museum NIEUWS
27 MAART 2011
Educatief project:
Column van
Nieuwe expositie:
Fedde Schurer, een
Laat je stem horen!
Peter van den Doel
NO PICTURES!
charismatische koerier
pagina 2
pagina 3
pagina 4/5
pagina 7
Bij de opening van de tentoonstelling Politiek in Prent, op 10 februari in het Persmuseum, werd de Junior Inktspotprijs uitgereikt.
Fokke & Sukke winnen Junior Inktspotprijs door
Bert Steinmetz
Het misbruik in de katholieke kerk was vorig jaar duidelijk hét onderwerp voor de politieke tekenaars. Nadat eerst Peter van Straaten de ‘grote’ Inktspotprijs had gewonnen met zijn tekening ‘Kruisverkrachting’, ging de Junior Inktspotprijs ditmaal naar Fokke & Sukke, die twee pastoors laten roepen: “Maar die rabbi’s snijden er gewoon een stuk af!” ,,Het onderwerp van de ontucht in de katholieke kerk werd door veel scholieren gekozen”, zeiden Maaike Schuijt (17) en Inez Bolder (18) bij hun toelichting op de winnaars. Elfhonderd scholieren van dertien middelbare scholen hebben zich gebogen over de rijke oogst aan politieke prenten. ,,Eindelijk!”, verzuchtte JeanMarc van Tol, een van de drie
De prijswinnaars van de Inktspotprijs en de Junior Inktspotprijs, Peter van Straaten en Jean-Marc van Tol, geflankeerd door Maaike Schuijt en Inez Bolder (rechts) van het Murmellius Gymnasium.
scheppers van Fokke & Sukke. ,,We doen eigenlijk nooit mee aan wedstrijdjes. Maar als elfhonderd jongeren ons kiezen, waarom hebben we dan niet de ‘grote’ Inktspotprijs gewonnen?” Natuurlijk, Van Tol wist best dat hij en zijn makkers ook vorig jaar al bijna in de prijzen vielen;
©Persmuseum FOTO INEKE EISMA
Weer rijke oogst aan politieke prenten
jongeren inzien dat de kwestie van seksueel misbruik zo belangrijk is, dan geeft dat hoop.”
toen werden Fokke & Sukke tweede in de race om de Junior Inktspotprijs. En hij besloot nog met een serieuze opmerking: ,,Als zoveel
Drie zaken
Tekeningen van Jos Collignon deze zomer in het Persmuseum De winnaar van de Inktspotprijs 2009, Jos Collignon, staat van 16 juni tot en met 11 september centraal in het Persmuseum. Van 1977 tot 1980 verschenen zijn tekeningen in NRC Handelsblad en sinds 1980 in de Volkskrant. Sinds 1992 tekent hij voor die krant politieke tekeningen voor de opiniepagina. Ook werkte hij
voor De Tijd, het FNV-magazine, FEM/Business en De Journalist. Voor de prent die Collignon tekende voor de Volkskrant van 3 oktober 2009 kreeg hij de zestiende Inktspotprijs toegekend. De winnende tekening is een persiflage op het logo van de DSB Bank, die toen omviel. In 1982 richtte Collignon De
Opstoot op, een blad voor politiek tekenaars, dat helaas geen lang leven beschoren was. Collignon houdt ervan onverwachte verbanden te leggen. In het hoofd van de lezer moeten ‘twee luikjes tegen elkaar worden opengezet’. Met een tochtvlaag als gevolg, die, zo wil de tekenaar graag, stof van jaren doet opdwarrelen.
Maaike Schuijt en Inez Bolder, leerlingen van het Murmellius Gymnasium in Alkmaar, gaven aan dat de scholieren vooral op drie zaken hadden gelet: is meteen duidelijk waar de tekening over gaat, is er sprake van spot en humor, en hoe is het onderwerp verbeeld. De winnende tekening van Peter van Straaten sprak ook de jongerenjury aan, want de scholieren zetten die op de derde plaats. De tweede plaats was voor de tekening ‘Identiteitspapieren verplicht’ van Djanko. Vervolg op pagina 2
museum
pagina 2
Arnoldussen: Tekenaars hebben gelijk Vervolg van pagina 1 ,,Het onderwerp deed er in dit geval niet toe”, zeiden Schuijt en Bolder, ,,maar van de humor in die prent kreeg je een goed gevoel.” Djanko won vijf jaar geleden de Junior Inktspotprijs.
De winnaar van de Inktspotprijs 2010: Kruisverkrachting van Peter van Straaten.
Paroolredacteur Paul Arnoldussen opende de expositie Politiek in Prent met een verhandeling van binnenuit over de eenzaamheid van de politieke tekenaar. Hij illustreerde dat met een dialoogje ter redactie: ,,Als een tekenaar de vraag krijgt ‘Wie is dat?’ en als hij dan zegt ‘Dat is André Rouvoet’ en je geeft als antwoord ‘Zet dat er dan even bij’, tja, dat ligt meteen gevoelig, zoveel is duidelijk.” Hij vertelde meteen maar over zijn eigen ervaring bij Het Parool met Hein de Kort. ,,Ja maar Hein, hier zegt dat mannetje dit en op het volgende plaatje het tegendeel. En dan zei Hein: ‘Dat is dat mannetje helemaal niet, dat is zijn vrouw.’ Maar hoe zie ik dat dan, Hein? En Hein wees op de borstkas van het figuurtje waarop, ik zag het nu ook, twee
De winnaar van de Junior Inktspotprijs 2010: Maar die rabbi’s …. van Fokke & Sukke (Jean-Marc van Tol, Bastiaan Geleijnse en John Reid).
minuscule puntjes waren aangebracht. Zuchtend zette hij die puntjes wat aan. Hij was gedwongen zijn eigen werk te verwoesten. En tot op de dag van vandaag vertelt Hein dat hij bij
Educatief project van het Persmuseum en UCee station UCee Station en het Persmuseum bundelen hun krachten en bieden voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en het MBO een Mediadag aan waar leerlingen in verschillende workshops hun eigen stem kunnen laten horen en zelf media leren maken over een bepaald thema, in het kader van een projectweek of voor de (digitale) schoolkrant. Naast de Mediadag is de cursus Word Mediawijs! ontwikkeld. Het doel van deze activiteiten is om leerlingen journalistieke en creatieve vaardigheden mee te geven, om hen bewust te maken van belangrijke maatschappe-
Agenda 24 maart - 5 juni No Pictures! Verboden en heimelijk genomen foto’s uit de collectie van Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo. 3 mei Dag van de Persvrijheid In Trouw Amsterdam 16 juni - 11 september Jos Collignon Een keuze uit het werk van een veelzijdige tekenaar.
inhoudelijk met het onderwerp bezig en er ontstaat een interessante en gevarieerde verslaglegging.
Laat je stem horen! lijke thema’s en om sociale competenties zoals samenwerken, jezelf presenteren en communiceren te verbeteren. De media zijn een ideaal middel in het vakoverstijgend onderwijs: de workshops sluiten aan bij ICT, Nederlands, Maatschappijleer, CKV, de competenties burgerschap en mediawijsheid en beroepsoriëntatie.
Mediadag Gedurende een dag(deel) gaan leerlingen groepsgewijs aan de slag met verschillende mediadisciplines. De workshops van UCee Station en het Persmuseum stellen leerlingen in staat om op een creatieve en inspirerende manier verslag te doen van een bepaald thema of gebeurtenis. In de workshops maken leerlingen artikelen, foto’s, cartoons, radio-opnames en/of filmpjes over en van het gekozen onderwerp. Leerlingen leren zo mediavaardigheden aan, ze zijn
De Mediadag kan bijvoorbeeld worden ingezet om een projectweek te starten of af te sluiten, een jubileum te vieren, maatschappelijke thema’s zoals veiligheid, persvrijheid en politiek te behandelen, beroepsoriëntatie vorm te geven, mediawijsheid te introduceren of aan te sluiten bij een onderwerp dat bij een vak wordt behandeld.
Cursus Word Mediawijs! In een vijftal lessen maken leerlingen kennis met het begrip mediawijsheid. Gaandeweg ontdekken ze wat mediawijsheid precies inhoudt en hoe zijzelf met media om kunnen gaan, oftewel, zij worden mediawijs! In de lessen komen verschillende vormen van media aan de orde waarmee leerlingen in het dagelijks leven te maken hebben. Hoe ‘lees’ je informatie in kranten, op internet en televisie en hoe presenteer je jezelf binnen de social media? Meer informatie over de workshops en de lessen is te vinden op www.persmuseum.nl
de krant is binnengehaald door een figuur die werkelijk helemaal niets snapte van tekeningen.” Waarop Arnoldussen besloot: ,,Tekenaars hebben altijd gelijk.”
Educatieve activiteiten Kinderworkshops (8-12 jaar) - Je eigen tienertijdschrift - Jij, een ontwerper! - Flitsende Nieuwsfoto’s Basisonderwijs - Nieuwsflits! (groep 7 en 8, museumprogramma) Voortgezet onderwijs - Workshop Censuur (bovenbouw van het voortgezet onderwijs, alle niveaus) - Workshop ff een krant maken (basisvorming VMBO) - Workshop Cartoontekenen (alle niveaus, afgestemd per groep) - Workshop Journalistiek (bovenbouw voortgezet onderwijs) - Workshop Fotojournalistiek (bovenbouw HAVO/VWO) - De politieke tekeningen van Peter van Straaten (bovenbouw HAVO/VWO, digitale les) MBO - Europe 4U lessenpakket, digitales en digitale kranten maken over Europa Meer informatie over de inhoud van de lesprogramma’s is te vinden op: www.persmuseum.nl onder Educatie.
museum
pagina 3
Gastcolumn Peter van den Doel Fotoarchief, een kostbaar erfgoed ‘No Pictures!’ Dat kon je vroeger nog roepen met het idee dat de fotograaf je dan niet zou fotograferen. Maar die tijd, als die er al ooit echt is geweest, is voorgoed voorbij. Als men ook maar enigszins vermoedt dat er iets gaat gebeuren dan houdt iedereen zijn of haar camera of mobieltje paraat. Dé fotojournalist is tegenwoordig de amateur met zijn fototoestel, camera of mobiel. Mocht je vroeger nog hopen op mededogen van de fotograaf, nu is dat niet meer mogelijk. Het ongezien iets doen of organiseren dat buiten de pers gehouden moet worden is bijna onmogelijk. Er is altijd wel ergens iemand aan het filmen of
fotograferen. Vroeger waren er gelukkig ook vaak fotografen aanwezig. Daardoor kunnen we nu nog zien wat er gebeurde of gebeurd is. Denk aan de bijna blote borsten van Brigitte Bardot. Andere voorbeelden in de tentoonstelling zijn: Hitler gefotografeerd door Hoffmann waarvan de negatieven niet zijn vernietigd ondanks de wens van Hitler, Greta Garbo die vlucht voor de fotografen, blanken op bezoek bij de negerdokter; stille getuigen van een voorbije tijd. Ze geven je het gevoel alsof je erbij was. In de archieven van uitgeverijen, kranten, tijdschriften en persbureaus zijn deze foto’s te vinden. Nederland is weliswaar een klein land, maar kent heel veel tijdschriften en kranten. We willen alles weten, onze economie hangt niet zelden af
van onze kennis van wat er in andere landen gebeurt. Daardoor is er naast de nationale fotografie ook veel internationale fotografie naar Nederland gestroomd en uiteindelijk in allerlei archieven terecht gekomen. De archieven werden met de komst van de digitale fotografie helaas overbodig en te kostbaar voor de bedrijven. De archieven werden afgestoten. Gelukkig heeft men in de meeste gevallen gezocht naar een alternatief voor vernietiging en kwam men al snel bij Spaarnestad Photo uit. De VNU (het huidige Sanoma) en de gemeente Haarlem hadden een vooruitziende blik door het archief als kostbaar erfgoed te zien en de stichting Spaarnestad Photo op te richten. Juist deze stichting bleek bij uitstek de plek voor
andere bedrijven om hun archief aan te bieden! Spaarnestad Photo was in een aantal gevallen overtuigd dat de archieven bewaard moesten worden en nam de archieven op, soms tegen beter weten in omdat de middelen ontbraken of omdat er geen ruimte was. Nu de samenwerking met het Nationaal Archief een feit is kunnen we zeggen dat de collectie Spaarnestad Photo dankzij het Nationaal Archief is gered! Met Spaarnestad Photo, die de commerciële exploitatie op zich neemt, en het Nationaal Archief, dat nu de collectie beheert, behoudt en toegankelijk maakt, is het publiek uiteindelijk de grote winnaar van deze samenwerking. Peter van den Doel is directeur van Spaarnestad Photo
Ruim 1.100 karikaturen van Kalkman naar het Persmuseum Eind 2010 heeft het Persmuseum een collectie van 1171 karikaturen van Wilfred G. Kalkman als schenking ontvangen. De karikaturen zijn getekend van begin jaren ‘60 tot midden jaren ‘90 en verschenen onder meer in De Tijd, Het Vrije Volk, Algemeen Dagblad, Nieuwsblad van het Noorden, Arnhemsche Courant en Dagblad Tubantia. Wilfred Kalkman werd geboren op 1 juni 1924 in Amsterdam. Hij was vermaard om de karikaturale koppen die hij tekende van bekende personen uit binnen- en buitenland, sporthelden en televisie- en showbizz-persoonlijkheden. Van sommige beroemdheden tekende hij meerdere koppen; hij liet ze meegroeien met uiterlijke veranderingen. Lubbers en Reagan behoorden tot zijn favorieten. De stijl waarin hij tekende was uniek en technisch vernuftig door de treffende herkenbaarheid van zijn beroemdheden. Hij was een meester in het tekenen van de ogen en de blik die daaruit sprak. Wilfred Kalkman was het tegendeel van een sneltekenaar, zoals bijvoorbeeld zijn tijdgenoot Dick Bruynesteyn er een was. Elk
jes tekende ter illustratie van het wereldnieuws. Kortstondig had hij een eigen reclamebureau, waarna hij als chef van de tekenfilmafdeling in dienst trad bij de studio van Marten Toonder.
Koppen Als liefhebberij leefde hij zich uit in het tekenen van koppen van collega’s. Toonder was daarvan zo onder de indruk dat hij de tekenaar stimuleerde zich hier verder op toe te leggen. Toen het toenmalig dagblad De Tijd begin jaren ‘60 een tekenaar zocht die karikaturen kon tekenen van bekende figuren van radio en televisie, legde Toonder het contact met Kalkman. Wilfred Kalkman, Kadhafi.
©Persmuseum
hoofd werd door hem op de televisie nauwgezet geobserveerd, waarna hij al poetsend aan het werk ging. Het kon daarna dagen duren voordat hij tevreden was met het resultaat. Een kenmerkende uitspraak van hem was: ,,Als ik een persoon goed heb getekend, dan gaat die op zijn karikatuur lijken!”
Polygoon Kalkman begon zijn carrière als tekenaar bij het Polygoon Bioscoopjournaal, waar hij plaat-
Wilfred Kalkman, Wim Kok.
Nadat De Tijd in 1974 een weekblad was geworden, verhuisden de koppen van Kalkman naar Het Vrije Volk en later naar het Algemeen Dagblad. Vanaf de jaren ’70 zou Kalkman
Publicaties Te koop in het Persmuseum of te bestellen via www.persmuseum.nl Politiek in Prent 2010 Hans IJsselstein Mulder & Ariane de Ranitz. Stichting Pers & Prent, 2010, € 19,50
©Persmuseum
ook vaste medewerker worden bij onder meer het Nieuwsblad van het Noorden, de Arnhemsche Courant en Dagblad Tubantia.
Het afzien van 2010. Fokke en Sukke, € 9,95 Pers en Politie in Amsterdam. Samengesteld door Henri Beunders en Marcella van der Weg. Uitgeverij Bas Lubberhuizen, € 24,50 Persvrijheidlezing 2010. Peter Noorlander, € 2,00
museum
pagina 4
NO PICTURES!
Inventiviteit van de fotograa Filmsterren, vorsten en staatshoofden evenals beruchte criminelen houden over het algemeen niet van plotseling opdoemende camera’s, wat dikwijls boeiende en soms regelrecht hilarische situaties oplevert. Het Persmuseum stelde een intrigerende selectie samen van dit soort ‘heimelijk genomen’ foto’s. De tentoonstelling NO PICTURES! biedt met de speciaal voor deze gelegenheid bijeengebrachte beelden een inspirerende en opmerkelijke blik op het nieuws. Door de jaren heen worden
Expositie te zien tot en met 5 juni fotografen keer op keer en ook steeds openlijker restricties opgelegd en belemmerd de foto van hun keuze te maken. Recente voorbeelden zijn het hinderen van fotografen bij evenementen door veiligheidsdiensten en politie. Daarnaast valt te denken aan de geregisseerde ‘fotomomenten’ die het koninklijk huis de laatste jaren verplicht stelt. Fotografen
Een verpleegster van de kliniek Saint François, waar Brigitte Bardot in het ziekenhuis ligt, spuit water uit een tuinslang over de UPI-fotograaf François Barthe. Barthe wilde een foto van de kliniek maken, maar werd tegengehouden door de zuster, Nice, Frankrijk 1960. Fotograaf onbekend. United Press. Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
INP/R. Jarland Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
Ruben Velleman, fotograaf van Het Leven, die in 1919 de in ballingschap levende keizer Wilhelm
Keizer Wilhelm II in ballingschap (rechts) met keizerin Augusta en zijn secretaris, 1919.
II in Kasteel Amerongen wist te fotograferen. De fotograaf had zich in een hooiwagen verdekt
Gefotografeerd vanaf een hooiwagen door fotograaf Ruben Velleman aan de andere kant van de
opgesteld. Fotograaf onbekend.
muur
Het Leven, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
museum
pagina 5
af wint het bijna altijd die zich niet aan de opgestelde mediacode houden, waarbij foto’s in privésfeer genomen verboden zijn, kunnen worden vervolgd.
fotograaf aanvallen die hen net heeft gefotografeerd. De expositie laat zien dat de inventiviteit van de fotograaf in bijna alle gevallen wint.
De expositie in het Persmuseum toont een selectie van intrigerende en ‘beruchte’ of belangwekkende verboden foto’s, van SS’ers op weg naar het Auschwitz-proces tot verdachten die in een Amerikaanse rechtbank de
De tentoonstelling NO PICTURES! is een samenwerkingsverband van het Persmuseum en Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo. Te zien van 24 maart tot 5 juni in het Persmuseum.
Twee New Yorkse jongens opgepakt voor een straatroof, stellen, geboeid en al, geen prijs op
Karl Höcker de SS-Obersturmführer, de adjudant van de commandant van Auschwitz (links) en
fotograaf Phil Grietzer en vallen hem aan, New York, 19 januari 1955.
Bruno Schlage, twee van de verdachten in de Auschwitz-rechtszaak, Frankfurt, Duitsland,
UPI/S.Gottesman, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
1962-1963. Fotograaf onbekend. United Press, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
De gemeenteraad van Marken wil een verbod voor inwoners van Marken om zich in klederdracht voor geld te laten fotograferen, 1938. Het Leven, Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad Photo
museum
pagina 6
Nieuw deel Indisch-Nederlandse dagbladpers in aantocht door
René Vos
In 2001 publiceerde Gerard Termorshuizen, al vele jaren verbonden aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) te Leiden, met bibliografische medewerking van Anneke Scholte, Journalisten en heethoofden. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse dagbladpers 1744-1905. Dit boek van 863 pagina’s heeft zich al snel onmiskenbaar bewezen als standaardwerk. Op 27 mei verschijnt het vervolg in de context van een symposium ter ere van de auteur (waarover u meer kunt lezen op de insteekkaart in deze nieuwsbrief ). Het boek heeft een omvang van ongeveer 1150 bladzijden en draagt de minstens zo intrigerende titel Realisten en Reactionairen. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers 19051942. Ook nu weer heeft Anneke Scholte haar medewerking verleend. Als u een beetje thuis bent in de Indische persgeschiedenis zult u wellicht opmerken dat er al een boek over diezelfde periode is. En inderdaad, sinds 1998 hebben we het verdienstelijke Utrechtse proefschrift Van zachte wenk tot harde hand van Mirjam Maters. Maar, zoals de ondertitel Persvrijheid en persbreidel in Nederlands-Indië 1906-1942 aangeeft, richt dat onderzoek zich in het bijzonder op die aspecten
Indische journalisten aan sombere Rivièra. V.l.n.r. Herman de Vries (o.m. hoofdredacteur Java-Bode), Herman Salomonson (directeur van ANETAHolland), mw. Berretty, mw. Salomonson en Dominique Berretty, oprichter/eigenaar van het Algemeen Nederlandsch Telegraaf Agentschap (ANETA) in Batavia.
van de Indische pers en persgeschiedenis.
Veel meer Ook in het nieuwe boek van Termorshuizen wordt de nodige aandacht gegeven aan deze aspecten, maar het biedt oneindig veel meer. Het stramien is gelijk aan dat van het vorige:
Mozes van Geuns, (reactionair) hoofdredacteur van het Soerabaiasch Handelsblad, 1900-1908, 1910-1915.
Boekbespreking een algemeen overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in die vier decennia, met een schat aan gegevens. Op politiek terrein met name de zg. ‘ethische politiek’, die meer en meer oog begon te krijgen voor het wel en wee van de omvangrijke en veelal uitgebuite inheemse bevolking. Het in snel tempo, maar vooralsnog versnipperd over diverse organisaties, opkomend nationalisme en de daarmee nauw samenhangende repressie van het koloniaal bestuur en verscherping van de politieke verhoudingen in elkaar fel bestrijdende kampen van journalistieke en politieke realisten, revolutionairen en reactionairen. Op maatschappelijk terrein onder andere het moeizame emancipatiestreven van de grote groep sociaal en economisch achtergestelde IndoEuropeanen en voorts ontwikkelingen op economisch en cultureel terrein en op dat van de pers. Dan volgt de beschrijving van de kranten en hun kleurrijke (hoofd)redacteuren, regionaal en
daarbinnen per stad ingedeeld in West-Java, Midden-Java, OostJava en de ‘Buitengewesten’, dat is alles buiten Java, van Sumatra tot de Molukken, en tenslotte zeer gedetailleerde bibliografische profielen van de kranten. Nieuw zijn een hoofdstuk over de belangrijkste Indische publiekstijdschriften en een serie biografische schetsen van de belangrijkste journalisten, zowel realisten als reactionairen.
Standaardwerk Ik heb al even stevig mogen ruiken aan de kopij van dit boek en ik moet me al sterk vergissen als dit niet net zo’n standaardwerk zal worden als het vorige deel. Een aanrader, if not a must, voor iedereen die is geïnteresseerd in de geschiedenis van de Indische pers en koloniale geschiedenis in het algemeen. Gerard Termorshuizen m.v.v. Anneke Scholte, Realisten en Reactionairen. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers 1905-1942, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam/Koninklijk Nederlandse Instituut voor Taal,- Land en Volkenkunde, Leiden. ISBN 9789038894287, € 49.95
museum
pagina 7
Tekenen om te ontmaskeren: Albert Hahn te zien in Zutphen Van 19 maart tot en met 13 juni is in het Stedelijk Museum in Zutphen een overzichtstentoonstelling te zien van het werk van Albert Hahn (1877-1918). De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met het Persmuseum. Albert Hahn is een van de bekendste politiek tekenaars die Nederland gekend heeft. Hij was een bevlogen socialist en antimilitarist. Nadat hij rond 1900 gegrepen was door het socialisme en zich aan had gesloten bij de SDAP publiceerde hij veel in sociaal-democratische tijdschriften als het Zondagsblad van
Korte berichten Meer social media voor het Persmuseum
Het Volk en zijn opvolger De Notenkraker. Zijn prenten geven een goed beeld van het politieke landschap in Nederland tussen 1900 en 1918. Hahn gebruikte de politieke prent als wapen tegen onrecht. Ze vielen dan ook vaak niet goed bij de gevestigde orde, maar konden arbeiders en lezers van Het Volk des te meer bekoren. Sommige van Hahns prenten, zoals die van Abraham Kuyper en de spoorwegstaking van 1903, zijn iconisch en worden nog steeds in geschiedenisboeken gebruikt.
Na Twitter en Flickr heeft het Persmuseum sinds 26 januari ook een Facebookpagina! Hier kunnen evenementen worden gedeeld, foto’s bekeken en becommentarieerd, kort nieuws kan worden gemeld en interessante nieuwtjes uit het persveld kunnen worden doorgelinkt.
Albert Hahn, Zelfportret 1915.
©Persmuseum
Stedelijk Museum Zutphen, Rozengracht 3, 7201 JL Zutphen. www.museazutphen.nl
Fedde Schurer, een charismatische koerier door John van Miltenburg Hij was onderwijzer, dichter, activist, politicus, hoofdredacteur, pacifist en een van de meest charismatische leiders die de Friese beweging heeft gekend: Fedde Schurer (1898-1968).
U kunt de pagina bekijken via www.persmuseum.nl/facebook, en als u een facebookpagina heeft, kunt u ons ook ‘liken’ en zo op de hoogte blijven.
Dag van de Persvrijheid Op dinsdag 3 mei vindt in Trouw Amsterdam de jaarlijkse Dag van de Persvrijheid plaats. Dit keer is er ook een avondprogramma. Veel aandacht is er voor het fenomeen Wikileaks, dat in de politiek en onder journalisten de gemoederen flink heeft beziggehouden.
Ruim veertig jaar na zijn dood schreef oud-journalist en voormalig Tweede-Kamerlid voor de PvdA Johanneke Liemburg een lijvige biografie over deze kleurrijke Friese koerier. Binnen een jaar is een herdruk verschenen van de handelseditie van het proefschrift waarop de politicologe Liemburg promoveerde. Niet alleen als voorvechter van de Friese taal, als naoorlogs doorbraaksocialist en fervent tegenstander van atoombewapening maar ook als een beschouwend krantenman is Schurer bekend geworden. Na een langdurig verblijf in Amsterdam keerde hij na de Tweede Wereldoorlog terug naar Friesland. In zijn Amsterdamse tijd was hij bevriend met progressieve geestverwanten als ds. Jan Buskes en de verzetsman en latere hoofdredacteur van Vrij Nederland Henk van Randwijk. Hij begon zijn journalistieke loopbaan met publicaties over Friese literatuur. Als hoofdredacteur van de Heerenveense, later Friese Koerier (in 1969 gefuseerd met de Leeuwarder Courant) schreef Schurer briljante, scherpe hoofdredactionele commentaren die hem met de neus op de actua-
Door de koppeling met de al bestaande twitteraccount kunnen twitterberichten ook worden teruggelezen op facebook. Met de facebookaccount is er meer interactie met het publiek mogelijk, dus ook de meningen van onze bezoekers mogen hier worden gepost.
Fedde Schurer (links) en Laurens ten Cate.
Boekbespreking liteit drukten. Zijn hoofdartikelen gaven zijn regionale krant landelijke bekendheid. Hij was de politieke leider van de krant, de van Het Vrije Volk afkomstige Laurens ten Cate kreeg de algemeen organisatorische leiding. De veelzijdige Schurer ontplooide zich buiten de krant als dichter, letterkundige, hij was Tweede-Kamerlid en stond in het hart van het Friese literaire leven. De journalist Martin van Amerongen noemde zijn Heinevertaling van ‘de beste van Nederland’. In 1999 verscheen een heruitgave van de gedichten van Heine in het Fries die
Schurer in 1931 had verzorgd. De Binnenlandse Veiligheidsdienst bestempelde hem, zo is in zijn dossier terug te vinden, als ‘een talentvol en gevaarlijk spreker’. In bijna zeshonderd pagina’s wordt in de biografie een boeiend portret geschilderd van een bevlogen christen-socialist. Als hoofdredacteur stond de veelzijdige Fedde Schurer model voor de verzuilde samenleving die Nederlandse kranten, ook regionaal, na de Tweede Wereldoorlog lang weerspiegelden. Johanneke Liemburg, Fedde Schurer, 1898-1968. Biografie van een Friese koerier Friese Pers Boekerij BV, Leeuwarden. ISBN 9789033008689, € 39.50
De Persvrijheidlezing laat diverse experts aan het woord over dit onderwerp: hoogleraar Wouter Hins presenteert de conclusies van zijn onderzoek naar het effect van de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB). De IJslandse Birgitta Jonsdottir, expert op het gebied van mediawetgeving, pleit voor een mediaparadijs in IJsland. Een journalist van NRC Handelsblad zal spreken over het gebruik van internetbronnen, o.a. via sociale media, in de traditionele journalistiek. Vast onderdeel van de dag is de presentatie van de Persvrijheidsmonitor van Freedom House. De Avond van de Persvrijheid is een minifestival met een debat over de donkere kanten van internet, workshops, exposities film en muziek. Meer informatie is binnenkort te vinden op www.persmuseum.nl
museum nieuws
pagina 8
Bezoekersinformatie
Routebeschrijving
Persmuseum
Bus
A Zeeburgerkade 10, 1019 HA Amsterdam T 020-692 88 10 F 020-468 05 05 E
[email protected] W www.persmuseum.nl
Beste verbinding: Bus 43: Vanaf Centraal Station richting Borneo Eiland, halte Cruquiusweg (ieder kwartier) Bus 65: Vanaf Station Zuid via Amstel Station, richting KNSM-eiland, halte Cruquiusweg (ieder kwartier).
Openingstijden Persmuseum
Tram
10.00 – 17.00 uur Dinsdag – vrijdag 12.00 – 17.00 uur Zondag Het museum is gesloten op zaterdag, maandag en op feestdagen
Tram 14 naar het Javaplein (5 minuten lopen), tram 10 naar de Van Eesterenlaan (5 minuten lopen) of tram 7 naar de Molukkenstraat (10 minuten lopen).
Studiezaal / Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis A Cruquiusweg 31, 1019 AT Amsterdam T 020-668 58 66 F studiezaal: 020-663 03 49 E studiezaal:
[email protected] Online publiekscatalogus: www.iisg.nl/opc-nl.php search.iisg.nl
Openingstijden studiezaal 09.00 – 17.00 uur Maandag – vrijdag De studiezaal is gesloten op zaterdag, zon- en feestdagen
Toegangsprijzen Volwassenen 13 - 18 jaar, 65+, groepen vanaf 10 personen Stadspas Cultuurkaart / CJP Studenten met collegekaart XXXS-kaart 0 - 12 jaar, Museumkaart, ICOM, Vrienden
€ 4,50 € 3,25 € 2,50 € 2,75 € 2,25 € 2,25 gratis
Trein
Vanaf Centraal Station: één van de hierboven genoemde bussen. Vanaf station Muiderpoort: lopend (ca. 15 minuten) of met bus 22, halte Zeeburgerdijk
Auto
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen. Voor de Piet Heintunnel linksaf, richting Indische Buurt. Bij de eerste stoplichten na de brug rechtsaf. Vervolgens de tweede rechts. Bij de rotonde de tweede afslag nemen (= doodlopend) om op de Zeeburgerkade te komen. Deze geheel uitrijden (ca. 400 m.), aan het einde bevindt zich het Persmuseum.
Naar het IISG
Vanaf de rondweg (A10) afslag Zeeburg (S114). De borden Zeeburg volgen tot in de Piet Heintunnel. Aan het eind van de tunnel bij de stoplichten naar links. Eerste straat links, met de bocht mee naar links en vervolgens rechtdoor. NB: door werkzaamheden kunnen er omleidingen zijn! BO
EO E
Onderwijs Basisonderwijs Voortgezet onderwijs
RN
HEI PIET
Het Persmuseum is hét levendige en herkenbare landelijke centrum van de Nederlandse pers en de politieke prent, met een breed scala aan activiteiten. Het Persmuseum is uniek in Nederland. Al meer dan honderd jaar beijvert het Persmuseum zich om de geschiedenis, het heden en de toekomstige ontwikkelingen van de Nederlandse pers te documenteren, te bestuderen en toegankelijk te maken.
N AA GL
Een donatie is ook altijd welkom! Postbank 5761042 t.n.v. Stichting Vrienden van het Persmuseum o.v.v. ‘donatie’
G UR EB ZE
D PA ER
G UR EB ZE
JK DI ER
Colofon Het PersmuseumNieuws is een uitgave van het Persmuseum en wordt mede mogelijk gemaakt door de Stichting Vrienden van het Persmuseum. Redactie:
Leen de Ruiter (eindredactie) Servaas Smulders Bert Steinmetz Persmuseum
Redactieadres:
Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam T 020-6928810
[email protected]
Aan dit nummer werkten mee:
U kunt ook Vriend voor het leven worden door eenmalig een bedrag van € 500,- te doneren. U geniet dan altijd van alle voordelen die een Vriend(in) van het Persmuseum heeft. Word of maak nu een Vriend! Zelf Vriend worden? Vul het aanvraagformulier in op www.persmuseum.nl onder het kopje ‘Vrienden’. U kunt telefonisch (020-6928810), of per e-mail (
[email protected]) het aanvraagformulier ‘Word of maak een Vriend’ opvragen.
UR
Voor minimaal € 50,- per jaar krijgt u tevens: - een gratis publicatie/catalogus
IJB
DE KA US UI UQ CR
U bent al Vriend(in) met een bijdrage van minimaal € 25,00 per jaar! Een vriend(in) van het Persmuseum krijgt: - gratis toegang tot het Persmuseum - 10% korting op uitgaven van het Persmuseum - uitnodigingen voor openingen en andere speciale activiteiten - driemaal per jaar de nieuwsbrief het PersmuseumNieuws.
AN
De Stichting Vrienden van het Persmuseum stelt zich ten doel de bloei en de naamsbekendheid van het Persmuseum te bevorderen en extra inkomsten te verwerven ten behoeve van collectieaankopen en activiteiten.
N
A EL VE
Het Persmuseum is goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Het museum beschikt over een aangepast toilet en de expositieruimte bevindt zich op 0-niveau.
E AV
G IIS
G WE US UI UQ CR
Toegankelijkheid
Word of maak een Vriend(in)
N
45,00 55,00 32,50 45,00 67,50
N AA AL AM
€ € € € €
N PA
volwassenen+ Engels andere taal Universiteit/HBO Voortgezet Onderwijs VO met opdracht
H OT
M SEU MU GERKADE S R PE ZEEBUR
A LA EN TER EES
AN LA EO RN BO
Rondleidingen
EP
NEL NTUN
N VA
€ 55,- per groep, incl. lesmateriaal afhankelijk van educatief programma (zie www.persmuseum.nl)
R NT
Niels Beugeling Anouk Custers Peter van den Doel Ineke Eisma Frans de Lugt John van Miltenburg Sjoukje Posthuma Angelie Sens René Vos
Oplage:
2.000 verschijnt tenminste driemaal per jaar
Druk:
Drukkerij Bakker, Roelofarendsveen
Uitgever:
Persmuseum
ISSN nummer:
1569-0318
Het PersmuseumNieuws wordt gratis verstrekt aan Vrienden en relaties van het Persmuseum. In het Persmuseum zijn exemplaren kosteloos te verkrijgen. © Persmuseum
