MUSEUMNOTITIE GEMEENTE HULST

MUSEUMNOTITIE GEMEENTE HULST

Inhoudsopgave

1. 1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding Aanleiding Doel notitie Aanpak Opbouw notitie

2 2 2 2 2

2. 2.1 2.2 2.3

Vertreksituatie Huidige situatie Trends en ontwikkelingen Sterkte- zwakteanalyse

3 3 4 5

3. Strategische oriëntatie op de toekomst 3.1 Beleidsvisie 3.2 Relatie met de Wet maatschappelijke ondersteuning 3.3 Beleidsdoelstellingen 3.4 Beleidsinstrumenten 3.5 Te nemen maatregelen 3.6 Financiële consequenties 3.7 Tijdpad

6 6 6 6 7 7 8 8

4. Samenvatting

8

5. Geraadpleegd

13

1. Inleiding 1.1 Aanleiding Een museum heeft een tweeledige taak. De wortel van het bestaan is gelegen in het beheren van de collecties, maar hun bestaansrecht ontlenen ze aan wat ze daar namens en ten behoeve van de samenleving mee doen. De belangrijkste vraag bij het opmaken van een stand van zaken van het museumbestel in Nederland is hoe musea functioneren in de huidige samenleving en of ze zijn opgewassen tegen hun taak in de toekomst. Naarmate een museum meer in wisselwerking met de maatschappij opereert en daarbij een evenwicht weet te vinden tussen continuïteit en verandering, wint het aan bestaansrecht. 1 Sinds de jaren 20 van de 20e eeuw zijn er in Hulst oudheidkundige artikelen verzameld en bewaard door de Oudheidkamer. In 1979 is er een museum ingericht in het pand aan de Steenstraat 28 te Hulst, eigendom van de gemeente. Wat willen we met het museumbeleid in Hulst ? Welke functie heeft het, wat kan de toekomst bieden, in samenhang met o.a. het raadsprogramma en de WMO ? 1.2 Doel notitie Tot op heden is er geen museumbeleid in de gemeente Hulst ontwikkeld. Door middel van deze notitie kan een beslissing worden genomen over welke museale koers wij gaan varen in de komende periode van 2007-2010. 1.3 Aanpak Deze notitie is onder andere tot stand gekomen door het voeren van een aantal gesprekken met bestuursleden van het Hulster museum. Gedeputeerde van Waveren heeft op 24 mei 2006 een bezoek gebracht en ook met hem is het gemeentelijk beleid doorgenomen. Museumconsulent Leo Adriaanse van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, is geregeld geraadpleegd en zijn kennis en opmerkingen zijn ook in deze notitie verwerkt. Een werkbezoek aan museum ‘de Bevelanden’ te Goes, in gezelschap van een delegatie van het museumbestuur, heeft ons een kijkje in een andere keuken getoond. Met als leidraad ‘instrumentarium gemeentelijk museumbeleid’ en onder bestudering van o.a. diverse cultuurnota’s en verschillende overheidsnota’s 2 is deze museumnotitie tot stand gekomen. 1.4 Opbouw notitie Na de uitleg over het (Hulster) museum in huidige staat, wordt ingegaan op Rijks- provinciaal en gemeentelijk beleid en wat er leeft in de huidige maatschappij + ontwikkelingen aangaande musea. De visie is van de gemeente Hulst wordt neergelegd in een sterkte-zwakte-analyse voor de komende drie jaar, waaraan conclusies en aanbevelingen worden verbonden.

1 2

Cultuurnota ‘Raad voor Cultuur’ 2004 zie onder ‘geraadpleegd’

2. Vertreksituatie 2.1

Huidige situatie

Ons museum Het museum is een zelfstandige stichting en is gevestigd aan de Steenstraat 28 in het centrum van Hulst. Functie museum ‘een museum is een permanente instelling ten dienste van de gemeenschap en haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, niet gericht op het maken van winst, die de materiële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verwerft, behoudt, wetenschappelijk onderzoekt, presenteert en hierover informeert voor doeleinden van studie, educatie en genoegen” 3 Huisvesting Het museum is thans gehuisvest in een historisch pand aan de Steenstraat 28 te Hulst en heeft de status “rijksmonument” met een oorspronkelijke functie ‘religieus gebouw Refugie Ter Duinen’. Omschrijving: een fors, zeer rijzig 16e eeuws pand met gewijzigde gevel en wijzigingen in het interieur. Zeer fraaie zijtrapgevels met banden van natuursteen en 8-zijdige traptoren, in oorspronkelijke toestand. De boven het gebouw uitrijzende torenkamer, uitkragend op een boogfries, wordt gedekt door een 8-zijdig leien tentdakje. Activiteiten • het inrichten en exploiteren van het streekmuseum "De Vier Ambachten" • het beleggen van bijeenkomsten over het werkgebied verspreid, waarop voordrachten worden gehouden door eigen leden of door deskundigen van elders over de geschiedenis van onze streek • het uitgeven van een jaarboek • het uitwisselen van publicaties met gelijkgerichte verenigingen en instellingen in binnen- en buitenland • het organiseren van excursies • het inrichten en openstellen van een bibliotheek • het instellen en activeren van commissies en werkgroepen betreffende de diverse onderdelen van de doelstellingen. 4 Collectie in 2005 gestart met drie thema’s : de cisterciënzers, de vesting en Reynaert komende jaren wordt doorgegaan op het indelen, tentoonstellen en uitbreiden van de collectie kleinere afdeling ‘streekmuseum’ wordt aangehouden educatie en onderzoek: beperking tot de genoemde hoofdthema’s 5 Bezoekersaantallen (laatste jaren): 2004: 2213 2005: 2180 Publieksbereik Door de geactualiseerde website en outreachende benadering wordt publiek bereikt. Via andere organisaties, zoals bibliotheek, VVV, belangenorganisaties etc. wordt geattendeerd op het museum en haar collectie c.q. tentoonstellingen.

3

International Council of Museums - 1974 beleidsplan ‘de Vier Ambachten’ te Hulst 5 beleidsplan ‘de Vier Ambachten’ te Hulst 4

Samenwerking met andere organisatie: In eerdergenoemd beleidsplan van het museum wordt aangegeven dat er samenwerking is met de Oudheidkamer, de gemeente, VVV, bibliotheek, andere musea in de buurt en over de grens, vereniging Zeeuwse Musea, scholen en culturele- en kunstverenigingen. (Brand)veiligheid De huisvesting voldoet niet aan de eisen van deze tijd, waardoor de veiligheid niet kan worden gewaarborgd. Er zijn smalle trappen, geen liften aanwezig en de bereikbaarheid voor ouderen en mensen met een beperking is dan ook bijzonder slecht. Gemeente vond het gebouw niet veilig genoeg en heeft daarom besloten om een alarmeringsinstallatie aan te brengen in het pand. Dit betekent dat in geval van calamiteiten er direct wordt doorgeschakeld naar de alarmcentrale, waardoor er zeer snel actie kan worden ondernomen. 2.2 Trends en ontwikkelingen Huidige landelijke trends en ontwikkelingen (bron: Twijnstra & Gudde + eigen aanvulling voor Hulster situatie) Algemeen • meer druk op vrijwilligers door gestegen tijdsdruk + eisen die worden gesteld aan musea • historische binnenstad belangrijke waarde voor het kader van toerisme; de culturele aspecten van een stad vormen onderdeel van haar waardenketen • bestaande functies van binnensteden (kunst en cultuur, evenementen en festivals, recreatief winkelen en uitgaan) dienen waar mogelijk te worden versterkt • pluriformiteit is unieke kwaliteit van de binnenstad • duidelijk kiezen en rekening houden met wat burgerij verwacht en hoe de stad als toeristische markt zich wil profileren • geschetste ontwikkeling hoeft niet een lineaire ontwikkeling te zijn, kan ook slingerbeweging zijn, waardoor zaken van vroeger weer terug komen • Hulst als stad, waar men rust vindt en historie, maar waar op gezette tijden wel bijzondere dingen worden ontwikkeld, waardoor een bezoek altijd de moeite waard is (!) Publiek • mensen gaan steeds vaker weg waarbij verschillende soorten reisdoelen (stedelijke drukte of landelijkheid) vaak gecombineerd worden • zorg overheid: o dat er een voldoende breed repertoire aan culturele waarden wordt geproduceerd en verspreid o dat de (veelal digitale) toegang tot culturele waarden voldoende is gewaarborgd voor alle groepen in de samenleving o dat de ruimtelijke kwaliteit – als onlosmakelijk deel van de (culturele) ervaring wordt bewaakt • invloed media en reclame steeds belangrijker • educatie heeft weinig positieve rol, want niet effectief in strijd tegen mediageweld waaraan jongeren nu blootstaan; tenzij educatie hierop inspeelt • versterkt inzetten op cultuureducatie en dan met name media-educatie • er blijven bezoekers voor publieke culturele voorzieningen, liefst gecombineerd • publiek is gevoelig voor esthetiek, wat samenhangt met belangstelling voor design • groei van groepsbezoek, zelfstandig bezoek tanende Product • product moet niet statisch zijn, er moeten wisselingen mogelijk zijn • cultureel gezien is er sprake van hang naar ‘authentieke belevenissen’ • spectakualisering van het aanbod; het evenementgehalte van cultuuruitingen wordt steeds belangrijker • combinaties met horeca, boek- en cd-verkoop of andere verwante retail kunnen bezoekersverlies opvangen

• • • • • • • • •

2.3

er is behoefte aan culturele waarden die de unieke identiteit van (regionale) groepen uitdrukt; uitgaan van eigen identiteit, van een eigen in Hulst geworteld concept ontwikkelen van evenementenconcepten thematiseren van het aanbod aanbod met andere kunstproducenten traditionele presentatiewijze niet meer van deze tijd verschil tussen hoge kunst en platte kunst is aan erosie onderhevig luxe, esthetiek, design en vormgeving momenteel heel belangrijk niet alleen het object is belangrijk maar ook het wordingsproces (context) er omheen zappen, afwisseling, afwisselend programma, spanning binnen veilige omstandigheden

Sterkte- zwakteanalyse

Sterk Het museum aan de Steenstraat heeft een gezellig karakter, eigen collectie, ligt mooi in het hart van Hulst en kan worden gezien als een lokaal museum. Dit idee dient te worden versterkt door de thematesering van de collectie, waardoor er sprake is van een uniek museum. De thema’s cisterciënzers en ‘Hulst vestingstad’ zijn relatief nieuw voor het museum en kunnen worden uitgebouwd. Het thema ‘de Vos Reynaerde’ houdt al jaren stand en mag niet ontbreken in een museum, dat gelegen is in een streek waarin ‘Willem die madock maecte’, dit verhaal heeft geschreven. Zwak Het grote manco van ons museum is de toegankelijkheid van het gebouw in meerdere opzichten. Zo kunnen belangstellenden met een beperking en/of hoge leeftijd de trappen haast niet op. Eénmaal binnen is het –door de gevaarlijke trappen- nagenoeg onmogelijk om de kelder of de eerste verdieping te bezichtigen. Het aanbrengen van een lift is een mogelijkheid, doch dan is er nog geen oplossing voor de entree. Bedreiging De publieke belangstelling is iets achteruit gegaan. Aanpassingen aan het gebouw, waardoor men moet denken aan het aankopen van het gebouw ernaast (omdat er anders geen toegang mogelijk is via de achterzijde) en het aanbrengen van een lift, zullen meer dan € 200.000,-- bedragen. In tegenstelling tot andere musea in de buurt (zoals o.a. de Bevelanden in Goes) wordt ‘de Vier Ambachten’ volledig gerund door vrijwilligers. De wens tot een parttime conservator is uitgesproken. Kans Door in te spelen op huidige maatschappelijke ontwikkelingen en financieel en met menskracht te investeren in het museum, kan er meer publiek worden aangetrokken. De rol van het museum zal in de toekomst kunnen worden uitgebreid en door in het museum een koffiehoek in te richten, kan er beter worden ingespeeld op de huidige wensen van bezoekers. Samenwerking = versterking: zowel met plaatselijke organisaties (scholen, VVV, gemeente enz.) als met andere musea kan beter en meer worden samengewerkt en doorverwezen. Conclusies Handhaving van de huidige situatie is op de langere termijn geen optie: het gebouw is NIET toekomstproof. De ontoegankelijkheid van dit gebouw is de belangrijkste beperking, welke alleen is aan te passen door een zeer forse financiële injectie. Er dient dan ook te worden uitgekeken naar andere mogelijkheden. Het museum als instituut dient behouden te blijven, omdat dit van grote waarde is voor zowel de Hulster gemeenschap als geïnteresseerde toeristen. Wel dient het beleid aantrekkelijker te worden en de drempel naar het museum toe (in figuurlijke en letterlijke zin) stukken lager (zie aanbevelingen). Dit betekent dat er ófwel geïnvesteerd dient te worden op zowel de korte als de lange termijn, óf er een beslissing dient te worden genomen om het museum op te heffen.

3. Strategische oriëntatie op de toekomst 3.1 Beleidsvisie De gemeente Hulst wil een aantrekkelijk en dynamisch museum voor erfgoed en kunstuitingen als materiele neerslag van geschiedenis en cultuur. Het samenbindende, innovatieve en creatieve vermogen van erfgoed en kunst laat het museum functioneren als een cultureel oriëntatiepunt en draagt voor de bewoners en bezoekers van Hulst bij aan de zeggingskracht van de stad. De gemeente Hulst streeft ernaar het museum letterlijk en figuurlijk (nog) toegankelijk(er) te maken. 3.2

Relatie met de Wet maatschappelijke ondersteuning

Prestatieveld 1 leefbaarheid: leefbaarheid laat zich definiëren als: het wonen in een prettige en veilige omgeving, met de mogelijkheid om (thuis of in de buurt) gebruik te kunnen maken van (eenvoudige) zorg- en welzijnsdiensten. Het gaat daarbij met name om de samenhang in de activiteiten die plaatsvinden zoals wonen, werken, verzorgen, leren en ontspannen. sociale samenhang tussen bewoners wordt in een belangrijke mate bepaald door de relatie die ze met hun leefomgeving hebben. Is deze b.v. gericht op zuiver ‘wonen’ en ‘werken’ dan is de sociale samenhang in de wijk of dorp minder groot dan dat deze b.v. is gericht op ‘ontspannen’, ‘leren’ en ‘verzorgen’. De eigenheid van de dorpskern of wijk speelt een rol in de sociale samenhang tussen de bewoners. De woonkern zelf bepaalt niets, maar de bewoners ervan kunnen van oudsher bepaalde opvattingen of gebruiken hebben die ze onderscheiden van de bewoners van andere kernen. Zo kan er in een kern een echte ‘dorps-spirit’ aanwezig zijn waarbij men voor en met elkaar zaken verwezenlijkt ( ‘civil society’).

De museumnotitie biedt kansen op het gebied van prestatieveld 1 van de WMO: het museum kan bijdragen in het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid zowel in Hulst als de kernen daaromheen, niet alleen door het een plaats voor informatie en ontspanning te bieden, maar ook door de eigenheid van de kern te bevorderen. Prestatieveld 4: civil society: een systeem van verbanden waar mensen vrijwillig deel van uitmaken. De verbanden in een civil society vallen buiten de sfeer van ‘gevestigde’ verbanden, zoals overheid, de markt en de verbanden van familie en vrienden. De civil society gaat uit van betrokkenheid van burgers bij de publieke zaak, vergroting van maatschappelijk zelfbestuur, minder overheidsbemoeienis, beperking van commerciële invloeden en versterking van gemeenschapszin en tolerantie. Zoals eerder gesteld draait het museum op vrijwilligerswerk, zowel bestuurlijk als ondersteunend. Er heerst betrokkenheid bij de vrijwilligers voor het museum. Uitgesproken is ook dat er een behoefte is ontstaan aan een parttime, professionele, conservator. 3.3 Beleidsdoelstellingen - de kennis van volkskunde, taalkunde en oudheidkunde, kortom van de geschiedenis en haar hulpwetenschappen van de vroegere Vier Ambachten en het Land van Saeftinghe te bevorderen en verspreiden. - het zoveel mogelijk bijdragen tot het bewaren en herstellen van de nog aanwezige natuur- en cultuurmonumenten - het museum als instituut behouden voor de gemeente Hulst en een (prominentere) plaats in de samenleving geven.

3.4 Beleidsinstrumenten Subsidiebeleidsplan gemeente Hulst Behalve in het kader van het subsidiebeleid is er tot op heden geen gemeentelijk beleid ontwikkeld ten aanzien van ‘musea’. Op grond van de Subsidieverordening gemeente Hulst 2005 wordt er een jaarlijkse subsidie verstrekt van € 4.800,--. Museumbeleid provincie Algemeen: - doel museum: kennis voor de burgers - niet alleen verdelen beschikbare financiën - objecten bewaren, verzamelen, documenteren objecten - rol museum in de samenleving : collectieve geheugen - rol museum andere werkvelden (zorg, maatsch.participatie, economie en toerisme, onderwijs) - relatie museum-gemeente - uitdaging: 1. positionering in de samenleving: pro-actief en toekomstgericht. Samenwerking met andere musea wordt gestimuleerd. 2. prioritering: keuzes maken tussen ambitie, eisen die wordt gesteld en gebrek aan menskracht en geld 3. profilering: Eigen karakter van het museum stimuleren. Niet teveel van hetzelfde. Ook hierin kan samenwerking leiden tot win-win. Provinciale beleid 2006-2012 gericht op: a. het versterken van de museale infrastructuur op provinciaal niveau b. het stimuleren, coördineren en faciliteren van de regionale plannen tot versterking van de infrastructuur. 3.5

Te nemen maatregelen • • • • • • • • • •

om meer publiek te bereiken, dient de markt op 2 manieren te worden bewerkt: met een onderzoek naar de wensen en mogelijkheden van het publiek en met de communicatie over de aantrekkelijkheid van het museum en haar inhoud kunst met grote K en kleine k kunnen ineen vloeien (tentoonstellingen laten organiseren c.q. toelaten van nieuwe verenigingen, instellingen etc.) inspelen op huidige behoeftes: inrichten van een koffiehoek, waardoor een rustpunt wordt gecreëerd profilering eigen karakter: collectie herzien conform de thematesering: cisterciënzers, Hulst Vestingstad en de Vos Reynaerde positionering: meer in de samenleving gaan staan: pro-actief en toekomstgericht, waarbij ‘samenwerking’ centraal staat prioritering : gezien de eisen die worden gesteld, (het gebrek aan) menskracht en financiële middelen dienen de prioriteiten te worden vastgelegd. Gepleit wordt tot behoud en uitbreiding van het museum uitstraling museum moet ‘opener’ op korte termijn: de structurele subsidie voor het museum ingaande 2007 te verhogen van € 4.800,-- naar € 11.000,-op lange termijn: uitzien naar een beter passende locatie voor het museum. Voor gebouw aan de Steenstraat 28, hetgeen eigendom is van de gemeente Hulst, kan dan mogelijk een andere bestemming worden gezocht Indien de gemeente (op lange termijn) investeringen gaat plegen ten behoeve van de huisvesting van het museum aan de stichting een BTW-belaste huur in rekening te brengen. Hierdoor kan de BTW op de te plegen investeringen worden teruggevraagd. Ook de BTW op de exploitatiekosten van het gebouw kan dan in vooraftrek worden gebracht.

3.6

Financiële consequenties

Korte termijn: vanaf 2007 een structurele verhoging van de subsidie voor het museum ‘de Vier Ambachten’ tot € 11.000,-- 6 , waarvoor een begrotingswijziging moet worden ingediend bij de gemeenteraad. Door de museumcommissie zijn een aantal financiële stukken overgelegd waaruit een jaarlijks structureel tekort van het museum ‘de Vier Ambachten’ is gebleken : Jaarrekening 2004 € 8.469,35 tekort Jaarrekening 2005 € 5.451,47 tekort Begroting 2006 € 8.995,-- tekort Beleidsplan 2007 € 8.000,-- tekort. De stukken behorende bij genoemde jaarrekeningen, begroting en beleidsplan zijn bijgevoegd.

7

Lange termijn: Rekening dient te worden gehouden met de mogelijke aankoop van een nieuw pand. Voor het huidige pand is het mogelijk dat een andere bestemming moet worden gezocht. 3.7

Tijdpad

-

november 2006 B&W-voorstel om de museumnotitie aan te nemen inclusief financiële consequenties 6 december 2006: voorstel ‘concept-museumnotitie ‘in de commissie samenleving 21 december 2006: raadsvoorstel ‘het verleden in de toekomstige tijd’ in gemeenteraad 2007 : gesprekken met bestuur museumcommissie i.v.m. zoeken naar andere huisvesting en verdere uitwerking nieuw beleid.

-

4. Samenvatting Tot op heden was er geen gemeentelijk museumbeleid ontwikkeld. Door een aantal vragen en problemen, het invoeren van wetgeving en vaststelling van het subsidiebeleid in 2005 is er behoefte aan een meerjarige visie op het museumbeleid ontstaan. Er is stilgestaan bij de huidige taken van het museum en de plaats die dit instituut inneemt in de maatschappij en in het bijzonder in onze gemeente Hulst. Zoals uit de trends en ontwikkelingen blijkt, zijn de taken van de vrijwillige bestuursleden verder uitgebreid door de eisen die worden gesteld aan musea. Ook is uit landelijk onderzoek gebleken dat mensen niet alleen voor een museum naar een stad gaan, maar een combinatie zoeken met andere bezienswaardigheden. De algemene tendens is toch dat er minder mensen naar een museum gaan. Om mensen naar het museum te krijgen, kunnen er verschillende activiteiten worden ontwikkeld in het kader van de drie p’s: prioritering, profilering en positionering. Nieuwe wegen zullen worden ingeslagen en nieuwe raakvlakken worden gezocht (zie bij de te nemen maatregelen). Samenwerking kan een sleutel vormen tot het verwezenlijken van deze activiteiten. Tijdens de beschrijving van de ‘huidige situatie’ en de ‘(brand)veiligheid van het gebouw’ is gebleken dat het huidige historische pand niet, of met erg veel kosten, geschikt is te maken voor oudere mensen en mensen met een beperking. Om aan de huidige eisen te voldoen, zal een ander gebouw moeten worden aangekocht, waarvoor een aanzienlijk bedrag op termijn dient te worden geraamd. In de commissie samenleving van 26 april jl. heeft de heer P. Hageman, voorzitter van het bestuur van de museumcommissie, een dringend beroep gedaan op de commissieleden om het subsidiebedrag te verhogen tot € 11.000,--. Dit bedrag wordt onderbouwd in de notitie aangeleverd door het museum. Door het aanvaarden van de beleidsnotitie kan dit bedrag structureel worden toegekend, onder de voorwaarden van de uitvoering van de te nemen maatregelen. 6 7

conform bijlage 1 behorende bij beleidsplan 2007 Museum jaarrekening 2004, 2005, begroting 2006, overzicht tekorten 2007 t/m 2011

In 2007 kan worden gestart met gesprekken met de museumcommissie, teneinde een nieuwe huisvesting te zoeken.

Geraadpleegd: -

instrumentarium gemeentelijk museumbeleid cultuurnota van o.a. Sluis en Terneuzen cultuur continu provincie Zeeland museumbeleid gemeente Deventer ‘musea op koers’ : Zeeuws Museumbestel rapport Twynsta en Gudde ‘het museumbeleid’ handreiking museumbeleid kadernota WMO cultuurnota Raad van Cultuur Nederland