D r o o m m o o i o v e r p o ë z i e
J a a r v e r s l a g H u i s v a n G e d i c h t e n 2 0 1 4 3 0 m a a r t 2 0 1 5
Voorwoord Met heel veel genoegen maak ik van dit voorwoord gebruik om mijn eerste Flarf(je) ever, te delen met de vrienden van het Huis van Gedichten. Met dank aan mijn muze Diana die mij hiertoe inspireerde, mijn muze Trees die voldoende tijdsdruk hiervoor creëerde en mijn muze AL die deze tijdsdruk wilde voorkomen. En dan hoop ik natuurlijk dat het plezier dat het (kleine) kind in mij met het dichten van deze Flarf gehad heeft, gelijk staat aan het plezier dat alle kinderen in Den Haag beleven die door het Huis van Gedichten, Trees en haar team geïnspireerd & geraakt worden. Droom mooi over poëzie (2015) Droom niet lelijk over de poëzie, en maak zelf ook een kabel over Poëzie. Dat kan met Huis van Gedichten! Theater, boekhandel & uitgeverij, alles wat u over poëzie wilt weten; poëzie of dichtkunst (van het Griekse 'poiesis'/ποίησις: maken, scheppen, vormen), droom niet lelijk over de poëzie! Heb je vragen over het stopzetten van Kinderen? Kijken, meezingen, luisteren of meespelen, uit met kinderen in en om Den Haag. Kinderen in Den Haag, de beste en leukste uitjes voor kinderen, kom naar Den Haag! Droom niet lelijk over de poëzie! Manier waarop het is opgebouwd en het verband tussen de delen, structuur is de manier waarop iets in elkaar zit. Droom niet lelijk over de poëzie! Maar het is eerst zaak om structuur en helderheid te brengen. Kom naar Den Haag! Droom mooi over poëzie! Den Haag, 30 maart 2015 Jean-‐Jacques Budé
1
Inleiding 2014 stond voor Huis van Gedichten in het teken van de verdere organisatorische ontwikkeling. Was 2013 het jaar van de bezinning, 2014 werd het jaar van het doen. Met de aangescherpte missie gingen we de boer op: wekelijks voerden we minimaal één kennismakings-‐ of netwerkgesprek, en we zochten aansluiting bij bestaande initiatieven. En hoewel het een traag proces is lijken we in 2015 vruchten van die actieve benadering te kunnen plukken. Het trage in dit proces is op dit moment een noodzakelijke keuze. We willen even géén ad hoc projecten die wel op korte termijn een heleboel activiteit en deelnemers opleveren, maar die tegelijkertijd afleiden van werken aan de langetermijndoelen. Primair is nu: werken aan dat stevige fundament waarop uiteindelijk een rijk en structureel aanbod van cultuuronderwijs middels poëzie kan floreren. Wij denken namelijk dat dat zinvol is, en heel goed kan. En: we zijn er mee onderweg. Team In 2013 bestond Huis van Gedichten uit poëziedocenten Anne Büdgen, Annemarie Slotboom, Ineke Riem, Jacques Brooijmans, Jessie van Vlodrop, Krijn Peter Hesselink, Marije Uijtdehaage en Trees Steeghs. Klaus Kuiper was verantwoordelijk voor het secretariaat, Elisa Mutsaers en Nachet Louchahi voor projectorganisatie, Dóra Benyó werkte ondersteunend én maakte twee films. Directeur-‐bestuurder is Trees Steeghs. Allen zijn zzp-‐er, we hebben geen dienstverbanden. Leden van de Raad van Toezicht in 201 waren Voorzitter Diana Chin-‐A-‐Fat Penningmeester Jean-‐Jacques Budé Secretaris Ana Lidia Aneas Moyano
2
Het rooster van aftreden is: Diana en Jean Jacques zijn opnieuw benoembaar in december 2015; Ana Lidia is opnieuw benoembaar in januari 2018. In respectievelijk 2019 en 2022 uiterlijk zullen zij aftreden. De ontwikkeling van het profiel van Huis van Gedichten In de loop van 2014 verhuisden we van de zolderetage aan de Oranjestraat naar de 1 e etage. Daar konden we sterker de identiteit van Huis van Gedichten ontwikkelen en tonen, het was eenvoudiger en prettiger om kleine gezelschappen te ontvangen, en zelfs hebben we enkele keren met een zeer kleine groep workshops kunnen uitvoeren in onze eigen ruimte. En hoewel dit positief klinkt maakte dit juist extra duidelijk dat Huis van Gedichten uit zijn kantoor moet. In plaats van alleen te werken op locatie willen we ook in staat zijn onze eigen activiteiten in onze eigen omgeving te ontwikkelen en aan te bieden. We kozen er voor om naar Laak te verhuizen; hebben in 2014 ons netwerk in dat stadsdeel uitgebouwd, en hopen in de loop van 2015 in te trekken bij Corporatief Eigenwijzer in de Ketelstraat. We vernieuwden onze website in 2014. Nieuwe vormgeving en vernieuwde informatie, met een eenvoudigere methode van actualiseren. Dat was hoog tijd, én een cadeau van een van de leden van de RvT. De website paste visueel én informatief niet meer bij onze aanpak, en de informatie was verouderd. De nieuwe website opent met de kern van onze organisatie zoals we die verwoord hebben in de aangescherpte missie. We vallen zogezegd met de deur in huis, en daarmee is het bij kennismakingen met nieuwe mensen en nieuwe organisaties eenvoudig binnenkomen. Zeker met de huidige mobiele beschikbaarheid van internet gebeurt het regelmatig dat in een gesprek het tonen van de homepage een uitgebreide toelichting overbodig maakt. Mensen werpen een blik op de pagina, kijken op, en zeggen: 'Ja!'. Waarbij die instemming overigens niet meteen een nieuwe opdracht behelst, maar betekent: 'Ja, dit herken ik', of 'Ja, dit vind ik ook
3
belangrijk', 'Ja, dit snap ik', of 'Ja, hier wil ik me mee identificeren'. Het vervolggesprek wordt daardoor soms heel eenvoudig. Activiteiten cultuureducatie voor scholen In 2014 verzorgden we voornamelijk poëzieles in basis-‐ en voortgezet onderwijs. De boodschap dat dat onze kernactiviteit is blijken we goed verspreid te hebben: we krijgen onze eigen missie regelmatig terug als feedback van potentiële partners of klanten. We ontwikkelden in overleg met de Dienst Onderwijs een plan voor Cultuuronderwijs in Voorschool en Startgroep. Helaas is dat plan tot zover nog niet gehonoreerd, maar – de optie staat nog steeds open. Wij zien de kracht van poëzie als middel in cultuuronderwijs, en in taalontwikkeling, en willen daar graag jong mee starten. En uiteraard werken we in alle niveaus van onderwijs – basis-‐ en voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs, en bijvoorbeeld ook in schakelklassen, bij leerlingen die nog werken aan het leren van een nieuwe taal. In 2014 vroeg de Basisschool Jan Ligthart ons of we gedurende 40 weken aan alle klassen één uur les zouden kunnen verzorgen. Zij zetten graag literatuur in (in een zeer breed perspectief) om taal en (andere) culturele vaardigheden te helpen ontwikkelen en versterken. Na enig overleg is een van onze docenten in augustus voor twee dagen per week gestart op deze school. Dat wij nu twee dagen per week 40 weken per jaar op deze school lessen mogen verzorgen is in onze ogen een bijzondere situatie. Een prachtige kans, voor ons, voor de school, en bovenal voor de kinderen! Het plan om het proces te laten volgen door het LKCA viel goed, ook bij LKCA. Helaas is het door tijdgebrek bij hen niet tot een realisatie daarvan gekomen. We zoeken dóór naar andere mogelijkheden om een langlopend onderzoek naar mogelijke effecten van deze lessen op te zetten.
4
Uitgelicht: Poëzielessen over Pesten: op verzoek van Festival Boekids ontwikkelden we een les over pesten, als extra module bij een pestproject dat Boekids aan scholen aanbood. Kinderen zochten via de herinnering aan afgedankte eigen spullen naar een personificatie van de emotie van afgewezen worden. Who’s Afraid of Youth: vijf scholen waren dit jaar present in dit educatieve traject samen met stichting Winternachten / Festival Writers Unlimited, met presentaties op twee avonden. De presentatie vond voor het tweede jaar plaats in de foyer van Theater aan het Spui. Deze locatie blijkt een succes. Intiem, informeel, in het hart van het festival, veilig, en gewoon gezellig. En als vanzelf, en als effect van de keuze van de scholen voor elk van de avonden ontstaat er een karakteristiek voor elke avond: één avond met een intieme sfeer, en één avond waarop de gedichten vol energie van het podium spatten. We willen deze karakteristieken het komende jaar graag accentueren. 4 mei Dodenherdenking: in de aanloop naar 4 mei was er wederom op Johan de Witt een intensief lestraject met een kleine groep leerlingen, dat eindigde met een voordracht bij de dodenherdenking van het parlement. Crossing Border: De samenwerking met Crossing Border verbreedden we in 2014 met één school (Gymnasium Haganum), één avond, en één film. Ook hier ontvingen leerlingen van twee verschillende VWO-‐scholen elk in een op maat gemaakt leertraject een reeks poëzielessen. Daarna kwam filmer Dóra Benyo, die voor beide scholen een film maakte. De presentatievorm met een film binnen het festival is wel interessant, maar blijkt helaas niet toereikend. De leerlingen en de docenten van beide scholen ervoeren de aanwezigheid van de leerlingen in het festival weer als nogal onzichtbaar. Wederom: de aanpassingen die we maakten op basis van de feedback uit 2013 bleek voor leerlingen & docenten nauwelijks verschil te maken. Dit is geen goed signaal, en een belangrijke reden om de
5
aanpak opnieuw goed onder de loep te nemen. In 2015 zullen we verder zoeken naar een werkwijze waarbij de leerlingen beter tot hun recht zullen komen én het festivalpubliek beter kennis kan nemen van hun prestaties, van hun gedichten. Liefs doen we dat met behoud van de films, die een mooie vorm zijn om de school het festival in te halen. Opgevist: In 2014 draaiden we de pilot van een project dat we samen met MuZee ontwikkelden. Het oorspronkelijk doel was een lestraject te ontwikkelen voor leerlingen die nog maar net in Nederland zijn, en nog hard werken om het Nederlands voldoende te leren beheersen om regulier onderwijs te kunnen volgen. Eenmaal klaar was het een project waarin erfgoededucatie, literatuur, cultuuronderwijs en milieueducatie hand in hand gaan, en dat ook geschikt is voor de groepen 7 en 8 uit het reguliere basisonderwijs. Uitgangspunt: de meeuw. In 2015 willen dat project verder uitzetten. Cultuureducatie op zijn Haags De betrokkenheid bij de Haagse versie van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit was groot. Net als in de tweede helft van 2013 is deze niet financieel zichtbaar in dit jaarverslag. Omdat de koers van het ontwikkeltraject in 2014 inmiddels in handen lag van de Cultuurschakel hoort een bespreking van dit project in onze ogen niet meer in het jaarverslag van Huis van Gedichten thuis. Diversiteit Diversiteit blijft een complex begrip. Niet in de activiteiten -‐ daar is diversiteit vanzelfsprekend. Ook is de samenstelling van onze Raad van Toezicht niet standaard. Bij het aantrekken van nieuwe (zzp-‐ende) medewerkers blijft dit streven naar een goede representativiteit nog een aandachtsgebied.
6
Promotie Onze promotionele activiteiten hadden dit jaar als basis de nieuwe website. Door enerzijds via onder meer facebook en door direct marketing onze nieuwe website onder de aandacht te brengen worden onze activiteiten op meer plaatsen in het zonnetje gezet, en wordt er naar onze website doorgelinkt. Hoewel het contactformulier op de nieuwe website nog geen verrassende zaken heeft gebracht wordt er met groeiende regelmaat gebruik van gemaakt. Als honorarium voor een artikel in het CKV-‐magazine ontvingen we een advertorial in de nieuwsbrief van het magazine. En als sponsoring ontvingen we twee maal een advertentie en opname in het goededoelenregister van het blad Voor Nu en Later. Deelname aan de Culturele Businesscase dient natuurlijk óók de promotionele doelen. Onze nieuwsbrief heeft inmiddels het aantal van 500 ontvangers gepasseerd. Dat moet nog steeds meer! Onze facebookpagina heeft inmiddels het aantal van 1000 vrienden gepasseerd. Communiceren (bijvoorbeeld over acute vragen voor vrijwilligers) wordt daarmee eenvoudiger. De aandacht die we hebben besteed aan de sociale media – daar waar mogelijk inzetten, en het aantal volgers & vrienden uitbreiden – heeft waarde. Aantallen deelnemers in 2014 Cultuurparticipatie – dus poëzieles buiten het onderwijs, en voor andere doelgroepen dan onze primaire – heeft niet onze aandacht gehad in 2014. Het sterk positioneren van de vernieuwde missie, doelstelling en afbakening van doelgroep was prioritair. Die scherpe focus heeft zijn vruchten afgeworpen, maar (uiteraard) ook beperkt. Alle toelichtingen bij de cijfers betreffen dit jaar dan ook deelnemers in het onderwijs.
7
8
9
10
De aantallen deelnemers in het basisonderwijs zijn sterker gegroeid dan de aantallen in het voortgezet onderwijs. Aangezien de aandacht vanwege het programma Cultuuronderwijs op zijn Haags primair naar het basisonderwijs is gegaan is dat niet verrassend. En hoewel we veel aandacht hebben besteed aan het plan voor cultuuronderwijs in voorschool en startgroep zijn er weinig echt kleine deelnemertjes geweest. We zien dat enerzijds het budget voor activiteiten met peuters en kleuters klein is, en het belang ervan nog niet vanzelfsprekend lijkt. Terwijl er veel tekenen zijn in publicaties de laatste jaren dat juist cultuuronderwijs een passend aanbod voor kinderen met (taal)achterstanden kan zijn. Het aantal lessen in het voortgezet onderwijs is harder gegroeid dan het aantal deelnemers. Reden: groepen of klassen die meerdere lessen volgen. En dat klopt met ons streven: een lessenreeks tilt de prestaties van de kinderen of jongeren boven het incident uit. De waarde in het leerproces is aanzienlijk groter. Het aantal bezoekers aan presentaties voor 2014 hebben we te hoog ingeschat. Het is overigens ook afhankelijk van samenwerkingspartners, hoe veel presentaties er zijn, en hoe groot het potentiële publieksbereik daarbij is. En soms is het een kwestie van verkeerd inschatten, of onmeetbaarheid. Hoeveel bezoekers van Crossing Border zagen de films
11
van de leerlingen van de twee scholen van voortgezet onderwijs? Bij de presentatie was nauwelijks publiek. Maar de films zijn elk wél een hele avond doorlopend vertoond. Het aantal kijkers kunnen we niet tellen. Het aantal deelnemers kan sterker stijgen met een groter verwervingsbudget. Het is nog steeds een arbeidsintensieve kwestie om nieuwe scholen te verleiden aan te haken bij poëzieprojecten. Literatuur als cultuuronderwijs is nog steeds niet vanzelfsprekend. Literatuur lijkt als vanzelf deel van literatuurlessen, dus van onderwijs in (Nederlandse) taal. De meerwaarde die het benaderen van literatuuronderwijs vanuit het perspectief van cultuuronderwijs heeft is nog steeds sterk onderbelicht. Cultureel Ondernemerschap In 2014 stuurden we een bedrijfsplan als werkdocument naar de Gemeente. Werken met Canvas, de methode waarbij je voortdurend elementen op nieuwe manieren ten opzichten van elkaar positioneert, past goed bij Huis van Gedichten. En zo werkte het ook in dit jaar: vele gesprekken voeren, vele opties onderzoeken, kansen en doelen ten opzichte van elkaar plaatsen, en zo een beeld ontwikkelen van passende strategieën. Op deze manier weer fris naar Huis van Gedichten kijken biedt perspectieven. Voor ontwikkeling, voor verandering, voor groei. Aan het einde van 2014 waren de tekenen gunstig voor 2015. we zullen zien of de gesignaleerde tendens inderdaad doorzet. Financieel De jaarrekening toont licht stijgende omzetcijfers. We hebben bovenop de structurele subsidie geen subsidie van de Gemeente of een andere bron ontvangen. Dat betekent dat onze inkomsten stegen met 10.000 euro. Dat is een klein bedrag. Maar relatief gezien groter, en wel essentieel: de directe opbrengsten waren in 2013 €19.477,-‐. In 2014 stegen die opbrengsten naar €30.897,-‐. de prognose voor 2015 is dat de opbrengsten circa €50.000,-‐ zullen bedragen.
12
Deze stijgende lijn pleit voor onze stelling dat een financieel fundament onze daadkracht versterkt. Samen met de geschatte omzet-‐ en bereikcijfers duiden we dit als een positief effect van de structurele subsidie die we in 2014 voor het tweede jaar ontvingen. De beheerlasten stegen enigszins in vergelijking met 2013. Die stijging is veroorzaakt door een hogere huur na verhuizing naar de 1 e etage, en vooral door een stijging van promotiekosten. Promotiekosten zoals bijvoorbeeld reclame via facebook, maken van nieuwsbrieven, meedoen aan activiteiten van de Culturele Businesscase. Overigens ontvingen we een aantal malen sponsoring in natura, in de vorm van promotionele activiteiten. We sluiten het jaar 2014 af met een positief resultaat van €1662,45. Dat is het exploitatieoverschot van het jaar 2014. En toch sluit uiteindelijk de fiscale eindbalans op een negatief bedrag van €886,15. Ook dit bedrag is terug te vinden onder de post Beheerlasten materieel. Oorzaak hiervan is een openstaande post uit 2012, die we nu eindelijk een plek gegeven hebben in de jaarrekening. In dat jaar ontving Huis van Gedichten een grote reeks minibudgetjes, onder meer van de gemeente Den Haag. Eén budget, een subsidie van het RCOAK, hebben we toen niet binnen de termijn op juiste wijze verantwoord. De verliespost die daardoor ontstond hadden we nog steeds niet in een jaarrekening verwerkt. Dit bedrag verwerken we dit jaar in het financiële jaarverslag, omdat we ook in dit jaar deze kwestie met het fonds op een goede wijze hebben nabesproken. Daarmee is deze kwestie definitief afgerond, en was het ook helder dat het bedrag bij hen niet meer voor ons gereserveerd stond. Gelukkig zijn we – mochten we daar aanleiding toe zien – nog steeds welkom om nieuwe plannen bij hen te dienen.
13
14
