanleggen parkeervoorziening beleveningscentrum/ kazemattenmuseum/ferry 1.4 Plaatsen zonnepanelen voor energie en electrisch oplaadpunten 1.5 Plaatsen van meubilair en beplanting
2
PASSANTENHAVEN MET VOORZIENINGEN
2.1 Aanleggen parkeervoorziening beleveningscentrum/ kazemattenmuseum/ferry 2.2 Aanleggen/verbeteren parkeervoorziening kitesurfen 2.3 Opwaarderen natuurstrand en kitesurflocatie met meubilair en toiletvoorziening 2.4 Realiseren oeververbinding met natuurstrand/kitesurflocatie 2.5 Realiseren van aanlegsteiger (20-30 plaatsen) inclusief voorzieningen 2.6 Realiseren van havengebouw met horeca- en toilletvoorziening
3
INFORMATIE- EN BELEVINGSCENTRUM EN HORECA
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
Realiseren informatie- en belevingscentrum met horeca Realiseren terras en kijkpunten bij sluis Realiseren van aanlegsteiger voor Ferry en Bruine Vloot Plaatsen van informatiepanelen Verplaatsen kunstwerken Opstellen inrichtingsplan voor gehele complex inclusief buitenruimte, wandelpaden, fietsrekken etc.
4
KAZEMATTENMUSEUM EN VISMIGRATIE
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
Realiseren wandelpad over sluis 'dorpsommetje' Verbeteren entree en bereikbaarheid museum Onderzoeken verblijfsrecreatie in kazemat/bunker en havengebouw Plaatsen informatiepanelen (vismigratie en historie) Plaatsen meubilair en routing
360˚ panorama Waddenzee / IJsselmeer / Afsluitdijk (informatiecentrum Afsluitdijk)
23
III
ZURICH AAN ZEE
Zurich ligt aan de oude autoweg richting Afsluitdijk en ligt tegen de Waddenzee aan. Na de aanleg van de snelweg naar Harlingen, was de route door het dorp niet langer meer de drukke verbinding naar het achterland. Het Waddendorp ligt ingeklemd tussen de N31 en de Waddenzee. Ooit een levendig dorp, ten tijde van de aanleg van de Afsluitdijk, nu sprake van een rustig dorp. Het gebied langs de kust is een belangrijke route vogeltrekroute. Er komen veel bezoekers een kijkje over de dijk nemen om het Waddengebied te beleven: weidsheid en de natuur. Door nieuwe ontwikkelingen in en rond het dorp kan Zurich uitgroeien tot een dorp met een echte Waddenexperience: Wad, wind en natuurbeleving.
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
V
E
R
L
E
D
E
N
KORNWERDERZAND
1.5
Zeedijk Ferryverbinding (wadtaxi) Aanlegplaats Zicht op de kerkFerry in 1929, Wadlopen www.tresoar.nl
Zware storm dijk Zurich,
Vuurtoren Zurich,
uit archief Wetterskip Fryslân
uit archief Imkje van den Berg-Roedema
1.3 1.2 1.4
Steigerpad door Makkumerwaard Recreatieve routes
3.1
Oeververbetering
1
3.2
Vispassage Info vispassage Kazemattenmuseum
2.1
Camperplaatsen
2.
Parkeervoorzieningen Passantenhaven met voorzieningen Baken - informatiecentrum Afsluitdijk met horeca
3.4
360˚ panorama ZURICH AAN ZEE
3.3
2.2
Zeedijk Ferryverbinding (wadtaxi)
2.4
2.2
2
2
Aanlegplaats Ferry Wadlopen Recreatieve routes Parkeervoorzieningen Verblijfsrecreatie (waddenhutten op palen) Beleefbaar water binnendijks Vissteigers binnenwater Opwaarderen strand Opwaarderen pand Wetterskip/herbestemming pand Melkfabriek Uitbreiden terras café Voorzieningen aan de dijk (landmark/toren, vogelkijkhut, stormhut)
2.5
Dijktrap met waddenbank Zichtlijn kerktoren POORT VAN FRYSLÂN Zeedijk
T O
E
Wadlopen
Recreatieve routes
K O M S T
B
E
E
L
D
E
Inrichting taluds restruimten Waddentransferium Talud op dijkhoogte Horecafunctie op dijkhoogte Landmark in zichtlijn Afsluitdijk, windicoon 360˚ panorama
Zonsondergang Waddenzee
26
Waddenexperience
Waddenexperience
Waddenhutten op palen
N
III
P
R
ZURICH AAN ZEE
O J
E
C T
E
N
1 DORPSKERN 3.5
1
1.1
1.7
1.6
1.1
Aanleggen parkeervoorziening bij aanlegplaats ferry en start wadlopen (30pp)
1.2
Upgrading camperplaatsen met voorzieningen
1.3
Plaatsen van dijktrappen met Waddenbanken
1.4
Realiseren van oplaadpunten voor (verhuur) ebikes
1.5
Realiseren van aanlegsteiger ferry met stormhut
1.6
Herbestemming pand melkfabriek (museum Oud Zurich 'Door-Reed')
1.7
Herbestemming pand Wetterskip, opwaarderen en kwaliteitsverbetering
2
POLDER / BUITENGEBIED
2.1
Realiseren van van waddenhutten op palen met zicht over waddenzee
(max 5 stuks)
2.2
Beleefbaar maken en vergroten water binnendijks
2.3
Aanleggen vissteigers binnenwater
2.4
Realiseren van een landmark in de vorm van een vogelkijkhut (toren)
2.5
Opwaarderen strand ten zuidwesten van de Zuricher Polder
.3
3
RECREATIEF ROUTENETWERK
3.1
Aanleggen pad vanaf opvaart langs cafe naar waddenhutten en dijk
3.2
Aanleggen pad van cafe naar kerk en visuele relatie herstellen
3.3
Aanleggen pad vanaf fietspad naar Zuricher polder
3.4
Realiseren van een dorpsommetje
3.5
Verbetering aansluiting en verplaatsing brug Gulden Halsband
4 INFORMATIESYSTEEM
Vernatten Zuricher polder
4.1
Vervangen en verplaatsen bebording
4.2
Plaatsen van borden bij nieuwe routes
4.3
Plaatsen van informatiepanelen bij routeknooppunten en toeristische
overstappunten voor auto/fiets/boot
Landmark/toren (referentie verleden)
Voorzieningen op het strand
Kunst/stormhut op de dijk
27
Bron foto: https://beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat
I V
P O O R T VA N F R Y S L Â N
Streekstation Zurich, het gebied rond het huidige wegrestaurant, is het gebied op de overgang van vier landschappen. Water ontmoet land, een gebied met veel potentie. Er is een spel van infrastructurele werken en taluds. Het is een bijzondere belevingsplek en leent zich voor een markante ontwikkeling in de vorm van een landmark op dijkhoogte. Vanuit dit baken kunnen diverse dagtripjes worden gemaakt, naar de Afsluitdijk, het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân en de Elfsteden. Hiervoor dient de infrastructuur te worden aangepakt voor zowel het langzame als het snelle verkeer. Bij de gebiedsontwikkeling dient de verbinding te worden gezocht met het dorp Zurich en het gebied bij de Zuricher Polder.
Vissteigers binnenwater Opwaarderen strand Opwaarderen pand Wetterskip/herbestemming pand Melkfabriek
H E T WA D D E N PA R K A F S L U I T D I J K
Uitbreiden terras café
Voorzieningen aan de dijk (landmark/toren, vogelkijkhut, stormhut) Dijktrap met waddenbank Zichtlijn kerktoren POORT VAN FRYSLÂN Zeedijk Wadlopen Recreatieve routes Inrichting taluds restruimten Waddentransferium Talud op dijkhoogte Horecafunctie op dijkhoogte Landmark in zichtlijn Afsluitdijk, windicoon 360˚ panorama
1 2 2.1
2.2
T O
E
K O M S T
Inrichting taluds restruimten
30
B
E
Talud op dijkhoogte
E
L
D
E
Horecafunctie op dijkhoogte
N
IV
P
R
P O O R T VA N F R Y S L Â N
O J
E
C T
E
N
1 WADDENTRANSFERIUM 1.1
Opstellen inrichtingssplan voor gehele driehoek binnen rijkswegen
1.2
Verbeteren/uitbreiden van bestaande parkeervoorziening, 300 pp
1.3
Verplaatsen van bustransferium
1.4
Herinrichten/uitbreiden van energiestation (groen)
1.5
Aanleggen verzorgingsplaats 'Waddenstreekstation'
1.6
Realiseren van oplaadpunten voor (verhuur) ebikes
2
HORECA MET STREEKPRODUCTEN
2.1
Realiseren horecagelegenheid met voorzieningen, op dijkhoogte
2.2
Realiseren landmark in zichttlijn Afsluitdijk
2.3
Aanleggen van taluds op dijkhoogte
2.4
Inplanten taluds met streekproducten
2.5
Plaatsen zonnepanelen op taluds
2.6
Aanleg wandelpaden door gehele gebied
5
3 INFORMATIESYSTEEM 3.1
Vervangen en verplaatsen bebording
3.2
Plaatsen van borden bij nieuwe routes
3.3
Plaatsen van informatiepanelen bij route knooppunten en toeristische
overstappunten boot/auto/fiets
4
ARRANGEMENTEN (PIVATE PARTIJEN)
4.1
Fietsverhuur (E-bikes)
5
OPHEFFEN BESTAANDE VOORZIENINGEN
5.1
Opheffen van bestaande parkeervoorzienningen met tankstation en
verzorgingsplaats
360˚ panorama vier landchappen
360˚ panorama vier landchappen
31
COLOFON De visie Waddenpark Afsluitdijk is tot stand gekomen in opdracht van de Gemeente Sudwest-Fryslan en in samenwerking met N0.0RDPEIL landschap.stedenbouw
Bronvermelding: Tekst Pingjumer Gulden Halsband: Wal, J., van der, 1985, De Pingjumer Gulden halsband, in: Noorderbreedte nr. 2, pp. 37-39.
Sneek, 19 december 2013
