BEGELEIDERSMAP
MOOI OVER DE KWETSBARE SCHOONHEID
Het MOOI Doe-Boek is een persoonlijk groeiboek waarin kinderen kunnen schrijven en tekenen, maar ook allerlei zaken in mogen verzamelen. Zijn aantrekkelijke vormgeving en uitdagende en inspirerende inhoud daagt de doelgroep op een positieve manier uit om op een persoonlijke manier invulling te geven aan hun ideeën over schoonheid. Foto’s van kunstwerken worden in het boek afgewisseld met open vragen, illustraties, uitspraken van andere kinderen over schoonheid en doe-opdrachten die je kunt uitvoeren op daarvoor beschikbare lege plaatsen. JEZUSSTRAAT 6 BUS 4 B-2000 ANTWERPEN
[email protected] TEL 03/776 86 88 WWW.RASA.BE WWW.RASAKIDS.BE
De taal van het boek is redactioneel bijgestuurd door Ariane Dhondt, een linguïste gespecialiseerd in het schrijven voor taalzwakke mensen. De vormgeving en illustratie van het boek is gerealiseerd door We Make Graphics, een talentvol, jong grafisch ontwerpbureau uit Antwerpen. De inhoud van het boek werd gerealiseerd door het educatieve team van RASA.
DOELSTELLINGEN • Leesbevordering en leesplezier stimuleren bij taalzwakke kinderen. • Hen in contact brengen met hoogstaande kwalitatieve beeldtaal en hedendaagse beeldende kunst. • Bijdragen aan het maatschappelijk functioneren, de zelfredzaamheid en sociale integratie van de kinderen. • Zelfrespect en zelfbewustzijn stimuleren. • Vak- en klasoverschrijdend werken toelaten in een onderwijscontext. • De noodzakelijke woordenschat bijbrengen om over het thema te kunnen lezen, denken en discussiëren.
FILOSOFEREN MET KINDEREN
Voel je schoonheid in je hart of in je hoofd? Heb je naast je ogen ook je oren, je mond en je neus nodig om iets echt mooi te vinden? Bestaat er zoiets als universele schoonheid? Over al deze vragen hebben filosofen en denkers hun hoofd gebroken. Maar ook zij hebben geen receptenboekje waarin staat hoe je schoonheid kan maken. Gedurende hun ontwikkeling stellen kinderen zich belangrijke levensvragen. Antwoorden op de vraag wat schoonheid precies is, is niet eenvoudig. Deze bijzondere vraag brengt een wonderbaarlijk spel op gang van vraag en antwoord, ook wel “filosoferen” genoemd. Door samen te filosoferen worden kinderen uitgedaagd om hun gedachten aan te scherpen en deze te verwoorden. Het MOOI Doe-Boek zit boordevol filosofische vragen waarmee jij als begeleider een filosofisch gesprek op gang kan brengen. Dit is een bijzonder soort gesprek waar we graag even bij stilstaan. Een filosofisch gesprek vindt plaats in een groep, een zogenaamde “onderzoeksgemeenschap”. Aan de hand van de dialoog wordt samen naar antwoorden op vragen gezocht. De uitkomst daarvan is niet één oplossing maar verschillende meningen die naast elkaar kunnen bestaan. Dit filosofisch proces verloopt altijd van een concreet naar een abstract niveau. Het MOOI Doe-Boek biedt een concrete inhoud van waaruit de kinderen kunnen vertrekken. Filosofische vragen staan bij een afbeelding van een kunstwerk of horen bij opdrachten. Je kunt de afbeelding gebruiken om het vraaggesprek in te leiden. Omgekeerd nodigen de vragen uit om
nog beter te kijken en nieuwe dingen op te merken in de kunstwerken. Opdrachten kunnen ingeleid worden met meer bredere filosofische vragen zoals , wat is schoonheid? Is schoonheid voor iedereen hetzelfde? Evengoed kunnen concretere opdrachten net de aanleiding zijn om op een abstracter niveau een groepsgesprek te voeren. Voor je daarmee aan de slag gaat, geven we graag de volgende tips mee:
ATTITUDE
• De houding die zowel door de begeleider als door het kind wordt aangenomen, is die van het ‘niet weten’. • De begeleider geeft de mogelijkheid aan de groep om in gesprek te gaan. • De kennis die wordt nagestreefd tijdens het filosoferen, is inzichtelijke kennis, kennis die de kinderen zelf creëren.
TIPS
• Maak afspraken met je kinderen. • Laat je eigen mening achterwege. • Respecteer het recht op zwijgen. • Elke mening moet mogelijk zijn. • Leer luisteren. • Laat verwondering en twijfel toe. • Moedig een nieuwsgierige en vragende houding aan. Uit: Peinzen, 49 filosofische vragen voor kinderen; van R. Anthone, E. Janssens, S. Vervoort en J. Knops. Acco, Leuven / Den Haag. 2009. Nog enkele leestips: Filosoferen met doornroosje, Richard Anthone en Rika De Smedt | Socrates op de speelplaats, Richard Anthone en Freddy Mortier
HOE WERKEN MET DE OPDRACHTEN IN HET MOOI DOE-BOEK Dit MOOI Doe-Boek gaat inhoudelijk over het thema van de schoonheid. Elk kind dat dit boek krijgt kan er een uniek en persoonlijk groeiboek van maken. Jij kunt als begeleider stap voor stap het proces om dit boek in te vullen mee opvolgen. Natuurlijk ben jij de specialist die weet wat jouw kinderen aankunnen en hoe je dit het best aanpakt. Op basis van je eigen ervaring met de doelgroep kan je besluiten om een opdracht als groepsopdracht of als individuele werkvorm aan te bieden. Sommige opdrachten zijn duidelijk afgebakend, anderen zijn eerder open en laten ruimte voor eigen invulling. Afhankelijk van de zelfstandigheid van de kinderen kan meer tijd besteed worden aan brainstormen vooraf of individuele begeleiding. Opdrachten horen thuis onder een bepaald hoofdstuk. De volgorde waarin je de thema’s beopdrachten onder hetzelfde thema.
BEELDENDE TECHNIEKEN
We moedigen je aan om de beeldende opdrachten met verschillende technieken uit te voeren. Tekenen en plakken wisselen elkaar af maar ook binnen één techniek bestaan verschillende mogelijkheden. Je kunt knippen of een scheurcollage maken. Dit kan met beeldmateriaal uit tijdschriften of oude boeken maar je kunt ook met kinderen op zoek naar materialen in de natuur. Bij de tekenopdrachten kunnen uiteenlopende materialen gebruiken worden. Potloden, kleurpotloden, krijtjes, stiften of misschien zelfs houtskool kan je op verschillende manieren hanteren. Soms is het
handig om eerst een techniek met de kinderen te oefenen voor ze in het boek aan de slag gaan. Schrijfopdrachten kunnen dan weer met een mooie pen of in een kleur met een speciale betekenis geschreven worden. Letters zijn ook beelden! Kinderen kunnen hun tekstjes zelfs omkaderen met tekeningetjes die bij het thema horen. Dit ‘buiten de lijntjes kleuren’ kan uit vrije inspiratie of binnen een meer gestructureerde opdracht van jou als begeleider. Het MOOI Doe-Boek kan over een lange periode gebruikt worden en blijven aangroeien. Misschien krullen er straks extra versiersels op alle bladzijden en puilt het boek uit van de toegevoegde briefjes, tekeningen, foto’s…
EVALUATIE
Hier bij Rasa zijn we zeer nieuwsgierig om sommige resultaten te mogen zien. Ook het hele proces dat dit boek op gang zal brengen boeit ons. Daarom vragen we je om je ervaringen te delen en zo bij te dragen aan de verslaggeving en evaluatie van het project. Graag hadden we van elk kind of elke jongere een foto, met daarbij hun naam en leeftijd. Deze kan bijvoorbeeld gemaakt worden terwijl de kinderen werken met het boek. Daarnaast verwachten we ook een verslag in woord en beeld. In een beeldverslag zien we jouw doelgroep graag actief aan maak je ons eveneens erg blij. Ook het geschreven verslag is liefst zo levendig mogelijk. Hoe reageren de kinderen op het thema van de schoonheid? Ondersteunt het boek hun ontwikkeling, hun eigenwaarde, de taalverweving, enz…? Leuke anekdotes, gevleugelde uitspraken van kinderen, ontroerende en grappige verhalen mogen daarbij niet ontbreken! Graag willen we je vragen om tegen 15 maart 2013 ten laatste dit materiaal door te mailen
naar
[email protected]. In het voorjaar zullen wij voor alle deelnemende begeleiders een inspiratiedag over de schoonheid organiseren. Natuurlijk zal je hiervoor uitgenodigd worden. Het materiaal dat jullie ons toesturen, willen we op die dag verwerken. We tonen ook graag enkele ingevulde MOOI Doe-Boeken. Daarom vragen we om dan 1 of 2 boeken van jouw kinderen in bruikleen te geven. Maar daarvoor zullen wij nog contact met jou opnemen om te horen hoe alles verloopt.
CONTACT Indien je verder nog vragen hebt, stuur dan een mailtje naar
[email protected]. Telefonisch kan je ook terecht bij Rasa op nummer 03/776 86 88 .
Wij wensen jou van harte een inspirerende werking toe!
VAN HET WERK VAN DEZE KUNSTENAARS VIND JE BEELDEN IN HET BOEK
JAN FABRE
°1958 (B)
Jan Fabre is een Vlaamse multidisciplinaire kunstenaar. Hij maakte naam als tekenaar, operamaker, theaterregisseur, performancekunstenaar, choreograaf, scenograaf, schilder, beeldhouwer, installatiemaker en filmproducent. In elke specialiteit werkt hij, binnen een grote traditie, grensverleggend en grensoverschrijdend. Als een 17de eeuwse meester creëert Jan Fabre met Skull een onmiskenbaar vanitasstilleven, zij het niet op doek maar in de ruimte. Een doodshoofd versierd met kleurrijke insectenschildjes. Een dier met zachte veren, stijf van schrik tussen de tanden geklemd. Achter elk onbekommerd leven en laagje schoonheid schuilt de dood. Wie dit tracht te ontkennen of te negeren, lijdt aan ijdelheid, of vanitas. De kever als omkering van de menselijke conditie : hij draagt zijn geraamte aan de buitenkant, als een bescherming om zijn weke innerlijk. Jan Fabre is gefascineerd door insecten, hun vormen en kleuren, hun betekenissen en associaties. Ook in dit werk spelen ze een hoofdrol.
MARGI GEERLINKS
°1970 (NL)
Margi Geerlinks’ foto’s gaan over verlangen. Het verlangen te groeien, volwassen te worden, jong te blijven, …In haar wereld kan je rimpels voorgoed wegwerken met een eenvoudige veeg uit de schminkdoos. Leeftijden versmelten en tijd vervaagt. Margi bewerkt de lichamen van de modellen op haar foto’s digitaal. Ze verwijst zo naar de moderne genetische technologieën en de esthetische chirurgie die de laatste jaren spectaculair opgang maakt. Hoe ver zullen we gaan om er zo perfect mogelijk uit te zien? En wie bepaalt hoe het ideale lichaam eruit ziet? Hebben rozen een andere betekenis dan madeliefjes? Welke bloem zou bij jou passen? Worden mensen mooier met ouder worden? Geloof je dat er middeltjes bestaan die je weer jong kunnen maken ?Voel je je dan mooier denk je ?
mens • jong/oud • maakbaarheid • plastische chirurgie • mooi maken / goed (in je vel) voelen • symboliek van de bloem www.margigeerlinks.com
Kan iets wat dood is ook mooi zijn? Vind je iets soms een beetje griezelig maar wil je er toch steeds weer naar kijken? Hoe komt dat? dood • vergankelijkheid • vanitas • schone schijn • dieren. www.angelos.be
‘skull’
‘madelief’ ‘maria’
NICK ERVINCK °1981 (B) Nick Ervinck onderzoekt in zijn werk steeds de relaties tussen de virtuele realiteit en de werkelijkheid. Tussen virtuele constructies en handgemakte sculpturen. In de virtuele wereld is de kunstenaar baas over de werkelijkheid. Maar geïnspireerd door de digitale prints wil de kunstenaar terug ingrijpen op de realiteit. Net zoals de architecten Hundertwasser en Gaudi ook hun onmogelijke dromen in steen verwezenlijkten, wil de kunstenaar Ervinck op een dag zijn digitale ontwerpen in werkelijkheid vertalen. VIUNAP: In het begin van de 20ste eeuw werden in het duinenreliëf langs de Belgische kust talrijke villa’s ingeplant die werden beïnvloed door de Engelse cottagestijl. Een invloed die tot op vandaag doorleeft in de hedendaagse architectuur van Knokke-Heist en die ook de kunstenaar Nick Ervinck inspireerde. In het geval van ‘Egatonk’ nam de kunstenaar de cottages als uitgangspunt voor de constructie van een eigen virtuele wereld waar de belemmeringen van de natuurkunde of logica geen recht van bestaan kennen. De cottages verworden tot krabben die langs het strand wandelen of sprookjesachtige architectuur die doet denken aan de onmogelijke constructies in de gravures van de wiskundige Escher (1898-1972).
’agrieborz’
AGRIEBORZ: Nick Ervinck inspireerde zich voor “Agrieborz” op het werk van twee Leuvense professoren : Pierre Delaere, die zich ondermeer bezighoudt met onderzoek naar de reconstructie van de larynx (het strottenhoofd), en Koen Van Laere, wiens onderzoek zich situeert in de neurologie en de nucleaire geneeskunde. Hun studieobjecten uit het onderhuidse mensenlichaam, werden door Ervinck zorgvuldig gedeconstrueerd tot moleculen
van een uitvergroot nieuw wezen. Slangenarmen die lijken te vechten om de ruimte, holtes die lijken op vele zwarte ogen, neuzen en monden. Geboren uit een fascinatie voor (bio)technologie of een op een horrorfilm lijkende waarschuwing voor de groeiende mogelijkheden van hedendaagse wetenschap? Hoe zie jij er uit vanbinnen ? Als je een mooi uiterlijk hebt ben je dan ook mooi vanbinnen ? Zou je in dit huis willen wonen? Vind je het belangrijk dat je in een mooi huis woont? kunst en wetenschap • virtuele realiteit en de werkelijkheid • manipulatie. www.nickervinck.com
‘viunap’
WIM DELVOYE
°1965 (B)
Wim Delvoye schilder, tekenaar, auteur van installaties, woont en werkt in Gent, Londen en New York. Hij leunt aan bij Popart en zet de traditie van Marcel Broodthaers en Panamarenko verder. Zijn bekendste werken zijn getatoeëerde varkens en zijn strontproducerende machine: cloaca. Wim Delvoye schept graag controverse. Hij combineert objecten en beelden die in de wereld van de kijker helemaal niet bij elkaar horen. Vaak gaat het om iets hooggewaardeerd tegenover iets banaals. Kunst tegenover kitsch. Hoge en lage cultuur. In elk geval ongehoord en ongepast. Glasramen van röntgenfoto’s van vrijende lichamen, een betonmolen uit kantwerk, een banier op een strijkplank, varkens met tattoos. Torre is een typische middeleeuws-gotische toren uitgewerkt met de computer om later in staal te laten uitvoeren en bovenop een museum te plaatsen. Behalve het shockeffect, ervaart de kijker ook de relativiteit van zijn eigen opvattingen en aangeleerde symboliek. Waarom wel? Waarom niet? Is iets van vroeger altijd mooi? En is iets wat precies nagemaakt is even mooi als het echte? Is de manier waarop iets gemaakt wordt belangrijk voor de schoonheid ervan? architectuur • bouwen • gotiek • schoonheid van het detail • provoceert/ combineert banale met verhevene • hij doet alles omgekeerd ‘torre’
www.wimdelvoye.be
‘postpunk’
INGE GROGNARD EN RONALD STOOPS
[B]
Inge Grognard is make-up artieste. Met haar werk bewijst ze dat het beschilderen van een gezicht ook kunst kan zijn. Ze verzorgde reeds de makeup voor modeshows van o. a. Walter Van Beirendonck, Dries Van Noten, Dirk Bikkembergs, Chanel. . . en van Björk’s videoclip Pagan Poetry. In 2002 ontving ze de Cultuurprijs voor design van de Vlaamse Gemeenschap. Ronald Stoops haar man - legt haar werk vast op foto. “Een rimpel is een juweel” Inge Grognard Inge Grognard werkt vaak rond maskers. Wat er achter zit fascineert haar. Hoe mensen zich verbergen achter een masker of zich ermee een andere persoonlijkheid aanmeten. Ook door make-up, een zonnebril of een simpele lijn over het gezicht, gaan we ons anders voelen, gedragen. Een kleine ingreep met een grote impact.
Wat doet make-up met ons? Welke ingrepen deed Inge op de gezichten? Hoe wijzigende gezichten op de foto’s en de video door de ingrepen van Inge Grognard? Is een gezicht een masker? lichaamsversiering • make-up • tattoo’s • bodypainting • maskers • bloot/bedekt • identiteit www.ingegrognard.com
CARLA VAN DE PUTTELAAR
°1967 (NL°)
Carla van de Puttelaar:“In de media wordt een zeer eenzijdig beeld van vrouwen gegeven. Ze voldoen allen aan een nauw omschreven beeld, slank en glad, waarbij alle eigenheid is verdwenen. Een soort karakterloze Barbiepop. Maar we houden juist van wat mensen bijzonder maakt: de vorm van het lichaam, een manier van kijken, een moedervlekje. Ik wil laten zien dat vrouwen in allerlei vormen en maten mooi zijn. Hierdoor hoop ik bij te dragen aan een positiever zelfbeeld van vrouwen. De vrouw in mijn foto heb ik op een serene, simpele manier gefotografeerd. Ze is prachtig zoals ze is.”
‘zonder
titel’
De foto’s van Carla van de Puttelaar tonen vrouwen met een lichte huid. De camera stelt scherp op elke oneffenheid, vlekjes, haartjes, afdrukken van kleren. Het levensechte in contrast met het betoverend stille als van marmeren beelden. Elk naakt licht prachtig op tegen de achtergrond. Elke vrouw is mooi. Ze toont en verbergt, geeft weg en trekt terug, schept intimiteit en bevreemdt. Kan je iets soms beter zien, als het verstopt is? Is een klein stukje mooier dan het geheel? Is verder mooier dan dichter?
JOHAN TAHON
º1965 (B)
De wezens van Johan Tahon vloeien voort uit de menselijke gedaante, maar zoeken verder hun eigen weg. Het zijn geesten met vleugels of lange armen. Hun lijven zijn uitgerokken, hier en daar glad, gebarsten, gebroken en geplakt, vol uitsteeksels en gebobbeld. Ze lijken bovenmenselijk en voortdurend op zoek naar een wereld waar ze thuishoren. Onder de handen van hun schepper reiken en tasten ze triest maar teder naar antwoorden. Onaflatend. De sculpturen van Tahon zijn “wezens”, het zijn vormen die een geestestoestand verbeelden, als het ware de geestelijke gedaanten van de mens. Door te werken met vervormde gestalten maar tegelijk het menselijk lichaam of een afgeleide daarvan als grondvorm te behouden, kan de kunstenaar zijn ervaringen delen met de toeschouwer. Tahon werkt vanuit een liefde voor kunst die van een andere tijd lijkt. In zijn beelden investeert hij genereus zijn hele persoonlijkheid omdat hij beseft dat “een bepaalde vorm van warmte en emotie mensen aan elkaar geven, ook kan uitgaan van dingen die op mensen lijken.”
Moet iets afgewerkt zijn om mooi te zijn? Wordt iets mooier wanneer je er iets in ziet dat je (her)kent? vriendschap • liefde • vliegen • geestelijke gedaante van een mens w w w . j o h a n ta h o n . b e
kwetsbaarheid • lichamelijke schoonheid • aanraking • huid • bloot/bedekt • lichaamsvormen w w w . c a r l ava n d e p u t t e l a a r . c o m
‘ o c ta g o n
s i lv e r p i t ’
BOB VERSCHUEREN
°1945 (B)
Het werk van Bob Verschueren maakt deel uit van de bredere stroom van de ecologische kunst, die enkel wil werken met (de mogelijkheden en beperkingen van) natuurlijke materialen en zo weinig mogelijk afval wil nalaten als spoor. Buigen, draaien, keren. Heel voorzichtjes plaatsen. En dan snel: KLIK. Bob Verschueren plukt uit de vrije natuur en zet naar zijn hand. Zijn vegetale miniaturen zien er heel even perfect uit, voor ze vergaan tot slechts een restje van zichzelf. Enkel de foto blijft over of de herinnering aan dat ene moment, net voor de natuur opnieuw de bovenhand haalt. Een afdruk als een röntgenfoto van leven met nerven en cellen. En tegelijk een laatste spoor van het blad dat met inkt getekend in licht verdwijnt. Het kunstwerk is enkel wanneer de kunstenaar werkt, in en met de natuur. Nadien is het verdwenen. Dat zet je aan het denken. . . Wordt de natuur mooier als je er iets mee doet? Is iets wat je maakt mooier dan iets wat er vanzelf is? Is kapot gaan altijd ook lelijker worden? Natuur – flora – ecologisch denken - vormen www.bobverschueren.net
‘ v e g e ta l e
m i n i at u r e n ’
SOFIE MULLER
º1974 (B)
Sofie haalt haar inspiratie gedeeltelijk uit haar eigen leven en naaste omgeving maar, stelt ze: ‘Ik haal vooral veel uit mijn rol als observator. Ik zie dingen gebeuren die ik wil verbeelden. Veel meer dan een autobiografisch verhaal, vertel ik dus een sociaal-maatschappelijk verhaal. Ik heb het in mijn werk in het algemeen over de mens en alles wat daarbij komt kijken. Mijn grootste thema is lichamelijkheid, gekoppeld aan identiteit. Die twee gaan niet altijd harmonieus samen, zeker niet in onze Westerse maatschappij. Veel van mijn sculpturen verbeelden dan ook de wens anders te zijn of het niet helemaal op zijn gemak voelen binnen het eigen lichaam of in deze wereld.’ Een klein, mooi, teer kindje met haar handje om nog één moedervinger geklemd, maar haar beide voetjes al op de grond. Straks gaat ze alleen op stap. Een rode roos, mooi en romantisch. Geschilderd in bloed. Twee levensechte voeten, los en onnatuurlijk hangend. Sofie Muller toont vormen van menselijkheid. Vlees en bloed. Soms een teken van leven, soms een spoor van de dood. Ze verbeeldt wat mensen doen en denken. Hoe het begint en hoe het verder gaat. Wat er soms gebeurt en eindigt. Zijn er dingen die voor altijd mooi zijn, of is mooi altijd maar voor even? Kan iets tegelijk mooi en niet mooi zijn? Hoezo? Zie je de hand? Wat vertelt die jou? Heb je al ooit eens voor iets kwetsbaars moeten zorgen? kwetsbaarheid • klein kind • beschermen • bloemen en bloed als symbool voor de liefde liefde www.sofiemuller.be
‘anna’ ‘bloedr oos’
KAHN EN SELESNICK
‘greensward’
BEIDE °1964 (USA)
Het werk van Richard Selesnick en Nicholas Kahn is in geen enkele categorie onder te brengen. Het bevindt zich op de kruising van fotografie, schilderkunst en beeldverhaal. De analogie met de literatuur houdt hier echter niet op, want bij deze kunstenaars is het geschreven woord onlosmakelijk verbonden met het visuele: de toeschouwer bedenkt zelf een verhaal bij het zien van de fantastische scènes of leest de compacte teksten die de sleutel van het verhaal bevatten – zonder echter iets van het mysterie van het beeld weg te nemen.
De portretten van de Greenman bijvoorbeeld, zijn een verzameling van vermommingen die gebruikt worden om de legende van de Greenman uit te beelden. Op talrijke plekken in Engeland en Duitsland kondigt deze ‘Groene Man’ uit de graslanden de komst van de lente aan. Ondanks het bijbehorende sleutelverhaal, wordt de kijker voortdurend geprikkeld om zich tegen dit decor van fantastische figuren en vertellingen ongestoord te verliezen in zijn eigen fantasie.
Op de kruising van fotografie, schilderkunst en beeldverhaal schept dit kunstenaarsduo, Richard Selesnick en Nicolas Kahn, een eigen wonderland. De kunstenaars putten inspiratie uit beelden, volksverhalen, sagen, legendes en sprookjesfiguren.
Als jij voor jezelf een sprookjeswereld zou bouwen, hoe ziet die er dan uit? Is wat je tekent, schildert of knutselt even mooi als wat je in je hoofd verzint? de ideale wereld • fictie/realiteit • mythen • flora www.kahnselesnick.com
‘city ‘on
of
S a lt ’
the edge of the marshes’
