MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
MuHKA persdossier
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA inhoud
SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur —Introductie —Gesprek Geeta Kapur & Irit Rogoff —Film programma: Ritwik Ghatak —Informatie kunstenaars —Informatie curators —Context —Lijst met werken —Beeldmateriaal
P
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
P3—27 P4 P6 P7 P8 P17 P19 P20 P24
LONELY AT THE TOP klankeffecten #1 Seamus Harahan —Introductie —CV Seamus Harahan —Lijst met werken —Beeldmateriaal
P28—32 P29 P30 P32 P32
MuHKAverwacht —PERMANENT REVOLUTION insert Sue De Beer —FANTASY interventie Koen van den Broek —IMOGEN STIDWORTHY —SLEUTELWOORDEN/GEDRAG
P33—36 P34 P34 P35 P36
MuHKAinfo —MuHKApraktisch —MuHKApartners
P37—39 P38 P39
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur 01.0204.05.08
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur 01.0204.05.08
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur is een tentoonstelling van moderne en hedendaagse kunst waarin het beeldhouwwerk Santhal Family van de Indiase kunstenaar Ramkinkar Baij centraal staat. Met India als uitgangspunt, ligt de tentoonstelling in het verlengde van eerdere MuHKA-projecten met een geografische focus: Alles onder de hemel [in de lente van 2004, rond China], Intertidal [in de winter van 2005, rond Vancouver] en Moussem [in de lente van 2007, rond Marokko]. Maar net als voornoemde projecten overstijgt SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur dit topografische gegeven en gaat de tentoonstelling over de bijzondere plaats die de sculptuur Santhal Family inneemt in de Indiase kunstgeschiedenis en de invloed die zij uitoefent, niet alleen op kunstenaars in India zelf, maar ook op Indiase kunstenaars in diaspora en op kunstenaars zonder Indiase roots. Ze overstijgt het format van een ‘Indiase’ kunsttentoonstelling en toont aan hoe vormen en ideeën landsgrenzen kunnen overschrijden door te wijzen op verbindingspunten in de wereldkunstgeschiedenis. Santhal Family wordt beschouwd als de eerste publieke, modernistische sculptuur van India en combineert de vormentaal van het modernisme en Oosterse tempelsculpturen en traditionele sculpturen met een bekommernis om de sociale realiteit aan de onderkant van de maatschappij. De sculptuur verbeeldt een familie uit de stam van de Santhal, migranten die met hun hele hebben en houden naar een nieuwe werkplek trekken. De sculptuur zelf is niet in de tentoonstelling opgenomen, maar de ideeën die ermee verbonden zijn, komen naar voren door middel van het werk verschillende kunstenaars. In een combinatie van archiefmateriaal en hedendaagse kunst, wil deze tentoonstelling aantonen dat Santhal Family beschouwd kan worden als een absoluut sleutelwerk binnen het modernisme en toont het de relevantie ervan aan voor het hedendaagse discours. Weinig bekend buiten India, was Ramkinkar Baij een revolutionair van zijn tijd, niet alleen omwille van zijn experimentele materiaalgebruik, maar ook omdat hij op een zeer ongedwongen manier elementen uit verschillende artistieke tradities in zijn werk samenbracht. Hij inspireerde zich zowel op zijn omgeving, India, als op het westen en putte uit de esthetiek van het modernisme en andere kunststromingen, oude tradities, populaire cultuur en het dagelijkse leven. De Indiase kunsthistoricus Geeta Kapur beschreef Baij als een ‘ondoctrinair anarchist’ en een ‘virtueel revolutionair’ die belangrijke doorbraken verwezenlijkte in de ontwikkeling van een modernistisch vocabularium. Vertrekpunt van de tentoonstelling is de provincie Bengalen, waar het standbeeld staat op de campus van Visva-Bharati University in Santiniketan en waar een nauw verband bestond tussen de linkse politieke vleugel en de culturele wereld. Communistische ideeën kregen hier vorm in beeldende kunst, literatuur, theater en film. Aan de hand van archiefmateriaal wordt gefocust op een periode in India die gekenmerkt wordt door de strijd voor onafhankelijkheid, de ervaring van migratie en hongersnood en op internationaal niveau het gevecht tegen fascisme. Daar omheen spelen hedendaagse, Indiase kunstenaars in op Santhal Family en wordt duidelijk hoe het leven in het subcontinent India in kunst tot uiting komt. Ten slotte staan ook Indiase kunstenaars in diaspora en niet-Indiase kunstenaars vanuit hun verder afgelegen standpunt stil bij het belang van het werk. SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur omvat niet alleen archiefmateriaal en bestaand werk; meer dan tien kunstenaars kregen van het MuHKA de opdracht om een nieuw werk te produceren. Bovendien kocht het museum een aantal werken aan: een aantal collages op papier van C.K. Rajan, die onlangs ook getoond werden op documenta 12 en tekeningen op papier van K.P. Krishnakumar. SANTHAL FAMILY werd geïnitieerd door Grant Watson, die de hedendaagse kunstscene al ongeveer vijftien jaar volgt. Watson werkte het project uit met Suman Gopinath – met wie hij eerder tentoonstellingen maakte voor Victoria and Albert Museum in Londen, Project Art Centre in Dublin en het Crafts Museum en New
P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Delhi – en Anshuman Dasgupta – die les geeft aan de Visva-Bharati University in Santiniketan en met wie hij bijna jaarlijks een samenwerking aangaat. De Poolse kunstenares Goshka Macuga verzorgt de inrichting van de tentoonstelling die moet bewerkstelligen dat de verschillende concepten en geschiedenissen die erin samenkomen ook voor het publiek inzichtelijk worden. De volledige 2de verdieping van het MuHKA zal voor SANTHAL FAMILY verbouwd worden. De tentoonstelling komt er op een moment dat er internationaal een grote belangstelling voor Indiase kunst betoond wordt. Niet alleen neemt de Indiase kunstmarkt momenteel een hoge vlucht, bovendien waren Indiase kunstenaars de afgelopen jaren vertegenwoordigd in belangrijke internationale tentoonstellingen. In documenta 12 was onder andere werk van Sheela Gowda, C.K. Rajan, Nasreen Mohamedi en Amar Kanwar te zien; Amrita Sher-Gil stelde in 2007 tentoon in Tate Modern; curator Suman Gopinath was betrokken bij de samenstelling van Horn Please, een tentoonstelling van Indiase kunst in Kunstmuseum Bern; in 2006 bracht Subcontingent: The Indian Subcontinent in Contemporary Art kunstenaars van het subcontinent India samen in een groepstentoonstelling in Turijn; en India Contemporary [Icon] was een Indiaas tentoonstellingsproject binnen de Biënnale van Venetië in 2005. En ook op de grote internationale kunstbeurzen wordt het werk van Indiase kunstenaars getoond: Khoj International Artists Association uit Dehli bracht Indiase kunstenaars zoals Subodh Gupta, Anita Dube, N. Pushpamala en Ravi Agarwal naar de Frieze Art Fair 2007 in Londen; Subodh Gupta was in 2006 aanwezig op Art Basel; en galerie Bodhi Art [die SANTHAL FAMILY financieel ondersteunt] was met zijn kunstenaars vertegenwoordigd op belangrijke kunstbeurzen zoals Art Chicago, ShContemporary Art Fair in Shanghai en Art Brussels. ____
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
> met werk van: Ramkinkar Baij, Santanu Bose, Matti Braun, Calcutta Art Research, Ritwik Ghatak, Sheela Gowda, Boran Handsa, N.S. Harsha, Reba Hore, I.P.T.A., Kerala radicals [Anita Dube, C.K. Rajan, K.R. Karunakaran, Alex Mathew, Reghunadhan K., Jyothi Basu, K.P. Krishnakumar], Valsan Koorma Kolleri, K.P. Krishnakumar, Goshka Macuga, Melvin Moti, Meera Mukherjee, The Otolith Group, Sudhir Patwardhan, Juan Perez Agirregoikoa, Ashim Purkayastha, C.K. Rajan, N.N. Rimzon, Raqs media collective, Ravi Shah, Vivan Sundaram, Klaus Weber > in 2008-2009 reist de tentoonstelling naar India > SANTHAL FAMILY is geproduceerd in samenwerking met Bodhi Art en wordt gesteund door de British Council, Kunststiftung NRW, Pauwels International, Provincie Antwerpen en Redevco > MuHKA is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en wordt gesteund door Provincie Antwerpen, Stad Antwerpen, de Nationale Loterij en Klara
PUBLICATIE Gepaard aan de tentoonstelling wordt de publicatie Santhal Family: Positions Around an Indian Sculpture uitgebracht, die samengesteld werd door Grant Watson, Monika Szewczyk en Anshuman Dasgupta. Deze omvat teksten die in opdracht geschreven werden door onder andere Will Bradley, Sivakumar en Stephen Morton, een kortverhaal van Mahasweta Devi en visuele essays van onder andere de kunstenaars Sunil Gupta, Matti Braun, Sheela Gowda, Juan Perez Agirregoikoa en Raqs Media Collective. ____ > taal: EN > ISBN: 978-907282832-3 > prijs: €18
P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA denkt
GESPREK GEETA KAPUR & IRIT ROGOFF ZA 02.02.08 om 14.00 Met Geeta Kapur [New Delhi] en Irit Rogoff [Londen] verwelkomt het MuHKA twee ‘grandes dames’ uit de internationale kunstwereld. Ze ontmoetten elkaar voor het eerst een jaar geleden in Santiniketan, India, naar aanleiding van een conferentie over de kunstenaar Ramkinkar Baij – wiens sculptuur Santhal Family centraal staat in de tentoonstelling SANTHAL FAMILY stellingen omtrent een Indiase sculptuur. Tussen beide kunsthistorici ontspon zich een geanimeerd gesprek over de verschillende vormen die het modernisme kan aannemen, over nationalisme en transnationalisme, over kunstgeschiedenis en beeldcultuur. We zijn verheugd dat beiden instemden om naar aanleiding van de tentoonstelling hun gedachtewisseling verder te zetten in het MuHKA.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Irit Rogoff Irit Rogoff is professor Visual Cultures aan Goldsmiths College, University of London waar ze het internationale onderzoeksproject Translating the Image: Cross-cultural Contemporary Arts leidt. Ze onderzoekt de publieks-participatie in hedendaagse kunstruimtes. Rogoff schrijft regelmatig over de overlappingen van hedendaagse kunst en kritische theorie, met een specifieke nadruk op kwes-ties omtrent kolonialisme, culturele verschillen en performativiteit. Zij is auteur van Terra Infirma - Geography’s Visual Culture [2000], en samen met Daniel Sherman co-redacteur van Museum Culture: Histories, Theories, Spectacles [1994]. Ze werkt momenteel aan de publicatie Looking Away - Participations in Visual Culture. Geeta Kapur Geeta Kapur is één van India’s meest vooraanstaande kunsthistorici. Naast meerdere kunstenaarsmonografieën en tentoonstellingscatalogi publiceerde ze de boeken Contemporary Indian Artists [Delhi, 1978] en When was Modernism: Essays on Contemporary Cultural Practice in India [Delhi, 2000], een bloemlezing van essays over kunst, film en cultuurwetenschappen in nationale - en derde wereld contexten. Een nieuwe reeks essays over representatie, media en curatorschap in een [Indiase] metropolitaanse omgeving verschijnt binnenkort onder de titel Iconographies for the Present [Delhi, 2008]. Als curator heeft ze - naast diverse tentoonstellingen in haar thuisland - ook het luik Bombay/Mumbai van de expositie Century City: Art and Culture in the Modern Metropolis, in Tate Modern [Londen, 2001] op haar naam staan en was ze verantwoordelijk voor het project subTerrain: artworks in the cityfold in het Haus der Kulturen der Welt [ Berlijn, 2003]. Ze maakte deel uit van de Internationale Jury van de 51ste Biënnale van Ventië en van de 9e Biënnale van Dakar in 2006. Ze is een van de oprichters-redacteurs van het Journal of Arts & Ideas en levert regelmatig bijdragen voor Third Text en Marg. Ze wordt wereldwijd uitgenodigd door universiteiten en musea voor lezingen en maakte deel uit van de wetenschappelijke staf van the Indian Institute of Advanced Study, Shimla, Clare Hall, University of Cambridge, Nehru Memorial Museum and Library of Delhi, the Jawaharlal Nehru University en the University of Delhi. ____
> het gesprek wordt vooraf gegaan door een brunch in het MuHKAFE [12.00], maar kan vanzelfsprekend ook zonder de brunch bijgewoond worden; reserveren is verplicht voor de brunch en kan via
[email protected] or +32 [0]3 260 99 90 > taal: EN > prijs €6 [gesprek + tentoonstelling] / €15 [gesprek + tentoonstelling] > locatie MuHKA auditorium, Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen
P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
FILM PROGRAMMA: RITWIK GHATAK Ritwik Ghatak [1925-1976] is één van India’s merkwaardigste filmmakers, niet zo bekend als Satyajit Ray en in zijn tijd onbegrepen, maar nu ironisch genoeg een cultfiguur in Bengalen. Hij stierf in 1976 en liet een uniek en onafhankelijk oeuvre achter. Ghatak was zwaar aangeslagen door de scheiding van India na de onafhankelijkheid in 1947 en het feit dat zijn streek [Bengalen] een deel werd van Pakistan. De noodlottige gevolgen hiervan voor de plaatselijke bevolking en zijn ervaringen als balling vormen het hoofdthema van zijn werk. Zijn films, waarin romantiek, melodrama en hartstochtelijke woede verweven zitten, geven een episch beeld van het tragische leven van kleine, ontwortelde gemeenschappen. Hij stond volledig buiten de mainstream van de Indiase cinema [Bollywood] en ontwikkelde een heel eigen stijl, beïnvloed door Indische toneeltradities en mythische archetypen. Ghatak is een van de weinig echt originele filmtalenten die India heeft voortgebracht, zei tijdgenoot en bewonderaar Ray, en J. Hoberman van de Village Voice vergeleek Ghataks stijl met de viscerale kracht van die van de Amerikaan Sam Fuller. ____
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
> locatie: MuHKA_media
MEGHE DHAKA TARA [Een ster in wolken gehuld ] DO 05.02.08 om 20.00
> IN 1960 > regie: Ritwik Ghatak > 126’ > Nederlandse titels
SUBARNAREKHA [The Golden Line] WO 06.02.08 om 20.00
> IN 1962 > regie: Ritwik Ghatak > 110’ > Nederlandse titels
TITASH EKTI NADIR NAM [De rivier Titash] DO 19.02.08 om 20.00
> IN 1973 > regie: Ritwik Ghatak > 159’ > Nederlandse titels
KOMAL GANDHAR [E-mineur] DO 28.02.08 om 20.00
> IN 1961 > regie: Ritwik Ghatak > 133’ > Engelse titels
JUKTI, TAKKO AAR GAPPO [Rede, debat en een verhaal] VR 29.02.08 om 20.00 > IN 1974 > regie: Ritwik Ghatak > 118’ > Engelse titels
RAMKINKAR BAJI: A PERSONALITY STUDY Nieuw werk in opdracht: Ghataks laatste film, een documentaire over Ramkinkar Baij, maakte hij zelf nooit af. In opdracht van het MuHKA werd de film afgemaakt door zijn zoon Ritaban Ghatak; deze film, Ramkinkar Baij: a personality study is doorlopend te zien in de tentoonstelling in het MuHKA.
P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
INFORMATIE KUNSTENAARS
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Ramkinkar Baij Geboren in Jugipara, op het platteland van Bengalen in 1906 – volgens officiële bronnen – in een familie van kappers; overleden in 1980. Ramkinkar Baij wordt beschouwd als één van de belangrijkste figuren binnen de moderne Indiase kunst, zowel voor zijn schilderijen als voor zijn sculpturen. Maar omwille van zijn historische bijdrage op het gebied van de publieke sculptuur in India, herinnert men hem zich vooral als beeldhouwer en met name voor de reeks monumentale beelden die hij maakte voor de campus van Kala Bhavan in Santiniketan. Omdat zijn familie daarvoor niet de financiële middelen had, moest Baij zijn opleiding afbreken. Hij putte energie uit het vakwerk en kunsttraditie waarmee hij omringd werd en leerde in eerste instantie van de lokale vakmannen die religieuze beelden maakten en van boekillustraties. Na deze informele scholing en de zeer succesvolle autodidactische aanvang van zijn carrière, kwam hij uiteindelijk in 1925 in Tagores Santiniketan terecht, waar hij zou blijven tot zijn dood in 1980. Baij wordt beschouwd als zeer innovatief, de personificatie van een hedendaagse kunstenaar, met een geest die openstond voor de invloed van de internationale kunstwereld en tegelijk ook aandacht voor de vraagstellingen die opgeworpen werden door zijn onmiddellijke omgeving. De onderwerpen van zijn publieke sculpturen kwamen voort uit wat er in Santiniketan speelde – ze zijn tegelijk lokaal van toon en internationaal, in hun vorm, thematiek en de heel directe manier waarop die tot uitdrukking kwam. [naar een tekst van Anshuman Dasgupta] Santanu Bose °1967 in Kalyani, West Bengalen, India. Santanu Bose is acteur en theater directeur. Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling maakte acteur-regisseur Santanu Bose een experimenteel cinematografisch werk dat Mahasweta Devi’s Hajar Churashir Ma [Mother of 1084] [1974] als leidraad neemt. De novelle is een antwoord op de boerenopstand die in 1967 op gang werd gebracht door de maoïstische Naxalietenbeweging. Toen de moordpartijen en de toe-eigening van land toenamen, kwam deze beweging in een stroomversnelling terecht en verspreidde het gedachtegoed zich naar de steden. De Indiase staat nam echter snel maatregelen en de jaren 1971-1972 werden getekend door een repressiecampagne en geweld tegen de opstand. Devi’s roman gaat over de emotionele strijd van een moeder die de betrokkenheid van haar zoon bij de Naxalieten tracht te begrijpen. Mahasweta Devi wordt erkend als één van India’s meest vooraanstaande auteurs, wiens werk een officieuze geschiedenis van de Naxalietenbeweging vertelt. Haar spitse, krachtige, satirische fictie kent een wereldwijde erkenning. Devi is tevens bekend als activiste voor van rechten ontnomen tribale gemeenschappen. Matti Braun °1968 in Berlin, woont en werkt in Keulen. De Duits-Finse kunstenaar Matti Braun is geïnteresseerd in wat hij zelf ‘culturele misverstanden’ noemt. In het verlengde van zijn persoonlijke interesse, onderzoekt hij in zijn werk het proces waarbij kunst- en handwerk vanuit één cultuur in contact komt met dat van een andere cultuur en door een verandering van betekenis misbegrepen wordt. Gefascineerd door de manier waarop objecten een bepaalde waarde meekrijgen en uitgewisseld worden, voert Braun een diepgaand onderzoek naar het ontstaan en gebruik van culturele producten. In 2003 kopieerde Braun een reeks traditionele Aziatische kleden, die Patola genoemd worden en op een zeer complexe en arbeidsintensieve manier tot stand komen. Het kost twee mensen zes maanden om een Patola te maken en ze worden dan ook vooral voor export geproduceerd, met verschillende patronen naar gelang de vraag van de markt. Omdat de vraag groter is dan het aanbod, worden er veel namaak Patola geproduceerd, waarnaar Braun met zijn kopies, gemaakt met silkscreen, refereert. Braun’s werk werd opgenomen in groepstentoonstellingen doorheen heel Europa waaronder P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Multiple Exposure, Galerie im Taxispalais, Innsbruck, Oostenrijk [2003], ARS 01, Kiasma, Museum of Contemporary Art, Helsinki [2001] en Superca, Stedelijk Museum Bureau, Amsterdam [1999]. Braun had solo tentoonstellingen in The Showroom, Londen, de Kunstverein Freiburg [2003], BQ, Cologne [2002] en Project Art Centre Dublin [2005]. Nieuw werk in opdracht: in deze tentoonstelling toont Braun de resultaten van zijn bezoek aan Santiniketan, waar het beeld Santhal Family van Ramkinkar Baij staat. De kunstenaar vormt een heuvel met zand dat hij uit Santiniketan liet overbrengen.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Calcutta Art Research Internationaal ‘artist in residence’ programma dat in 2005 in Calcutta opgezet werd. Calcutta Art Research is het resultaat van de gezamenlijke inspanningen van kunstenaar Praneet Soi en curator Anders Kreuger. Het programma haalt gerenommeerde kunstenaars naar Calcutta om research te doen en werk te maken en wil de stad en zijn cultuur zo zichtbaar maken binnen de internationale kunstwereld. Calcutta Art Research houdt kantoor in Calcutta en werkt samen met verschillende Indiase en internationale organisaties om zijn activiteiten mogelijk te maken. Het project bestaat uit twee programma’s: het ‘Interactive Interpretative Archive Project’ [IIAP] en het ‘International Visiting Artist Program’ [IVAP]. Het IIAP is hiervan het belangrijkste: het nodigt lokale en internationale kunstenaars uit om de stad te documenteren zoals dat in een regulier archief nooit zou gebeuren. In de tentoonstelling wordt audiovisueel archiefmateriaal over Calcutta getoond. [Praneet Soi is een Indiase kunstenaar die in Amsterdam en Calcutta woont; de Zweed Anders Kreuger is freelance curator en publicist ]. Ritwik Ghatak Regisseur, °1925 in Dhaka in Oost Bengalen; overleden in 1976. In aanvulling op de tentoonstelling staat in MuHKA_media in februari een reeks films van Ritwik Ghatak op het programma. Nieuw werk in opdracht: zijn laatste film, een documentaire over Ramkinkar Baij, maakte Ghatak nooit af; voor deze tentoonstelling gaf het MuHKA zijn zoon Ritaban Ghatak de opdracht de film te vervolledigen op basis van het originele script en de originele rushes en soundtrack. Sheela Gowda °1957 in Bhadravati, India, woont en werkt in Bangalore, India. Sheela Gowda studeerde schilderkunst aan Ken School of Art, Bangalore, Vishwabharati University, Santiniketan en Royal College of Art, London. Haar vroege schilderijen werden beïnvloed door het werk van haar mentor K.G. Subramanyan en latere schilderijen door dat van Nalini Malani. In 1992 begon Gowda koeienstront en ander materiaal zoals kumkum, papier, bedrukt textiel en houtskool te gebruiken in haar werk, in reactie op de politieke situatie in India op dat moment en om een volledig samengaan van beeld en materiaal tot stand te brengen. Zo wilde ze bovendien de lokale wortels van haar werk benadrukken en haar solidariteit betonen met de vrouwen die met deze materialen werken. In haar werk gaan moderne esthetiek en locale tradities sindsdien hand in hand. Gowda gebruikt de materialen die symbolisch en emotioneel met het dagelijkse leven en met rituelen verbonden zijn in schilderkunstig werk en in installaties. Gowda stelde onder andere tentoon op documenta 12, Kassel [2007], Bose Pacia Gallery, New York [2006], Gallery Ske, Bangalore [2004], Walker Art Center, Minneapolis [2003], Project Art Centre Dublin [2003]. Nieuw werk in opdracht: voor SANTHAL FAMILY bouwt ze een installatie bestaande uit onder andere ijzeren vaten die door stapel- en snijwerk en verwijzen naar een sloppenwijk waar migrantenarbeiders vaak wonen.
P
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Boran Handsa Boran Handsa werd geboren in een dorp dichtbij Santiniketan, waar de universiteit lag die gesticht werd door Rabindranath Tagore. Hij behoort tot de Santhal, één van de stammen van India. Een interesse in het maken van klei sculpturen dreef hem naar Kala Bhavan, de kunstfaculteit van Santiniketan. Hier haalde hij begin jaren ’90 zijn bachelor graad in de beeldhouwkunst. Handsa’s werk wordt gekenmerkt door het gebruik van vormen – hij maakt met name van menselijke figuren. Nieuw werk in opdracht: in opdracht van het MuHKA maakte Handsa sculpturale portretten van beroemde Santhal zoals de legendarische Sidhu die in de jaren 1850 een opstand tegen de Britten leidde. In de tentoonstelling wordt een reeks van vijf van dit soort terracottabeelden getoond.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
N.S. Harsha °1969 in Mysore, India; woont en werkt in Mysore. Het oeuvre van N.S. Harsha bestaat uit schilderijen, omvangrijke installaties en gemeenschapsprojecten, die vaak samen met kinderen gedaan worden. Terwijl andere jonge, ambitieuze kunstenaars naar Delhi of Mumbai gegaan zouden zijn, keerde Harsha terug naar zijn geboortestad Mysore, toen hij in 1995 eenmaal afgestudeerd was aan de kunstacademie van Baroda. Ver van het centrum van de kunstwereld doet hij sindsdien in dit historische, Zuid-Indiase stadje zijn inspiratie op. Harsha toont aspecten van het Indiase leven, de eigenaardigheden ervan, de hardnekkige problemen, de betovering en de humor zo dat de volgende generatie Indiase mensen ervan kan leren. Geïnspireerd door Indiase miniatuurschilderkunst, volkskunst en de moderne Indiase verteltraditie, zit in zijn werk ook politiek commentaar verweven. Stylistisch lijken de beelden die hij neerzet op de illustraties van educatieve kinderboeken: ze zijn schematisch, didactisch en tot minimale vormen gereduceerd. Recent nam Harsha onder andere deel aan tentoonstellingen in City Park, Project Art Centre, Dublin, Ireland [2003] en Another Passage to India, Ethnography Museum, Geneva, Switzerland [2004], Wanchai- Hong Kong International Artists Workshops, Hong Kong [2005], Contemporary Art Fair, Shanghai [2007]. Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling maakt N.S. Harsha een grootschalige geschilderde installatie geïnspireerd op de problematiek van de liberalisering van de economie in India en de moeilijkheden waarmee landbouwers te kampen hebben. Reba Hore °1926, in West Bengalen. Reba Hore studeerde af aan de Calcutta University in 1946 en aan de Government College of Art, Calcutta in 1949. Ze woonde en werkte in Calcutta, New Delhi en Santiniketan. Doorheen de jaren maakte ze werk in olie op doek, aquarelverf, was en terracotta… Tijdens haar periode aan Asutosh college raakte ze betrokken bij de studentenbeweging die het land in zijn greep had en combineerde ze haar studie met activiteiten zoals stakingen en meetings. Met klasgenoten vormde ze een groep om dorpsvrouwen op te leiden. En in Sonarpur begon ze een openbare bibliotheek. De oorlog en hongersnood maakten Hore politiek bewust en deden haar bovendien beslissen om te gaan schilderen. Voor de tentoonstelling werden enkele van haar beelden uit klei geselecteerd. Ze zijn gevormd volgens de ‘chappati’-methode, waarbij de kunstenares vertrekt vanuit eenzelfde basisvorm, namelijk een ronde schijf. Deze schijf boetseert ze naar een idee of gedachte. Dit kan een figuur of een dier zijn. Voor Reba Hore is kunst een vorm van zelfexpressie en een politieke stelling over de wereld. Hore verwerkt in kunstwerken voortdurend elementen uit haar leefomgeving.
P10
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
I.P.T.A. De I.P.T.A. ontstond tijdens een cruciale fase in de 20ste-eeuwse Indiase geschiedenis. Gebeurtenissen zoals WO II, de hongersnood van 1943 en de strijd voor onafhankelijkheid, vormden de achtergrond waartegen ze tot leven kwam als onderdeel van het Culturele Front van de Communistische Partij van India [C.P.I.]. Het gezelschap kaartte netelige en vaak contradictoire kwesties aan van dekolonisatie, de strijd tegen het fascisme en armoede. Bijvoorbeeld in zijn toneelstuk Nabanna [Oogst], waarin de verhongering van de bevolking schril contrasteert met het gegeven dat een goede oogst volledig naar de militaire kracht verdwijnt. Als een typisch Indiaas fenomeen, dat succes had in Bengalen, Maharashtra, Uttar Pradesh en Punjab, incorporeerde de I.P.T.A. niet alleen de jeugd van de studentenvleugel van de C.P.I., maar ook doorwinterde theatermensen zoals Bijan Bhattacharyya, Tripti Mitra, Sambhu Mitra en Ritwik Ghatak. In de jaren 1943-1948 vierde het gezelschap haar hoogtijdagen. Grafisch ontwerpster Julie Peeters maakte voor deze tentoonstelling een reeks posters, die elementen uit het I.P.T.A.-archief en het oorspronkelijk posterontwerp voor Nabanna omvatten.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Kerala Radicals De Kerala Radicals [met o.a. Anita Dube, C.K. Rajan, K.R. Karunakaran, Alex Mathew, Reghunadhan K., Jyothi Basu, K.P. Krishnakumar] werd een coherente kunstenaarsgroep tijdens de tweede helft van de jaren ’80. Dit in Baroda, aan het Departement Beeldende Kunsten van de M.S. Universiteit. Ingeschreven in een linkse traditie, protesteerden ze tegen het conservatisme van de kunstwereld. Als groep namen ze deel aan tentoonstellingen zoals Questions and Dialogues in Baroda in 1987. Eveneens dat jaar kwamen ze naar buiten met Artists United Against a Regressive Visual Sensibility, een manifest, geschreven door Anita Dube. Nieuw werk in opdracht: MuHKA nodigde leden van de groep uit om het werk Thief [1985] gemaakt door K.P. Krishnakumar [de groepsleider die in 1989 stierf] te reconstrueren. Het beeldhouwwerk wordt getoond in combinatie met een documentaire over het creatieproces. Daarnaast worden er kunstwerken en archiefstukken getoond die tijdens dezelfde en daaropvolgende periodes gemaakt zijn door kunstenaars van de Kerala Radicals. Valsan Koorma Kolleri °1953 in Pattiam, Malabar. Valsan Koorma Kolleri is één van India’s belangrijkste hedendaagse kunstenaars. Opgeleid in Madras, Baroda en Parijs, maakte hij in de jaren ’70 [een periode die hij zelf ‘Stone Age’ noemt] werk van klei, bamboo en stenen. In de eerste plaats beeldhouwer, heeft hij een omvangrijk oeuvre opgebouwd dat teruggaat tot de jaren ’70. Niettemin bestaan er maar weinig voorbeelden van zijn sculpturen: veel van zijn werken zijn vergaan of uit elkaar gehaald. Dit efemere karakter tekent zijn werk. Het oeuvre is wel gedocumenteerd in de eigen collectie van duizenden dia’s van de kunstenaar. Kolleri beschouwt ze als integraal onderdeel van zijn werk en gebruikt ze in de lezingen die hij houdt. Kolleri werkt met materiaal dat in zijn omgeving voorhanden is; zijn sculpturen en installaties komen voort uit de omstandigheden zoals ze zijn op het moment dat hij ze maakt. De kunstenaar heeft gewoond en gewerkt in verschillende regio’s van India en ook in het Westen en zijn werk ontstaat dan ook op verschillende plekken. Recent maakte hij een tuin rond het archeologisch museum van Trissur, Kerala in samenwerking met een architect en een tuinman; zijn werk bestond erin een aantal paden aan te leggen, zitgelegenheid te creëren en sculpturale ingrepen te verzorgen, aansluitend bij het ontwerp van de locatie, de bomen die er staan en de gebouwen. Momenteel werkt hij aan het project Drain Age, dat op verschillende manieren reflecteert op de groeiende watertekorten in India en waarin een oplossing aangedragen wordt in de vorm van het oogsten van water. Recente solotentoonstellingen: Pillar to Post, Bodhi Space, Mumbai [2007], New Clearage [Retrospective as Artwork], Talwar Gallery, New York [2007], New Bronze, Anant Art Gallery, New Delhi [2006], New Clearage [Retrospective as Artwork], Anant Art Gallery, Noida [2005], Retrospective as Artwork, Project Arts Centre, Dublin, Ireland [2005].
P11
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Nieuw werk in opdracht: de kunstenaar creëert voor de tentoonstelling een sculpturale omgeving in de vorm van een S-vorm in lateriet. Deze refereert naar Shilpapaddiam, een internationaal centrum voor beeldhouwkunst met ateliers, verblijfplaatsen en een tentoonstellingsruimte, dat Kolleri momenteel in Kerala bouwt.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
K.P. Krishnakumar K.P. Krishnakumar studeerde schilderkunst aan het Trivandrum College of Art in Baroda, maar is vooral gekend voor zijn sculpturen. Hij wordt wel beschouwd als de leider van de Kerala Radicals destijds. Anita Dube zei in 1985 over zijn werk: “Krishnakumar works swiftly in a kind of inspired frenzy, sometimes modelling a life-size figure in clay in two days. He also prefers direct cement or plaster, and a monumental scale… A recent sculpture of a standing nude man, called The Thief, is a kind of self-portrait: a new surge of life and will, challenging and aggressive.” The Thief werd een belangrijk werk: Krishnakumar zou dezelfde stijl gebruiken in Young Man en The Boatman, waarin het sociale aspect van kunst in de publieke ruimte gecombineerd werd met een persoonlijke toon die door klasse en plaats bepaald werd. Krishnakumar pleegde in 1989 zelfmoord. De Kerala Radicals hielden na zijn dood op te bestaan. Het MuHKA kocht een reeks werken op papier aan van K.P. Krishnakumar, die getoond zal worden in SANTHAL FAMILY. Goschka Macuga °1967 in Polen, woont en werkt in Londen. Goshka Macuga onderzoekt in haar installaties de conventies van het archiveren, van tentoonstellingen maken en van de vormgeving in musea. Haar sculpturale omgevingen omvatten vaak werk van andere kunstenaars in onverwachte opstellingen en zeer diverse objecten zoals boeken, souvenirs, papiertjes en knipsels, kunstvoorwerpen en rariteiten – zonder dat er gelet is op de historische classificatie ervan of op de verschillen in waarde. Zo laat Macuga de grenzen tussen verzamelaar, curator en kunstenaar vervagen. Feitelijk is de manier waarop ze selecteert haar medium en worden haar tentoonstellingen geëxposeerde stukken op zichzelf. Door nieuwe verbanden aan te brengen tussen het samengebrachte materiaal haalt Macuga de conventionele manier waarop dit normaal gezien ‘gelezen’ zou worden overhoop. Door zich tijdelijk het materiaal toe te eigenen suggereert ze nieuwe mogelijkheden en alternatieve verhaallijnen. Macuga orkestreert haar opstellingen altijd zeer nauwkeurig. Haar installaties zijn ‘site specific’ en staan vaak in relatie tot de fysieke kenmerken van een ruimte. Ze bootsen traditionele modellen van tonen na, zoals rariteitenkabinetten, bibliotheken, musea of galeries. De flamboyante en theatrale manier van tonen die Macuga’s werk karakteriseert, geeft hieraan echter een persoonlijke en hedendaagse toon. Macuga blaast haar excentrieke samenstellingen van onbezielde objecten leven in; haar nieuwsgierigheid betreft niet alleen de louter formele en materiële appreciatie van deze objecten, maar een interesse in menselijke relaties. Recente solotentoonstellingen van Macuga zijn: What’s In a Name, Andrew Kreps Gallery, New York [2007], Art in Relation, Tate Brittain [2007], Mula sem Cabeça [Headless Mule], How to Live Together, 27th São Paulo Biennial [2006], Sleep of Ulro, A Foundation, Liverpool [2006], Goshka Macuga, Kate MacGarry, London [2005], Kabinett der Abstraction, Bloomberg Space, London [2003], Picture Room, Gasworks Gallery , London [2003], Friendship of the Peoples, Project Art Centre Dublin [2002]. [fragment uit een essay van Rachel Tant voor Tate Britain] Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling reconstrueert Macuga een deel van de kunstcampus Kala Bhavan in Santiniketan aan de hand van sculpturen van studenten en van Ramkinkar Baij. De sculpturen worden getoond in combinatie met zitbanken en andere elementen die de plaatselijke omgeving ensceneren. Hiermee wordt de sfeer van Kala Bhavan in het museum binnengebracht. Macuga verzorgt daarnaast de vormgeving van de tentoonstelling. P12
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Melvin Moti °1977, woont en werkt in Rotterdam. Op nadrukkelijk verzoek van de kunstenaar kunnen we helaas geen informatie geven over zijn werk in het algemeen. Nieuw werk in opdracht: Moti’s werk in de tentoonstelling is een reflectie op het proces van kijken naar India en Calcutta via systemen die in deze museumpresentaties te ontdekken zijn. Het werk handelt over de [on]mogelijkheid van het zien en de problematiek van het beschrijven van ervaringen. Het is gemaakt in opdracht van het MuHKA en in samenwerking met Calcutta Art Research.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Meera Mukherjee °1923 in Calcutta, India; overleden in 1998. Op 14-jarige leeftijd begon Meera Mukherjee kunstonderwijs te volgen aan de Indian Society of Oriental Art; ze studeerde hier tot 1941. Na een korte onderbreking volgde ze opnieuw kunstonderwijs aan de Delhi Polytechnic in 1947. Ze haalde een diploma in de schilderkunst, grafiek en beeldhouwkunst en werkte vervolgens voor de beroemde Indonesische schilder Effendi die ‘state guest’ was in India en in Santiniketan woonde en werkte. Mukherjee ging in 1953 naar Duitsland om in München schilderkunst te studeren, maar veranderde een jaar later van studierichting en ging verder in de beeldhouwkunst. Ze keerde terug naar India nadat ze haar studie beëindigd had in 1956. Vanaf 1960 verdiepte ze zich in technieken om metalen gietmallen te maken en ook in het maken van mallen voor klassieke Indiase sculpturen. In 1960 had Mukherjee haar eerste tentoonstelling. Ze gebruikte destijds het ‘cire perdu’ proces om haar beelden te gieten. Sterk beïnvloed door de Dhokra beeldhouwers van Bastar in Madhya Pradesh, perfectioneerde Mukherjee hun techniek tot een volledig eigen techniek om bronzen te maken. Ze ontwikkelde bovendien een iconografie die uniek was. Haar werk refereert naar ervaringen uit de hedendaagse geschiedenis, die ze vaak naar haar eigen hand zet omwille van haar zorg voor het leven zoals dat zich afspeelt in de onderste laag van de samenleving. In de tentoonstelling is borduurwerk opgenomen dat gebaseerd is op tekeningen die kinderen maakte tijdens een workshop. The Otolith Group De Otolith Group [Kodwo Eshun, Anjalika Sagar] werd opgericht in 2002, door Anjalika Sagar en Kodwo Eshun, samen met kunstenaar Richard Couzin. De naam van het collectief komt van ‘otolith’, een klein onderdeeltje van het middenoor dat ons helpt ons evenwicht te houden en ons in de ruimte voort te bewegen. Anjalika Sagar studeerde sociale antropologie aan de University of London School of Oriental and African Studies. Behalve de Otolith Group zette ze ook het onafhankelijke nieuws-netwerk Multitudes op in 2002. Ze is geïnteresseerd in filmische verhalen en het verband tussen beeld, tekst en geluid. Sagar werkt als curator, moderator, publicist, film- en videoregisseur en fotograaf. Haar uitgebreide oeuvre was te zien in tentoonstellingen over de hele wereld. Kodwo Eshun studeerde Engelse literatuur aan de Oxford University. Hij werkt als publicist curator, moderator en schrijft regelmatig bijdrages voor internationale conferenties en symposia over audiovisuele archieven en de ‘archeologisatie’ van de toekomst. Hij schreef het welbekende boek More Brilliant Than The Sun: Adventures in Sonic Fiction [Quartet, 1998] en stukken van zijn hand verschijnen regelmatig in verschillende tijdschriften, zoals Frieze, Wire en Sight and Sound. De samenwerking van de leden van de Otolith Group resulteerde in 2003 in Otolith I, een film essay over de potentiële waarde van archief materiaal en de poëzie van het gemediatiseerde geheugen. ‘Het archief’ en ‘de toekomst’ zijn concepten die een sleutelrol spelen in het werk van de Otolith Group. Samen met de discussie platforms over de hedendaagse kunstpraktijk waarbij zij als curator betrokken zijn, zien Sagar en Eshun hun werk voor de Otolith Group als een basis voor verder onderzoek met beeld, geluid, tekst en objecten.
P13
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Recent heeft de Otolith Group werk getoond in Stedelijk Museum, Amsterdam, Project Arts Centre, Dublin [2006/7], Seville Biennial, Seville, 2nd ICP Triennial of Photography and Video, New York, the Hayward Gallery, London, Fondazione Sandretto Rebaudengo, Turin, the Tate Triennial, London [2006], Cornerhouse, Manchester [2005] en Transmediale, Berlin [2004]. Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling maakt de groep een nieuw werk waarin mensen die leven in de West Bank in de Palestijnse Autonome Bezette Gebieden stukken uit Pasolini’s L’odore del India voorlezen. Dit boek van Pasolini vormt het uitgangspunt voor een onderzoek naar onze gedachten en fantasieën over het Verre Oosten. Daarnaast is het werk een portret van het leven in een politiek geladen omgeving.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Sudhir Patwardhan °1949 Pune, leeft en werkt in Thane, nabij Mumbai. Sudhir Patwardhan studeerde geneeskunde en was geruime tijd werkzaam als radioloog. Patwardan behoort tot de generatie kunstenaars uit de jaren 1970 en 1980 die focust op de lokale kunsttraditie. De kunstenaar inspireert zich op het leven van eenvoudige mensen en hun strijd om een waardig bestaan op te bouwen binnen een vijandige stedelijke omgeving. Patwardan werkt hoofdzakelijk met traditionele technieken zoals tekenen en schilderen. Hij creëert intieme en panoramische portretten van de stad Mumbai en zijn inwoners. Patwardhan stelde zijn werk voor het eerst tentoon in 1974. Sinds zijn eerste solotentoonstelling in 1979 wordt zijn werk regelmatig getoond op verschillende plekken in India en ver daarbuiten. Hij nam deel aan tentoonstellingen als Century City in de Tate Modern, [2001], Edge of Desire in Perth en New York [2004], in Bose Pacia, New York [2006], Gateway Bombay in het Peabody Museum, Salem, Mass. USA en Horn Please in het Kunstmuseum, Bern [2007]. Het MuHKA toont voor het eerst fotografische studies van de kunstenaar, welke hij gebruikt als basis voor zijn schilderijen. In dit werk drukt hij zijn bekommernis uit over de impact van de stad op de natuur. Juan Perez Agirregoikoa °1963, leeft en werkt in Parijs en San Sebastian. Juan Perez Agirregoikoa onderzoekt de overdracht van informatie en ideeën tussen mensen en culturen. Hoewel zijn aquarels en vlaggen en banners vrolijk van kleur zijn, gaan ze over serieuze onderwerpen zoals het geweld in de hedendaagse maatschappij en vertonen ze een bijtende humor. Van deze banners zegt de kunstenaar zelf: “Ik begon banners te maken op een moment dat ik als kunstenaar geen ruimte vond waar ik mijn werk kon tonen. Het systeem van demonstreren bleek hiervoor een oplossing te zijn. Je gaat de straat op met een stuk canvas en je zegt wat je maar wilt.” In Perez Agirregoikoa’s werk zijn verschillende levels te onderkennen: je moet zijn aquarels en banners meermaals zien om zijn combinatie van traditionele technieken en zeer actuele onderwerpen te onderkennen. Juan Perez Agirregoikoa’s werk was te zien in solo- en groepstentoonstellingen zoals Arco, Salvador Díaz Gallery, Madrid [2005], Gabinete Abstracto, Sala Rekalde, Bilbao [2005], Tonto el que lo lea, La casa encendida, Madrid [2005], Puede un Heavy ser calvo?, Art on paper, Madrid [2005], Supersensibility, Salvador Díaz Gallery [2005], drawings at BM gallery, Buenos Aires, Marin Prize Space Julio Gonzalez, Arcueil, Palais de Tokio, Paris [2004], Berlin - Istanbul vice versa, Künsterlhaus Bethanien, Berlin [2004], Gure artea, Montehermoso, Gazteiz [2004]. Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling maakte de kunstenaar een reeks aquarellen van het beeldhouwwerk Santhal Family. Hierin ligt zowel de interesse van de kunstenaar voor het onderwerp [de sculptuur] vervat, als zijn bezorgheid over het feit dat hij van op afstand een representatie maakt van een werk. Daarnaast toont hij aquarellen over protestbewegingen en demonstraties, die verwijzen naar zijn eigen context als politiek activist.
P14
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Ashim Purkayastha °1967 in Digboi, Assam, leeft en werkt in New Dehli. Purkayastha groeide op in de oliestad Digboi in Assam en volgde een kunstopleiding in Santiniketan. De schilder Jogen Chowdhury was zijn leermeester. Ashim Purkayastha beschouwt zichzelf sociaal activist en schilder. Hij brengt de trauma’s en problemen die in zijn geboortestreek Assam het leven bepalen weer tot leven op canvas. Hij prikkelt de toeschouwers met uitdagende schilderijen, foto’s en installaties. Met zijn werk levert hij kritiek op de gevestigde orde. Zijn werk werd eerder getoond in solo- en groepstentoonstellingen als Borderline, Rabindra Bhavan, LKA, New Delhi [2006], Anant Art Gallery, Kolkata [2006], Anant Art Gallery, New Delhi [2006], Dilli Dilwalon Ki, Visual Arts Gallery [2006], Habitat Centre [2006], Anant Art Gallery, New Delhi [2006], Subcontingent, The Indian Subcontinent in Contemporary Art, curators: Ilaria Bonacossa & Francesco Manacorda, Fondazione Sandretto Re Rebaudengo, Torino, Italy [2006], Attached Wings, Sakshi Gallery, Mumbai [2004-2005], Sridharani Art Gallery, New Delhi [2004-2005]. Nieuw werk in opdracht: Purkayastha’s werk in de tentoonstelling is een selectie van zijn verzameling geldbriefjes waarop de afbeelding van Gandhi is bewerkt en/of gevandaliseerd. Het gebruik van de afbeelding van deze leider [die armoede tot een deugd maakte] op geldbriefjes, is in contradictie met Gandhi en diens idealen.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
C.K. Rajan °1960 in Kerala, India, leeft in Hyderabad, India. C.K. Rajan stelt collages op papier samen met foto’s uit populaire kranten en tijdschriften. Het is een reactie op de heersende beeldcultuur in onze maatschappij waarmee hij tegelijkertijd alludeert op de discrepantie tussen rijk en arm in de steden en de grote verschillen in ontwikkelingsniveau tussen de steden en de landelijke gebieden. In zijn werk smelten - net als in zijn leefwereld - de pre- en de post-industriële samenleving samen. Hij maakt een bevreemdende mix tussen het alledaagse rurale leven wars van enige technologie en het hoogtechnische. Rajan’s werk reveleert ook de spanningen die ontstaan in deze maatschappij van uitersten, zoals geweld dat steeds dreigt uit te breken en onderdeel gaat uitmaken van het gewone bestaan. Rajan trad toe tot het kunstenaarscollectief Kerala Radical’s, dat zich in de jaren ’80 vormde rond de figuur van K.P. Krishnakumar. Met de ontbinding van het collectief - na Krishnakumar’s zelfmoord in 1989 – en het opkomen van de vrije markt economie vonden een aantal van deze kunstenaars uiteindelijk hun eigen artistieke stem. Bij Rajan ontwikkelde deze zich tussen 1992 – 96 in meerdere reeksen allegorische collages, waarin speculatie, hebzucht, delirium en de menselijke status in een opkomende economische natie centraal komen te staan. Het MuHKA kocht verschillende van zijn collages. Ze werden voor het eerst getoond tijdens documenta 12 en maken nu deel uit van de tentoonstelling. N.N. Rimzon °1957 Kakkoor, Kerala, India Beeldhouwer N.N. Rimzon leeft en werkt in Kerala. In zijn beginjaren maakte hij deel uit van de Kerala Radicals. Ondertussen is hij uitgegroeid tot een van India’s belangrijkste kunstenaars. In zijn figuratieve sculpturen combineert hij traditionele elementen zoals verwijzingen naar jaïnistische beelden met een hedendaagse politieke commentaar op India. Raqs Media Collective Opgericht in 1992, Delhi, India. Raqs Media Collective is een groep van onafhankelijke mediabeoefenaars, Jeebesh Bagchi, Monica Narula en Shuddhabrata Sengupta, gevestigd in het Centre for the Study of Developing Societies in Delhi. Raqs is een woord dat in het Perzisch, Arabisch en Urdu gebruikt wordt om de trance van de “wervelende dervishes” te omschrijven. De leden van Raqs Media Collective zijn zowel actief als kunstenaars, mediabeoefenaars, curators, onderzoekers en editors. Hun werk interpreteert de interactie van stedelijke ruimtes en wereldwijde circuits die P15
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
zichtbaar zijn in Delhi. Hierbij maken ze gebruik van beeld, geluid, performance, installatie en tekst. Raqs toonde eerder al werk in het Kunstmuseum [Bern], het Museum für Kommunikation [Frankfurt], de Bose Pacia Gallery [New York], op de biënnales van Liverpool [2004], Ogaki [2006] en Venice [2003 en 2005], documenta 11 [Kassel] en tijdens de tentoonstelling Academy, learning from Art in het MuHKA [2006]. Voor deze tentoonstelling focust de groep op het werk Yakhsa en Yakhsi van Ramkinkar Baij, een sculptuur die hij in opdracht van de overheid maakte en die bij de ingang van de Federal Reserve Bank of India staat. Raqs onderzoekt in een multimedia installatie het kunstwerk Yaksha en Yakshi in zijn gelaagdheid [de ironie van dit autoritaire gebaar van een kunstenaar die zich tegen het establishment keerde].
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Ravi Shah °1978, leeft en werkt in Benson Town, Bangalore. Ravi Shah kerft houten figuren die de ongedwongenheid van het leven van elke dag uitstralen. De hoofden en levensgrote figuren zijn volgens de traditionele houtbewerkingtechnieken uitgewerkt. Het zijn zelfportretten, portretten van kunstenaars en vrienden of portretten van mythische figuren. Zijn werk was tot nog toe enkel te zien in India in Bangalore, New Delhi en Bombay. Vivan Sundaram °1943, Simla, India. Vivan Sundaram volgde zijn opleiding als schilder en graficus aan de M.S. Universiteit te Baroda en de Slad school of Art in Londen. Sundaram wordt beschouwd als pionier voor de installatiekunst in India. De film in de tentoonstelling handelt over het leven in Calcutta in koloniale en postkoloniale tijden. Het werk verwijst naar films van Satyajit Ray en Ritwik Ghatak, naar migrantenarbeid in een mise-en-scène van gevoelens. Deze wordt getoond in combinatie met de kortfilm The Brief Ascension of Marian Hussain van de kunstenaar. Klaus Weber °1967, Sigmaringen, Duitsland, leeft en werkt in Berlijn. Klaus Weber heeft interesse voor de verstoring van de openbare ruimte, vaak door biologische processen zoals kleine hoeveelheden paddenstoelensporen op pasgegoten asfalt of een lsd-fontein die de voorbijgangers intoxiceert. Recente soloprojecten van Klaus Weber zijn ondermeer Shape of the Ape, Andrew Kreps Gallery, New York [2007], The Big Giving, Hayward Gallery, London, England [2007], The Big Giving [small group], Herald St, London, England [2006], Allee der Schlaflosigkeit [Avenue of Wakefulness], Kunstverein, Hamburg, Germany [2005], Der Geist ist ein Wasserfall ‚ MAMA showroom, Rotterdam, The Netherlands, Communism, Project Art Centre [2005]. Nieuw werk in opdracht: voor deze tentoonstelling werkt Weber samen met de Indiase kunstenaar Palash Mondal die woont in Santiniketan. Zijn werk bestaat uit een sculptuur van een aap die op een stapel boeken zit en contempleert bij een menselijke schedel. De sculptuur is geïnspireerd op het kortverhaal Een verslag voor een academie van Kafka waarin een aap een lezing geeft en dat verwijzingen bevat naar de Europese kolonisatie van Azië en Afrika.
P16
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
INFORMATIE CURATORS
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Anshuman Dasgupta °1967, leeft en werkt in Santiniketan, India. Anshuman Dasgupta behaalde zijn Bachelor [1990] en Master [1992] in de Kunstgeschiedenis respectievelijk aan de Visva Bharati University, Santiniketan, en de M.S.University, Baroda. Hij vervolledigde zijn studies aan het Film and Television Institute, Pune [1993]. Dasgupta is gespecialiseerd in traditionele Indiase beeldhouwkunst en architectuur en modernistische bewegingen in India en het Westen. Hij is sinds 1997 verbonden als prof. kunstgeschiedenis aan Santiniketan, waar hij ondermeer ook een seminarie organiseerde rond de kunstenaar Ramkinker Baij in 2007. Hij leverde bijdragen aan publicaties als Contemporary Indian Sculptures, the last two decades, Marg Publiations, 2000; New Art History, DK printworlds, New Delhi, 2003; Ramkinker and Some Qualms Over modernity, Nandan- Visva Bharati University publication, Santiniketan Architecture: Nature as Artifice, Indian Institute of Technology; Liverpool Architectural Project, 2007-08. Dasgupta schreef meer dan 40 artikels voor verschillende platforms zoals Marg en LKC. Hij heeft een aantal tentoonstellingen in India gemaakt en maakte onderdeel uit van het Berlin Biennial platform, Fast Forward in 2006. Hij volgt het onderzoeksprogramma voor curators aan het Goldsmiths College, University London. Suman Gopinath °1962 India, leeft en werkt in Bangalore. Suman Gopinath studeerde Engelse literatuur aan de universiteit van Bangalore en Fine Arts Administration and Curating aan het Goldsmiths College, University London. Ze is werkzaam als onafhankelijk curator en is oprichter/directeur van Colab Art & Architecture, Bangalore, India [2005]. Colab werkt met curators, instellingen, kunstenaars en architecten rond hedendaagse Indiase kunst en tracht deze telkens in de context van de internationale kunstpraktijk te plaatsen. Tentoonstellingen in Colab waren onder andere Around Architecture, The Art & Media Project for World Information City – Global, Information Landscapes & Urban Transformations, Footprints, City of Glass and Retrospective as Artwork. Recentelijk was ze co-curator van de tentoonstelling Horn Please, Narratives in Contemporary Indian Art in het Kunstmuseum Bern [2007] en was gast curator voor de biënnale van Lyon [2007]; en gastcurator uit India voor de Singapore Biennale [2006]. Ze werkte samen met het Cork Artists Collective voor het Festival of Cork, the European Capital of Culture [2005]. Suman Gopinath werkte eerder samen met Grant Watson voor de tentoonstellingen Drawing Space: Contemporary Indian Drawing, inIVA, Londen, UK [2000], Room for Improvement, Crafts Museum, New Dehli, India [2001], Home and the World [ 2005], City Park [2003] en Retrospective as Artwork [2004], in het Project Art Centre, Dublin, Ireland. Ze leverde tekstbijdragen voor Flash Art [2008], Art Review [2007], UK and Modern Painters, USA [2007]. Essays van haar hand verschenen in de cataloog van de 3rd Fukuoka Aisan Art Triennale, Japan [2004], Changing States, inIVA, UK [2004] en Independent Practices, UK [2002]. Grant Watson °1968 in de UK, woont en werkt in Antwerpen Grant Watson maakt sinds de zomer van 2006 deel uit van het curatorenteam van het MuHKA. In 2007 otwikkelde hij voor het museum de lezingenreeks Keywords Culture en organiseerde hij the Martha Rosler Library in het kader van de tentoonstelling Academy, Learning from Art. In 2008 geeft Watson voor het MuHKA ook vorm aan het tweede seizoen van LONELY AT THE TOP, het tentoonstellingsprogramma op de 5e en 6e verdiepingen van het museum. Tussen 2001-2006 was Watson curator beeldende kunst in Project Arts Centre, Dublin, waar hij tentoonstellingen maakte met kunstenaars als Gerard Byrne, Martha Rosler, Goshka Macuga, Sheela Gowda, Enrico David, Seamus Harahan, Klaus Weber en General Idea, en ook de groepstentoonstelling Communism and Enthusiasm at Frieze Art Fair. Verder maakte hij deel
P17
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
uit van de adviescommissie van documenta 12, waarvoor hij een selectie maakte van Indiase kunstenaars. Sinds vijftien jaren volgt hij intensief de hedendaagse Indiase kunstscene. Watson werkt op regelmatige basis samen met Suman Gopinath en cureerde samen met haar onder andere hij Drawing Space: Contemporary Indian Drawing, inIVA, Londen, UK [2000], Room for Improvement, Crafts Museum, New Dehli, India [2001], Home and the World [2005], City Park [2003] en Retrospective as Artwork [2004], voor het Project Art Centre, Dublin, Ireland. Hij werkte als redacteur voor het tijdschrift Victoria en schrijft regelmatig essays voor diverse publicaties en kunsttijdschriften. In 2006 was hij co-redacteur van het boek Make Everything New: A Project on Communism, dat gepubliceerd werd bij Book Works in Londen.
P18
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
CONTEXT
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Ramkinkar Baij en Kala Bhavan Ramkinkar Baij en Binodbehari Mukherjee maakten deel uit van de eerste groep studenten. In 1921 verhuisde Baij naar Santiniketan en na zijn studie werd hij docent aan de kunstfaculteit Kala Bhavan. Een groot deel van zijn werk is verbonden met Santiniketan, de nabije omgeving en de mensen uit de streek. Zijn befaamde sculpturen zoals Santhal Family, staan op de campus. De kunstschool Kala Bhavan werd in 1919 in Santiniketan [West-Bengalen] opgericht door Rabindranath Tagore en ging in 1921 als kunstfaculteit op in de Visva Bharati Universiteit. Tagore wilde een progressieve, op educatie gebaseerde gemeenschap vestigen met kunst als ijkpunt. Deze culturele vernieuwing betekende dat een internationaal perspectief gecombineerd werd met een visie op de regionale omgeving. Lessen gingen vaak door in openlucht, creatieve vrijheid werd aangemoedigd en er ontspon zich een interculturele dialoog tussen kunstenaars en intellectuelen uit heel de wereld. In een nieuw werk in opdracht van het MuHKA evoceert Goshka Maguga de campus van de kunstfaculteit. Julián Gastelo Julián Gastelo werd geboren in 1977 in Strasbourg, Frankrijk; woont en werkt in Londen. Gastelo maakte een video-installatie met beelden die hij opnam in India en Santiniketan tijdens een reis die gemaakt werd in voorbereiding op de tentoonstelling SANTHAL FAMILY. Hij heeft de film – die voor hem de tentoonstelling in perspectief plaatst – opgebouwd rond drie conceptuele ideeën: ‘culturele asymetrie’, ‘migratie’ en ‘ontmoetingsplaatsen’. Gastelo is antropoloog en documentaire filmmaker. Hij is geïnteresseerd in hedendaagse rituelen, transnationale identiteiten en materiële cultuur en maakt films over het alledaagse leven en voor iedereen herkenbare objecten.
P19
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
LIJST MET WERKEN Ramkinkar Baij —Abstract Dokra, begin jaren 50 sculptuur, courtesy Kala Bhavan —Famine, 1943 sculptuur, courtesy Kala Bhavan —Cat with Fish, in the 1940s sculptuur, courtesy Kala Bhavan —Tagore portrait, 1939 sculptuur, courtesy Kala Bhavan
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Santanu Bose —Mother of 1084 [gebaseerd op een novelle door Mahashweta Devi], 2008 [nieuw werk] film, courtesy kunstenaar Jyothi Basu —Karunakaran. 1992 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Azaludin, 1996 grafiek, courtesy Galerie Mirchanani + Steinruecke —Padmini, 1996 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Chittrabhanu, 1983 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Ahamad, 1984 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Shahnavas, 1996 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Nanu, 1985 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke —Appan Kerala Varma, 1982 grafiek, courtesy Galerie Mirchandani + Steinruecke Matti Braun —Untitled, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaar Calcutta Art Research —Bahurupee-man in disguise, 2007 —Charak, 2007 —Chor Bazar- graveyard and Womb of Cars, 2007 —Household Sounds from Calcutta, 2007 audiovisueel werk , courtesy Calcutta Art Research en de kunstenaars Julian Gastelo —Cultural dissymmetry, migrations and meeting points, 2007-2008 film gemaakt tijdens de prospectie in India voor de tentoonstelling SANTHAL FAMILY Ritwik Ghatak —Ramkinkar Baij: A personality study, 1975-2008 film, courtesy Ritwik Memorial Trust Sheela Gowda —Kage Bangara, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaar P20
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Boran Handsa —Baijal Portrait, 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaar —Sidhu Portrait, 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaar —Kanhu Portrait, 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaar —Pandit Raghunath Murmu Portrait, 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaar —Sandhuram Chand Tudu Portrait, 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaar
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
N.S. Harsha —Untitled, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaar —Business as usual, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaar —Conversing Cleansers, 2007 schilderij, courtesy The Crayon Capital Collection —Sensual, 2007 schilderij, courtesy kunstenaar —Orgasm, 2007 schilderij, courtesy kunstenaar Reba Hore —Untitled, 1984 sculpturen, courtesy Seagull Foundation for the Arts Kerala Radicals [Anita Dube, C.K. Rajan, Reghunadhan K.] —Rhinoceros [reconstruction], 2008 [nieuw werk] sculptuur, courtesy kunstenaars —Remember Rhinoceros [reconstructie], 2008 [nieuw werk] film, courtesy kunstenaar Kerala Radicals —Questions and Dialogues, 2008 tentoonstellingscatalogus [herdruk] K.P. Krishnakumar —Untitled, 1982 grafiek, aankoop MuHKA 2008 —Untitled, midden jaren ‘80 sculptuur, courtesy Anita Dube Valsan Koorma Kolleri —Coherent Earth, 2008 [nieuw werk] installation, courtesy the artist Goshka Macuga —When was Modernism?, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaar Alex Mathew —Sculpture for Krishnakumar, 1990 sculptuur, courtesy Pushpamala N. P21
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Meera Mukherjee —Assorted stitched textiles, 1986 mixed media, courtesy Seagull Foundation for the Arts
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Melvin Moti —The other side tells the same story, 2008 [nieuw werk] foto, courtesy the artist N. N. Rimzon —Devotee under the moon, 2007 grafiek, courtesy Bodhi Art —Shrine near the pond, 2007 grafiek , courtesy Bodhi Art —Pond near courtyard, 2007 grafiek, courtesy Bodhi Art —Mouse under the tree, 2007 grafiek, courtesy Bodhi Art —Three bathers at the pond, 2007 grafiek, courtesy Bodhi Art The Otolith Group —Untitled, 2008 [nieuw werk] film, courtesy kunstenaar Juan Perez Agirregoikoa —Santhal watercolours, 2008 [nieuw werk] reeks schilderijen, courtesy kunstenaar —Rejects, 2008 [nieuw werk] reeks schilderijen, courtesy kunstenaar Ashim Purkayastha —Found Object Object/s, 2003 – 2007 installatie, courtesy kunstenaar —Wanted: Objects in the mirror are closer than they appear, 2008 installatie, courtesy kunstenaar C.K. Rajan —Untitled, 1992 reeks collages, aankoop MuHKA 2007 Raqs Media Collective —The Reserve Army, 2008 [nieuw werk] installatie, courtesy kunstenaars Sudhir Patwardhan —Untitled, herdruk 2008 [nieuw werk] reeks foto’s, courtesy kunstenaar Ravi Shah —lone-me, 1999 sculptuur, courtesy kunstenaar —shaky Eeshu, 2000 sculptuur, courtesy kunstenaar —see you Suzi, 2002 sculptuur, courtesy kunstenaar P22
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
Ravi Shah —oops! ..Sush, 2003 sculptuur, courtesy kunstenaar —Vishwa-earth, 2005 sculptuur, courtesy kunstenaar
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Vivan Sundaram —Structures of Memory, 2000 film, courtesy kunstenaar —The Brief Ascension of Marian Hussain, 2005 film, courtesy kunstenaar Klaus Weber —Untitled, 2008 [nieuw werk], sculptuur, courtesy kunstenaar [in samenwerking met Palash Mondal]
P23
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
BEELDMATERIAAL SANTHAL FAMILY
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Ramkinkar Baij, Santhal Family, 1938, courtesy Samiran Nandy
Ramkinkar Baij, Santhal Family, 1938, courtesy Rabindra Bhavan Archive, Santiniketan
P24
Ramkinkar Baij, Santhal Family, 1938, courtesy Rabindra Bhavan Archive, Santiniketan
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA toont
P25
Matti Braun, The Alien [a theatre play], 2005, courtesy Project Art Center
Ritwik Ghatak, Ramkinkar Baij: A personality Study, 19752008, courtesy Ritwik Memorial Trust
Sheela Gowda, Kage Bangara, 2008, courtesy artist
Sheela Gowda, Sakshi gudda sakshi gode, 2001, courtesy artist
Boran Hansda, artist making the work ,2007
Boran Hansda, Sidhu, Kanhu, Baijal, Raghunath, Sadhuram Chand, 2007
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA toont
N.S. Harsha, Conversing Cleaners, 2008, courtesy Saksi Gallery
Kerala Radicals, Questions and Dialogue, exhibition catalog
Valsan Koorma Kolleri, Pillar Post [installation shot], 2007, courtesy Bohdi Art
P26
K.P. Krishnakumar, Untitled, begin jaren ‘80
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA toont
Melvin Moti, Untitled, 2007, courtesy the artist
CK Rajan, Untitled, from a series made between 1992-96, courtesy MuHKA
Sudhir Patwardan, Photographic study, 2000-2005, courtesy the artist
Ravi Shah, Shaky Eeshi, courtesy the artist
P27
Klaus Weber, The Big Giving [Klaus], 2006, courtesy Herald Street Gallery, London
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
LONELY AT THE TOP klankeffecten #1 Seamus Harahan 01.0209.03.08
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
LONELY AT THE TOP klankeffecten
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
In 2008 start op de 5de en 6de verdieping een nieuwe reeks LONELY AT THE TOP. De presentaties zijn opgevat als een groepstentoonstelling die zich gespreid over de tijd, in zes hoofdstukken ontrolt. De rode draad doorheen deze hoofdstukken is ‘klankeffecten’; in de presentaties wordt geluid gebruikt als intermediair, politiek platform, communicatiemiddel, #1 Seamus Harahan 01.0209.03.08 De Ierse kunstenaar-filmmaker Seamus Harahan verzamelt beelden uit het alledaagse straatleven en herwerkt deze tot kortfilms en experimentele documentaires. Het MuHKA toont onder andere zijn film Holylands die hij deels opnam vanachter het raam van zijn huis in Republikeinse buurt Holylands in Belfast en deels op straat. De zo gefilmde beelden combineerde hij met een soundtrack van pop, r&b en Ierse folk. De muziek vormt een tegenwicht met de beelden en zorgt ervoor dat ze werken als abstracte sequenties. #2 Wendelien van Oldenborgh 15.0318.05.08 Met de camera als medium onderzoekt de Nederlandse kunstenares Wendelien Van Oldenborgh in haar werk hoe mensen zich gedragen in de publieke sfeer. Ze baseert zich voor haar projecten weliswaar op filmtaal, maar past die toe in een andere vorm, zoals diaprojecties en installaties met geluid en video. In haar experimentele filmproject voor het MuHKA bestudeert ze het taalgebruik en de gebaren tussen personen en groepen tijdens discursieve momenten zoals lezingen en debatten, met het lezingenprogramma van het museum als bron. Haar bevindingen vormen de basis voor het scenario van een nieuwe filmproductie. #3 Cornelius Cardew 03.0631.08.08 Het centrale werk van dit jaarprogramma is de live performance van Cornelius Cardew’s The Great Learning, één van de meest provocatieve en enigmatische partituren uit de muziekgeschiedenis. Champ d’Action brengt voor de uitvoering hiervan 100 mensen samen in het MuHKA. #4 Time Canvas 2008: The Great Learning 23.0824.08.08 #5 Documentarista 04.0902.11.08 #6 Dominique Petitgand 08.1111.01.09
P29
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
CURRICULUM VITAE Seamus Harahan born in 1968 lives and works in Belfast
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Education / Residencies 2002 Network North Residency, Helsinki 2001 Post-Graduate residency, Flaxart Studios, Belfast 2001 MFA, fine art, University of Ulster, Belfast 1997 Flaxart Studios, Edenderry Mill, Belfast 1996 BA[Hons] fine art, University of Ulster, Belfast Selected Exhibitions 2007 Play Yourself, Gimpel Fils, London The Instability of Truth, Smart Project Space, Amsterdam Samurai, Third space Gallery, Belfast, Ireland Irish Show, regina Gouger Miller Gallery, Pittsburg, PA 2006 Dogs Have No Religion, Contemporary Artists from Northern Ireland Holylands, Collective Gallery, Edinburgh, Ireland Dogs Have No Religion, Czech Museum of Fine Art, Prague Local Insight, Checkwood Museum of Art, Nashville Bastards, Hayward Gallery [screening], London, UK Care/Of, Viafarini, Milan, Italy Black: Implication flooding. Colony, Birmingham, UK Here, There & Otherwise, Broadstone Gallery, Dublin, Ireland Street Archeology, P.S. 2, Belfast, Ireland 2005 Volta Show 05, Basel Art Fair, Basel, Switzerland 51st Venice Biennale, The Nature of Things, Venice, Italy Spencer Brownstone Gallery, New York [solo] Belfast Way, Herzilya Museum, Tel Aviv, Israel 2004 Holylands, Gimpel Fils, London [solo] Window Cleaning Days are Over, The Empire Studios, London Belfast y Celja, Likovni Salon, Celja Transmission Gallery, Glasgow [solo] Project Arts Center, Dublin [solo] 2003 Blue Watch, Golden Thread Gallery, Belfast Veneer/Folheado, Ze dos Bois, Lisbon 2002 Frontline Compilation, D.A.E., San Sebastian Precinct, Catalyst Arts, Belfast How things turn out. Irish Museum of Modern Art, Dublin Il Mercenario, Queens Film Theatre, Belfast 2001 Perspective 2001, Ormeau Baths Gallery, Belfast Masters Show, U.U.B., Belfast In From the Edge, Ormeau Baths Gallery, Belfast Pandaemonium, Lux Centre, London 2000 no trustpassing, members show, Catalyst Arts, Belfast D-Net Festival, Lux Center, London Infusion/Fix, Belltable Arts & Catalyst Arts, Limerick/Belfast Tonic 2, City Arts Centre, Dublin Praying, cursing and setting big fires, Catalyst Arts, Belfast 1999 Milieux, Le Lieu, Quebec City, Quebec EV+A Reduced, Limerick City Art Gallery, Limerick Copenhagen/Belfast exchange, Radhuskaelleren, Copenhagen 1998 Hardline, Catalyst Arts, Belfast Agreed, Engineroom Gallery, Belfast Reverend Todd’s Full House, College Green, Belfast P30
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
1996 Beyond Borders+, Context Gallery, Derry Art Rebels, Catalyst Arts, Belfast Degree Show, U.U.B., Belfast
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Curatorial 2000 Co-Director, Cinilingus, Belfast 1998-99Co-Director, Catalyst Arts, Belfast Selected reviews and articles Catherine Chambelan, holylands, Artforum, Summer ‘05, p.376 Declan Long, The Multitude-51st Venice Biennale, Circa 112, Summer’05 Martin Herbert, holylands, Time Out London, Artpreview, Dec 15 04, p.61 Aidan Dunne, holylands,Irish Times [the ticket suppl.] 18/03/04 Cristin Leach, holylands, The Sunday Times [Culture suppl.] 28/03/04 Andrew Kelly, holylands, Circa 108, Summer’04, p. 71 Medb Ruane, how things turn out, Sunday Times, Culture, 14/04/02 Daniel Jewesbury, Aperto, FlashArt, July ‘01
P31
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA toont
LIJST MET WERKEN #1 Seamus Harahan
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
—Holylands, 2003 film, courtesy kunstenaar —Valley of the Jehosophat / Version-in your mind, 2007 film, courtesy kunstenaar BEELDMATERIAAL #1 Seamus Harahan
Seamus Harahan, Valley of the Jehosophat / Version-in your mind, 2007
P32
Seamus Harahan, Valley of the Jehosophat / Version-in your mind, 2007
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKAverwacht
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA verwacht
PERMANENT REVOLUTION insert Sue De Beer 23.0225.05.08 Sue de Beer [°1973] is een Amerikaanse kunstenares die sinds 2002 in Berlijn woont, en in korte tijd een opmerkelijk internationaal parcours heeft afgelegd. Ze had solo- en galerietentoonstellingen in Berlijn, Los Angeles, Miami en New York en haar werk werd ook opgenomen in belangrijke groepstentoonstellingen in KunstWerke [Berlijn], Schirn Kunsthalle [Frankfurt], de Whitney Biennial in New York en ZKM [Karlsruhe]. Aanvankelijk exploreerde Sue de Beer in haar [voornamelijk fotografische en cinematografische] oeuvre de ambigue schemerwereld van de Amerikaanse tienercultuur, maar in recenter werk keert zij steeds verder in de geschiedenis terug. Zo speelde haar werk The Quickening zich af tegen de historische achtergrond van de periode van de Amerikaanse founding fathers, de puriteinse pioniersjaren van de heerlijke nieuwe wereld. Een zekere ‘gothische’ sensibiliteit doorvoedt al haar werken, en haar naam duikt dan ook geregeld op in discussies omtrent de herwaardering van romantische concepten en tropen in de hedendaagse kunst. In 2007 realiseerde de Beer – onder meer in samenwerking met het FLACC – de ambitieuze filminstallatie Permanent Revolution, een werk dat in de lente van 2008 in de ronde zaal van het MuHKA-gelijkvloers te zien zal zijn, op het moment dat daar ook de 22ste collectiepresentatie opgesteld staat. De schetsmatige basis voor dit werk vormt de korte maar woelige geschiedenis van het Duitse Bauhaus en de diepe ideologische gespletenheid hierbinnen die het gevolg was van een onoplosbaar conflict tussen het marxistisch geïnspireerde materialisme van Walter Gropius en de mystieke, spirituele aspiraties van Vassily Kandinsky en Oskar Schlemmer. In De Beers reconstructie hiervan ontvlamt – tegen de apocalyptische ervaring van WOI – het Bauhaus in een extatische ode aan kleur, licht en vorm. Het is een pakkende parabel voor onze huidige verduisterde tijden: er brandt altijd wel ergens een licht aan het einde van de tunnel, hoe desoriënterend en schimmig ook.
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
FANTASY interventie Koen van den Broek 21.0321.09.08 Toen het MuHKA vijf jaar geleden zijn collectie actief begon te presenteren, lanceerde het meteen een niet alledaagse visie daarop. Collectievorming is iets anders dan het verzamelen van spullen, stelde het. Het museum verzamelt alles wat toegang kan geven tot kunst, dus ook kunstenaarsboeken, drukwerk, documentatie en verbindt die met elkaar tot een kunsthypothese ontstaat. Een uitvloeisel van deze visie is het format van de interventie, een presentatie-onderzoek door een kunstenaar in de setting van de collectie. De ruimte is daarbij in principe al ‘vol’, een kunstenaar moet niet noodzakelijk iets doen en kan de ruimte afstemmen op de vragen van zijn of haar werk. Er is ook de mogelijkheid - maar niet de verplichting - om actief in te grijpen in de collectie. De artistieke eigenheid van de kunstenaar kan immers ook tot uitdrukking komen buiten de eigen werken, bijvoorbeeld in de omgang met werk van anderen. In de aanloop naar zijn interventie in de collectie verwoordde de Belgische kunstenaar Koen van den Broek [°1973] het als volgt: “Door dingen op een onverwachte manier naast elkaar in de ruimte te zetten, kan je gordijnen laten opengaan”. Hij plaatst dan ook niet zijn eigen werk centraal maar de verantwoordelijkheid die hij als kunstenaar kan nemen voor kunst als zodanig. Hij doet dit in reactie op de Magritte-tentoonstelling die kunstenaar John Baldessari inrichtte in de ruimtes van het Los Angeles County Museum of Art in 2007 en waardoor hij bijzonder getroffen werd. Baldessari koos er resoluut voor om werken van Amerikaanse en Europese kunstenaars, waar men niet onmiddellijk een verband tussen verwacht, zo te presenteren, dat de werken onderling communiceerden, met een duidelijke knipoog naar het werk van Magritte. Van den Broek gaat de uitdaging aan om in dezelfde geest een collectie en daarmee de kunstidee
P34
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA verwacht
als dusdanig aan te pakken. Om zijn concept gestalte te geven gebruikt hij behalve eigen werk en werk uit de collectie van het MuHKA ook een aantal werken van privéverzamelaars die het museum tijdelijk in bruikleen krijgt. ____
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
> op de vernissage wordt ook de nieuwe publicatie Angle voorgesteld, gewijd aan het ensemble van werken dat Van den Broek in het voorjaar van 2007 in White Cube in Londen tentoonstelde; in deze publicatie zijn teksten opgenomen van Van den Broek zelf, alsook van MuHKA-curator Dieter Roelstraete, die de presentatie inleidt > uitgever: Koen van den Broek > taal: EN > ISBN: 978-909022081-9
IMOGEN STIDWORTHY 23.0517.08.08 Imogen Stidworthy onderzoekt de fysieke en sociale impact van het gesproken woord: hoe wordt identiteit door taal geconstrueerd? Ze doet dat in veelgelaagde installaties waarin ze meerdere media zoals film, video en audio combineert en waarin taal centraal staat. Stidworthy is met name geïnteresseerd in hoe geluid een ruimte kan organiseren, hoe een stem in een ruimte kan doordringen en die kan veranderen. In de tentoonstelling in het MuHKA focust ze op de drempels die taal kan opwerpen, op de ontmoeting en het conflict tussen verschillende talen. Niet alleen talen in hun puur linguïstische betekenis, maar ook andere vormen van taal – beeldtaal, klanktaal, lichaamstaal. Het werk I hate [2007], dat de kunstenares creëerde naar aanleiding van documenta 12, staat centraal. Het is de eerste keer dat deze subtiele configuratie van video, lichtkrant en geluid opnieuw wordt getoond. Het werk portretteert fotograaf Edward Woodman, die zijn spraakvermogen verloor na een ongeval en in een moeizaam proces zijn kwetsbare stem herontdekt. Het oefenen van de woorden is verweven met zijn fotografie, die na zijn ongeluk eveneens veranderde. Tussen 1970 en 2001 documenteerde hij als professioneel fotograaf installaties, tentoonstellingen van hedendaagse kunst en architectuur modellen. Nu gebruikt hij de camera om sociale verandering vast te leggen, en het hele proces van verandering om hem heen. In de eerste plaats betreft het de buurt waarin de nieuwe eindhalte van de Eurostar is gebouwd, King’s Cross. Maar Imogen Stidworthy fungeert niet alleen als centrale gast, ze is tegelijk gastcurator van de tentoonstelling, waarin ze meer dan tien kunstenaars uitnodigt die eveneens de menselijke spraak als uitgangspunt nemen. “Ik gebruik de tentoonstelling als een kans om de ideeën te onplooien die ik als kunstenares heb en die ik herken in het werk van andere kunstenaars en in ander materiaal.” Het betreft onder andere de vocale performance A Letter to Queen Victoria van Robert Wilson en Christopher Knowles, de films waarin de Franse pedagoog Fernand Deligny de ‘dwalingen’ vastlegde van moeilijk opvoedbare ernstig autistische kinderen, en de composities op papier van moderne componisten zoals John Cage en Anestis Logothetis, die gelezen kunnen worden als ruimtelijk-akoestische kaarten van geluidswerken. Stidworthy ontwikkelde het project in dialoog met vice-directeur van de Liverpool Biënnale Paul Domela en met MuHKA curator Edwin Carels. ____
> met werk van Fernand Deligny, Gary Hill, Alfredo Jaar, Anri Sala, Imogen Stidworthy, Artur Zmijewski, Robert Wilson & Christopher Knowles, e.a.
P35
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA denkt
SLEUTELWOORDEN/GEDRAG In zijn baanbrekend boek Keywords: A Vocabulary of Culture and Society geeft de Marxistische academicus Raymond Williams een omschrijving van een reeks woorden die betrekking hebben op cultuur en de inrichting van onze maatschappij. In de lezingenreeks die het MuHKA in 2007 organiseerde was het woord ‘cultuur’ de leidraad; in 2008 borduren we hierop voort met een aantal gesprekken en presentaties die focussen op de term ‘gedrag’ [behaviour]. Williams herleidt ‘behaviour’ tot de 15de eeuw en het woord ‘behabben’ [bevatten, hebben, houden]; destijds had het in de eerste plaats betrekking op goed gedrag en hoe zich moest gedragen in gezelschap. Later kwam daar een morele bijklank bij [het tegenovergestelde van zich goed gedragen is immers het zich slecht gedragen] die ook inhield dat er gevolgen waren: beloning of bestraffing. In de 19de eeuw ontstond dan weer het behaviorisme, de tak binnen de psychologie die een systeem bedacht om het gedrag van mensen en dieren objectief te meten. De discussie rond gedrag veranderde opnieuw toen de performancepraktijk in de jaren ’80 en ’90 ons begrip van gender en identiteit veranderde. De idee daarachter was dat er niet zoiets bestaat als normaal gedrag en dat elk gedrag in feite performance is. Recentere theorieën gaan dan weer meer in op de betekenis van het woord in politieke context, op hoe we de maatschappij organiseren, hoe we spreken. In de lezingenreeks in het MuHKA wordt gefocust op het gedrag van mensen in een museumomgeving, maar ook op de conventies bij debatten en gesprekken – zoals binnen dit programma – waar de tentoongespreide kennis vaak een hiërarchie in macht weerspiegelt. Aan de hand van gesprekken tussen mensen uit de kunstwereld, de performancepraktijk, de modewereld, de psychoanalyse… wordt het begrip ‘gedrag’ van verschillende kanten bekeken. We kijken hoe mensen zich op verschillende manieren uiten gaande van de zelfportretten binnen de kunstgeschiedenis tot het werk van modeontwerpers; we kijken naar groepsgedrag en de spanning die dit kan opleveren met hoe je je als individu uit; en we gaan in op nieuwe categorieën van normaal en marginaal gedrag die de maatschappij uitvond om de identiteit van mensen te bepalen. Daarnaast onderzoekt de Nederlandse kunstenares Wendelien van Oldenborgh in een nieuw project in opdracht van het MuHKA gedragspatronen en bepaalde performatieve situaties [zoals lezingen]. Haar onderzoek vormt de basis voor een experimentele film die te zien zal zijn in LONELY AT THE TOP klankeffecten. ____
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
> de reeks gaat van start in april > check www.muhka.be voor meer info
P36
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKAinfo
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA praktisch
PERS CONTACT Rita Compère/ Kathleen Weyts > T +32 [0]3 260 99 91 of +32 [0]3 260 80 97 >
[email protected] ____ Persteksten en beeldmateriaal kan je downloaden op www.muhka.be/press Dank bij voorbaat om bij publicatie ook telkens onze website te vermelden: www.muhka.be
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
MuHKA Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen Leuvenstraat 32 2000 Antwerpen > DIZO 10.0017.00 > T +32 [0]3 260 99 99 >
[email protected] TOEGANG > €6 > €4 [-26 / 60+ / groepen vanaf 10 pers. / werkzoekenden / andersvaliden en hun begeleiders / leden NICC / Antwerpenaren / lerarenkaart Klasse / Knack Club] > gratis [-13 / BIG-kaart / Vrienden van het MuHKA / ICOM /VMV] INLICHTINGEN EN RESERVATIES > MAVR 09.0012.30 en 13.3016.00 > T + 32 [0]3 260 99 90 >
[email protected] > www.muhka.be/ontvangt MuHKAFE & MuHKASHOP > DIZO 10.0017.00 [keuken 11.0015.00] MuHKA_bibliotheek > DIVR 10.0017.00 > T +32 [0]3 260 99 98 > gratis toegang MuHKA_media Waalsekaai 47 2000 Antwerpen > dagelijks vertoningen om 20.00 en 20.30 > MAVR 10.0017.00 > T +32 [0]3 260 99 99 >
[email protected] > www.muhka.be/film TOEGANG MuHKA_media ZAAL 1 [Filmmuseum] €5 > €3 [vrienden van het MuHKA/studenten/-16/60+] €25 [10-rittenkaart, enkel geldig voor Filmmuseumvoorstellingen] ZAAL 2 €6 > €5 [vrienden van het MuHKA/studenten/-16/60+] PUBLIC TRANSPORT > Station Antwerpen-Berchem: tram 8 > Station Antwerpen-Centraal: bus 23 > Station Antwerpen-Zuid: tram 4 of tram 24 > www.delijn.be / www.nmbs.be
P38
EIGEN VERVOER > www.antwerken.be > gratis parkeergelegenheid
MuHKA
Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen v.z.w.
Leuvenstraat 32/2000 Antwerpen/ T +32 3 260 99 99/F +32 3 16 24 86
[email protected]/www.muhka.be
MuHKA partners
het MuHKA is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
en wordt gesteund door Provinciebestuur Antwerpen, Stad Antwerpen, Nationale Loterij en Klara project sponsor Evonik Industries sponsors Akzo Nobel Decorative Coatings – Levis, ARGEX, Duvel Moortgat, Hifinesse, McKinsey & Company, Inc., Ramada Plaza Antwerp, Vooruitzicht ereleden Dockx-Verbo, Elegis Advocaten, KBC, Noord Natie, Retail Estates Leden Abati, Ackemans & Van Haaren, Allift, Antwerpse Bouwwerken, Antwerpse Waterwerken, Antwerps Havenbedrijf, ATAB, Bank J. Van Breda & Co, BASF Antwerpen, Blondé, Centea, CERA, Cipal, Coca-Cola Enterprises Services, Conix Architecten, Data Clean, Deplo Schoonmaak, Dexia-Bank, DSV Belgium, Ethias, Fortis Bank, F. Van Lanschot Bankiers België, GS1 Belgium en Luxembourg, Immobiliën Hugo Ceusters, ING NV, Interbuild, Kappa Consult, Kunstuitleen Dijkstra, Mensura, Mercator Bank & Verzekeringen, Methis, Nationale Bank van België, Peleman Industries, Pre-Press Group De Schutter, Rem.B, SD Worx, Soudal, Speed-Colli, Tabaknatie, ‘t Fornuis, UBS Belgium, VOKA – Kamer van Koophandel AntwerpenWaasland, VOKA – Kamer van Koophandel Kempen, Willemen Groep, Zoontjens Beton
P39