Ken Ishiwata & Tom Sebastian over de schoonheid van geluid

XXL VERSIE losse verkoop > 7 50 euro

140 pagina’s

2e jaargang _nummer

2

mensen, muziek en film

mensen, muziek en film

Ken Ishiwata & Tom Sebastian over de schoonheid van geluid

Licht

Een perfect huwelijk.

Architectuur, interieur en sfeer

Ervaar de buitengewoon goede geluidskwaliteit uit een

Lissabon

buitengewoon mooie vormgeving; het perfecte huwelijk van de Meridian DSP7200 luidsprekers met de 808.2 Signature

Op zoek naar de fado

Reference CD speler. Achter het elegant gewelfde profiel van de DSP7200 schuilt een krachtig hart dat in staat is de natuurlijke

Audi R8

schoonheid van uw lievelingsmuziek met gemak te reproduceren. Tel hierbij de kwaliteiten op van de partner, de Meridian 808.2 en

Met Bang & Olufsen

merk dat de som meer is dan de partners alleen doen vermoeden. Ongekende rust en detail zorgen voor ultieme ontspanning.

Luidsprekers zijn kunst

Samen vormen ze het perfecte audiosysteem dat het resultaat is

KEF Muon, Crystal Cable Arabesque en Vivid Audio Giya

van dertig jaar onderzoek naar geluidskwaliteit en raffinement. Wij van Meridian zeggen wel: “Als microfoons het kunnen waarnemen,

Beeld en Geluid Hilversum

kunnen onze systemen het weergeven. U hoeft alleen nog maar te luisteren.”

Fonos: het Nederlandse Muziekarchief

Niet overtuigd? Wij dagen u uit te komen genieten…

2 www.viertron.nl

Jan Douwe Kroeske • Erik de Zwart • Porcupine Tree • Elbow • Hollywood Mark • Baz Luhrmann

eske: o r K e w u o Jan D

het e na 22 jaar w n e it lu ts a ater In on ieprogramm eter het The is M v e le e te w n T e s n Tijde er dan aarde radio middels me an het verm in v n n a te v it f z ie t h is mes arc In de schatk iohead tot Ja s. d a ie R ss e e S d r n te a Twee Me e sessies v ana tot de egendarisch L s. e m en van Nir v a n s e p n Jo m 1400 o o T and van elt aan de h Fighters tot rt o e o v F e n a sk e v r, ro Taylo ringen op n Douwe K lijk vader Ja aalt herinne e h st n e e e n G le s. a n it rh N artiesten va n over de ve te le ro a g rh t e e v m n e n de beeld anier ntmoetinge dem. De m muzikale o o e b n m e e ti ig e in n e aa n d , of ook die va ereld maar w favorieten u w jo le r e e h v e o d t r il ove n uiteraard je weten w omenten. E vragen wat m te e h m e sc h ri a m o n legend ent van de genieten va onderdeel b r e k e o z e gewoonweg b je als ziek, zodat veel live mu Sessie. Twee Meter n e e n a v ie g ma

aties Data en loc

8 Op pagina 8 w een inter vie ty li e d ifi H ft hee ver e Kroeske o w u o D n a J met theatertour. zijn nieuwe

Zwolle erholtzaal, m m o Februari D n o e d arden - Theater O onie, Leeuw rm a H e D 04-02-2009 uwburg - Stadsscho wijk 12-02-2009 um, Harder tr n e C l e re elder - Cultu anje, Den H p m a K 19-02-2009 e D rg - Schouwbu Purmerend 20-02-2009 Purmar yn, e D r te a e - Th 25-02-2009 dhoven Philips, Ein ts ri F Ma a r t m u tr n - Muziekce sterdam 05-03-2009 omedie, Am K e in le K e en -D er, Hoogeve o 09-03-2009 b m a T e D - Theater rs, Heerlen 17-03-2009 urg Theahte b im L d a st - Park oorn 21-03-2009 Het Park, H rg u b w u o h - Sc da m 25-03-2009 eater, Zaan th n a a Z t e H eer 26-03-2009 ater, Zoeterm e h st d ta S 28-03-2009 tie op: eer informa Kijk voor m

nl w w w.d2bv.

webcodes > de eerste verdieping van Hifidelity Een aantal artikelen in Hifidelity is voorzien van een webcode. Voor diegenen die ze nog niet gevonden hadden, ze staan verticaal in een gekleurd inzetje dat helemaal links of rechts op de pagina te vinden is. Uit de reacties op de vorige editie van Hifidelity bleek dat die codes enige toelichting nodig hebben.

Meld je aan en ontvang de derde editie van Hifidelity.

ter waarde van

€ 7,50

Ga naar www.hifidelity.nl om je aan te melden. Je betaalt ter introductie slechts € 4,95. Ook voor nabestellingen van nummer 1 en 2. 4

Eigenlijk is het heel eenvoudig: over bepaalde onderwerpen is meer te vertellen dan in het artikel geschreven kan worden als je het ook nog eens lekker leesbaar wilt houden. Bijvoorbeeld extra informatie over gebruikte technieken en verwijzingen naar winkels, importeurs of fabrikanten. Of gerelateerde artikelen over het onderwerp. Daarvoor hebben we dus webcodes bedacht. En waar anderen lange en moeilijk te onthouden formules afdrukken vermommen wij onze webcodes als gewone woorden. Hoe het werkt? Tja, daar moet je allereerst toch echt de computer voor aanzetten. Doorklikken vanaf een papieren pagina is iets dat zelfs de knapste koppen nog niet hebben kunnen uitvogelen. Surf vervolgens naar onze website www.hifidelity.nl. Linksboven op de homepage zie je een vakje waar je de webcode kunt invullen. Klik daarna op ‘ok’ of druk op de enter-toets van je toetsenbord, en in een nieuwe pagina opent zich een wereld van informatie. Webcodes zorgen dus in zekere zin voor de verdieping van je kennis. Kun je alsnog zeggen dat je Hifidelity voor de artikelen leest...

redactioneel Hifi is voor nerds. Hoe vaak heb ik die uitspraak al niet gehoord? Geitenwollensokken, vergulde plugjes, veel te dure apparatuur. Eenlingen, tenzij in gezelschap van collegafreaks. En dan elkaar overtreffen met technische termen. Nerds dus. Duidelijk. Of toch niet? Als het zo duidelijk is, zou ik mezelf erin moeten herkennen. Een hoofdredacteur van Hifidelity is veel bezig met hifi en alles wat daarbij hoort. Evenals zijn omgeving. Maar nerds kom ik, een paar uitzonderingen daargelaten, niet tegen. Nergens. Eerlijk waar. En ja, ik heb ook in de spiegel gekeken. Wat ik wel zie? Mensen die gedreven zijn, die gáán voor kwaliteit. Film- en muziekliefhebbers die optimaal willen genieten van beeld en geluid. Vakmensen die weten waar ze mee bezig zijn en dat graag met anderen willen delen. Want hifi gaat verder dan techniek en kabeltjes. Hifi gaat over zaken als beleving, emotie en plezier, zeker bij Hifidelity. Het gaat ook om een gevoel voor kwaliteit, vakmanschap en esthetiek. En over het belang daarvan als het aankomt op een beeld- of geluidssysteem. Waarom betalen we zonder lang na te denken al snel meer dan duizend euro voor een flatscreen, maar mag een audio/video-installatie niet meer kosten dan een paar honderd euro? Voor eenzelfde bedrag als een flatscreen koop je namelijk ook een muziekinstallatie die je erg veel plezier kan geven. Van film en muziek geniet je meer als de beeld- en geluidsweergave geweldig zijn. Of, zoals muziekliefhebber Harry van Dalen het in een interview in dit blad stelt: “Een goed hifi-systeem kan pure lol geven.” Ook beauty-stylist Tom Sebastian - lees het verhaal! - werd overtuigd, door hifi-goeroe Ken Ishiwata. Beetje bij beetje zien mensen het licht. Lees en zie het licht zelf. Met de lichtspecial in deze editie moet dat zeker lukken! Marc Brekelmans, hoofdredacteur

Loe Beerens Dieter van den Bergh Patrick van den Bergh Marc Brekelmans Berry van Broekhoven Niek Brunninkhuis Jiri Büller Michiel Corten Bert Dekker Max Delissen Nicky Engelen Paul Geerts Rob van Ginneken Janine Hendriks Gerlinda Heywegen Gerrit van den Hoven Cindy Joos Jean-Pierre Joos Guido de Kanter Jan Luijsterburg Mark Michels Annemarie van Oostenbrugge Timo Schuurbiers Marjolein Simons Hans Tebbens Paul Vermeulen Bart Waalen 5

INhoud Reportage 24

Fonos: op bezoek bij het muziek- en filmarchief

28

De Tonemeisters van Polyhymnia

57

Tobexx in Assen brengt extra woongenot Op zoek naar de fado

65

Comfortabel wonen met Home Autotainment

42

Plasma of lcd? Hoe maak je de juiste keuze?

en Verstappen Creatieve Interieurs 79

B&G audio/video solutions houdt Domotica simpel

Artikelen 22

Het wonder dat stereo heet

72

Plasma of lcd? >

76

Hang je televisie aan de muur met Vogel’s

104

Een stapel cd’s, een computer en dan…?

118

De lp is weer helemaal terug >

Haal je platen van zolder, ga back to black

Divers 13

De schoonheid van luidsprekers

Interviews

88

Elbow > Harry van Dalen: van hippy tot hifi-goeroe Muziektherapeut Henk Smeijsters > Coverstory: Tom Sebastian en Ken Ishiwata Het theater in met Jan Douwe Kroeske

92

De progressieve rock van Porcupine Tree

18 34 40 82

6

Elbow over Shakin’ Stevens, Queen en the Beasty Boys

Lichtspecial 48

Kunstlicht is geen banketbakkerij!

50

Gertjan van Beijnum: radicale muziekverzamelaar

52

Aleksander Rublek brengt licht tot leven

55

Spotlight: Inakustik

AmbienTrack

Productbesprekingen 68

De Nieuwe Akoestische Dimensie van de VISO TWO

99

KEF en McIntosh: Trans-Atlantische combinatie

114

Bang & Olufsen in de Audi

Muziek kan je beter maken

R8 >

Vaste rubrieken 5

Hoofdredactioneel

8

Kortjes

39

column Annemarie

46

Spotlight: Ovei

108

pod Spotlight: 2 meter sessies Beroep en hobby: de Tattooist Spotlight: Vita Audio R4 De favorieten van: Erik de Zwart >

112

Op bezoek bij: Renaat Mattheus

120

Shoppagina’s: Hebben!

122

Win een beautypakket voor hem en haar

123

Muziekrecensies

130

Filmrecensies + Baz

134

The name is Graig, Daniel Graig

136

Op zoek naar de mooiste audio/videowinkels

138

Colofon

90 96 103

Brullen met de

Audi R8

Luhrmann special

Mister Top 40 mist nooit zijn trein 7

Kortjes Alles-in-één afstandsbediening Heb je ook genoeg van al die rondslingerende afstandsbedieningen? Of dat je om een filmpje te kunnen kijken drie afstandsbedieningen moet gebruiken? Je problemen behoren tot het verleden met deze ultieme all-in-one afstandsbediening van Logitech. Hij bevat een 5,6 cm touch-screen en is ergonomisch vormgegeven. Prijs: 199 euro

Logitech: www.logitech.com

Nette spanning Wil je het maximale halen uit je dure hifi-installatie, dan is een goede netspanningsconditioner eigenlijk onontbeerlijk. Stroompieken en ongewenste stoorsignalen die uit lichtnet komen maken geen kans meer je set te bereiken. Veilig en vertrouwd.

Isotek : www.isoteksystems.com

“Zonder muziek zou het leven een dwaling zijn, een slijtageslag en een verbanning” Friedrich Nietsche, 1889

Cassettebandjes

Nu de aloude cassetterecorder nagenoeg helemaal uit het straatbeeld verdwenen is, rijst de vraag wat te doen met de oude voorraad bandjes. “Gewoon in het grijze archief” horen we je al denken. Een gedegen oplossing, maar het kan creatiever. Kijk maar eens naar de kast in de onderstaande link: opgebouwd uit 918 bandjes die met de hand op de kast zijn geplakt.

Cassette tape closet: www.creativebarn.nl

8

Film in Rotterdam Voor wie een voorproefje wil op de films die later dit jaar in de bioscoop te zien zullen zijn, is, al sinds 1972, het Internationaal Film Festival Rotterdam verplichte kost. De nadruk ligt bij het festival op de ‘betere’ films van nog redelijk onbekende regisseurs. Vanaf 15 januari zal het programma van de editie 2009 te lezen zijn op de website van het Film Festival Rotterdam. Het festival zelf kun je tussen 21 januari en 1 februari bezoeken.

Internationaal Film Festival Rotterdam: www.filmfestivalrotterdam.com

Keizerlijk computeren Dat kan met de Emperor van NovelQuest. Gezeten in een soort ligstoel kun je op drie schermen, en in Dolby Surround, je favoriete spellen spelen, of natuurlijk gewoon je Excelbestanden bekijken. ‘Computeren’ wordt een ware belevenis. Helaas is de Emperor nog niet leverbaar in Nederland.

NovelQuest Emperor: www.novelquest.com/emperor.html

Muziek in Rotterdam: Lente Hifishow Mocht je door het lezen van Hifidelity zin hebben gekregen om je hifi-set weer eens onder handen te nemen, dan is een tripje naar Rotterdam misschien de moeite waard. Eind maart – inderdaad, het begin van de lente – wordt daar in de Doelen een leuke hifi- en muziekbeurs gehouden onder de naam ‘De Doelen lente Hifishow’. Ook dit voorjaar zullen weer veel audio- en videomerken hun waren presenteren en muziekdemonstraties verzorgen.

De Doelen Lente Hifishow: www.dedoelenlentehifishow.nl

3D beeldscherm Kan jij je nog herinneren dat we in 1982 massaal met een belachelijk rood/groen brilletje televisie zaten te kijken? In dat jaar werd namelijk door de NOS een experimenteel 3D-programma uitgezonden. Volgens Philips kunnen we in de nabije toekomst ook zonder brilletje televisie in 3D bekijken. De Philips WOWvx is al leverbaar in een professionele versie, het wachten is op een consumentenversie.

Philips 3D: www.philips.com/3Dsolutions

9

> ko r tje s

Vouw een iPod-dock Voor handige knutselaars die een kant-en-klare iPhone- of iPod Touch Dock te duur vinden, is er hoop in de vorm van deze doe-het-zelf-bouwplaat. Print de tekening op stevig karton van A4-formaat, knip hem uit, vouwen, en klaar is Kees. De bijpassende kabel zou meegeleverd moeten zijn bij de iPhone of iPod Touch.

www.geeky-gadgets.com/?p=7020

T-shirt met muziek Het begon als een 1-aprilgrap, maar de belangstelling was zo groot dat er nu dus echt een T-shirt met afstandsbediening op de markt komt waarmee je volgens de bedenkers een soundtrack bij je leven kunt maken door je iPod of andere draagbare speler er op aan te sluiten. Prijs: 40 dollar

www.thinkgeek.com/tshirts-apparel/unisex/illuminated/a5bf/

Bang & Olufsen Beosound 5 Streaming audio moeilijk? Internetradio alleen voor doorgewinterde computernerds? Bang & Olufsen vinden van niet. Ze introduceren daarom dé oplossing voor mensen die op zoek zijn naar optimaal bedieningsgemak in prachtig functioneel design. De BeoSound 5 is een bedieningstablet die op een bijpassende tafel- of vloerstandaard geplaatst kan worden, maar die ook geschikt is om aan de wand te monteren. Drie aluminium draaischijven laten je moeiteloos en intuïtief door de grafische menu’s navigeren, waardoor het vinden van je muziek op de bijbehorende BeoMaster 5 het welbekende fluitje-van-eencent wordt. En met hetzelfde gemak kun je naar internetradiostations van over de hele wereld luisteren.

B&O: www.beosound5.com

10

LCD TV

Be transformed. Door zwartniveaus die zo diep zijn dat ze nieuwe dimensies creëren. Door kleuren die zo helder zijn dat ze elke vezel van uw lichaam raken. Door ervaringen die zo intens zijn dat niets ooit nog hetzelfde zal zijn. De nieuwe KURO. Zwarter dan ooit.

www.pioneer.nl/kuro

Geluidsbeeld

Vorm volgt functie

Muon (Kef)

Luidsprekers, dat zijn toch fantasieloze vierkante kasten die in geen enkel interieur mooi staan? Een kwestie van smaak, maar veel mensen zullen het er mee eens zijn. Dat het ook anders kan bewijzen de drie bijzondere geluidssculpturen die op de volgende pagina’s gepresenteerd worden. Ze zijn het resultaat van een tot in de puntjes uitgewerkt designconcept, waarin de bijzondere vorm bijdraagt aan de bijzondere klankkwaliteit. De KEF Muon (hierboven) is ontworpen door Ross Lovegrove, die verhit aluminium via een vacuümproces in een unieke vorm laat uitharden. Het leverde deze luid-

spreker een plaats op in het prestigieuze Museum of Modern Art in New York. De Vivid Giya (pag. 14) is ontsproten aan het brein van Lawrence Dickie, die eerder de legendarische B&W Nautilus ontwierp. De Crystal Cable Arabesque (pag. 16) is ontstaan met de hulp van een Engelse designopleiding. Grappig detail is dat een ‘arabesk’ zowel een Arabisch getint muziekstuk is als een aan de islamitische cultuur ontleende geometrische vorm die de natuur nabootst. Totaal verschillende concepten, die alle drie de perfectie nastreven, zowel in esthetisch als akoestisch ontwerp. Saai is anders... 13

14

locatie: de fabriek in Elst - 13.25 uur ontwerp: Traditional Arts Ltd.

Arabesque (Crystle Cable)

fotografie: Jiri Büller

Prijs: 45.000 euro per paar (onder voorbehoud)

15

locatie: Giessenweg, Rotterdam – 17.15 uur fotografie: Jiri Büller

Giya (Vivid Audio)

ontwerp: Lawrence Dickie

Prijs: 29.900 euro per paar

16

17

> d e muziek b el e v in g v an . . .

vlnr: bassist Pete

18

Turner drummer Richard Jupp zanger Guy Garvey gitarist Mark Potter pianist Craig Potter

E

E Elbow De Muziekbeleving Van…

Met het winnen van de prestigieuze Mercury Music Prize dankzij de ‘plaat van het jaar’ The Seldom Seen Kid schaarde Elbow zich dit najaar in het illustere rijtje Portishead, Suede, Arctic Monkeys, Franz Ferdinand en Antony and the Johnsons. Hoewel de groep uit Manchester al zeventien jaar bestaat, is Elbow nu plotseling hot en verkoopt overal de zalen uit. Onbetwist middelpunt van de groep, onterecht ‘de nieuwe Coldplay’ genoemd, is zanger Guy Garvey. Maar eigenwijs als we zijn dronken wij in het kader van onze serie De Muziekbeleving Van… een pint met Mark (34) en Craig Potter (32), respectievelijk gitarist en toetsenist van Elbow. Twee vliegen in één klap, want de broertjes groeiden samen op in Bury, ten noorden van Manchester. Mark is de vader van twee zoons (3 en 1 jaar), net als Craig (2 en 1 jaar). Mum and dad Mark Potter: “Eén keer hebben ze meegedaan aan een talentenjacht. Dat was geen succes. Nee, mum and dad waren geen podiumbeesten. Maar thuis speelde ze veel samen, en goed ook. Allebei een Spaanse gitaar om de nek, en daar gingen ze dan. Peter, Paul and Mary, Simon & Garfunkel. Simpele, maar krachtige folksongs.” Craig Potter: “We hadden ook een oud orgel thuis. Niks hips aan, maar zo’n uncool Bontempi-ding. Later namen mijn ouders afgedankte keyboards mee van school, ze werkten allebei als leraar. Dat was veel leuker. Maar ik was pas twaalf toen ik echt pianoles kreeg. Daarvoor speelde ik cornet, en veel beter dan dat ik ooit piano zal leren spelen.” Mark: [plagerig] “Ja, eeuwig zonde van die cornet… Ik was trouwens altijd meer van de gitaar. Ik kreeg mijn eerste akoestische op mijn achtste, schreef op mijn negende mijn eerste song.”

Queen Mark: “Dozen vol met singletjes hadden we thuis. Fifties, sixties, vroege seventies. Veel Beatles, Small Faces, Lonnie Donegan. Soms zaten we uren rond de platenspeler, zo’n klein ding, omgeven door platen. [zingt] Sha-La-La-La-Lee, of 500 Miles Away From Home, en dat over and over again.” Craig: “Maar het allerbelangrijkste voor onze muzikale opvoeding was toch andere muziek.” De broertjes Potter in koor: “The Greatest Hits van Queen!”. Mark: “We speelden allebei rugby, onze vader was de coach van het team van Craig. Als we op zondag naar de wedstrijden reden, zo’n veertig minuten rijden, draaide onze vader altijd The Greatest Hits van Queen.” Craig: “And we didn’t object! Fantastisch vonden we dat. De ideale oppepmuziek.” Mark: “Queen vinden we nog steeds erg goed, hè Craig? Ik heb in elk geval alle albums.” Craig: “Yep, Queen is the coolest band on earth!” Mark: [lachend] “Craig heeft een paar dagen geleden in een café nog een briljante karaoke-versie gedaan van Somebody to Love, toch Craig?” Craig: ”Ja, en daar schaam ik me helemaal niet voor.”

door Dieter van den Bergh fotografie Kevin Westenberg

Shakin’ Stevens Mark: “Mijn eerste eigen plaatjes? Stand and Deliver van Adam & The Ants en This Ole House van Shakin’ Stevens. Stevens was echt een held. Ik heb me ooit nog opgegeven voor de tv-show Jim’ll Fix It. Mijn droomwens: een keertje gitaar spelen samen met hem. Die wens is niet uitgekomen, 19

E

nog niet tenminste, maar ik heb Stevens dit jaar nog wel een hand mogen geven op Glastonbury Festival, waar hij optrad. Kun je nog dichter bij Shakin’ Stevens komen?” Craig: “Pass the Dutchie van Musical Youth. Ik had geen idee dat het over drugs ging. Dacht altijd dat het een kookliedje was. Daarna kwam denk ik The Rocky Horror Picture Show. Impressive. Maar Mark heeft veel meer platen dan ik, die is altijd veel meer met muziek bezig geweest.” Mark: “Ja, ik ben zelfs een tijdje into heavy metal geweest. Def Leppard, Poison. Lekker foute dingen, haha. Maar ook AC/DC vond ik gaaf, nog steeds. Ik heb alles van AC/DC op vinyl. Daarna kwam REM op, ben ik nog steeds groot voorstander van.” Losing my religion Mark: “In mijn eerste bandje zaten Richard en Pete van Elbow, we noemden ons simpelweg ‘RPM’: Richard, Pete, Mark. We ontdekten marihuana en waren massively into U2, Simple Minds en De La Soul, vooral 3 Feet High and Rising. We traden op tijdens schoolfeesten. Covers van U2. Hele slechte covers. Wat later ontmoette ik Guy [Garvey, zanger van Elbow], tijdens de kunstlessen op school. Hij was een totaal ander figuur dan ik. Een ‘indie-kid’, terwijl ik toen net midden in de hippe Madchester-clubscene zat. Stones Roses, Ride, dat soort dingen. De vonk sloeg pas over toen ik hem in mijn Volkswagen Kever een keer een lift van school naar huis gaf. Losing my religion was op de radio. Nadat het was afgelopen hebben we het allebei eerlijk opgebiecht: dat nummer is geweldig! Toen viel het kwartje. Niet veel later zaten we bij elkaar in de band.”

Beastie Boys Mark: “Toen we begonnen met Elbow, speelden we eerste een soort van funkfusion onder invloed van Santana, Sly & The Family Stone, maar ook de Beastie Boys waren belangrijk. Check Your Head [1992] had een enorme impact op ons. Ook live.“ Craig: “Ja, Beastie Boys in Manchester Academy! Mijn eerste live-concert.” Mark: “Haha, in elk geval stukken beter dan míjn eerste concert, Faster Pussycat. How low can you go. Maar goed, ik was veertien.” Spiritualized Mark: “Voor Elbow zijn een aantal platen van cruciaal belang geweest. Siamese Dreams van Smashing Pumpkins, Superunknown van Soundgarden, Spirit of Eden en Laughing Stock van Talk Talk. Maar het allerbelangrijkste is Ladies and Gentlemen We Are Floating in Space van Spiritualized. Die plaat klopt van alle kanten. In de tourbus luisteren we ook veel muziek: Chet baker sings, John Martyns Bless the Weather and Solid Air. De laatste hit is TV On The Radio.” Craig: “Ik heb niet zo nodig muziek nodig aan boord. Wat mij betreft is het wat vaker stil in de bus. Wil ik juist even rust 20

na een avond livemuziek op het podium, willen de jongens toch wéér muziek. [lachend] Moe word je ervan. Of het moet Laughing Stock van Talk Talk zijn, mijn all time favourite.” iTunes Mark: “Muziek buiten Elbow om speelt voor mij een belangrijkere rol dan voor Craig. Ik heb goed hifi-spul, waaronder KEF-speakers, en ik heb een grote platencollectie, vooral vinyl. Ik probeer nog steeds zoveel mogelijk te kopen, al schiet dat er steeds vaker bij in. Queen koop ik nog steeds, en ook Led Zeppelin.” Craig: “Ik ben meer van de iTunes-generatie. Heb wel veel cd’s, maar ook veel gedownload spul. Heb misschien net tien elpees, en niet eens een speler.”

“Nadat we Losing my religion op de radio hadden gehoord, viel het kwartje.” Privéconcert Mark: “Onze meest memorabele muziekervaring?” De broertjes in koor: “G. Love & Special Sauce in Manchester!” Craig: “Hij trad ‘s avonds op, maar gaf ‘s middags in Manchester nog een signeersessie in een platenzaak. Mark en ik waren daar de enige bezoekers. We hebben samen met G. Love een joint gerookt en kregen een briljant privéconcert. ’s Avonds gaf hij in de Roadhouse nog een concert, maar daar waren we helaas niet de enige.” Kindermuziek Mark: “Toekomstmuziek? We hebben een idee geopperd om een animatiefilm voor kinderen te gaan maken. Met een goed verhaal en kindermuziek als soundtrack. Er is zo weinig goede kindermuziek. Okay, Coldplay heeft laatst iets gedaan met een soort lullaby-versies van haar eigen songs. We denken aan gastvocalisten, bijvoorbeeld Mark Lanegan. [lachend] Als dat goed gaat lopen, dan kan dat voor ons mooi als een soort van pensioen dienen.” Craig: “En als het héél goed loopt als pensioen voor onze kinderen….” Mark: “Precies, en als het héél, héél goed loopt als pensioen voor de kinderen van onze kinderen!”

.

webcode > elbow

> d e muziek b ele v in g v an . . .

21

> a c h te rg ro nd

S

het wonder dat stereo heet

Stereo: twee luidsprekers die samen een compleet orkest of een band laten verschijnen. Je hoort muziek uit het schijnbare niets tussen de luidsprekers ontstaan, waarbij geluiden volledig driedimensionaal voor je neus worden geprojecteerd. En dat uit slechts twee kastjes.

‘50 van de vorige eeuw prachtige opnames bekend die de kwaliteit van veel moderne overstuurde en heftig gecomprimeerde cd’s ver overtreffen. Maar dat is een andere discussie. We vonden in de archieven van Hifidelity nog een demonstratie-elpee uit de beginjaren van de stereofonie. De begeleidende tekst willen we je niet onthouden:

tekst en fotografie Marc Brekelmans

Mits goed uitgevoerd, brengt stereoweergave de muzikanten bij je in huis. Een zangeres lijkt tussen de luidsprekers te staan, met naast, voor of achter haar de muzikanten. Met de ogen dicht zijn de muzikanten zo aan te wijzen, zanger(es) midvoor, drummer rechtsachter, lead-gitarist op de linkervleugel en de bassist rechts in het centrum. Goed opgestelde luidsprekers klinken als één. Het is een beetje vergelijkbaar met de aloude Viewmaster. Ook deze maakt van twee net iets van elkaar verschillende ‘platte’ plaatjes, een driedimensionaal geheel. Je hersenen worden door de verschillende beelden voor het linker- en rechteroog in de veronderstelling gebracht dat er diepte in het plaatje zit. Stereoweergave haalt via je oren dezelfde truc uit met je brein. Bij stereoweergave komt er uit beide luidsprekers dus ook een net iets verschillend geluidssignaal. In het begintijdperk werd trouwens ook driftig gedemonstreerd met het ping-pong-principe. Misschien ken je die platen nog wel, blaffende hond uit de linkerluidspreker, dichtslaande deur uit de rechterluidspreker. Ook muziek werd in die tijd zo opgenomen: saxofoon uit de linkerspeaker, drums uit de rechter. Leuk voor het effect, maar met echte stereoweergave had het weinig te maken. Gelukkig heeft dat niet lang geduurd en zijn er uit de jaren

22

‘Stereo! - Een magische klank, een fonkelend woord dat ruimte en diepte suggereert. Definitieve triomf van een der rijkste verworvenheden uit de techniek: het registreren en weergeven van geluid als ‘ruimtelijke geluidservaring’ (stereofonie). Tot in de fijnste klankschakering naar de groeven van de langspeelplaat overgebracht en bij weergave precies zo klinkend als wanneer twee menselijke oren natuurlijke geluiden opvangen. Want men zou kunnen zeggen dat de wegen waarlangs het geluid op de plaat is gekomen, verdubbeld zijn.’ ‘…de langspeelplaat verrees uit haar experimentele stadium met als resultaat het fraaie product, dat vanaf 1949 de markt ging veroveren. Dat betekende al direct een aanzienlijke verbetering van de klank, samengevat in het begrip ‘High Fidelity’ of wel ‘hoge betrouwbaarheid’ van de weergave. Maar toch…het was nog steeds luisteren met één oor. Pas het wonder van de stereofonie heeft die barrière doorbroken.’ (bron: Discofoon: demonstratie Super Stereo)

.

> H o e l uiste r je in ste re o? ‘Stereofonie’ is een begrip dat ontstond na de Tweede Wereldoorlog. Daarvoor werd geluid eigenlijk uitsluitend in mono weergegeven. Om een goede stereoweergave in je woonkamer te bereiken moet je luidsprekeropstelling - in tegenstelling tot wat een bekende luidsprekerfabrikant beweert - aan een paar voorwaarden voldoen. Ten opzichte van je luisterpositie moeten de linker- en rechterluidspreker op gelijke afstand staan. De ruimte tussen de luidsprekers mag ook niet al te groot zijn, in een gemiddelde huiskamer zo’n drie meter. En maak niet de fout om kleine luidsprekers op de grond te zetten of tegen het plafond aan te plakken; daarmee gaat het stereo-effect verloren en ga je naar twee luidsprekers luisteren.

Nederland Keet in huis, Amsterdam *&Klevering, Amsterdam *Apart Design, Alkmaar *Bananas, Amersfoort *Giving&Living, Apeldoorn *Hipsz, Arnhem *Leff!, Bergeijk *Touché, Best *Via Cannella, Cuijk *Hebbe Hebbe, Delft *A.R.T., Den Bosch *Werk a/d Winkel, Den Bosch *Kaatje aan den Rijn, Den Haag *De Hoge Ramen, Deventer *Kiekadoe Kinderwinkel, Dieren *Goodies Trendstore, Doetinchem *Ikke & Jij, Domburg *Design Daily’s, Eindhoven *Tante K, Eindhoven *Dubbel OO, Emmeloord *A.R.T., Emmen *Tiara, Goirle *Super You, Goes *A.R.T. , Groningen *Jansen&Jansen, Groningen *Freya Fashion, Heerenveen *Dico Kado, Heerlen *Kitchen Café, Heino *De Suikertante, Hilvarenbeek *Bonikki Living&Giving, Horst *Bij Fientje, Landgraaf *Dit is ‘t, Leerdam *Geknipt voor uw tuin, Lent *Hebbe Hebbe, De Lier *V/d Gruiter Wonen, Middelburg *A.R.T., Nijmegen *Blixem, Nijmegen *Bunaken, Nunspeet *Buurvrouw & Buurvrouw, Oosterbeek *Miene Muis, Oss *Kids1Company, Ridderkerk *WyliWyg, Roermond *Magnefiek, Rosmalen *Knetter, Rotterdam *Jansen&Jansen, Rotterdam *De Vriendschap, Rotterdam *Caleidoscope, Sneek *Mooj, Son *Lieve Lust, Stein *Kunstlicht, Tilburg *P’NP, Utrecht *Conquest Design, Uden *Eigen Haard, Valkenswaard *De Huysmus, Vessem *Bauk Kinderkleding, Veenwouden *v/d Belt Modewereld, De Wijk *Hippe Dingen, Zutphen *A.R.T., Zwolle *Villa Tovertoren, Zwolle *Nimco House of Shoes, Weert *www.mooiKids.nl België Florever Decorations, Puurs *Kids Lab *www.kleinezebra.com

> i nterview

In de omroephoofdstad Hilversum is het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid gevestigd. Ongeveer 70 procent van ons audiovisuele erfgoed wordt in een speciaal daarvoor opgetrokken gebouw bewaard en gecatalogiseerd. Denk daarbij aan ruim 700.000 uur radio- en televisieopnames, film en muziek. Allemaal opgeslagen in de kelders van het bijzondere pand. Een klein, maar uniek onderdeel van dit archief is Fonos, waar particulieren een kopie van niet meer in de handel verkrijgbare geluidsopnames van Nederlandse bodem kunnen kopen.

door Max Delissen fotografie Jiri Büller

Waarom dit archief zo uniek is wordt uitgelegd door Machgiel Bakker, die de dagelijkse gang van zaken bij Fonos regelt. “Beeld en Geluid is ontstaan vanuit het omroeparchief. Maar waar een omroeparchief oorspronkelijk een businessto-business functie heeft (omroepen kunnen daar elkaars beeldmateriaal lenen, maar bijvoorbeeld ook muziek om op de radio te draaien - red.) is in Nederland gekozen voor een constructie waarbij naast professionele gebruikers en onderwijsinstituten ook particulieren toegang hebben tot het materiaal. Dat zie je nergens ter wereld.” Voor verzamelaars is dit een buitenkans, want het maakt vaak een einde aan jarenlange zoektochten. Je vindt er van alles uit de rijke Nederlandse muziekhistorie: kinderliedjes, jazz, blues, folk, new wave, punk, cabaret of gewoon een lekker stuk popmuziek. Het is vooral het meer obscure materiaal dat via Fonos zijn weg naar de muziekliefhebber vindt. Albums van Marco Borsato zul je er bijvoorbeeld niet tegenkomen, maar wel ouder werk van artiesten als Ton Lebbink, Spin, Godfried Bomans en Ellen ten Damme. Doe mij die maar... Bakker legt uit: “Als er een aanvraag binnenkomt voor een kopie van een album, weet ons computersysteem of er al een digitale versie is gemaakt. Als we die inderdaad hebben gaat de aanvraag rechtstreeks door naar Tree-Top, het bedrijf dat de cd-recordables produceert. De klant heeft dan binnen

24

twee dagen zijn muziek in huis. Als er nog geen digitale versie bestaat kijken, we eerst of de plaat door ons mag worden ontsloten. We controleren of het album toch niet nog ergens verkrijgbaar is en gaan dan de rechten clearen. De originele plaat gaat vervolgens naar Tree-Top. Daar wordt een foto van de voor- en achterkant van de originele hoes gemaakt, die naar de DTP-afdeling gaat voor restauratie. Daar worden stickers of op de hoes geschreven teksten weggepoetst. Dan wordt de plaat opgenomen. Er worden losse tracks van gemaakt, de audio wordt met topklasse-apparatuur van tikken en ruis ontdaan, en de bestanden worden op een hardeschijf gezet. Als dat klaar is worden de gegevens van de artiest, de titels, meespelende muzikanten, jaar van uitgave en dat soort onmisbare achtergrondinformatie in een index toegevoegd. Die gegevens worden zoveel mogelijk uniform gehouden. Je staat er versteld van op hoeveel verschillende manieren een artiestennaam in de loop der tijd soms is geschreven. Soms de volledige voornaam, soms met een initiaal, dan weer alleen de achternaam. Dat is natuurlijk niet handig als je zo’n artiest of band wilt terugvinden op de website van Fonos. Als die metadata zijn toegevoegd wordt tot slot de muziek op een hoogwaardige en mooi bedrukte cd-recordable gebrand en naar de klant gestuurd. Door al dat voorbereidende werk kost het ontsluiten van een plaat, inclusief de afdracht van rechten, aanzienlijk meer dan de prijs van 19,95 die we voor de cd-recordable vragen. Dat betekent dat we er meerdere

> inter v ie w

Fonos biedt unieke service voor muziekverzamelaars

u vraagt,

wij branden

Naam Fonos Wat Muzikale

schatkamer Bij Beeld en Geluid in Hilversum 25

> i nterview

“Fonos is opgericht om het beeld- en geluidsmateriaal terug te geven aan het publiek, waar het volgens mij thuishoort.” moeten verkopen voordat we er wat aan verdienen. Gelukkig is er een aantal titels dat erg populair is, dus per saldo zitten we in de zwarte cijfers. Dat is belangrijk, niet om er rijk van te worden, maar om het werk voort te kunnen zetten.” Geregel “Het idee voor Fonos is ontstaan uit een soort collectiviteitgedachte. Daar zijn we in Nederland toch al erg goed in, ook waar het de muziek- en filmwereld betreft. Denk maar aan de Platen-10-Daagse en de Aangenaam Klassiek-promotie. Ik vond het zonde om ons prachtige archief van Nederlandse muziekopnames alleen maar te beheren en te conserveren. We hebben op dit moment ruim 15.000 titels liggen, en met

26

mijn uitgeefambitie zag ik allerlei interessante mogelijkheden om muziekliefhebbers van dienst te zijn. Dus zijn we onder andere gaan praten met de NVPI (Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers - red.), die ervoor zorgt dat de artiesten hun geld krijgen, en met Buma/Stemra, die de belangen van componisten en tekstdichters behartigt. Van zo’n 85 procent van de in Nederland geproduceerde muziek weten we precies waar de rechten liggen. De resterende 15 procent is soms wat lastiger, maar ik beschik gelukkig over een uitgebreid netwerk, dus daar komen we altijd uit. Het was een heel geregel, maar Fonos mag nu alle onder Nederlands copyright geproduceerde geluidsdragers digitaal aan de man brengen, maar alleen als dat materiaal niet op een andere manier verkrijgbaar is en alleen voor klanten uit Nederland. Daarbij gaat het om volledige albums en niet om individuele nummers. Daar zijn we wel mee bezig, maar daar kan ik nog niet zoveel over zeggen. Ik zou heel graag willen dat we de volledige collectie op een gegeven moment ook als download

webcode > fonos

zouden kunnen aanbieden, en dan wel als losse nummers, maar het duurt nog wel even voor we dat rond hebben.” Afdalen Om een blik in de archieven te kunnen werpen moet je afdalen in de kelders van het gebouw. Dat klinkt een stuk donkerder dan het in werkelijkheid is. Vanuit de centrale hal van Beeld en Geluid kun je namelijk gewoon vijf verdiepingen naar beneden kijken. De ‘Grand Canyon’ noemen ze dat daar. Op de onderste verdieping, waar het vanwege de ideale bewaaromstandigheden echt een flink aantal graden kouder is dan boven, bevindt zich het platenarchief. Achter slot en grendel overigens, zonder pasje kom je er niet in. Eenmaal binnen blijkt waarom. Een ware schatkamer, zakelijk ingericht met rolkasten, maar letterlijk tot het plafond gevuld met muzikale delicatessen. En hier staan dus ook de 15.000 platen die behoren tot de Fonos-collectie. Hiervan is ongeveer een derde reeds gedigitaliseerd. De rest wacht nog geduldig op een eerste aanvraag. Over het succes van Fonos zegt Bakker: “Een aantal titels is inmiddels zo vaak op cd-recordable gezet dat het financieel interessanter was geweest om er een gewone cd van te laten persen. In sommige gevallen heeft de originele rechthebbende dat ook gedaan. Een goed voorbeeld daarvan is het album Zie De Mannen Vallen van Hauser Orkater uit 1979, dat vanwege de populariteit bij Fonos weer een tijdje gewoon

leverbaar is geweest via platenmaatschappij EMI. Maar er is ook een samenwerking ontstaan met Universal Music, die als één van de grootste platenmaatschappijen ter wereld natuurlijk enorm veel ervaring heeft met het produceren en distribueren van cd’s. Wij hebben samen een aantal releases op de markt gezet, zoals de 4 cd-box 50 Jaar Nederpop Rare & Obscure. Maar we hebben ook een paar echt ‘eigen’ releases, zoals een aantal dvd-boxen, de Dutch Rare Grooveverzamelaars en een aantal thema-cd’s die zijn uitgebracht bij boeken als Beatmeisjes en Geef mij maar Amsterdam. En tot slot zijn we nog niet zo lang geleden begonnen met de Nieuw Talent Service, waarmee we beginnende Nederlandse artiesten onder bepaalde voorwaarden de gelegenheid geven om een album via Fonos te promoten.” Als het klaar is “We zijn hard aan het nadenken over een downloadplatform, maar zoals gezegd zitten we daar nog met de rechtenkwestie. Als dat opgelost wordt zal de Fonos formule flink aangepast moeten worden. We hebben dan zo’n 55.000 tracks beschikbaar. Als het volledige archief van Fonos ontsloten is, kan het trouwens best zijn dat we ophouden te bestaan. Het werk is dan af, de taak volbracht. Fonos is niet opgericht om voor altijd te blijven, maar om het beeld- en geluidsmateriaal terug te geven aan het publiek, waar het volgens mij thuishoort.”

.

27

> inter v ie w

Polyhymnia

Muze van de gewijde liederen

P door

Dieter van den Bergh fotografie

Joyce van Belkom

Hoe dat allemaal in zijn werk gaat horen we van Jean-Marie Geijsen, die als balance engineer en klankregisseur bij Polyhymnia werkt. “De klassieke muzieklabels die vroeger eigen studio’s hadden, zijn hier de afgelopen jaren allemaal mee gestopt. De voornaamste reden daarvoor is dat het erg kostbaar is om een eigen studio te onderhouden, zeker als je hem moet bemannen met kundig personeel. Technici voor klassieke opnames zijn schaars, want ze moeten niet alleen verstand hebben van de techniek, maar moeten ook partituren kunnen lezen en met dirigenten en musici op niveau over muziek kunnen praten. Tegenwoordig worden zulke ‘Tonmeisters’ per opdracht ingehuurd. Bij Polyhymnia liggen de zaken net iets anders. Ook wij verhuren onszelf aan allerlei

28

opdrachtgevers, maar wij hebben ook vaste klanten, zoals het Concertgebouworkest en het Russische label Essential Music, waarvoor ter plaatse zelfs een complete opnameset naar Polyhymnia-maatstaven is samengesteld, omdat het veel te ingewikkeld was om steeds met twee volle vrachtwagens oostwaarts te rijden.” Bij Polyhymnia zijn drie balance engineers fulltime in dienst en daarmee is het wereldwijd waarschijnlijk de grootste organisatie op dit gebied. De balance engineer heeft de taak om op locatie het proces van klassieke opnames te verzorgen. Hij waakt over de optimale balans tussen alle instrumentgroepen, de eventuele solist en de zaalakoestiek. De drie balance engineers van Polyhymnia hebben jaren gewerkt op het re-

In het buitengebied van Baarn ligt, diep verscholen in een lommerrijke buurt, een fraaie villa die één van de beste opnamefaciliteiten van Nederland herbergt. Tien jaar geleden ontstond daar uit de erfenis van het inmiddels opgeheven Philips Classics het bedrijf Polyhymnia, dat internationaal zeer hoog staat aangeschreven voor het op locatie opnemen en masteren van klassieke muziek.

wat Klassiek

cording center van Philips Classics en hebben het vak geleerd van hun illustere voorgangers. Dat resulteert in een enorme hoeveelheid gebundelde kennis en ervaring. Dat is vrij uniek in de wereld en ook één van de redenen waarom Polyhymnia zo hoog staat aangeschreven. De engineers verstaan hun vak zó goed dat de musici zich tijdens de opnames volledig op het spelen kunnen concentreren, omdat ze weten dat het met de techniek wel snor zit. Opname Hoewel je zou verwachten dat de precieze opnametechniek strikt geheim is, steekt Geijsen al snel enthousiast van wal: “Eén dag voor de opnames wordt op locatie een ruimte in-

op niveau • hoe Opname en mastering Locatie Baarn en de rest van de wereld

gericht waarin de apparatuur een plaatsje krijgt en waar tussendoor geluisterd kan worden naar de opnames. Vaak moet de akoestiek van die ruimte nog wat worden aangepast. Op de eerste dag worden ook de microfoons opgesteld. Meestal is dat een hoofdset (die bij stereo-opnames uit twee microfoons bestaat en bij surroundopnames uit vijf), die wordt aangevuld met meerdere ondersteuningsmicrofoons. Bijvoorbeeld wanneer er een harp meespeelt, want dat instrument klinkt van nature erg zacht en valt dus snel weg in het geweld van een orkest. Gedurende de dag wordt er ook naar referentieopnames geluisterd. Vaak zijn dat eigen registraties die de technicus goed kent. Zo kan hij vast wennen aan de klank van de ruimte. Op de dag zelf wordt alle appa29

door Max Delissen fotografie Jiri Büller en Polyhymnia

“Er wordt vaak geroepen dat vroeger alles beter klonk, en in bepaalde opzichten is dat ook zo.” ratuur twee uur van te voren aangezet, om alvast op te warmen. Veel van de gebruikte elektronica klinkt pas optimaal als een bepaalde temperatuur bereikt is. Dat is geen hocus pocus, maar gebaseerd op jarenlange luisterervaring. Ongeveer een uur voordat de sessie begint, arriveren de eerste musici om in te spelen, heel belangrijk voor bijvoorbeeld de hoornisten en rietblazers. Tijdens het inspelen wordt alvast de klank en balans van de musici beoordeeld en wordt even30

tueel de microfoonopstelling al iets bijgesteld. Dit is ook het moment dat het opnameteam, bestaande uit engineers en producer, kennismaakt met de musici.” Bijschaven De eerste sessie begint altijd met een zogenaamde balanstake. Dit wil zeggen dat het orkest of ensemble begint te repeteren en de balance engineer ondertussen samen met de producer luistert of klank en balans al optimaal zijn. Zo niet, dan wordt er net zolang met microfoons geschoven tot men wel tevreden is. Dan wordt de balans-take opgenomen. Geijsen vervolgt: “Als de balans-take gemaakt is, wordt er geluisterd door de musici. Dat gaat meestal in een grote groep. De dirigent en de producer, de strijkers, de blazers, iedereen kan input geven. Het is de bedoeling dat elke musicus zichzelf goed kan terughoren. Daarom kan het gebeuren dat na de eerste opname een tweede balans-take moet worden gemaakt. Als de microfoonopstelling definitief is en de musici en het opnameteam tevreden zijn, verdwijnt de techniek als het ware naar de achtergrond en kunnen dirigent en musici zich volledig concentreren op het gespeelde stuk. Ik moet, zoals we dat hier zeggen, zo transparant mogelijk aanwezig zijn. Daarom praat ik nooit met de musici over de

bij was het de bedoeling dat de individuele karakteristiek van elke kerk zou worden behouden, met daarbij toch een samenhangend geluid voor alle opnames. Het was een zeer intensief jaar, zeker als je weet dat de cantates gemiddeld vijftien tot twintig minuten duren. Bij elkaar dus dik zestig uur muziek. Dat lijkt misschien niet veel, maar nu je weet hoe het er normaal gesproken bij een opname aan toe gaat krijg je een idee van de omvang van dit project. De laatste twintig cd’s komen binnenkort uit.” “Een ander leuk voorbeeld van onze zorgvuldige werkwijze is een opname van pianomuziek die we voor een klant in onze studio in Drenthe maakten. We namen zo’n honderd minuten materiaal op, waar we één album uit samenstelden. Maar het overige materiaal was zo goed dat dat ook uitgebracht kon worden, alleen moest er nog ongeveer een half uur extra muziek worden opgenomen. Dat deden we een half jaar later, maar omdat we altijd precies noteren welke microfoonposities en instellingen we gebruiken waren die nieuwe opnames niet van de oude te onderscheiden.”

gebruikte microfoons en dergelijke. Dat interesseert ze over het algemeen ook niet zoveel, het gaat erom dat ik met ze over muziek kan praten. Dat geeft veel meer vertrouwen dan technische praatjes. Als de balans eenmaal is goedgekeurd, wordt er twee of drie dagen opgenomen. Dit is de periode dat de producer het opnameproces overneemt. Nu gaat het over de interpretatie van het stuk. Er wordt regelmatig geluisterd naar de takes, zeker als er moet worden geanalyseerd of de interpretatie wel klopt. Er wordt af en toe stevig gediscussieerd, maar ik hou me daarbij zoveel mogelijk afzijdig. Voor mij betekent dit deel van de opname eigenlijk niet veel meer dan partituren meelezen, take-gegevens bijhouden en de computer starten en stoppen.”

webcode > polyhymnia

Sound Het afluisteren in de studio’s in Baarn gebeurt op luidsprekers van B&W met versterkers van het Nederlandse merk Array. Geijsen zegt hierover: “Die merken zijn onze referentie, maar dat moet je toch niet zien als een absoluut waardeoordeel. Het klinkt verschrikkelijk goed, maar het gaat er vooral om dat de klank neutraal is en dat wij hem allemaal als absoluut uitgangspunt kunnen hanteren. Omdat we aan de hand van onze eigen opnames precies weten hoe deze set weergeeft, kunnen we onze opnames ook zeer nauwkeurig nabewerken. Dat levert een belangrijke bijdrage aan ‘onze’ sound. Mensen waarderen de klank van onze opnames. Lekker tussen oude Deutsche Grammophon en Decca in. Met een goede combinatie van precisie en ambiance. Er wordt vaak geroepen dat vroeger alles beter klonk en in bepaalde opzichten is dat ook zo. Opnemen was toen echt een eer voor de musici en er werd veel meer tijd en geld voor uitgetrokken. Nu moet alles sneller en met een lager budget. Bovendien zijn de orkesten van vandaag de dag toch meer een mengelmoes dan vroeger. Een mix van allerlei nationaliteiten en interpretaties, die ervoor zorgt dat ze allemaal een beetje hetzelfde gaan klinken. Het is onze taak om de overgebleven eigenheid toch te vangen. En als ik onze klanten mag geloven, lukt dat heel aardig.”

.

Projecten “Vaak doen wij echt serieuze en langdurige projecten. Een mooi voorbeeld daarvan is de Bach Pilgrimage-reeks die wij hebben opgenomen voor het label Soli Deo Gloria van John Eliot Gardiner. In het jaar 2000 werden we benaderd om alle 199 cantates van Bach op te nemen met The Monteverdi Choir en The English Baroque Soloists onder leiding van Gardiner. Daarvoor zijn we twaalf maanden door Europa getrokken om steeds in andere kerken op te nemen. Daar31

R Wie Harry

van Dalen Beroep hifi-goeroe Bekend van Rhapsody, More Music en Turtle Records 34

> inter v ie w

met Harry van Dalen Op een steenworp afstand van het Media Park is in een karakteristieke Hilversumse villa Rhapsody gevestigd: een winkel waar muziekbeleving verkocht wordt door de charismatische eigenaar, Harry van Dalen. Rhapsody geldt in Nederland als één van de toonaangevende high end-winkels. Ook heeft Van Dalen zijn sporen verdiend als klankregisseur bij Turtle Records en als eigenaar van een hifi-importeurschap. Hifidelity sprak met hem over muziek en spiritualiteit.

Harry van Dalen, opgegroeid in een klein Brabants dorpje, is naar eigen zeggen autodidact. “Ik heb geen enkele opleiding. Ik was een nakomeling en mijn ouders hebben me daardoor erg vrij gelaten. Ik was veertien en liep al met vriendjes die drie jaar ouder waren door Amsterdam. Ik heb toen, rond 1969, alle groten der aarde gezien: Joe Cocker, Santana, The Who, noem maar op. Muziek was mijn vlucht. Ik woonde in Brabant, had lang haar en werd overal vanaf gegooid. In die tijd was ik gek op de muziek van David Crosby en van Morrison Hotel van The Doors. In 1971 kwam Roxy Music in het Concertgebouw, wauw, dat was echt te gek,

stonden er een paar nichten op het podium met een kuif in hun haar. Ook de kleding van die gasten was geweldig, ik moest meteen mijn hele garderobe omgooien”. “Ik was zestien jaar, had geen opleiding en ben toen maar een tijdje in een fabriek gaan werken. Maar ik besefte al gauw dat dit niet mijn toekomst kon zijn. Toen ben ik maar een etaleuropleiding gaan volgen via LOI, en etalages gaan bouwen in het dorp. Zo kwam ik ook bij de plaatselijke platenzaak terecht. Die bood me een baan aan, dat zag ik wel zitten. Jazzrockliefhebber als ik toen al was, ben ik daar veel jazzplaten gaan inkopen. Dat liep verras-

send goed. Toen de eigenaar elektronica ging verkopen, Pioneer, Sansui en dat soort dingen, kreeg ik daar gelijk een goed gevoel bij.”

door Marc Brekelmans fotografie Jiri Büller

Hifi “Als ik mensen wat laat horen tijdens een demonstratie is het belangrijk dat ze zich openstellen voor de muziek. Dat vraagt ook een investering van mijn kant. Ik moet de juiste sfeer creëren zodat mensen begrijpen wat ik wil overbrengen. Bijna iedereen komt met bepaalde verwachtingen naar de winkel, is als het ware geblokkeerd: ze hebben verwachtingen over hoe muziek moet klinken. Ik moet de mensen 35

“De set moet niet bepalen wat er gedraaid wordt, jij bepaalt het!”

als het ware eerst bevrijden van deze verwachtingen, of zoals ik dat noem ‘de poort openzetten’. Ik moet dus hun intentie aftasten, hun mimiek lezen, hun energie voelen. Alleen dan kan ik de set vinden die perfect bij hun behoeften aansluit.” “Het is bij live-muziek niet anders. Het gaat niet om de beste solo, maar over de juiste energie, de intentie waarmee het gemaakt wordt. Muziek met een echte intentie doet het op een goede muziekinstallatie eigenlijk altijd goed, of dat nu Maria Callas of Pink Floyd is. Een goed hifi-systeem kan pure lol geven, omdat je lekker naar muziek kunt luisteren. En een hifi-set kan je inspireren, omdat je muziek gaat luisteren waarnaar je normaliter niet zou luisteren. Het verbreedt je horizon. Ik zoek energie in een hifi-set, anders kan ik er niet 36

naar luisteren, want live-muziek draait immers ook om energie. Bij de set die je thuis hebt staan moet je je lekker voelen. Het moet een meerwaarde geven aan hoe je muziek luistert. De set moet niet bepalen wat er gedraaid wordt, jij bepaalt het!” Spiritualiteit “Eigenlijk moet je als muziekliefhebber open staan voor alles wat met klank te maken heeft, of dat nu Tibetaanse monnikenmuziek is of Massive Attack. Je moet kijken wat het je spiritueel levert, in welke vorm van spiritualiteit dan ook. Bij goede geluidsweergave kun je mensen bewegen hun muziekkeuze te verruimen. Dat is, volgens mij, de grootste kracht van Rhapsody: mensen in aanraking laten komen met nieuwe muziek. Klank en muziek is het

eerste wat mensen naar hun binnenste brengt. Als we muziek verschrikkelijk vinden raken we in de war, als het heel emotioneel is raken we geëmotioneerd. Als je die bewustzijnslaag goed begrijpt, kun je mensen muziek laten horen waarvan ze nooit gedacht hadden dat ze het mooi zouden vinden. Gewoon omdat ik de toegangspoort heb gevonden. Daarmee kun je ze nieuwe muziek laten ontdekken, maar ook nieuwe lagen van emotie. Het is de kunst die poort te vinden. Een hifi-set kan dus meerwaarde bieden om iets te ontdekken, wat eigenlijk ook een ontdekking van jezelf is. Live-muziek doet dat automatisch omdat het direct communiceert. Zelfs verstokte liefhebbers van klassieke muziek zullen genieten van een live-optreden van een echte bluesartiest. Ook een goede hifi-set

webcode > rhapsody

communiceert beter met je emotie, je komt dichter bij het origineel.” “Al duizenden jaren wordt er in allerlei vormen aan klankhealing gedaan, al zijn we daar in het Westen nog een beetje wars van. Ik ben zelf de laatste jaren, vanuit mijn vak, veel met klanktherapie bezig. Het is ongelooflijk wat voor effect dat heeft op mensen. We praten dan gewoon over een trilling en hoe dat helend kan zijn. Zoals de juiste muziek aan het eind van een vermoeiende dag een helende invloed op je kan hebben. Dat is dus ook een healing, daar hoef je niet meer van te maken dan het is. Veel mensen denken bij healing meteen aan wierook en vage mensen. Maar het is eigenlijk heel simpel. Een klankschaal kan je compleet rustig maken, en als je rustig wordt dan wordt je lijf ook rustig en ben je dus bezig met een healing. Ik heb veel gereisd in Tibet en Nepal en heb daar ook geluisterd naar het zogeheten throatsinging, en hoe die vibraties invloed hebben op het lichaam, zowel bij de zanger als bij de toehoorder.” onverklaarbare rust Aan het einde van de dag neemt Harry van Dalen me mee naar boven waar hij een ruimte heeft ingericht voor klanktherapie. Een massagetafel staat middenin de ruimte, omringd door kristallen klankschalen in diverse formaten. Na een korte, felle aanslag met de bijbehorende stok die vervolgens langs de buitenrand, met een constante druk en snelheid, van de klankschaal wordt bewogen, vult de ruimte zich met een aanzwellend zingend geluid. De trillingen zijn lijfelijk te voelen. Dan zet Van Dalen een omgekeerde klankschaal op mijn hoofd - wat er overigens belachelijk moet hebben uitgezien - en mijn hoofd vult zich met de warmere klank van de metalen klankschaal. Een onverklaarbare rust komt over me. Vreemd, want er drukt een zware metalen schaal op mijn hoofd. Na de sessie weet ik één ding: klankschalen hebben een invloed op je lichaam en geest. Toch maar eens gaan zoeken naar een exemplaar dat bij me past. Duidelijk is dat klank, muziek en muziekweergave een belangrijke rol spelen in het leven van Harry van Dalen; niet alleen oppervlakkig, maar juist ook op een dieper spiritueel niveau. Dat het hem lukt om deze diepere boodschap te communiceren zonder vaag of zweverig over te komen, is typerend voor hem.

.

37

JE MOET HET HORE N O M HE T T E GE LO V E N

FM

AUDIO IN

Een compleet muzieksysteem in een enkele behuizing – inclusief de luidsprekers ? Het kan! De Sound Systems van het Zwitserse Geneva bevatten niet alleen een versterker, een cd-speler, een FM-radio, en een docking station voor uw iPod, maar ook de luidsprekers. Zo worden stereobreedte en diepte in een nieuw perspectief geplaatst. Een perspectief dat u moet horen om het te geloven...

EMBRACING SOUND

YOU DO THE MATH... www.geneva-audio.nl

www.audiac.nl

> co lum n

Ontspannen met muziek

Zo! Onze twee kleine herrieschoppers liggen op bed. Terwijl ik de trap afloop, verheug ik me op een rustig avondje. Manlief komt later, dus heb ik het rijk voor mezelf. Deze gedachte wordt ruw verstoord als ik weer in de huiskamer kom en zie dat er meerdere bommen ontploft zijn. Tekenspullen op de eettafel, sjoelstenen verspreid over de vloer, knikkers, poppetjes, blokjes... nee hè!. Ik had ze moeten zeggen op te ruimen. Nou ja, dan maar even snel zelf de handen uit de mouwen. Ziezo, ook weer gepiept. Op naar de keuken voor een kop thee. Ik voel dat ik vanavond rust wil, dus geen cafeïne voor mij. Maar voordat ik dat doe eerst een cd’tje opzetten, en ik weet al precies welke. Het is een verzamel-cd met klassieke muziek en als het goed is ligt-ie in één van de laatjes van het muziekmeubel. Nou, da’s makkelijk zat. Voordat ik je over mijn zoekactie ga vertellen moet ik je even op de hoogte brengen hoe het bij ons is geregeld met de cd’s. Allereerst is het zo dat we inmiddels een zeer omvangrijke cd-verzameling hebben. Waar voorheen de boel in een kastje paste, zijn er nu vier cd-rekken van Ikea aangeschaft en is de hele collectie naar boven verhuisd. Onder veel gemopper van manlief trouwens, want hij wilde alles het liefst in de huiskamer houden. Nu hebben we het dus zo geregeld dat we de cd’s die we leuk vinden van boven halen en een plek geven in ons eigen laatje van het audiomeubel. Nu ben ik dus op zoek naar die klassieke verzamel-cd. Begin te rommelen in de la waar mijn muziek ligt, maar kan daar niks vinden. Ondertussen hoor ik boven een slaapkamerdeur opengaan en een slaperig stemmetje om water vragen. Eenmaal terug beneden geef ik de moed niet op en besluit in alle lades te zoeken. Dit zou verdorie toch een ontspannen avondje worden! Ik begin zo langzamerhand in de gaten te krijgen dat mijn wederhelft zich steeds meer terrein in de lades toe-eigent. Er ligt ondertussen bar weinig van mijn smaak en ik raak er behoorlijk geïrriteerd door. Ik besluit om een ander klassiek cd’tje op te zetten en het doel van deze avond niet uit het oog te verliezen. Al snel stromen de eerste klanken de huiskamer binnen. Heerlijk, mijn gedachten weg laten glijden op de muziek. Mijn hoofd leeg maken. Tja, dat is een van de betoverende effecten die de juiste muziek op het juiste moment bij mij teweeg kan brengen.

“Dit zou verdorie toch een ontspannen avondje worden!”

Dat beloofde kopje thee kan ik eindelijk gaan zetten, of nee, toch niet. Eerst de kaarsjes aan, de gordijnen dicht. Net als ik het licht in de keuken aan doe, hoor ik de sleutel in de voordeur en zie ik de bende op het aanrecht. De stem van mijn man galmt me door de gang een begroeting toe. Mijn muziek verdwijnt naar de achtergrond en ik voel een kus op mijn wang. “Wat is het hier een puinhoop schat. Zeker druk gehad vandaag.” Ik doe mijn schort voor, pak de afwaskwast en hoor mezelf zeggen: “Ja, doe mij ook maar een wijntje.”

.

Annemarie

fotografie Cindy Joos

39

> inter v ie w

Muziek als genezer

naam Henk

Smeijsters over muziektherapie boek Kunsten van het leven

40

> inter v ie w

Mozart was een wonderkind, Wagner een vernieuwer, Bach een genie. Hazes was slechts ‘rijmelarij van lik m’n vestje’. Behalve in de muziektherapie. Daar is alle muziek even goed, zolang er maar een reactie ontstaat, iemand maar geraakt wordt van binnen. “Wat de één met Wagner heeft, kan de ander met Hazes hebben.” Lector dr. Henk Smeijsters van de Hogeschool Zuyd aan het woord over muziek, gevoel en therapie.

Behandeling Van depressie tot schizofrenie, van autisme tot Parkinson; muziektherapie is breed inzetbaar. Ook in de forensische psychiatrie wordt gebruik gemaakt van muziektherapie. “Je kunt wel práten over een geweldsdelict dat je gepleegd hebt, maar dan lijkt het zo ver van je af te staan. Met muziek kun je heel dicht bij het gevoel van dat moment komen.” En daarom wordt een forensische patiënt uitgedaagd in de muziek. De patiënt bespeelt de drums, de therapeut begeleidt hem bijvoorbeeld met pauken, een elektrische piano of gitaar. Tot het moment dat de therapeut juist expres lijnrecht tegen de muziek van de patiënt in gaat spelen. Dat wekt frustratie op en kan zo’n zelfde woedegevoel oproepen als de woede die de patiënt in de aanloop naar zijn delict voelde. In de muziektherapie uit hij zijn agressie in de slagen op het drumstel. “Juist door zo’n gevoel opnieuw te beleven, kun je ermee verder. Uitdagen, nog een keer frustreren en de patiënt bewust laten worden van zijn eigen reactie. Na verloop van tijd leert de patiënt hoe hij met deze situatie anders om kan gaan. Hij raakt niet meer gefrustreerd, blijft zijn eigen ritme aanhouden, ongeacht wat de therapeut doet. Daarna leert hij dit toepassen in situaties buiten de therapie.”

Burn-out Ook uit eigen ervaring weet Henk Smeijsters wat muziek met je kan doen. Teveel en te hard werken leidde in 1999 tot een burn-out. Klassiek geschoold als hij is, was het juist een concert van de Rolling Stones dat het begin was van zijn gevecht voor herstel. “Wat met klassieke muziek niet gelukt was, lukte wel met liedjes van de Stones. De klassieke muziek bracht me tijdens mijn herstelperiode terug waar ik geweest was. Maar ik wilde verder, ik wilde een nieuwe toekomst tegemoet gaan en mijn psyche sterker maken dan zij vroeger was.” Hij beschreef dit in zijn korte autobiografie Same Old Blues. Vanuit zijn muziektheoretische achtergrond weet Smeijsters heel goed dat stukken van Mozart en Bach opgebouwd zijn uit muzikale thema’s die elk een ontwikkeling doormaken en met elkaar in dialoog gaan. “Maar gewoon zo’n eenvoudige riff van de Rolling Stones - en dan zeg ik het even oneerbiedig - die dreunt dat hele nummer door.” Toch vindt hij niet dat die riff daarom van minder waarde is. “Die riff is even belangrijk, omdat die een ander gevoel in je aanspreekt.”

door Marjolein Simons fotografie

webcode > muziektherapie

Je depressieve partner heeft niet ineens zijn levenslust terug na het horen van een vrolijk nummer. En je demente oma heeft niet plotseling haar geheugen terug als er een liedje van vroeger klinkt. Toch heeft muziek méér invloed dan je in eerste instantie zou denken. Mensen met psychische problemen zitten soms helemaal vast in het denken en komen er met woorden niet uit. Muziektherapie haalt mensen uit dat denken in woorden en zet iemand in een muzieksituatie. “Muziek komt dáár waar woorden niet bij kunnen”, stelt psychomusicoloog Henk Smeijsters. Het luisteren naar muziek kan van alles en nog wat teweeg brengen bij iemand. Muziek brengt, door de gevoelslaag aan te raken, herinneringen en associaties met zich mee. Muziek heeft tempo, ritme, dynamiek, een vorm. Smeijsters: “De vorm en het verloop van de muziek kunnen matchen met het gevoel van de patiënt. Die komt zichzelf dan tegen, omdat die muziekvormen als het ware klinken zoals hijzelf klinkt. Muzikale vormen stellen de mens ook in staat nieuwe gevoelens te beleven.”

Jiri Büller

Voelen Weten wat je voelt, met je gevoelens kunnen omgaan en vooral: dúrven voelen. Niet alleen muziek, maar ook dans, beweging, beeldend werken en drama worden in therapievorm ingezet om mensen dichter bij hun gevoel en emotie te laten komen. Henk Smeijsters schreef hierover het boek De Kunsten van het Leven. Deel 1 bespreekt op een toegankelijke manier de psychologische achtergrond van levenskunst door kunst, deel 2 geeft vele praktijkvoorbeelden uit de creatieve therapie.

.

Henk Smeijsters, De Kunsten van het Leven (Veen Magazines, 2008) Deel 1 (ondertitel: Hoe kunst bijdraagt aan een emotioneel gezond leven) ISBN: 978-90-8571-195-7, Deel 2 (ondertitel: Voorbeelden uit de creatieve therapie) ISBN: 978-90-8571-196-4.

41

T

Wie Rob

Visschedijk • Merk Blue4 • Kenmerk geen techneut

Tobexx Technology

TT-Assen Voor luxe multiroom-entertainmentinstallaties kun je niet zomaar bij elke witgoedzaak binnenlopen. Tenminste, als hoogwaardige kwaliteit vanzelfsprekend is en het systeem feilloos moet werken. Dan klop je aan bij één van de weinige echte specialisten in Nederland. Zoals Tobexx Technology in Assen, dat de wereldwijde verkooprechten heeft voor een zeer bijzondere multimedia-server. 42

> b e dr ij f sp r of iel Denk niet dat je zomaar een hifizaak binnenloopt als je de reis naar Assen hebt ondernomen. Tobexx werkt op afspraak en je wordt er ontvangen in een weelderig ingerichte ruimte die in helemaal niets op een traditionele winkel lijkt. De reden daarvoor is volgens eigenaar Rob Visschedijk heel eenvoudig: “Je kunt dit systeem alleen goed verkopen als je kunt laten zien wat het voor mensen betekent. Onze klanten willen geen apparatuur kopen, maar een stuk luxe en extra woongenot. Daarom hebben we een woonsituatie nagebouwd, compleet met volledig functionele bar, woonkamer en slaapkamer. Ik kan natuurlijk gewoon vertellen dat ik de ‘techniek’ bijna onzichtbaar kan wegwerken, maar liever laat ik het gewoon zien.” “Met een nieuwe klant bespreken we eerst uitgebreid de wensen en verwachtingen en inventariseren dan samen hoe het systeem eruit moet komen te zien. En daarmee bedoel ik bijvoorbeeld welke televisies er in de ruimtes aan de muur komen te hangen en of de luidsprekers al dan niet onzichtbaar in de muur of aan het plafond moeten worden gemonteerd. Over de techniek hoeft de klant zich geen zorgen te maken, dat regel ik als bekend is wat ze willen. Als de offerte is goedgekeurd gaan we expertise inhuren. Ik ben geen techneut, daar kom ik ronduit voor uit. Je moet mij geen installatiewerk laten doen. Soms is het nodig om een uitgebreide verbouwing van de woning uit te voeren. Zeker bij bestaande huizen kom je vaak problemen tegen met keiharde betonnen muren. Daar kun je met de beste wil van de wereld geen kabels op een fatsoenlijke manier in wegwerken. En bij een uitgebreid systeem kan dat toch een behoorlijke bundel

worden. In extreme gevallen lossen we dat op met een voorzetwand of verlaagd plafond. Het is duidelijk dat we liever met nieuwbouw werken, waar je van tevoren kunt aangeven welke aansluitingen op welke plaats in de muur moeten komen, zodat de installateur vrij baan heeft.”

door Max Delissen fotografie Jiri Büller

Groen De brede lach van Rob Visschedijk spreekt boekdelen; hij is compleet bevlogen over zijn bedrijf. Als we het over het hart van de installatie hebben, neemt zijn enthousiasme zelfs nog toe. “Iets minder dan een jaar geleden zijn we eigenlijk pas met Tobexx begonnen, want toen hebben we de rechten voor de verkoop van het door ons gebruikte multimedia-serversysteem verworven.” Het systeem, Blue4, is ontwikkeld door het Spaanse bedrijf Computers Concept. Zij zijn vijf jaar bezig geweest om het Blue4-systeem te ontwikkelen tot het extreem hoge niveau waarop het zich nu bevindt. “In het begin draaide de server onder Windows, maar dat was kommer en kwel. Veel te onstabiel. Vandaar dat uiteindelijk is gekozen voor een platform van Linux. Dat werkt altijd en bovendien is het open-source software waar we zelf eenvoudig aanpassingen in kunnen aanbrengen. In en rond Marbella, waar Computers Concept is gevestigd, zijn de afgelopen jaren zo’n zestig systemen geplaatst en de ervaringen daarmee zijn allemaal verwerkt in het huidige model. Binnenkort krijgen we zelfs een Green Technology-versie. Die is ongelooflijk compact en energiezuinig. Waar de meeste systemen vandaag de dag nog zo’n honderd kilo wegen en soms wel duizend watt aan energie verbruiken, praat je bij de Green Technologie-versie over een kilo of vier en een verbruik van veertig watt. En

43

44

“Onze klanten komen voor luxe en extra woongenot.”

alle films met Bruce Willis “De mogelijkheden van het Blue4-systeem zijn vrijwel onbeperkt. Het kleinste systeem heeft een opslagcapaciteit van 2 terabyte (ruim 2000 gigabyte) maar de capaciteit is eenvoudig uit te breiden. Gewoon een kwestie van een harde schijf erbij zetten. Het systeem herkent die meteen en draait gewoon door. Je kunt dus probleemloos al je muziek en beeldmateriaal op de server zetten. Alle bestandsformaten worden ondersteund, behalve het zwaar afgeschermde M4P-formaat van Apple (hun MP3-variant die in de iTunesstore wordt verkocht, Red.). Je ript de muziek of het beeld op je computer, die op het systeem is aangesloten. Vervolgens sleep je de bestanden gewoon naar het Blue4-icoontje en klaar is Kees. Het systeem zorgt voor een logische indeling als je dat zelf niet wilt doen. Een leuke bonus is dat cd’s vanaf de harde schijf beter klinken. Blue4 gebruikt namelijk geen filtering voor het cd-geluid, zoals cd-spelers dat doen, zodat het frequentiebereik groter is dan via een cd-speler. En dat verschil hoor je. Beeld kan zelfs in Blu-ray-kwaliteit worden opgeslagen en weergegeven, dus je kunt in HD-kwaliteit naar films kijken. Televisie kijken gaat natuurlijk ook. Ook is er een digitale videorecorder ingebouwd waarmee je programma’s kunt opnemen. En dat kan op een heel slimme wijze. Zo kun je bijvoorbeeld de opdracht geven om alle films met Bruce Willis van na het jaar 2000 op te nemen, maar niet twee keer dezelfde.” Maar er is meer. In het systeem is een HD-satellietontvanger ingebouwd en voor de spelletjesfreaks zijn er maar liefst 60.000 arcadegames beschikbaar. Foto’s kijken in hoge

webcode › tobexx

dat is weer extreem gunstig voor klanten die het systeem op hun jacht willen laten installeren. Daar draait namelijk alles om gewichtsbesparing en laag verbruik. Je hoeft bijvoorbeeld ook geen koeling meer te installeren in de ruimte waar de server staat opgesteld.”

kwaliteit kan natuurlijk ook en tegelijkertijd naar muziek luisteren is geen enkel probleem. Internetten? Kan. Favoriete pagina’s opslaan om online nieuws te lezen? Kan ook. Internetradio? Twintigduizend stations. Internet/televisie? Uiteraard. En iedere ruimte waar het systeem is ingebouwd is volledig autonoom. In de slaapkamer een film kijken en tegelijkertijd in de woonkamer online nieuws lezen of in de badkamer meezingen met muziek? Het gaat allemaal moeiteloos. Eigenlijk is er vrijwel niets op het gebied van multimedia te bedenken dat dit systeem niet kan, of in de nabije toekomst niet zal kunnen. onzichtbaar Visschedijk vervolgt: “Hoewel het Blue4-systeem altijd volledig ‘custom-made’ is, kun je het geen domotica-systeem noemen. Je kunt er je gordijnen dus niet mee dicht laten gaan, en de verwarming lager zetten met een druk op de knop gaat ook niet. Maar daar is het ook niet voor bedoeld. Het moest het beste, meest uitgebreide en meest eenvoudig te bedienen multimediasysteem worden, en dat is gelukt. Er zitten twee functies in die domotica-gericht zijn. Je kunt maximaal tweehonderd beveiligingscamera’s op het systeem aansluiten waar je vanaf elke plaats ter wereld op kunt inloggen, en er zit een systeem voor beeldtelefoon in, bijvoorbeeld voor in hotels of flatgebouwen met een conciërge. Maar daar blijft het bij.” “Een opgeleverd systeem doet als het ware onzichtbaar zijn werk. Omdat wij eigenlijk alleen projecten hebben in de hogere prijs- en kwaliteitsklasse, is het heel gewoon dat onze klanten een zeer goede nazorg krijgen. Als een door ons geleverd systeem na verloop van tijd een software-update krijgt, hoeft de klant daar vanzelfsprekend niets voor te betalen. Ook houden we de systemen online in de gaten, zodat eventuele problemen snel verholpen kunnen worden. In de meeste gevallen kunnen we een storing op afstand herstellen, zonder dat de klant daar iets van merkt. Eigenlijk staat bij alles wat wij doen de klant centraal. Daarom zullen we in de nabije toekomst ook nauw gaan samenwerken met streng geselecteerde dealers. We hebben dan wel de wereldwijde verkooprechten, maar we kunnen de verleiding weerstaan om het hals over kop in de markt te zetten. Onze toekomstige dealers zullen op zijn minst ons niveau van service moeten verlenen, want dit is een te mooi maar ook te kostbaar product om het te laten verknallen door mensen die denken er snel rijk van te kunnen worden.”

.

45

> s p otl ight

OVAL OFFICE Ovei pod

webcode > ovei

Soms heb je de behoefte om je terug te trekken op een stil plekje om rustig te werken, een film te kijken, een game te spelen of even het internet te checken. Zonder gestoord te worden door de buitenwereld. De Ovei pod is die plek. Vanzelfsprekend wil je in je eigen pod omringd worden met alle luxe, dus beschikt de Ovei pod onder andere over airconditioning, lederen bekleding, een JBL 5.1 surroundsysteem en een 26” scherm. Maar natuurlijk kan hij ook helemaal aan jouw smaak aangepast worden. Prijs: vanaf ongeveer 65.000 euro. Leverancier: Tobexx 46

Eigenzinnig E igenzinnig d design esign iin n eelf lf vverschillende erschillende k kleuren leuren podspeakers by scandyna - www.scandyna.nl

Functioneel design

Van licht tot lounge

Wie Kunstlicht Wat designwinkel

annex atelier Waar Nieuwlandstraat Tilburg

48

L

> l ic ht sp e c ial

‘En toen was er licht.’ Dat is wat

Jacqueline de Jong negen jaar geleden gedacht moet hebben toen zij Kunstlicht oprichtte, een eenmanszaak met daar omheen een kunstenaarscollectief.

Nu, negen jaar en vele lichtobjecten verder, ziet zij opnieuw het licht, maar dan in een podium voor kunstenaars in functioneel design. Het roer gaat om.

Je loopt erlangs en je denkt: wat is dit? Een etalage vol lampen, tassen, paraplu’s, vazen, in een schitterend monumentaal pand in hartje Tilburg. “Klanten komen soms binnen met de vraag wat dit is. Ik heb vaak de neiging om te zeggen: een banketbakkerij!” Lachend legt Jacqueline de Jong, eigenares van Kunstlicht, uit hoe dit zo gekomen is. “Aanvankelijk was dit een atelierwinkel, waar ik de lichtobjecten zowel ontwierp, maakte en verkocht. Maar ik ontwerp nu veel minder en hou me meer met de handel bezig. De zaak krijgt daarom ook steeds meer een winkeluitstraling.” In 1999 kreeg De Jong, afgestudeerd in Monumentale Vormgeving, het idee om lampen te gaan ontwerpen en maken, “want Nederlanders zijn een pragmatisch volkje en wat je maakt moet wel een functie hebben”. Van begin af aan zijn er ook andere kunstenaars bij haar eenmanszaak betrokken. Ieder werkt in zijn eigen discipline, maar alles gebeurt onder dezelfde noemer: toegepaste kunst. De combinatie van design en functionaliteit komt overal in de winkel terug. Een enorme stoffen wereldbol met een diameter van één meter blijkt een zogenaamde Oolaalaabol te zijn, ofwel: een ronde stoel. En een melkwitte lamp blijkt zó ontworpen te zijn dat een lelijke spaarlamp ineens een designuitstraling krijgt. Ook de tassen van HiDi-Hi, de stormparaplu en de Tumbly zijn in haar winkel te koop. “Dus nee,

mensen: geen banketbakkerij, maar een toegankelijke designwinkel.” Kroonluchter Jacqueline de Jong werkt grafisch en haar lampen zijn voornamelijk gemaakt van metaaldraad, als een lijnenspel in de ruimte. Regelmatig komen er ook opdrachten voor grotere projecten. Het laatste grote project was het maken van een kroonluchter voor Theaters Tilburg, die tijdens klassieke concerten opgehangen wordt. Een opdracht met specifieke wensen, want hij moest inklapbaar worden, in verband met de geringe opbergruimte. “Het was een grote uitdaging, maar ik heb het wel gedaan.” Maar waarom nu zo’n groot project voor een lamp die alleen tijdens klassieke concerten opgehangen wordt? De Jong legt uit: “Dat heeft alles te maken met sfeer. Tijdens klassieke concerten is het podium nogal kaal en in zo’n steriele omgeving kom je niet zo lekker in zo’n concert.” Dus hangt daar nu haar kroonluchter, die extern wordt uitgelicht. Het glas in de lamp absorbeert de kleuren van de externe verlichting enorm en via beeldschermen wordt de lamp ook nog eens herhaald. “Je weet niet wat je ziet!” aldus de trotse ontwerpster.

de Jong dat om. Zij wil steeds meer een podium zijn voor kleine kunstenaarsbedrijfjes die werk laten maken in eigen beheer. “Er is een hele positieve drive, een steeds breder aanbod van design en met name die combi tussen functioneel en design werkt erg goed. Ik wil steeds meer samenwerking tot stand brengen, banden versterken zodat niet iedereen op zijn eigen eilandje zit te flauwekullen. En het ene product kan het andere ook weer versterken.” De link tussen de verschillende kunstobjecten die zij verkoopt, is volgens De Jong sfeer. “Licht, design, muziek: dat heeft allemaal te maken met sfeer. Het is allemaal a way of living. Er is een onderstroom van lijnen die elkaar overlappen. Een jazzliefhebber heeft bijvoorbeeld andere objecten in huis staan dan een punkliefhebber.” Dat design en muziek gelinkt zijn, is ook terug te zien in bijvoorbeeld de Oolaalaabol: “Die komt duidelijk uit de lounge voort, je kunt al bijna gaan kijken hoe die twee elkaar beïnvloed hebben.”

door Marjolein Simons fotografie Paul Vermeulen en Niek Brunninkhuis

.

Nieuwlandstraat 12 Tilburg (centrum) 013-5425340 www.kunstlichtdesign.nl

A way of living Bestond haar werk eerst voor driekwart uit ontwerpen en voor een kwart uit handel, nu gooit Jacqueline 49

> l ic ht sp e c ial

Vinylfanaat en

glazenier Gertjan van Beijnum (52) heeft twee passies: muziek en glas-in-lood. Vanuit een oud klooster in Den Bosch runt hij zijn eigen glas-in-loodbedrijfje Glaslicht. Met succes. door Dieter van den Bergh fotografie Jiri Büller

50

“Sorry hoor, maar nou moet-ie echt even harder.” Op de oude Thorens-draaitafel (een TD 160 MKII ) draait Yo’ Mama van Zappa’s klassieker Sheik Yerbouti. Gertjan van Beijnum zingt zachtjes mee. Zijn charmant rommelige appartement, verstopt in de krochten van een oud klooster in hartje Den Bosch, ademt muziek. Overal hangen luidsprekers, aan de muur beelden van Zappa en Beefheart, in het middelpunt een uitpuilende platenkast. Ook in de boekenkast veel muziek, zoals Deelders Jazz en Vinylfanaten van Robert Haagsma. In een hoekje wacht een nóg betere Thorens nog op het juiste snoertje. Naast muziek heeft de kleurrijke 52-jarige Bosschenaar nog een passie: glas-in-lood. De ramen in zijn huiskamer zijn

behangen met eigen glaswerk. “Zie je hoe het zonlicht erop valt? Over een uur zijn de kleuren weer anders. Licht maakt glas-in-lood spannend.” ambachtelijk Bijna dertig jaar lang was Gertjan van Beijnum ‘bewust baanloos’. Maar hij zette zich ondertussen onbetaald meer dan fulltime in voor onder meer ‘zijn’ Kleintje Muurkrant, een bekend (en berucht) kritisch maandblad. Een jaar geleden zag Van Beijnum zich door ‘toenemende repressie’ gedwongen een betaalde baan te nemen. Van zijn hobby, glas-inlood, maakte hij zijn beroep. Zijn eenmansbedrijfje Glaslicht werd een succes; het kan de aanvragen nauwelijks aan. Het begon allemaal met een potje voetbal in de riante kloostertuin. Een glas-in-loodruit sneuvelde. “We stonden versteld hoe kostbaar en tijdrovend de reparatie was. Ik klus veel in het huis, dat moet ik zélf gaan leren, dacht ik.” Helemaal bleu op het gebied van glas was Van Beijnum niet. Op de afdeling Monumentaal van de kunstacademie kreeg hij nog les van de beroemde glas-in-lood-kunstenaar Marius de Leeuw. Ook volgde hij verschillende cursussen. Glas-inlood biedt vele uitdagingen, aldus de glazenier. “Je kunt gewoon je eigen raam in elkaar puzzelen, ongelooflijk.” Met Glaslicht zet hij in op twee ‘ambachtelijke’ markten: speciale opdrachten en reparaties en restauraties aan huis. “Glas-in-lood blijkt erg populair en trendy. Mensen kopen bijvoorbeeld een jaren ‘20- of ‘30-huis en willen het originele glas-in-lood terug. Of ze willen dat ik voor iemand een origineel cadeautje in glas maak.” Veel mensen hebben een ‘ouderwets idee’ bij glas-in-lood, zegt Van Beijnum. Onterecht. “Het leent zich voor veel hedendaagse toepassingen. Neem dat vaak lelijke plastic dat mensen voor het raam hangen tegen inkijk; een prima plek voor glas-in-lood.” Een andere belemmering: de kosten. Die zijn hoog, erkent de

naam

Gertjan van Beijnum • Wat Glas-in-lood

• favoriet

webcode > glaslicht

G Rock Bottom

“Platen weggooien? Nee nooit!” Bosschenaar. Maar: “Er wordt vaak veel te veel betaald. Glazeniers hanteren hoge marges of vervangen een heel raam, terwijl er maar één ruitje stuk is.” habbekrats Dan die andere passie: muziek, bij voorkeur op vinyl. Van Beijnum werd een verzamelaar dankzij het cassettebandje. “Lange tijd had ik alleen cassettes. Ik kocht lege bandjes en gaf die aan mensen met het verzoek een doorsnee van hun verzameling op te nemen. Op die manier heb ik enorm veel muziek leren kennen. En het is een leuke manier om iemand te leren kennen: kijk je in iemands platenkast, dan weet je wie hij is.” Het cd-tijdperk heeft hij nauwelijks meegemaakt. “Toen de cd kwam, deed iedereen zijn platen weg. Toen ben ik overgeschakeld op vinyl. Ik kocht voor een prikje hele collecties op.” Van Beijnum heeft een indrukwekkende vinylcollectie opgebouwd, vooral pop en rock uit de jaren ’60 tot en met ’80. Van Alquin tot Neil Young, van Kevin Ayers tot Tom Waits, van Allman Brothers tot heel veel Zappa, van Ben

Webster tot (veel) Robert Wyatt (favoriet: Rock Bottom). Bijna alles kocht hij voor een habbekrats in platenzaakjes of rommelmarkten. “Goedkoop mooie platen scoren is een uitdaging. De laatste trotse aanwinst: Tago Mago van Can. Soms ga ik over het ‘vinylbudget’ heen. Voor de nieuwe Radiohead bijvoorbeeld, die móet ik op plaat hebben, of voor bijzonder wit spul van Zappa. Die koop je natuurlijk niet voor een paar stuivers. ” Zelden koopt Van Beijnum een cd. “De cd vond ik eigenlijk direct peperdure prullaria. De plaat heeft alles: een betere sound, een fascinerende hoes, het ritueel. Als we hier in de zomer met z’n allen buiten zitten, sleep ik graag mijn Philips-buizenradio met platenspeler naar buiten om singletjes te draaien. Iedereen vindt dat prachtig.” In de glaswerkplaats van de Bossche glazenier staat alleen een simpel cassettespelertje. “Ik draai ongezien stapels oude cassettes die ik krijg van mensen die ze weg willen doen. Is het niks, dan gooi ik het meteen weg. Platen weggooien? Nee nooit! Als de muziek me niet bevalt, gaan ze gewoon naar de weggeefwinkel.”

.

51

> l ic ht sp e c ial

Te fel licht om romantisch bij te eten, maar te weinig licht om de krant te lezen. Een net nieuwe trui blijkt bij thuiskomst niet donkerbruin, maar donkerpaars. De grauwe, donkere wintersfeer krijg je maar niet weg uit je huis. Herkenbaar? Aleksandar Rublek, heer en meester op het gebied van lichtarchitectuur, legt uit hoe dit komt en wat de oplossing is.

L

licht

Negen jaar lang werkte Aleksandar Rublek voor een baas, eerst bij Erco-lighting en later bij Modular-lighting. In 1996 maakte hij zijn droom waar door voor zichzelf te beginnen: Studio Rublek Lichtarchitectuur. Nu, twaalf jaar later, behoort Rublek tot de absolute wereldtop. Hij werkt samen met grote namen als Piet Boon, Microsoft, Armani en Gaultier. Samen met zijn team en zakenpartner Caya van Scheijndel draait hij veertig tot vijftig projecten tegelijkertijd. Wat is het dat Aleksandar Rublek zo bijzonder maakt? Enerzijds is dat zijn jarenlange ervaring. “Neem bijvoorbeeld een schaakspel. Drie mensen kijken naar dezelfde stelling en ze zien allemaal verschillende mogelijkheden, terwijl de stelling toch dezelfde is. Maar één persoon ziet veel meer mogelijkheden dan de anderen. Zo is dat ook in ons vak, je krijgt een ruimte en er zijn duizend mogelijkheden om die ruimte te verlichten. Maar ik weet altijd de mooiste oplossing wel te vinden, terwijl anderen heel erg moeten zoeken.”

52

Een andere sterke kant van Rublek is dat hij kijkt hoe hij interieur en architectuur kan integreren met het licht. Hij noemt licht, naast lengte, breedte en hoogte, de vierde dimensie. Zonder licht zouden die eerste drie ook niet kunnen bestaan. “Architectuur, interieur en licht zijn in mijn ogen onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Manipuleren “Kijk, dit is les één”, zegt Rublek lachend. Enthousiast pakt hij een vel papier en een potlood en begint te tekenen. Hij schetst een kubusvormige ruimte met in het midden van de ruimte een witte stoel. Recht boven de stoel aan het plafond hangt een spotje. “Stel”, zegt hij, “alle wanden zijn helemaal zwart. Door de spot op de stoel te richten, krijgt die stoel een dramatisch effect. Je voelt de spanning meteen. Maar als alle wanden helemaal wit zouden zijn, dan is er niks bijzonders meer aan. De stoel is niet meer het middelpunt, het

brengt leven De perfecte verlichting voor een optimale sfeer

sfeertje is weg.” Les één is duidelijk. Les twee volgt: dezelfde setting, alle wanden zwart, de spot op de stoel gericht. “Maar nu plaats je naast de spot een kleiner spotje met een smallere lichtstraal.” Rublek tekent gedreven verder, terwijl hij uitlegt wat hij doet. Het tweede spotje is blauw. Het wordt op de rugleuning gericht. “Kijk wat een dramatisch effect dat geeft. Je speelt met het licht, met de kleuren van het licht, je accentueert delen van het interieur. Het effect heeft meteen zijn weerslag op je gevoel. Ik gebruik het licht om te manipuleren.” En inderdaad, je voelt het drama en de symboliek direct. Overtuigen Aleksandar Rublek is niet alleen een groot ontwerper, hij weet mensen ook te overtuigen. Die overtuigingskracht is onmisbaar. Het is net als met een vakantie boeken: je gaat af op een plaatje in een reisbrochure, het is de sfeer die je aan-

trekt. Maar je weet pas hoe de gekozen bestemming daadwerkelijk is, als je er zelf geweest bent. Met licht werkt het volgens Rublek hetzelfde. “Mensen gaan af op een sfeerfoto in een woonmagazine, maar je weet pas hoe die sfeer écht voelt als je in je eigen woonkamer op die lichtknop drukt.” Omdat dat echte gevoel moeilijk te verkopen is, moet je als lichtarchitect dan ook goed kunnen overtuigen. “Mensen moeten mij vertrouwen, dat is een proces.” Want hoe leg je nou uit dat het écht mooi wordt als je dat ene schilderij, die natuurstenen wand of de achterkant van de bank accentueert met licht? “Het is vaak een gebrek aan kennis dat mensen hun woning niet optimaal verlichten.” Hij geeft als voorbeeld een woonkamer die helemaal ingericht is met zwarte meubelen. “Mensen weten vaak wel dat er kleur ontbreekt, dus hangen ze alle muren vol met felgekleurde schilderijen. Maar ze weten niet dat de kleuren van die schilderijen dof blijven zolang je ze niet verlicht. Pas

tekst Marjolein Simons fotografie Studio Rublek Lichtarchitectuur

53

L webcode > rublek

ven, maar een koude kleur als blauw komt veel minder mooi over.” Dit is ook de reden dat je in een kledingwinkel niet altijd goed kunt zien of een trui bruin of paars is. De lampen in de winkel hebben dan ‘simpelweg’ geen kleurweergave van 100 procent. Met een dimmer verlaag je de kleurtemperatuur van een lamp, waardoor de warme kleuren weer beter uitkomen. Ideaal voor bijvoorbeeld een woonkeuken, als je tijdens het koken precies de kleur van het vlees moet kunnen zien, maar later in dezelfde ruimte gezellig aan tafel wilt eten.

als je er bijvoorbeeld spotjes boven hangt, worden de kleuren geaccentueerd en komen ze echt tot leven.” Kleuren Met licht kun je kleuren en delen van een interieur accentueren. Maar licht zelf heeft ook een kleur. Zo heeft halogeenverlichting een kleurtemperatuur van 3000 kelvin en een kleurweergave van 100 procent. Niet alle lampen kunnen echter een kleurweergave van 100 procent garanderen.

je voelt het drama en de symboliek direct Rublek legt uit wat dit voor consequenties heeft. “Hoe lager de kleurtemperatuur, hoe meer je in het zogenaamde warme spectrum komt. Een lamp met een relatief lage kleurtemperatuur kan dan een warme kleur als rood heel mooi weerge54

Sfeer Als lichtarchitect behandelt Rublek alle ruimtes verschillend, omdat ze ook elk een eigen doel hebben. Waar wordt de ruimte voor gebruikt, wat gebeurt waar? Die dingen probeert hij dan met licht te volgen en te benadrukken. “Je anticipeert natuurlijk wel, het mag niet zo zijn dat de hele verlichting aangepast moet worden als het interieur verandert.” Kleurtemperatuur en kleuraccenten bepalen dus onder andere de sfeer in een ruimte. Het doel van de ruimte is daarbij zeer bepalend. “In een woonkamer willen mensen gezelligheid en dus warme kleuren. Maar winkels die moderniteit en snelheid willen uitstralen, kiezen juist voor witter en feller licht.” Wat ook van belang is, is de rust die een ruimte moet uitstralen. Door de zon zijn we gewend dat licht van bovenaf komt. Licht van onderaf zorgt voor een andere schaduwval, die we als anders en onprettig ervaren. Dit verklaart het schrikeffect als iemand in een donker bos een zaklamp onder zijn gezicht houdt. “In een huis wil je zoveel mogelijk rust creëren, zonder rare dingen. Daarom schijnt het licht daar meestal van boven naar beneden.” Licht en muziek zitten heel dicht op elkaar wat sfeer en gevoel betreft. “Muziek is één van de dingen die bepaalt wat voor licht je om je heen wilt. Bij een ontspannen sfeertje ga je niet snel heavy metal luisteren.” Dit betekent volgens de lichtarchitect ook dat licht altijd ondergeschikt is aan het doel. “Licht is geen doel op zichzelf, maar licht is wel onmisbaar in het brede palet van architectuur, interieur en sfeer.”

.

> s p otli g h t

De draad kwijt? Inakustik AmbienTrack Draadloze systemen zijn sterk in opmars, aangezien de meeste mensen een hekel hebben aan een warboel van kabels. Maar draadloos is zelden echt draadloos; de stekker kan bij veel webcode > ambientrack

apparaten namelijk niet achterwege blijven. Bovendien zijn systemen met kabels veel bedrijfszekerder. Dus komt de aloude kabelgoot om de hoek kijken. De kabelgoten van AmbienTrack zijn, met hun geanodiseerd aluminium of roestvrijstalen afwerking, de fraaiste goten die we ooit gezien hebben.

55

FOCAL XS MULTIMEDIA SOUND SYSTEM Dynamic and powerful studio-quality Focal Sound “Made for iMac” or... PC, no need for driver I “Made for iPod”, AC recharging resizing and synchronization

Importeur: PV-Trade Kwalitatief hoogwaardige audio producten van muziekliefhebbers, voor muziekliefhebbers. Wetering 7 I 1261 ND Blaricum (NH) I t 035-5247075 I f 035-5247319 I m [email protected]

> r ep o r t a g e

Toonaangevende steden

stad Lissabon land Portugal bekend van

de fado en zoete pasteitjes

Sommige steden zijn geliefd om hun bouwwerken (Rome, Athene, New York), andere omdat ze het centrum zijn van producten of trends (Milaan, Parijs). Maar er zijn ook steden die bekend zijn omdat ze de bakermat van een muziekstijl zijn. In de serie ‘Toonaangevende Steden’ bezoekt Loe Beerens (54), legendarisch popfotograaf en muziekkenner, zulke steden. Exclusief voor Hifidelity gaat hij op zoek naar de muziek, en vooral naar wat er nog van over is? Is de stad nog interessant voor een ‘muzikaal bezoek’? Als eerste trok Beerens - gewapend met camera én pen - naar Lissabon, hoofdstad van de

fado.

57

tekst en fotografie Loe Beerens

Wetenswaardigheden ‘Voor het oog van de reiziger die over het water arriveert, verheft Lissabon zich zelfs in de verte als een prachtig visioen. Het tekent zich gestoken scherp af tegen een stralend blauwe hemel die wordt opgevrolijkt met het goud van de zon. De koepels, monumenten en het oude kasteel steken boven de menigte van huizen uit als ver uitgelopen bodes van deze betoverende plek, deze gezegende landstreek’. Zo beschreef de dichter Fernando Pessoa zijn geliefde Lissabon in 1925. Natuurlijk had hij destijds nog niet kunnen ervaren hoe spectaculair het is om met een grote boog over het strand van Caparica, en over de rivier de Taag, waaraan de stad gelegen is, te glijden om vervolgens ter hoogte van de Rode Hangbrug vlak over de daken van de stad te scheren richting vliegveld. Ook had de fado destijds nog niet de status van nu, omdat de ‘koningin van de fado’ Amália Rodrigues destijds net vijf jaar oud

was. Eén aspect is echter wel gelijk; Lissabon was ook toen al betoverend vanaf het eerste ogenblik. De Portugezen waren in de middeleeuwen fanatieke kolonisators en alle rijkdommen die op hun ontdekkingsreizen vergaard werden gingen linea recta naar de hoofstad. De pracht en praal straalt derhalve van de gebouwen zoals men dat ook in voormalig puissant rijke steden als Parijs of Rome veelvuldig ziet. Als de stad in 1755 niet door een aardbeving gedeeltelijk was verwoest, had er nog veel meer overeind gestaan. Maar wat er over is blijft imposant. Door sommigen wordt de stad als de mooiste ter wereld betiteld, maar daar zit ongetwijfeld een vleugje chauvinisme bij. Maar eerlijk is eerlijk; het licht en de licht/schaduw-situaties zijn de gehele dag door ongeëvenaard. Dit ondanks het feit dat de stad geen echte zonsondergang kent, want de zon zakt ruim voor het ondergaan achter de heuvels waardoor je een uniek

en opmerkelijk licht krijgt aan het eind van de dag. Naast de ontelbare bouwwerken, beelden, fonteinen, monumenten en triomfbogen, kenmerkt Lissabon zich ook door de mediterrane levensstijl. Gezellig, op het pittoreske af, met een zwoele sfeer. Dit laatste merk je het meest aan de verliefde stelletjes in de stad die vrijend op banken en muurtjes zitten en liggen. Het wemelt er van de terrassen en restaurants. Dit maakt het moeilijk om in korte tijd te ontdekken wat de stad te bieden heeft, want je blijft al snel een paar uur hangen op zo’n terras. Het grappige en meest opmerkelijke van Lissabon is dat de stad is gebouwd op zeven heuvels (net als Rome). Hierdoor krijg je in het centrum een scheiding van dertig meter hoog tussen de twee belangrijkste wijken, met als centrale punt de ‘Elevador de Santa Justa’: een lift van ruim veertig meter hoog die je vanaf het ‘benedencentrum’ Baixa naar het ‘bovencentrum’ Bairro

in dit geval spreek je meer over ‘de blues’

58

> r ep o r t a g e

Alto hijst. De lift is in 1902 ontworpen en gebouwd door Raoul Nesnier de Ponsard, een leerling van Gustave Eiffel, en dat is aan de constructie goed te zien. In het hoogseizoen hoef je overigens niet te proberen om mee te liften, want de hele dag door staat er een lange rij toeristen die hetzelfde willen. Tip: ’s ochtends om half tien komt de liftboy, dan kun je nog zo instappen. Ná tien uur kun je het vergeten. Uiteraard kun je altijd traplopen. Beluisteringswaardigheden Wereldberoemd, en misschien nog bekender dan de stad zelf, is de muziek die er vandaan komt: de fado. De passionele fado is de muziek van het volk. Volksmuziek zou je bijna zeggen, maar het is anders en meer dan dat. In dit geval spreek je meer over ‘de blues’. In het algemeen is fadomuziek melancholisch en droevig met als hoofdthema ‘het onafwendbare noodlot’ en de ‘saudade’, een woord dat alleen bestaat in het Portugees. Het wordt wel vertaald met ‘heimwee’ of ‘weemoed’, omdat er geen betere vertaling beschikbaar is, maar eigenlijk is het meer een gevoel of een gemoedstoestand. Saudade be-

schrijft gelukzalige gevoelens door de plezierige herinnering aan iets wat niet meer is, en tegelijk ook verdriet, doordat die gelukkige tijd voorbij is. Het kan een herinnering zijn aan een plaats waar men geweest is, of aan een tijd in het verleden. De bekendste fadovertolkster is zonder twijfel Amália Rodrigues (1920-1999), de Koningin van de Fado. Overal in de stad kom je haar beeltenis tegen. Schuin tegenover de Santa Justa-lift is zelfs een winkel die alleen maar Amália-cd’s en -dvd’s verkoopt. Ze was en is meer dan een zangeres. Dat bewijst haar graftombe die in het Pantheon geplaatst is naast belangrijke Portugese ontdekkingsreizigers, veldheren en wetenschappers. Amália’s tombe is tien jaar na haar dood nog steeds bezaaid met verse bloemen en boeketten. Maria, de schoonmaakster, toont liefdevol een sproeifles schoonmaakmiddel dat uitsluitend voor Amália’s grafmonument gebruikt wordt. Met dikke letters staat het met viltstift op de fles gekalkt: AMÁLIA. Alle andere graven moeten het met een andere, gezamenlijke fles doen. De fadista (m/v) met Portugese gitaar,

> L o e Be e re ns Fotograaf Loe Beerens (54) fotografeert sinds 1980. Zijn specialisatie is muziekfotografie. In zijn vroege jaren maakte hij legendarische foto’s van onder andere Ike & Tina Turner, Blondie, Thin Lizzy, Little Feat, The Faces, The Police en Dire Straits. Half jaren tachtig nam hij als fotograaf een adempauze en ging in de muziekindustrie werken als manager en promotor. In 1995 pikte hij zijn professionele carrière als fotograaf weer op en fotografeerde sindsdien vele (internationale) topartiesten. Van REM tot Lionel Richie, van Marilyn Manson tot 50 Cent en van Coldplay tot Al Green. Beerens groeide uit tot de hoffotograaf van Marco Borsato, Guus Meeuwis en Trijntje Oosterhuis. Maar ook internationale artiesten weten hem te vinden, zoals Bon Jovi, Keane, Metallica en Jamie Cullum. In 2006 maakte hij Fotografie di Marco Borsato, met ruim 30.000 verkochte exemplaren één van de best verkochte fotoboeken van de laatste tijd. Momenteel verkrijgbaar in de platenzaak zijn de fotoboeken Live in Paradiso en Lionel Richie in Arnhem.

59

viola (klassieke gitaar) en bas; het is de klassieke uitvoering van de fado. Tegenwoordig is de keuze in instrumentatie en interpretatie veel ruimer. Ongeacht de manier waarop het gespeeld wordt, is fado de ‘muziek van de stilte’. Als luisteraar biedt de fadista je alle ruimte de teksten en alle emoties optimaal voor het voetlicht te brengen. Stilte is dus niet alleen beleefdheid maar een must! Dat kost echter weinig moeite met de stortvloed van emoties die de fadistas over je uitstrooien. Die stilte wordt uiteraard ook gerespecteerd in de meer toeristische fadorestaurants die Lissabon rijk is. Hoewel de reisgidsen je vertellen dat je er niet heen

veren is overigens wel verstandig want ze zitten allemaal elke avond vol. En als je er dan echt geen genoeg meer van kunt krijgen, dan kan je overdag nog naar het Fadomuseum in Alfama. Als het open is tenminste, want openingstijden zijn hier een rekbaar begrip. Dat geldt voor alle musea. Kijk niet vreemd op als er één voor maanden gesloten is zonder enige duidelijke reden. anders dan anders Er is veel te zien en te bewonderen in Lissabon. De bekendste gebouwen en plekken kom je vanzelf tegen als je over de prachtig ontworpen, bij regen spekgladde, zwart-witte mozaïektrottoirs

in Belem is één van de meest unieke. Voor de voertuigliefhebbers staat hier een groot aantal gouden koetsen en overdadig versierde draagstoelen ter bezichtiging. Je hoeft het niet mooi te vinden, maar het is wel mooi als je het een keer gezien hebt. Een aanrader is ook het Expoterrein, dat inmiddels een volwaardige wijk is. In 1998 had Lissabon de Wereldexpo met als thema ‘De Oceanen, een erfenis voor de toekomst’. Op het terrein vind je binnen dit thema de meest futuristische en strak vormgegeven bouwwerken, origineel aangelegde tuinen, speelse fonteinen en een geweldig, maar niet goedkoop winkelcentrum.

thuis ontdek je bij het luisteren naar de fado wat saudade echt betekent moet gaan omdat het te duur is, moet je het zeker niet nalaten. De fado is nu eenmaal een toeristische trekpleister, dus je weet van tevoren dat ze het op je knip gemunt hebben. Een avondje stadsschouwburg is immers ook geen koopje meer tegenwoordig. Club de Fado is overigens het duurste, maar tevens het beste fadorestaurant. Zowel het eten als de fadistas zijn van het allerhoogste niveau. Als dit niet in je budget past, zijn er voldoende alternatieven. Het wemelt van de fadorestaurants in Alfama en Bairro Alto. Reser60

door het centrum banjert. Een simpele reisgids in je hand voert je door het compacte centrum naar de iets verder gelegen bezienswaardigheden. Met de tram reis je rechtstreeks naar de meer uit de buurt liggende attracties. Een wandeling door Alfama moet je bewaren voor de vooravond en avond. Bairro Alto is gezellig overdag en ’s avonds. Hier vooral niet overslaan: café Brasileira, het mooiste en oudste café van de stad met de lekkerste bica (koffie). Verder heb je in de stad een aantal bijzondere musea. Het Koetsenmuseum

Tevens heb je een perfect zicht op de zeventien kilometer lange Vasco da Gama-brug die aan de oostelijke kant van de stad de oevers van de Taag met elkaar verbindt. Een kabelbaan brengt je van het begin van de wijk naar het einde bij de Vasco da Gama-toren. Verder ligt op het Expoterrein het Oceanografisch Museum (Oceánario de Lisboa), dat het grootste is in Europa, en uiteraard weer veel gezellige terrassen gericht op dat heerlijke zonnetje. Voordat je het weet ben je een dag onderweg. Mocht je overigens verdwalen,

> r ep o r t a g e

61

de tram biedt altijd uitkomst want alle trams gaan richting centrum. Stap op de tram of volg lopend het netwerk van rails en elektriciteitsdraden. Hoe makkelijk kan het leven van een toerist zijn? Lissabon is een weekje in je agenda meer dan waard. De gebruikelijke citytrip van drie dagen is veel te kort om alles te zien en te beleven. De sfeer en het relaxte ritme pik je direct op en mis je ook meteen op het moment dat je de stad weer verlaat. Maar gelukkig kan je de muziek van deze stad nog steeds meenemen, sterker nog: die is over de hele wereld te verkrijgen. Aanbevolen worden alle cd’s van Amália Rodrigues, Cristina Branco, Dulce Pontes en Mariza. Dan weet je zeker dat je het beste in huis haalt en de herinnering aan deze geweldige stad het best bewaard blijft. Eenmaal thuis ontdek je bij het luisteren naar de fado wat saudade echt betekent.

.

> De ge sc hie d e nis va n d e fa d o

webcode > fado

De fado is ontstaan rond 1829 in de arme wijken van Lissabon; Alfama, Bairro Alto en Mouraria. Over de basis die aan de muziek ten grondslag ligt verschillen de meningen, maar zeker is dat de scandaleuze verhouding tussen Maria Severa, dochter van een kroegbazin en fadista van het eerste uur, en de edelman, de Comte de Vimioso, het begin was van een muziekstijl die nu wereldwijd populair is. In het begin werd fado gezongen in de kroegen en bordelen en was een fadista niet meer dan een veredelde landloper. Rond 1900 vond de omslag plaats naar het ‘respectabel’ worden van de stijl. Begin jaren dertig gleed Portugal langzaam weg richting een burgeroorlog waar, net zoals in Spanje, linkse en rechtse krachten vochten om de macht. Gesteund door de gegoede middenklasse, het grootkapitaal en de kerk nam de burgerdictatuur van Salazar de macht over. Om het volk te binden werd de slogan ‘de drie F’s’ bedacht: Futebol, Fatima en Fado. De fadistas lieten zich de aandacht van de dictatuur welgevallen en velen beleefden hun bloeiperiode. Wie niet meewerkte overigens, verdween in de kerkers van de PIDE, de geheime politie. Over wie ‘fout’ en ‘goed’ was in die periode, zijn de kenners het nog niet eens. Van Amália Rodrigues wordt bijvoorbeeld nu gezegd dat ze de verboden Communistische Partij financieel steunde. Na de Anjerrevolutie in 1974 was er met fado geen droog brood meer te verdienen. De fadistas werden geassocieerd met de dictatuur. De rehabilitatie kwam begin jaren tachtig toen Amália een hoge nationale onderscheiding kreeg. Pas begin jaren negentig werd de fado populair met een nieuwe generatie zangeressen zoals Mafalda Arnauth, Dulce Pontes, Cristina Branco en Mariza. In 1997/1998 kwam de internationale doorbraak en met name Cristina Branco gebruikt dit succes om de grenzen van de fado te verleggen. Tekstmatig maakt ze gebruik van het beste wat de Portugese dichters te bieden hebben, maar ze schuwde ook niet om een - met goud bekroonde - cd op te nemen met teksten van de Nederlander Jan Jacob Slauerhoff die een aantal jaren in Portugal woonde. Zelf verklaart ze op deze manier te voorkomen dat de muziek zichzelf gaat herhalen en er zodoende sleetsheid op de fado ontstaat. (bron: o.a. Wikipedia) 62

DE ULTIEME THUISBIOSCOOP

Ga lekker zitten en laat u entertainen door de nieuwe, stijlvolle EH-TW5000 home cinema projector van Epson. Hij is uitgerust met 3LCD- en C2Fine-technologie voor heldere beelden en u zult verbaasd staan van de HD Ready-resolutie van 1080p. Dankzij de DeepBlacktechnologie en de verbeterde Cinema Filter is de contrastverhouding voor het eerst in de geschiedenis 75.000:1. Hij heeft een ISF-kalibreermenu, frameinterpolatie en een HQV Reon VX-videoverwerking voor 4-4 pulldown, en dat betekent scherpe beelden die doen denken aan film. De prachtig uitgevoerde projector maakt probleemloos verbinding met uw andere systemen voor home entertainment. Een betere thuisbioscoop kunt u zich niet wensen. Meer weten? Ga naar www.epson.nl

V de vorm De Vorm houdt zich bezig met het ontwerpen en produceren van designmeubels.

De Vorm staat voor tijdloze vormgeving met verrassende elementen. Kwaliteit, strakke lijnen, kleur en verborgen functionaliteiten zijn de kernwoorden die als een

Eind 2005 maakte De Vorm haar entree met het product Tumbly. Deze

rode draad door de nieuwe collectie heen lopen. In de filosofie staat centraal: Dutch

designklassieker is inmiddels met diverse onderscheidingen bekroond en wordt

Design, Made in Holland, met natuur als inspiratiebron. De Vorm wil eerlijke en

verkocht in 32 landen. Inmiddels heeft zij haar collectie designmeubels uitgebreid

duurzame producten vervaardigen met respect voor mens en milieu. Niet alleen

met verschillende items geschikt voor de particuliere en zakelijke markt.

komen alle ontwerpen uit Nederland, ook worden de meubels hier geproduceerd.

q u a l i t y, c l e a n l i n e s , c o l o u r e n h i d d e n f e a t u r e s . . . .

de vorm productdesign and strategy

A Uitmeentsestraat 19 6987 CX Giesbeek The Netherlands

T +31(0)313 696 158 F +31(0)313 696 159

E [email protected] I www.devorm.nl

V

hij domoticaspecialist

zij eigenaresse

woonwinkel Resultaat meer dan de som der delen

Symbiose van inrichting en techniek

COMFORT 65

De lichten dimmen en een filmpje starten vanuit de luie stoel. Home entertainment en woningautomatisering grijpen steeds meer in elkaar. Onder de noemer ‘home autotainment’ heeft John Boumans beide elementen met elkaar verweven. Bij Verstappen Creatieve Interieurs in Helmond is te zien hoe het allemaal werkt. door Paul Geerts fotografie Jiri Büller

66

Het effect is enigszins vervreemdend. Op een enorm ����� flatscreen is te zien hoe Paolo Conte over het podium beweegt, terwijl het hese stemgeluid van de Italiaanse bard de winkelruimte van Verstappen Creatieve Interieurs in Helmond vult. Maar van speakers lijkt geen sprake. En ook een installatie is nergens te zien. Eigenaar Yvonne Verhorevoort (37) van de woonwinkel, die met name is gespecialiseerd in eigentijds meubilair, moet lachen om de lichte verbazing op het gezicht van de bezoeker. Met pretlichtjes in de ogen werpt ze een blik op John Boumans (39), directeur van Home Autotainment Benelux in Bergeijk. Samen zijn ze verantwoordelijk voor de onzichtbare geluidsinstallatie van Onkyo die nader beschouwd verdekt is opgesteld in een kast aan de zijkant van de televisiewand. De speakers (Amina) zijn weggewerkt in

de muur naast het beeldscherm en in het plafond, waardoor een warm surroundgeluid de winkel doorklieft. Met deze opstelling appelleren de twee aan de toenemende vraag van de consument om beeld en geluid zoveel mogelijk in het interieur te integreren. Geen oplossing voor de audiofreak, die maar wat graag met zijn dure speakerset en installatie wil pronken, wel één voor de designliefhebber die gruwt van de talloze draden, de enorme speakers en vaak slecht vormgegeven audiosystemen in het interieur. Subtiliteit Hij hoeft niet zonodig 120 kilogram aan apparatuur binnen te harken, zegt Boumans gekscherend. Integendeel, hij pleit juist voor subtiliteit. Natuurlijk mag het geluid goed zijn, maar Boumans vindt het niet nodig dat de klant de producten die hij bij Home Autotainment aanschaft daadwerkelijk ziet. “En de spullen die je wel ziet, moeten mooi vormgegeven zijn. Het gaat om de beleving”, benadrukt hij. In die opvatting herkende Verhorevoort zich. “Je mag de installatie best zien, als die maar is afgestemd op het interieur”, zegt ze. Boumans valt haar lachend bij. “Yvonne is één van de eerste vrouwen die ik ben tegengekomen die vindt dat een man best apparatuur mag hebben, maar dan het liefst wel zoveel mogelijk uit beeld.” Uitgangspunt van Boumans is een zo goed mogelijk geluid, al weet hij dat je inlevert op de geluidskwaliteit als de speakers worden weggewerkt. “Maar ook dan wil ik de installatie zo goed mogelijk laten klinken.” Dat komt volgens hem voort uit zijn passie voor techniek die hem met de paplepel is ingegoten. Zijn ouders runden een winkel in beeld- en geluidsapparatuur. “Ik ben verwend”, geeft de ondernemer toe. “Wij hadden vroeger altijd de nieuwste televisies in huis.” Mede daardoor wist Boumans al op jonge leeftijd dat hij een technische opleiding zou gaan volgen. Na het afronden daarvan belandde hij in de automatisering, in eerste instantie in dienst bij een aantal Amerikaanse bedrijven, later op eigen benen. “Maar ik had al snel het plan om iets te gaan doen met woningautomatisering. Waarom? Omdat ik er vertrouwen in heb. Steeds meer wordt gedigitaliseerd. Denk aan inter-

> b e dr ij f sp r of iel Al laat een geïntegreerd systeem zich het best aanleggen bij een verbouwing of bij nieuwbouw. Dat hangt onder meer samen met het leggen van de leidingen en de plaatsbepaling van de wandcontactdozen. In draadloze systemen gelooft hij niet, omdat de kans op storingen groter is.

Ondergeschikt Het gesprek komt op domotica, een samentrekking van het Latijnse domus (huis), informatica, telematica en robotica. Boumans, die in 2003 startte met zijn bedrijf, houdt niet van het woord, omdat het zo nietszeggend is. Liever heeft hij het over huisautomatisering. Simpel gezegd maakt die het mogelijk om onder meer de rolluiken met een druk op de knop automatisch te sluiten, de cv op het gewenste tijdstip aan te laten slaan, of alle lichten in de woning in en uit te schakelen. Door meerdere systemen te koppelen kunnen ze elkaar versterken. Is het woningalarm ingeschakeld, dan sluiten de gordijnen bijvoorbeeld vanzelf als het donker wordt. En desgewenst springen op verschillende plekken lampen aan. Hoewel dit allemaal al tot de mogelijkheden behoort, klinkt het in de oren van veel consumenten nog altijd als toekomstmuziek. En toch groeit de behoefte om de weergave van geluid en beeld te stroomlijnen. In veel huishoudens staat de muziek al op de computer, evenals de foto’s. Lang zal het niet duren voordat we ook films via de harde schijf op de televisie afspelen. Home entertainment en woningautomatisering grijpen kortom steeds meer in elkaar. Onder de noemer ‘home autotainment’ heeft Boumans beide elementen met elkaar verweven. “Ik zoek naar oplossingen die technisch voldoen aan alle wensen van de klant”, verwoordt hij. “Eigenlijk is de techniek onderschikt. Het gaat om de totaalbeleving.” Wat de mogelijkheden zijn, is te zien in zijn eigen woning die als demonstratieruimte fungeert. Geïnteresseerden kunnen er op afspraak terecht. Opvallend is dat inrichting en techniek er samengaan. “Mensen die op zoek zijn naar nieuw meubilair of naar een nieuwe geluidinstallatie, het maakt niet uit hoe ze met home autotainment in aanraking komen. Het gaat om oplossingen.”

.

webcode > comfort

net, maar ook aan de manier waarop we naar muziek luisteren en naar films kijken. Veel huishoudens zijn van één naar twee, naar drie computers gegaan. Dan heb je al een netwerk.” De mogelijkheden die een dergelijk netwerk biedt, zijn volgens hem talrijk.

Totaaladvies De samenwerking tussen Verhorevoort en Boumans startte een jaar geleden. Sinds begin oktober zijn woningautomatisering en interieurinrichting in de showroom in Helmond samengevoegd, zonder dat dit afbreuk doet aan de sfeer in het interieur. “We hebben elkaar ontmoet bij een gezamenlijke klant”, aldus Verhorevoort. “Ik ben geregeld bij klanten gekomen die achteraf ook hun speakers hadden willen wegwerken of iets met het licht hadden willen doen. Maar dan is het te laat. Het is slimmer om beeld, licht en geluid direct bij het interieuradvies mee te nemen.” Op die terreinen kunnen Boumans en Verhorevoort ook het meest voor elkaar betekenen. Dat blijkt ook uit een speciale ruimte in de winkel waarin de inrichting gecombineerd is met verschillende technische mogelijkheden. “De klant komt hier binnen voor een totaaladvies. Omdat hij het technische verhaal niet in zijn hoofd heeft, laten we verschillende mogelijkheden zien.” Boumans knikt instemmend. “We laten dingen zien die mensen nog nooit gezien hebben. En zien is geloven. Of het nu gaat om muzieksystemen, multimedia, beeld, geluid of huisautomatisering.”

67

> p r o duc tb e sp r ek in g

Visueel

genoegen met de NAD VISO TWO

NAD staat doorgaans niet bekend als een merk dat veel aan design doet. Althans, aan uitbundig design. De strakke, grijze kasten die het merk jarenlang kenmerkten, straalden uit dat het wat NAD betreft vooral over de schakeling aan de binnenkant ging, en niet om de verpakking.

door Berry van Broekhoven fotografie Paul Vermeulen / Audionord

68

De afgelopen jaren kwamen er voorzichtig wat ‘andere’ apparaten uit de koker van de NAD-ontwerpers. De L-serie week vanaf 2001 al flink af door de zilveren kleur en de ellipsvormige displays en cd/dvd-lades, maar als je door je oogharen keek, zag je nog steeds een echte NAD. Met de MASTERSseries doorbrak het merk de traditie van strak gestileerde kasten voor het eerst op grondige wijze. Begin 2008 toonde de Nederlandse importeur AND Benelux op de ISE-beurs in Amsterdam voor het eerst een tweetal alles-in-één dvdreceivers die nog radicaler breken met de ontwerpprincipes van NAD. De VISO TWO en de VISO FIVE lijken in niets meer op wat men van NAD gewend is. Sterker nog, als ze in een kast zijn ingebouwd zal het zelfs een verstokte NAD-fan moeite kosten om ze van twee meter afstand te identificeren. Dit komt omdat het welbekende logo niet meer op het voorfront is geplaatst, maar boven op het apparaat. Hieruit blijkt dan ook dat het volgens de ontwerpers niet de bedoeling is om het apparaat ergens weg te stoppen. Het mag (nee, het moet) gezien worden.

Ik sprak net over het logo dat niet meer op het voorfront zit, maar er is eigenlijk geen echt voorfront meer bij de VISO-serie. De dikke aluminium voorkant (fraai geborsteld en chique zwart van kleur) loopt namelijk met een sierlijke ronding direct over in de bovenste afdekplaat van het apparaat. In de bovenplaat zijn veertien vierkante gaten met afgeronde hoeken gefreesd voor de ventilatie, keurig voorzien van een stevig roostertje. Precies in het midden, op de plek waar het vijftiende gat had kunnen zitten, is het oversized logo gemonteerd. Ook het display loopt mee in de ronding van de voorkant/ bovenkant (fraai!), en direct onder het display is de van een blank aluminium afdekplaatje voorziene dvd-lade geplaatst. Blank aluminium is ook de kleur die is gebruikt voor de twee draaiknoppen en het navigatiepaneel. Ook de kleine glanzend zwarte bedieningsknopjes hebben een blanke aluminium omranding. Het klepje dat de front-ingang en de hoofdtelefoonaansluiting afdekt is overigens ook voorzien van een (geborsteld zwart) aluminium laagje. Een klein,

N

N

Merk NAD • Soort 2.1

dvd-receiver • Type VISO TWO

69

> p r o duc tb e sp r ek in g

maar significant detail dat aangeeft hoeveel aandacht er aan het ontwerp is gegeven. De luidsprekers van DALI MOTIF die in deze test beluisterd worden hebben ook een afgerond design, en wat dat betreft passen ze uitstekend bij de ‘zachte’ vormgeving van de VISO. De MOTIF-serie heeft een gewelfde metalen behuizing, die naar keuze in hoogglans wit of hoogglans zwart is uitgevoerd. Het is een echte home cinema-luidspreker die een paar zeer slimme ontwerpdetails heeft voor de plaatsing in een meerkanaals-set. Op de kast zelf zitten geen klemmen

de voet kan een luidsprekerkabel met een diameter van maximaal 2,5 mm² geschroefd worden, maar 1,5 mm² is een realistischer optie. Als er in de muur weggewerkte luidsprekeraansluitingen voorhanden zijn, kan de MOTIF dus worden gemonteerd zonder één kabel in het zicht. In de praktijk De VISO TWO is, de naam zegt het eigenlijk al, een tweekanaals dvd-receiver. Of eigenlijk 2.1 kanaals, want er kan natuurlijk een subwoofer worden aangesloten. Achterop de VISO is een groot aantal aansluitingen te vinden. Naast de

diverse soorten muziek worden met aanstekelijk enthousiasme weergegeven of andere inputs voor de luidsprekerkabel. Die zitten namelijk onder op de voet waar de luidspreker in diverse posities ingeklikt kan worden. Die voet dient overigens wel aan de muur bevestigd te worden. De MOTIF is voorzien van een gesloten kast en gezien de relatief kleine afmetingen is plaatsing dicht bij de muur dus een goed idee ter ondersteuning van de lage tonen. In

70

twee luidsprekeruitgangen is er een keur aan video-outputs te vinden (van composiet tot HDMI), en ook aan video-inputs ontbreekt het niet (composite, S-VHS en component). Deze worden aangevuld met een audio-ingang voor het desbetreffende apparaat, bijvoorbeeld een satelliet-tuner of videorecorder. De VISO TWO heeft, naast een coaxiale digitale output, ook een coaxiale en optische digitale input, waarop bijvoorbeeld een spelcomputer of een satelliettuner kan worden aangesloten. Er zijn ook twee inputs die specifiek voor randapparatuur van NAD zijn gemaakt. De NAD DB1 DAB-Adapter kan via een soort mini-dinplug op de VISO TWO worden aangesloten, en er is ook een poortje voor de NAD IPD 2 iPod-dock. Een antenne-aansluiting, een geschakelde AC-outlet en een RS232 poort voor software-updates completeren het verhaal.

beeld Goed, beeld dan. De VISO werd via de HDMI-uitgang op de plasma hier ten kantore aangesloten, en na enig gepruts (ik geef toe, ik ben vooral een muziekmens) was er een fraai plaatje te bewonderen. De VISO kan een maximale beeldresolutie van 1080i afgeven, maar in dit geval gaf ik de voorkeur aan 720p, wat net iets meer rust in het beeld bracht. De kleuren zijn op het oog fraai, lopen niet in elkaar over en diagonale lijnen zijn strak en nauwelijks gerafeld (collega’s die meer in de wondere wereld van de beeldweergave zijn ingevoerd noemen dat ‘Jaggies’). Ook bij snelle beeldwisselingen volgde de VISO uitstekend, al werkt het gebruik van een plasma-televisie wel in het voordeel van de aangesloten dvd-speler. Het geluid kan ook via DVS codering (Dolby Virtual Speaker) worden weergegeven. DVS is een soort surround met twee luidsprekers waarbij ons brein wordt gefopt met uiterst

webcode > viso

De eerste cd verdwijnt in de lade, die overigens zeer soepel en geluidloos naar binnen en naar buiten loopt. Het dvdloopwerk in de VISO is vermoedelijk een exemplaar dat ook in computers gebruikt wordt. Waarmee niet gezegd is dat het niet deugt, want ook die dingen bestaan in verschillende kwaliteiten. Omdat er meerdere soorten schijfjes in dit loopwerk kunnen worden afgespeeld, duurt het relatief lang voordat de cd is ingelezen. Na ongeveer tien seconden kan de Play-knop worden ingedrukt en blijkt de VISO over aardig wat muzikaliteit te beschikken. Het geluid komt mooi los van de luidsprekers (ook een verdienste van de DALI MOTIF overigens) en er is veel kracht en souplesse. Wat dat betreft hoeft de VISO zich zeker niet te schamen. Er is volgens de importeur ook duidelijk ingezet op goede audiokwaliteit, en dat hoor je. Diverse soorten muziek worden met aanstekelijk enthousiasme weergegeven. Ik stond dan ook al snel in air guitar mode met m’n hoofd te zwiepen.

geavanceerde fase-trucjes, zodat er een illusie van ‘rondomgeluid’ ontstaat. Eerlijk gezegd ben ik geen fan van zulke systemen, maar het werkt wel. Tot op zekere hoogte weet ook de VISO een illusie van surround op te wekken. Als je liever the real thing hebt, kun je beter de VISO FIVE aanschaffen. Op- of aanmerkingen zijn er ook, al vallen ze reuze mee. De fraaie afstandsbediening (NAD levert de programmeerbare HTR6 uit eigen huis mee) is standaard zo geprogrammeerd dat er geschakeld moet worden tussen de dvd-modus en de AMP-modus als je tijdens het kijken naar een film wilt wisselen van surround-mode. Maar dat is via de macro-optie van de HTR6 opnieuw te programmeren, dus deze spijkers op laag water mogen lekker doorroesten.

.

> C o nc l usie Zowel de VISO TWO als de MOTIF hebben me op vrijwel alle fronten weten te verrassen. Met goede geluidskwaliteit, fraai beeld (geldt ook voor de luidsprekers, en die woordspeling moet u me maar vergeven) en een buitengewoon fraai en functioneel nieuw design, wil ik graag een opgeheven duim uitdelen aan deze set. 71

Maak de juiste keuze

plasma of LCD?

wat flatscreens techniek plasma

of lcd specialist Hans Bekhof (Pioneer) 72

> a c hter gr o n d

Vroeg of laat, noodgedwongen of niet, iedereen zal ermee te maken gaan krijgen: de aanschaf van een flatscreen! Wordt het een mooi plasmascherm of misschien toch beter een lcd-scherm? Met het verstrijken van de tijd wordt de kans dat je vertrouwde beeldbuis het gaat begeven steeds groter. Balen dat het ding het begeven heeft, of juist blij dat je eindelijk een goede reden hebt om een nieuwe aan te schaffen? Hoe dan ook, feit blijft dat het vertrouwde crt-beeldscherm uit de winkels is verdwenen. Misschien staat er ergens, ver weg en diep onder het stof, nog wel een laatste exemplaar, maar het aanbod aan moderne flatscreens is tegenwoordig zo overweldigend dat het al je aandacht zal opeisen. Onherroepelijk rijst dan ook de vraag welk type scherm nu beter is. Laten we ons verleiden door het energielabel van een lcd-scherm, of wordt onze aandacht toch getrokken door dat mooie, grote plasmascherm? Het aanbod is ruim, de technieken verschillend en elke fabrikant schermt met allerlei getallen en technische nieuwtjes die hun flatscreen verheffen tot de beste die er bestaat. Het bos is door de bomen niet meer te zien en voor veel consumenten is het maken van een goede keuze niet meer zo vanzelfsprekend. Samen met Pioneer zetten we wat weetjes op een rij, om je in je keuze bij te staan. Een venster Nog voordat je je überhaupt afvraagt of je een lcd- of een plasmascherm moet kopen, dien je eigenlijk eerst voor jezelf te bepalen welk budget je beschikbaar hebt en welk formaat scherm je hiervan wilt kopen. Deze afweging wordt nog wel eens overgeslagen, maar staat toch echt aan de basis van je keuze. Het kan zelfs zo zijn dat, wanneer deze afweging een-

stand. De - zeer globale - vuistregel, luidt: houdt een kijkafstand aan die driemaal zo groot is als de schermdiagonaal. Met een Full-HD scherm kun je zelfs nóg een stukje dichter bij het scherm zitten. Met een kijkafstand van drie meter betekent dit dus dat je gerust een toestel met een schermdiagonaal van 100 centimeter kunt overwegen. Het gewenste formaat en het beschikbare budget bepalen dus eigenlijk al grotendeels de keuze. Hans Bekhof, Product Specialist Home Entertainment bij Pioneer Benelux, legt uit dat de grote verschillen in prijs en afmeting van lcd- en plasmaschermen veroorzaakt worden door de productiekosten. “Onder de 40 inch is plasma erg duur om te fabriceren. Het produceren van een 30 inch is bijna net zo duur als het produceren van een 42 inch. Voor lcd is dit precies andersom, kleiner is goedkoper. Kom je boven de 40 inch, dan wordt lcd weer duurder dan plasma.” Bij schermdiagonalen groter dan 100 centimeter lijkt een plasmascherm prijstechnisch dan ook de meest logische keuze. Niet alleen de techniek is anders, ook het dagelijks gebruik van een televisietoestel is veranderd. Bekhof: “Vandaag de

door Patrick van den Bergh fotografie Pioneer

niet alleen de techniek is anders, ook het dagelijks gebruik van een televisietoestel is veranderd maal gemaakt is, de keuze voor het type scherm al vaststaat. Zo bestaan er bijvoorbeeld geen plasmaschermen met een diameter kleiner dan 81 centimeter, waardoor je in zo’n geval meteen al aangewezen bent op een lcd-scherm. De overstap naar een flatscreen kan betekenen dat je kiest voor een ander schermformaat. Platte schermen zijn immers een stuk eleganter dan crt-schermen en kunnen daarom gerust een maatje groter zijn. Gewend aan het vaak kleine formaat van een ‘ouderwets’ televisietoestel, lijken veel flatscreens op het eerste gezicht vaak erg groot. Dit is echter slechts optisch bedrog. Met de tegenwoordige technieken is het mogelijk om een schermformaat te kiezen waarbij er een goede relatie bestaat tussen schermdiagonaal en kijkaf-

dag kijken we veel meer tv dan vroeger, we spelen spelletjes op de tv en een beetje modern huishouden heeft zijn pc op de tv aangesloten om de vakantiefoto’s te kunnen bekijken. Ons gedrag is enorm veranderd en zal nog verder veranderen. De flatscreen zal meer en meer een venster naar de wereld worden.” vloeistof of gasbolletjes Plasma en lcd berusten beide op een andere technologie om beeld weer te geven. Hans Bekhof legt het verschil als volgt uit: “Bij lcd bevinden de pixels zich in een vloeibare omgeving en kijk je dóór de pixels heen naar de lichtbron. Vergelijk het maar met lamellen. Bij plasma kijk je direct óp 73

“De flatscreen zal meer en meer een venster naar de wereld worden.” de lichtbron en zijn de pixels opgebouwd uit kleine gasbolletjes.” Een dergelijk verschil levert uiteraard ook een verschil in beeldkwaliteit op. Beide technologieën kennen hun eigen voor- en nadelen. In absolute waardes biedt de plasmatechnologie een voorsprong ten opzichte van lcd als het aankomt op beeldkwaliteit. Het behalen van goede zwartwaardes, een degelijke contrastratio en daarmee samenhangend een natuurlijke kleurenweergave is met plasmatechnologie gemakkelijker te realiseren dan met lcd-techniek. Het plasmascherm biedt een meer natuurlijke kleurenweergave en kent een snellere respons van de pixels, waardoor bij snelle beeldweergave een betere beeldkwaliteit gewaarborgd blijft. De lcd-techniek is inmiddels echter zo ver ontwikkeld dat de algemene beeldkwaliteit steeds beter is geworden. Daardoor staat de beeldkwaliteit van lcd nu dichter bij die van plasma dan voorheen. Komt het op absolute beeldkwaliteit aan, dan is de plasmatechnologie vooralsnog heer en meester. Het verschil in overall beeldkwaliteit tussen beide technologieën is echter nog maar klein te noemen, en het is meer de situatie waarin de flatscreen gebruikt gaat worden die doorslaggevend is dan de absolute prestatie van de toegepaste technologie. Zo zijn de hogere helderheid en het non-reflectieve paneel van een lcd-scherm beter geschikt voor bijvoorbeeld gebruik bij daglicht of bij invallend licht. Fabels en misleiding Het enorme energieverbruik van een plasma-tv is een fabeltje dat al geruime tijd leeft. In energieverbruik kunnen plasma en lcd niet vergeleken worden, omdat een lcd een constant verbruiksniveau heeft, terwijl het verbruik van een plasma varieert en afhangt van de helderheid en het contrastniveau van het scherm. Hans Bekhof: “Zet je beide toestellen op zwart beeld, dan kom je tot een opmerkelijke waarneming, namelijk dat de lcd nog steeds 250 watt verbruikt, terwijl de plasma richting de 100 watt duikt.” Hiermee geeft hij aan dat een plasmatoestel in bepaalde situaties dus ook minder energie kan verbruiken dan een lcd. Als consument doe je er dan ook verstandig aan niet enkel naar energiespecificaties te kijken. Ook de frequentie, een ‘ernstig modewoord’ volgens Hans Bekhof, kan misleidend zijn. “Hoe hoger het cijfer, des te beter het beeld is dat men suggereert. Komend jaar zal 200 hertz en zelfs 600 hertz door een aantal fabrikanten omarmd worden als dé kreet voor 2009, wat ik persoonlijk als misleidend beschouw voor een onwetende consument.” Voor een lcd-scherm kan dit echter een verbetering betekenen in de snelheid van de beeldweergave, waardoor het gat tussen plasmaschermen en lcd-schermen nog meer verkleind wordt. “Een resolutie van 1920 x 1080 is zeker belangrijk, maar uiteindelijk moet je ook je gevoel laten bepalen. Welk beeld vind je het mooist?”

.

74

> a c hter gr o n d

Praktische aankooptips Sta je voor de keuze voor een nieuwe flatscreen maar zie je door de bomen het bos even niet meer? Hier volgen enkele praktische aankooptips die de keuze kunnen vergemakkelijken. Bedenk goed voor welke programma’s en in welke omgeving de flatscreen hoofdzakelijk gebruikt zal worden. In een lichtrijke ruimte heeft een lcd de voorkeur, met zijn hogere helderheid en niet-reflecterend paneel. Maar een plasmascherm presteert vaak weer beter met pure filmweergave of reguliere televisie-uitzendingen. Full-HD of HD-ready? Hoewel je pas met een Full-HD flatscreen optimaal geniet van High Definition beeldweergave, is het verschil nauwelijks merkbaar bij kleinere schermen of bij een grotere kijkafstand. Een flatscreen moet minimaal HD-ready zijn om er nu en in de toekomst optimaal van te kunnen genieten. Welke apparaten wil je allemaal op de nieuwe flatscreen aansluiten? Let er goed op dat alle benodigde aansluitingen voorhanden zijn, want dit kan per scherm verschillen. Je doet er goed aan om een scherm met tenminste drie HDMI-aansluitingen te nemen. Lcd-schermen geven soms een onduidelijke beeldweergave bij snelle beeldbewegingen. Koop een scherm dat minstens een interpolatie kan toepassen op 100 hertz voor een meer vloeiende en scherpe beeldweergave. Een framerate hoger dan 100 hertz zorgt niet per se voor een betere beeldweergave. Plasmaschermen presteren vaak optimaal op een framerate van 75 hertz. Fabrikanten schermen graag met hoge cijfers in hun specificaties om hun toestel gunstig neer te zetten ten opzichte van de concurrentie. Laat je echter niet misleiden door de suggestie dat een hoger getal ook altijd een beter beeld betekent. Contrastwaarde is een bekend voorbeeld waarmee fabrikanten graag schermen. Het gaat hierbij om statistische getallen die wor-

den gemeten in een gecontroleerde testomgeving. De getallen zijn daarom niet maatgevend voor de resultaten in een dagelijkse situatie bij je thuis. Omdat testomgeving en meetmethodes kunnen verschillen, zijn specificaties tussen flatscreens onderling eigenlijk niet vergelijkbaar. Laat je keuze er dus niet door bepalen. Helaas zijn veel flatscreens die net uit de doos komen vaak zeer slecht afgesteld. Voor een optimale beeldkwaliteit is een kalibratie door een erkend kalibrateur gewenst. Met een kalibratie-dvd, zoals Digital Video Essentials, kun je echter ook prima enkele zaken afstellen en daarmee de beeldkwaliteit al ruimschoots verbeteren. Vanwege de slechte afstelling van flatscreens, en dan vaak ook nog eens totaal verschillend ten opzichte van elkaar, heeft het direct vergelijken van verschillende modellen in de showroom helaas weinig zin. Het toestel dat je koos vanwege zijn kleurenweergave kan na een degelijke afstelling wel eens lelijk tegenvallen. Wil je toch een vergelijking kunnen maken in de showroom, vraag dan altijd om de afstandsbediening en zet de te bekijken toestellen in dezelfde stand of setting. Dan kun je de toestellen tenminste eerlijk vergelijken. Bekijk een flatscreen in de showroom met zoveel mogelijk diverse bronsignalen. Haast elke flatscreen tovert een fantastisch beeld tevoorschijn met Blu-ray, maar lang niet allemaal weten ze te overtuigen met bijvoorbeeld een standaard antennesignaal. De beeldkwaliteit met een slecht bronsignaal vertelt je meer over de kwaliteit van de interne videoprocessor dan een goed bronsignaal. Let bij het standaard televisiesignaal vooral op de aanwezigheid of afwezigheid van onregelmatigheden in het gehele beeldoppervlak.

75

webcode > vogels

Merk Vogel’s Type diverse Soort flexibele

76

ophangsystemen voor plasma- en lcd-schermen

> p r o duc tb e sp r ek in g

Veel mensen kopen een vlakke televisie met het idee deze aan de muur te bevestigen zodat er zo min mogelijk kostbare ruimte door het scherm wordt ingenomen. Toch staat de televisie bij veel mensen gewoon op dezelfde plek als de oude beeldbuistelevisie. De oorzaak? Waarschijnlijk een combinatie van gemak, luiheid en opzien tegen het bevestigen, of zelfs tegen het uitkiezen van een muurbeugel.

…en toch flexibel Het kiezen van het juiste model muurbeugel hoeft geen probleem te zijn. De firma Vogel’s - al ruim 35 jaar leverancier van bevestigingsaccessoires - heeft op haar site een ‘����� flatscreenfitter’, waarmee je met een paar muisklikken de juiste muurbeugel voor je televisie kunt vinden. Nagenoeg alle merken en modellen zijn in deze online database te vinden, dus waarschijnlijk ook het modelletje dat in jouw huiskamer staat te pronken. Bij het uitzoeken van een muurbeugel heb je verschillende mogelijkheden. Je kunt kiezen voor een model dat je televisie gewoon plat tegen de wand laat hangen, of voor een model met verstelmogelijkheden zodat je, waar je ook zit, altijd van een optimaal beeld kunt genieten. Vooral bij lcd-schermen kan de kijkhoek - de hoek waaronder je naar het scherm kijkt - namelijk wel eens roet in het eten gooien. Als je te schuin voor de televisie zit zie je dat het contrast verslechtert en de kleuren vervagen. Mocht je dus wel eens televisie kijken vanaf een andere positie dan de gebruikelijke, bijvoorbeeld vanuit de eethoek, dan is een verstelbaar scherm aan te raden. Indien je kiest voor een verstelbare muurbeugel heb je de keuze uit een handmatig of elektrisch model. Beide systemen kennen daarbinnen nog onderscheid in de mate van verstel-

baarheid. De meest eenvoudige systemen kun je uitsluitend horizontaal verstellen, de meer uitgebreide systemen kun je daarnaast ook nog naar voor halen en in een verticale hoek verstellen, de zogenoemde tilt-functie. Met één druk op de knop kun je vanaf je luie stoel het scherm in de juiste positie draaien. En in sommige gevallen gaat het scherm zelfs met één druk op de knop, volledig automatisch, terug naar de uitgangspositie. Gemak dient de mens. Uniek bij de steunen van Vogel’s is dat ze bij horizontaal kantelen niet tegen de muur kunnen ‘botsen’, dankzij het zogeheten Screen Protection System. En dat is wel zo’n veilige gedachte. Een misschien wat meer verrassende optie is de plafondbeugel. Helaas kun je die alleen gebruiken bij de kleinere varianten (tot 15 inch) televisies. Maar voor een klein systeem in de keuken of op een slaapkamer is het een mooie en ruimtebesparende optie.

door Marc Brekelmans fotografie Vogel’s

.

Mocht je dus nog twijfelen over een muurbeugel, neem dan eens een kijkje op www.vogels.com. Je zult zien dat er voor iedere situatie een passende oplossing te vinden is. Zelfs de montage is eenvoudig zelf uit te voeren. 77

> b e dr ij f sp r of iel

(1)

B & G audio/video solutions De audiovisuele installatie is meestal sluitpost bij renovatie of nieuwbouw van een woning. Als alle leidingen voor verwarming en elektriciteit in de vloeren en muren zijn geslepen en de wanden netjes zijn gestuukt, gaat de eigenaar nog eens nadenken over hoe en waar tv, computer en geluidsinstallatie zouden kunnen komen. Om zich vervolgens geconfronteerd te zien met losliggende kabels en andere storende ongemakken. Ben en zijn vrouw Gwen van Unen zagen daar kansen voor hun jonge bedrijf B & G (Ben & Gwen) audio/video solutions. Het is volgens Ben van Unen (45) belangrijk om nog vóór de architecten bij nieuwbouw of renovatieprojecten te worden betrokken, zodat de plannen voor geluid, licht, beveiliging en televisiekijken in één bestekplan kunnen worden gegoten. “Dat maakt de toepassing van elektrische apparaten een stuk betaalbaarder.”

Dat plan lijkt na drie jaar hard werken te lukken. Begin december opende Van Unen in bedrijvenpark Villa California in Barendrecht een nieuwe showroom die hij samen ontwikkelde met architect Eric Kant van Centric Design Group. Geen toonruimte voor het grote publiek, maar een ruimte waar klanten, aannemers, architecten en installateurs de mogelijkheden op het gebied van audio en video kunnen zien en ondergaan. Zo bevat de honderd vierkan-

te meter grote showroom een hypermoderne professionele huisbioscoop met een uitgebalanceerde projectie en geluidsinstallatie. Er is mirror vision, een groot plasmascherm dat verandert in een spiegelwand zodra de tv is uitgeschakeld. Van Unen toont nog een reeks andere slimme oplossingen op het gebied van domotica, de woninglogistiek waarin allerlei functies zoals verlichting, geluid en beveiliging kunnen worden samengebracht. Het gaat

door Gerrit van den Hoven illustraties Eric Kant / Centric Design Group

79

“Ik ben nu minder afhankelijk en dat bevalt me beter.” echter om de beleving en niet om de techniek. Een goed domoticasysteem valt nauwelijks op doordat het precies doet wat de gebruiker wil dat het doet. Het valt pas op als dit niet het geval is en de gebruiker zich gaat ergeren aan dingen die niet goed werken. quote 500 Meer en meer maken we thuis theater. Bioscoopruimtes die wisselbare themapanelen hebben zodat de ruimte kan worden aangepast aan de gelegenheid of aan de stijl van het gebouw waar ze geplaatst worden. Ook het werken met beeld, geluid en special effects, gekoppeld aan tijdcodes, maken van een normale bioscoopzaal iets unieks. In zijn eigen woning aan de rand van Krimpen aan de IJssel is Van Unen nog bezig om allerlei moderne snufjes aan te brengen. Buiten in de harde wind klappert nog een ouderwets zon80

nescherm. “Maar dat gaat binnenkort weg”, zegt Van Unen. Er komt een modern exemplaar dat centraal kan worden bediend. Domotica is een groeimarkt en nu nog voorbehouden aan kapitaalkrachtige particulieren of bedrijven. De systemen die B & G aanbiedt beginnen al vanaf enkele duizenden euro’s, maar kunnen vervolgens aardig oplopen. “Het is afhankelijk van wat de klant wil”, zegt Van Unen. “Ik begin met praten om er achter te komen waaraan behoefte is en welk budget beschikbaar is. Daarna maak ik een praatplan waarin alle wensen optimaal zijn ingevuld.” Van Unen benadrukt dat hij voor nagenoeg ieder budget een domotica-oplossing kan bieden, al zitten zijn klanten nu nog vooral onder de rijken. Van Unen maakte bijvoorbeeld installaties voor de woningen van topkok Herman den Blijker en Connie en Hans Breuk-

hoven, oprichter van Free Record Shop. Hij werkt momenteel aan een audiosysteem voor een zestien kamers tellend kasteel in Frankrijk. En in Istanbul voorziet hij een penthouse van een in Rotterdam wonende Turkse klant van een centraal gestuurde installatie. “Ja, er staan nogal wat klanten van me in de top 500 van Quote”, knikt hij. Van Unen heeft momenteel een klein team van specialisten in vaste dienst en werkt samen met architecten en projectontwikkelaars. Hij biedt een volledig pakket aan ‘voor alles waar een stekker aanzit’. Van adviezen voor een relatief simpele geluidsinstallatie tot een centraal aangestuurde huisinstallatie met huisbioscoop waarin beveiliging en energiebesparing zijn geïntegreerd. avontuur Van Unen zag al vroeg de commerciële mogelijkheden om audio- en video-installaties in te passen in een huiselijk concept van gemak en com-

> b e dr ij f sp r of iel contacten.” Al snel volgde het idee om zich in het hogere marktsegment te begeven. De ontwikkelingen op het gebied van surroundsystemen, home cinema en inbouwinstallaties gaan razendsnel en veel mensen hebben geen tijd of zin om zich in een winkel te gaan verdiepen in wat er te koop is. Voor Van Unen was snel duidelijk dat er mogelijkheden lagen in advisering en uitvoering van op maat gemaakte audiosystemen. “Mensen willen comfort. Het moet zo uitgebreid mogelijk, maar vooral simpel te bedienen zijn.” in de breedte Met hulp van een financier begonnen Gwen en Ben hun B & G audio-video solutions. Ze bewegen zich in een markt waarin volgens Van Unen nog voldoende ruimte is. “Er zijn wel meer aanbieders, maar de markt is groot genoeg en iedereen heeft zijn eigen specialisme.” Van Unen zoekt het vooral in de breedte. Hij richt zich op de markt van wo-

ningen, maar ook bedrijven kunnen bij hem terecht. Zo levert hij schermen en systemen waarin grote concerns al hun winkels kunnen voorzien van centraal aangestuurde boodschappen, het zogenaamde narrowcasting. De apparaten die hij in de systemen gebruikt, staan van tevoren niet vast. Van Unen kiest voor apparatuur waar de kans op uitval het kleinst is en waar hij achter staat. Een plasmascherm van Pioneer, luidsprekers van Bowers & Wilkins, maar als de klant andere toestellen wil gebruiken is dat geen probleem. Keep it simple is zijn advies, klanten willen zo min mogelijk rompslomp. Dat Van Unen geen winkel meer heeft, betreurt hij niet. “De concurrentie is moordend. Grote concerns als Saturn kunnen soms maanden onder de prijs werken om de concurrentie uit te schakelen. Er zit ook zoveel rompslomp vast aan een winkel. Een showroom is een totaal ander concept en is alleen op afspraak open. Ik ben nu minder afhankelijk en dat bevalt me beter.”

.

webcode > B&G

fort. In 2001 ging hij in zee met de bekende ontwerper Jan des Bouvrie. Des Bouvrie verbouwde in Schiedam twee monumentale panden tot Het Arsenaal, een flitsende designwinkel waar een groot aantal zaken op het gebied van lifestyle bij elkaar zat. Van Unen probeerde daar de nieuwste snufjes op het gebied van hifi te verkopen, maar het werd een flop. Misschien was het te vroeg voor een allesomvattend lifestyle-concept, maar volgens Van Unen deugde het idee vanaf het begin al niet. “Er kwamen nauwelijks klanten”, zegt hij. “Van alles hebben we geprobeerd. We hebben er heel veel geld in gestoken, activiteiten georganiseerd, maar na een jaar was het over.” Zoveel geld had het avontuur opgeslokt, dat Van Unens andere hifiwinkels in de Randstad eronder gingen lijden. Nadat de wonden waren gelikt, kwam de vraag hoe verder te gaan. Voor Gwen en Ben van Unen was het duidelijk dat de toekomst lag in de wereld van audio en video. “Het is waar ik goed in ben. Ik heb in die wereld goede

81

Geluidskunstenaar en stylist over de

Kleding Tom Sebastian: Piet Thielen

schoonheid

NAAM Tom

Sebastian BEROEP beautystylist AMBITIE de wereld nog mooier maken 82

> inter v ie w

van geluid

NAAM Ken

Ishiwata BEROEP brand ambassador AMBITIE perfecte weergave van geluid 83

> inter v ie w

De een sleutelt aan een zo perfect mogelijk geluid, de ander hecht aan schoonheid. Beiden zijn ze muziekliefhebber. Maar dat stylist Tom Sebastian zweert bij het geluid van zijn iPod is Ken Ishiwata een bescheiden doorn in het oog. In het Europese hoofdkantoor van Marantz demonstreert hij hoe het ook anders kan. door Paul Geerts fotografie Jiri Büller

Because music matters. Het is de veelzeggende slogan van Marantz, een bedrijf dat sinds 1952 hoogwaardige geluidsapparatuur op de markt brengt. Het merk is gestoeld op de liefde voor muziek, benadrukt Ken Ishiwata in het eigentijdse kantoor op een bedrijventerrein in Eindhoven. “En dat is nog steeds het uitgangspunt.” Dat spreekt. De woorden die over zijn lippen rollen zijn die van een gepassioneerd muziekliefhebber. Muziek is emotie. Dus vertelt hij met evenveel liefde over de muziek van René Froger als over de klanken die het Koninklijk Concertgebouworkest voortbrengt. Zijn enthousiasme heeft iets charmants, want al woont hij veertig jaar in Europa, Ishiwata is en blijft een Japanner. Eén die houdt van een optimale geluidsweergave en daaraan zijn car-

rière opgehangen heeft. Uit volle overtuiging. “Ik hou van dit werk omdat je kunt doordringen tot in het hart van de mensen.” Perfectie Met hetzelfde enthousiasme dat Ishiwata aan de dag legt, benadert stylist Tom Sebastian zijn eigen vak. Ook hij hangt aan perfectie. Dat spreekt ook uit beider uiterlijk. Allebei dragen ze hun haar in een staart. En hun kledingkeus is opvallend, alsof ze lak hebben aan heersende opvattingen. Het is ook het uiterlijk dat hun creativiteit weerspiegelt, hun passie en eigengereidheid. Eigenlijk hebben ze wel iets van elkaar weg. Bij hun eerste ontmoeting vinden de twee elkaar dan ook moeiteloos. Ishiwata ontvangt Sebastian als een oude

bekende. Van meet af aan is hun gesprek geanimeerd. En dan is er nog de wederzijdse liefde voor muziek, een gezamenlijke voorkeur waarover ze niet raken uitgesproken. Over de voorkeur van Sebastian voor zangeressen. En over de ontmoeting van Ishiwata met Tom Jones die dermate tegenviel dat hij sindsdien nooit meer naar de muziek van de Britse bariton geluisterd heeft. Maar waar Ishiwata hecht aan een bijna perfecte geluidsweergave, heeft Sebastian altijd gekozen voor geluidssystemen die het beste bij hem passen. Het is voor hem de muziek die telt, meer dan de kwaliteit van het geluid. Als Ishiwata begint over de introductie van de walkman door Sony in 1979, veert de stylist op. “Dat was helemaal mijn ding. Ik was een jaar of elf toen ik trots met mijn geleende walkman op in de trein zat terwijl mijn vrienden zich goedkope kopieën konden veroorloven.” Ishiwata hoort het lachend aan. Hij bestempelt de lancering als een bescheiden revolutie, omdat het apparaat mensen voor het eerst in staat stelde zelfgekozen muziek overal mee naar toe te nemen. En dat daaraan behoefte is, daarvan is Sebastian het levende bewijs. Voorkeuren De stylist zweert inmiddels bij zijn iPod. Voor de weergave van zijn favoriete muziek heeft hij een portable SoundDock van Bose aangeschaft, een minimalistisch vormgegeven apparaat dat aansluit bij de inrichting van zijn woning. Ishiwata luistert aandachtig. “Jij hebt een voorkeur, daarom heb je

84

> To m Se b a st ia n Hij heeft een naam als in een sprookje. En ook de wapperende manen, uitgegroeid tot zijn handelsmerk, dragen bij aan het beeld van de prins op het witte paard. Tom Sebastian (40) heeft iets met schoonheid. Hij start zijn carrière met een klassieke balletopleiding aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, maar een langdurige blessure gooit roet in het eten. De kracht van make-up of hoe make-up mensen kan laten stralen. Dankzij een fascinatie voor beauty, haar en mode belandt Tom Sebastian vervolgens via de Technische Modevakschool bij Yves Saint Laurent en Nina Ricci. De grote wereld lonkt, dus begint hij in 1994 voor zichzelf. Sebastian vertrekt naar Amerika, waar hij emplooi vindt bij een aantal grote modehuizen, maar ook werkt voor toonaangevende tijdschriften als Harpers Bazaar en Vogue. Met die ervaring op zak verovert hij stormenderhand Nederland. Als huisvriend en zakenpartner van Patricia Paay groeit Sebastian uit tot bekende Nederlander. De samenwerking strandt in 2005, waarna hij moeiteloos zijn eigen weg gaat. Door zijn jarenlange ervaring weet Sebastian inmiddels dat schoonheid meer is dan alleen uiterlijk. Innerlijk en uiterlijk moeten in balans zijn. Het is onder meer deze boodschap die Sebastian uitdraagt in zijn workshops. Sinds 2005 werkt hij samen met ProSet aan zijn eigen lijn haarstylingproducten die onder de naam Tom op de markt verschijnt.

> K e n I shiw a ta Ken Ishiwata (61) is een opvallende verschijning. Met zijn paarse colbert en de nonchalant gedrapeerde sjaal voldoet hij nauwelijks aan het clichématige beeld dat veel Europeanen van Japanners hebben. Een rebel noemt hij zichzelf. En inderdaad niet typisch Japans. Omdat hij technisch goed onderbouwd is én ook de Engelse taal beheerst, zendt elektronicaproducent Pioneer hem in 1968 uit naar Europa. Daar belandt Ishiwata in een cultuur die hem beter ligt, al moet hij bij zijn eerste kennismaking met ons land wel wennen aan de directheid van de Nederlanders. Begin jaren tachtig maakt hij de overstap naar Marantz, het bedrijf dat in 1952 is opgezet door de Amerikaanse muziekliefhebber Saul B. Marantz. Omdat het bedrijf van 1980 tot 2001 in handen is van Philips, huist het hoofdkantoor van Marantz nog altijd in Eindhoven. Inmiddels is het merk onderdeel van de D&M Holding dat ook eigenaar is van merken als DENON, Boston Acoustics, Escient, Snell en McIntosh. Ishiwata die onder de rook van Antwerpen woont, is bij Marantz Europe verantwoordelijk voor de marketing. Daarnaast houdt hij zich bezig met het ontwikkelen van nieuwe componenten en het opwaarderen van bestaande systemen. Apparaten die door Ishiwata onder handen genomen zijn, dragen zijn signatuur. Dit betekent dat de hoogst haalbare geluidskwaliteit binnen de prijsklasse gegarandeerd is. De Japanner is ook een begenadigd modefotograaf, klassiek geschoold violist en natuurlijk muziekliefhebber. 85

“We proberen allebei om met zo min mogelijk middelen het beste resultaat te behalen.”

bepaalde keuzes gemaakt. Ik zal iemands voorkeuren nooit bekritiseren. Maar wij houden allebei van mooie dingen. Van mooie vrouwen bijvoorbeeld.” Sebastian kijkt schalks opzij. “Ik hou ervan om vrouwen te zien, maar ik hoef er niet mee samen te wonen”, zegt hij lachend. Mooie dingen dus. Terug naar een veiliger onderwerp. “Ik ben geïnteresseerd geraakt in hifi toen ik me ging verdiepen in de oude meesterviolisten”, aldus Ishiwata. Omdat ik geen dure set kon betalen, ben ik zelf iets gaan bouwen. Het geluid dat uit de koptelefoon van een iPod komt, noemen ze stereo. Dat is onzin. Stereo is driedimensionaal. Als ik door de ruimte loop hoor je waar mijn stem vandaan komt omdat je het geluid met beide oren opvangt. Dat effect kun je met een koptelefoon nooit bereiken.” Maar wel met een goede geluidsinstallatie. Om dat te bewijzen neemt Ishiwata Sebastian mee naar de luisterruimte in de kelder van het gebouw. De 86

panelen die schijnbaar lukraak tegen het plafond en de wanden bevestigd zijn, garanderen een optimaal geluid. De installatie bestaat uit een voorversterker (SC-7S2), een eindversterker (MA-9S2), een super audio cd-speler (SA-7S1), een draaitafel (TT-15S1) en twee speakers van Mordaunt Short. “Dat is alles wat nodig is. Het geluid moet niet uit de speakers komen, het moet de ruimte vullen.” Nog geen minuut later galmen klassieke klanken door de ruimte, een opname die is gemaakt in het Concertgebouw. De percussie enigszins op de achtergrond, de violen vooraan en de blazers daar weer achter: het geluid lijkt overal vandaan te komen. Ishiwata kijkt goedkeurend om zich heen. “Dit dynamische geluid kun je alleen reproduceren als de opnames goed zijn gemaakt”, verduidelijkt hij. Ambiance In zo’n concerthal wil dat nog wel lukken, maar hoe krijg je de juiste ambi-

ance in een bescheiden studioruimte? Ishiwata trekt een unieke opname tevoorschijn van The Braids waarop ook de woorden van de producer te horen zijn. Hun vocale versie van Bohemian Rapsody blijft overeind door een stevige portie galm. Sebastian geniet. Maar ook zonder een dergelijke ingreep hoort hij moeiteloos het geluidsverschil. Om dat nog eens extra te bewijzen wordt zijn iPod in het docking station (IS201) geplaatst dat met de installatie verbonden is. Het soulgeluid van de Braxtons vult de ruimte, gevolgd door de imponerende stem van Patti Labelle. De stylist kruipt in de klanken. “Normaal hoor je alleen muziek, nu hoor ik de gelaagdheid.” Het verrast hem. “Dit is interessanter dan ik dacht.” Hij trekt een parallel met zijn eigen werk. “We proberen allebei iets compleet te maken, om met zo min mogelijk middelen het beste resultaat te behalen.” En daarin lijkt Ishiwata geslaagd.

.

www.marantz.com | www.tomsebastian.nl

Het comfort van totale controle over entertainment en media apparatuur in het hele huis...

- COMFORT - BEVEILIGING - FLEXIBILITEIT - MULTIROOM AUDIO -

TransTec bv • Brugwachter 19 • 3034 KD Rotterdam t 010 4147055 • f 010 4113580 • [email protected] • www.transtec.nl

2 > 2 m e te r o p d e ra d io

Wie Jan

Douwe Kroeske Bekend van 2 Meter Sessies Verlanglijstje te veel om op te noemen 88

Het radioprogramma 2 Meter De Lucht In is tegenwoordig iedere doordeweekse ochtend tussen 9 en 12 te horen op Kink FM. Hierin wordt ‘de betere’ nieuwe muziek gedraaid, aangevuld met klassiekers en een greep uit het uitgebreide 2 Meter Sessies archief. Op donderdagavond van 10 tot 12 wordt het programma 2 Meter Live uitgezonden, waarin ook nieuwe 2 Meter Sessies te horen zijn.

2 Meter de studio uit ...en dan het theater in

Al 22 jaar is Jan Douwe Kroeske de drijvende kracht achter de immens populaire 2 Meter Sessies. Lang geleden ontstonden deze unieke opnames als onderdeel van zijn radioprogramma 2 Meter de Lucht in. Vanaf februari gaat Kroeske

webcode > jandouwe

2

> inter v ie w

met het concept het theater in. Crowded House beet in mei 1987 het spits af. Inmiddels zijn we ruim veertienhonderd sessies en meer dan tienduizend tracks verder. Van Foo Fighters tot James Taylor, van Radiohead tot Tom Jones en van Nirvana tot de Nits. Kroeske vertelt: “Om dat gigantische archief op een leuke manier te ontsluiten en het publiek tegelijkertijd een blik te gunnen in de setting van zo’n sessie, ontstond het idee om een theatertour te starten waarin een echte opname wordt gecombineerd met anekdotes, verhalen en beeldmateriaal uit 22 jaar 2 Meter-historie. Hét ingrediënt van deze theatertour is eigenlijk de complete achtergrond van zo’n sessie. Je ziet de band dus ook opbouwen en communiceren met de technicus. Tijdens de soundcheck is het pauze voor het publiek en gaat iedereen de zaal uit. Dat is ook relaxter voor de band. Het gaat uiteindelijk ook om een zo goed mogelijke geluidskwaliteit.” Die geluidskwaliteit is altijd een sterk punt geweest van de 2 Meter Sessies. Dat blijkt ook uit de populariteit van de 2 Meter-verzamelaars die in de loop der jaren zijn uitgebracht. Die vonden niet alleen hun weg naar muziekliefhebbers, maar ook verkopers en bezitters van fraaie geluidsinstallaties kennen ze. Kroeske: “Zonder de hulp van de NOBtechnici was dit nooit gelukt. Geluidstechniek voor de radio is totaal anders dan voor een studio of concertzaal. Hoe je het ook wendt of keert, je moet rekening houden met een forse compressie van het geluid om te compenseren voor de beperkte bandbreedte van FM. Daar wordt al jaren de Optimod voor gebruikt (een compressor die de dynamiek van het geluid sterk vermindert, waardoor de luisteraar toch een vol geluid hoort, red.). Die moet er bij mij altijd het eerste uit.

Zo’n ding is echt niet best voor de geluidskwaliteit. In plaats daarvan gebruiken we compressoren van Neve die oorspronkelijk voor de studio zijn ontwikkeld. Daarmee slaagden die NOB-mannen erin om een geluid te creëren waar zowel de zendinstallatie als ik mee konden leven. Echt geweldig!”

Door Max Delissen Fotografie Loe Beerens

interactie met de zaal De opnames die tijdens de theatertour worden gemaakt zullen overigens niet op cd verschijnen. “Daar is het in het verleden ook nooit om gegaan. We wilden gewoon toffe radio maken, en nu dus een interessante belevenis voor het publiek. We gaan on the spot inzichtelijk maken wat er allemaal bij zo’n sessie komt kijken. Het gaat om de interactie met de zaal. Dat we het nu echt live doen is overigens wel nieuw voor iedereen. Op de radio zenden we nooit rechtstreeks uit, dus is er gelegenheid om te corrigeren wat nodig is, of om te besluiten bepaalde tracks niet uit te zenden. Dat kan nu niet. De meeste bands spelen voor een opname toch het liefst zonder publiek. We steken onze nek er behoorlijk mee uit, maar we hebben er ook enorm veel zin in.” In totaal worden er dertien ‘try-outs’ gedaan. Of het daarbij blijft hangt natuurlijk ook af van het succes. Als het aan Jan Douwe Kroeske ligt, dan wist hij het wel: “We doen dit omdat we hopen dat het verhaal nog niet klaar is. Dat het publiek ons trouw blijft. Daarom hopen we natuurlijk dat er meer afleveringen van deze theatertour komen.” Met 22 jaar ervaring lijkt niets hem in de weg te staan.

.

In de volgende editie van Hifidelity doen we verslag van een avond uit deze theatertournee. 89

> s p otl ight

2 meter, driedubbel 2 meter sessies

webcode > jandouwe

Jan Douwe Kroeske heeft met zijn 2 meter sessies een enorm archief live-opnames weten op te bouwen. Ruim 1400 sessies zijn er inmiddels door hem opgenomen: de meeste daarvan liggen echter nog ongebruikt in het archief van Jan Douwe. Maar niet getreurd: binnenkort zal er een nieuwe driedubbelaar verschijnen met unieke registraties van onder andere Gabriel Rios, Gus Black, David Crosby, 16 Horsepower en uiteraard John Hiatt.

Het definitieve artwork en de verschijningsdatum zijn nog onbekend. Er gaan zelfs geruchten over een vinylversie. Jammer genoeg kon niemand dit bij het ter perse gaan van deze Hifidelity bevestigen. We wachten in spanning af. 90

p Porcupine Tree Mensen moeten luisteren

Naam Steven

Wilson Nationaliteit Engels Beroep muzikale duizendpoot 92

> inter v ie w

De progressieve Engelse rockband Porcupine Tree is sinds de oprichting in 1987 uitgegroeid van een eenpersoons undergroundproject tot een volwaardige band die volle zalen trekt. Afgelopen jaar was de groep zelfs headliner op de openingsdag van Pinkpop. Porcupine Tree komt graag in

Nederland, vandaar ook dat bandleider en frontman Steven

Wilson met zijn band in de Tilburgse poptempel 013 is neergestreken om een nieuwe live-dvd op te nemen. Een mooie gelegenheid om tussen de optredens door eens met hem te gaan praten.

Daags na de eerste opnameavond in 013 oogt Steven Wilson (1967) alert, maar ontspannen. De zanger/gitarist van Porcupine Tree neemt alle tijd voor het gesprek met Hifidelity. Na wat koetjes en kalfjes over Nederlandse muziek - hij is een fanatiek platenverzamelaar en blijkt diverse albums van Alquin en Supersister in huis te hebben - legt hij uit waarom voor Tilburg werd gekozen als opnamelocatie. “De zaal en de faciliteiten zijn erg goed en er is een lekker breed podium waar we drie projectieschermen boven kunnen hangen. Bovendien kun je een zaal van deze grootte gemakkelijk twee avonden na elkaar uitverkopen. Dat ziet er op de dvd beter uit. Het Nederlandse publiek is ook fijn om voor te spelen. Niet zo uitbundig als in Spanje of Portugal, waar ze de zaal zowat afbreken, maar hier wordt beter geluisterd. Ik merkte dat het publiek het gisteren erg naar zijn zin had, maar vanavond wordt het nog beter. Dat komt omdat

de druk van een opname een vreemd effect heeft op muzikanten. Songs die je al jaren samen speelt en die je noot voor noot kent, gaan op een stomme manier de mist in als het ‘voor het nageslacht’ is. Het publiek heeft daar overigens niet zoveel van gemerkt, maar voor ons was het soms wel jammer. Maar goed, vanavond doen we een aantal nummers gewoon opnieuw.” Steven Wilson besteedt veel aandacht aan de geluidskwaliteit van zijn projecten. Over het gros van de moderne producties is hij niet erg te spreken: “Porcupine Tree mix ik altijd net iets luider, want hoe je het ook bekijkt, een opname die enigszins is gecomprimeerd klinkt nou eenmaal opwindender. Maar sommige muziek profiteert daar meer van dan andere. En je kunt er in doorschieten. Neem de nieuwe van Metallica. Ik snap het wel: ze wilden hem vetter laten klinken dan alle andere bands, maar de luisteraar houdt het niet vol om meer dan zestig

minuten naar zo’n dwingend geluid te luisteren. Al na een kwartiertje gaat het vervelen en dan ga je zappen. Ik vind trouwens ook dat veel albums te lang zijn. Dat je tachtig minuten ter beschikking hebt, wil niet zeggen dat je ze ook moet vullen. In de jaren ‘70 waren de albums lekker kort. Veertig minuten met een natuurlijke pauze halverwege. En in die tijd werd er nog nauwelijks compressie toegepast, dus klonk alles ook veel natuurlijker.”

door Max Delissen en Marc Brekelmans fotografie Jiri Büller

jukeboxmentaliteit “Toen had je ook nog van die mooie conceptalbums. Dat schijnt tegenwoordig niet meer te mogen. Ik wind me soms enorm op over de downloadcultuur en de jukeboxmentaliteit. Mensen hebben geen albums meer, maar playlists. Iedereen stelt als het ware zijn eigen ‘mixtape’ samen. Daar is op zich niks mis mee, maar het is niet waar ik destijds voor gevallen ben. Ik werd juist gegrepen door bands die een compleet en 93

> Ve rp l ic ht l uiste r vo e r

locatie: 013, Tilburg

Wat we volgens Steven Wilson beslist moeten gaan beluisteren

94

Opeth: als je van grunt houdt. Zij hebben ‘het album’ echt tot kunstvorm verheven. Radiohead: misschien een voor de hand liggende keuze, maar toch... The Mars Volta Tool Pure Reason Revolution: ons voorprogramma tijdens de rest van de tournee. Een mix van jaren ‘70 rock en elektronica, erg lekker. Oceansize: ook zo’n bandje dat oude en nieuwe invloeden naadloos weet te mengen Edward Ka-Spel: heb ik net pas ontdekt, vervreemdend en interessant.

> inter v ie w

Muziek luisteren “Mijn leven is behoorlijk hectisch, dus erg veel tijd om er rustig voor te gaan zitten heb ik helaas niet. Ik heb een prachtige set met Monitor Audioluidsprekers staan, maar in de praktijk luister ik meer in de auto dan thuis. Bovendien maak ik nóg liever nieuwe muziek. Dat is ook de reden dat ik met meerdere projecten tegelijkertijd bezig ben. Ik hou van zoveel soorten muziek dat ik die niet allemaal met één band kan maken. Neem de vrij extreme dronemuziek die ik met Bass Communion maak, met tracks van zestig minuten waarin ik allerlei samples manipuleer. Als ik dat met Porcupine Tree zou gaan doen, lopen de fans hard weg [Wilson lacht]. Ik heb meerdere artistieke uitlaatkleppen nodig. Ik ben trouwens dol op ontmoetingen met andere mu-

“People don’t realise the shit they are listening to...” zikanten. Te lang met dezelfde groep mensen werken beperkt je. Kijk maar naar AC/DC. Die maken al dertig jaar hetzelfde album. Een tof album, maar toch. Juist als professioneel muzikant krijg je de kans om met muzikanten uit allerlei landen te werken. Doe dat dan ook! Het beste voorbeeld daarvan is mijn project Blackfield. In Tel Aviv ontmoette ik Aviv Geffen, een zeer getalenteerde songschrijver. Zijn Engels is niet erg goed en hij is geen briljante zanger, maar zijn songs zijn echt ijzersterk. Een prachtige gelegenheid om samen iets te gaan doen. En Israël heeft me verrast. Ik heb er nu zelfs een appartement. Ze zijn daar helemaal gek: elke dag feesten tot diep in de nacht. Misschien komt het door hun geschiedenis vol conflicten, want ze leven hun leven ten volle. En ze zeggen precies wat ze denken. Dat heeft mij, als gereserveerde Engelsman, echt veranderd. Ik heb daar een kant van mezelf leren kennen waarvan ik niet wist dat ik hem had. Ik ben er een beter mens geworden, denk ik. Mijn zelfvertrouwen is mede daardoor gegroeid. Vroeger stond ik tijdens een optreden twee uur naar mijn schoenen te kijken. Nu durf ik met de zaal te communiceren. Natuurlijk speelt tien jaar podiumervaring daar ook in mee, maar ik ben ervan overtuigd dat mijn tijd in Israël een positieve bijdrage heeft geleverd.” vinyl Tijdens de huidige show maakt Porcupine Tree veelvuldig gebruik van videobeelden waarin jonge mensen en pillen centraal staan. Wilson: “Dat komt omdat ik gefascineerd ben door

de drugscultuur. Ik gebruik zelf weliswaar niets, maar net zoals mensen hun fantasie kunnen loslaten op het begrip ‘outer space’ heb ik zo mijn gedachten bij drugsgebruik. Daar komt nog bij dat ik niet lang geleden ontdekte dat veel kinderen tegenwoordig al op hun vierde of vijfde - op recept! - aan de pillen zitten. Dat was in mijn tijd echt niet zo. Woorden als ‘bipolair’ en ‘ADHD’ hoorde je toen ook nooit. Ik vraag me af of ouders van nu problemen in hun gezin niet teveel afschuiven, terwijl het gedrag van hun kinderen gewoon wordt veroorzaakt door een enorm gebrek aan aandacht. Als ik vroeger te lang voor de tv zat stuurden mijn ouders me naar mijn kamer om iets anders te gaan doen. Kinderen van nu leven in een wereld die gedomineerd wordt door computers en sms, dus ze leren ook niet meer om normaal te communiceren. Je hoeft geen genie te zijn om dat probleem te herkennen. Jonge mensen ontwikkelen geen vocabulaire meer, goed lezen leren ze zelfs niet meer. En dat zie je weer terug bij jonge bands. Muzikaal klopt het wel wat ze maken, maar de teksten zijn zo generiek. De ‘poëzie der melancholie’ noem ik dat. ‘De maan boven het kerkhof en meer van dat soort clichés. Ik hoop dat mensen horen dat ik wél veel aandacht aan mijn teksten besteed. Daarom druk ik ze ook zo klein af in de cd-boekjes. Mensen moeten luisteren. Ik zorg er dan ook voor dat mijn teksten altijd te horen zijn in de mix. En als mensen de teksten toch willen kunnen lezen, dan moeten ze de langspeelplaat maar kopen. Ik hou van de klank van lp’s, dus ik breng al mijn releases ook op vinyl uit.”

webcode > porcupinetree

afgerond muzikaal verhaal vertellen, zoals King Crimson, Frank Zappa of Pink Floyd. Hoewel het in het vliegtuig of tijdens het joggen best een fijn ding is, ben ik dus geen fan van de iPod. Wat me ergert is dat 95 procent van de hedendaagse muziek in lage resolutie op een iPod beluisterd wordt. People don’t realise the shit they are listening to... Bovendien versterkt de iPod de jukeboxmentaliteit. Ik ken jonge mensen die zeggen dat ze fan zijn van Led Zeppelin. Als je dan doorvraagt blijkt dat ze Stairway to Heaven en Whole Lotta Love in hun playlist hebben staan. Maar een favoriet album kunnen ze niet noemen en de bandleden kennen ze ook niet. Dan ben je geen fan. Porcupine Tree staat - net als mijn andere projecten - overigens niet toe dat individuele tracks kunnen worden gedownload. Het hele album of niks dus. En over illegale downloads maak ik me ook niet druk. Kids die dat doen waren waarschijnlijk toch niet van plan om mijn muziek te kopen, dus ze gaan hun gang maar. Het geld kan ik missen, en misschien gaan ze daardoor uiteindelijk wel naar goede muziek luisteren.”

.

95

> b er o ep & h o b b y

Mark Favela (1968), alias tattoo-kunstenaar Hollywood Mark, groeit op in een niet al te beste buurt in East Los Angeles. Dankzij een ambitieuze creatieve geest belandt hij op een kunstacademie in Hollywood. Na de opleiding begint hij met tatoeëren. De liefde brengt hem vervolgens naar Nederland, waar hij gaat samenwerken met grootmeester

door Timo Schuurbiers foto Jiri Büller

Je houdt er ook nog een serieuze muziekhobby op na. Hoe is dat ooit begonnen? “Mijn ouders hebben elkaar ontmoet in een latin-nachtclub in East LA. Daar traden grootheden op als Tito Puente en Willy Bobo. Die muziek werd thuis gedraaid. Daarnaast ben ik erg beïnvloed door mijn vier oudere broers en twee zussen. De ene broer draaide sounds uit de 50’s, 60’s en 70’s. Vooral The Temptations kan ik me nog goed herinneren. Een andere broer was meer into fusion en progressieve rock zoals Jeff Beck en Genesis. Weer een andere broer bracht me in contact met hardrock zoals Black Sabbath, Led Zeppelin en Van Halen. Van een zus hoorde ik muziek als Adam and The Ants, The Pretenders en Depeche Mode. Rond mijn dertiende ontwikkelde ik een ei-

Henk Schiffmacher.

Wat betreft artiesten: Jean Luc Ponty (speelde met Frank Zappa, red.), die heeft me enorm geïnspireerd bij mijn artistieke uitingen, maar ook Vangelis en Mike Oldfield. All time favourite album? Blow by Blow van Jeff Beck en Relayer van Yes. Mijn stagiaire houdt me verder met zijn iPod goed op de hoogte van recente muziek, zoals Babyshambles, Libertines en Dirty Pretty Things. Kings of Leon is op dit moment favoriet.” Hoe vaak per week wordt er naar muziek geluisterd? “Every single day.” Ga je weleens naar concerten? “Gemiddeld één keer per maand. Van rap tot rock. Ben zelfs een paar keer op uitnodiging bij het dance-event Sen-

“Mijn mening over iPod docking stations? Ze zien er vooral erg goed uit.” gen muzieksmaak: punkrock. Denk aan The Dead Kennedys en bands uit Los Angeles zoals Black Flag en The Circle Jerks.” Wie reken je tot je favorieten? “Als genre seventies-rock. Ik ben steeds op zoek naar bands die deze specifieke sound hebben. Ik luisterde jaren naar de Black Crowes. Maar ook The Verve en Coldplay behoren tot mijn favorieten. Dreamy music, daar hou ik van. 96

sation van ID&T geweest, omdat ik artwork voor hen heb gedaan. Laatst nog in HMH geweest tijdens Rock the Bells, een dope show met alle grootheden uit de rapscene: NAS, Mos Def, De La Soul, The Pharcyde.” Hoe ziet je geluidsinstallatie eruit? “Thuis: een Apple-computer en een Philips-versterker met speakers. Weet niet wat het voor merk speakers is, maar ze klinken goed! Op het werk:

iPod, cd’s, tapes, miniset en speakers (vloerstaanders).” Hoe groot is je muziekcollectie? “Tien dvd’s, tweehonderd cd’s, honderd elpees. Ik koop niet zo heel veel geluidsdragers. Ik krijg zo nu en dan een stapeltje cd’s van iemand die bij een platenmaatschappij werkt. Zo heb ik bijvoorbeeld de Flaming Lips ontdekt. Daar had ik nog nooit van gehoord. En natuurlijk staat er een hoop muziek (veel rap) op mijn iPod.” Probeer kort te omschrijven wat muziek voor je betekent. (denkt lang na en kauwt op de laatste hap van zijn sandwich) “Imagination, discovery, remembering. Dat is waar het voor mij voor staat. Het brein wordt gevoed om vervolgens nieuwe ideeën te kunnen ontdekken. Muziek beïnvloedt de manier hoe ik omga met dingen in het leven. Muziek geeft je de mogelijkheid tot dagdromen. Het opent je geest. Zonder muziek is mijn leven saai, al is het maar omdat ik anders alleen de hele dag die naald hoor brommen.” Zijn er nog (muzikale) wensen voor de toekomst? “Een platenspeler en eventueel een nieuwe versterker voor in de shop. En wellicht een leuke dock voor de iPod? Mijn mening over iPod docking stations? (sarcastisch:) Ze zien er vooral erg goed uit.”

.

Hollywood Mark Elandsgracht 65 – Amsterdam www.hollywoodmark.com

thuis bij de

webcode > hollywoodmark

tattooist

hollywood mark Tatoeëerde onder andere

Chris Robinson (Black Crowes), Robbie Williams, Kate Hudson, Fred Durst (Limp Bizkit), Stephen Dorff, Patrick Kluivert en David Arquette. 97

High Fidelity Discs heeft prachtig vinyl voor je klaar staan!

Ryan Adams & The Cardinals Cardinology

Patricia Barber Verse

Neil Young Live at Massey Hall

Killers Day & Age

Keane Perfect Symmetry

Bloc Party Intimacy

Various Artists Best Audiophile Voices

AC/DC Black Ice

Frank Sinatra Sings for...Only the Lonely

High Fidelity Discs is al vijf jaar dé specialist voor nieuw vinyl. Wij bieden naast een grote selectie klassiekers ook de leukste moderne LP’s aan. Daarnaast kunt u bij ons terecht voor allerlei nuttige accessoires voor het onderhoud van uw platenspeler en muziekcollectie. Uiteraard wordt alles degelijk verpakt verzonden. Bezoek ons op www.hifidiscs.nl

Trans-Atlantische combinatie KEF en McIntosh

Baden in weelde. Jezelf overgeven aan schandalige luxe. Decadentie ten top. Extreme hebberigheid. Gelukzalig muziekgenot. Allemaal gevoelens die in mij opkwamen toen ik aan de gang ging met de KEF Reference 207/2 luidsprekers en de elektronica van McIntosh. Merk KEF

en McIntosh • Herkomst Engeland en Amerika • Niveau topklasse 99

door Max Delissen fotografie KEF / McIntosh

100

Als je wat langer bezig bent in de hifi weet je dat er op tradities gebaseerde verschillen bestaan in de manier waarop in diverse landen met muziekweergave wordt omgegaan. Doordat de wereld de laatste decennia in rap tempo kleiner is geworden, nemen die verschillen echter steeds verder af. Het is vooral in de hoogste prijsregionen dat die regionale signatuur is verruild voor een soort optimaal gemiddelde. Laat me dat uitleggen. In dit geval gaat het om een Amerikaans en een Engels product en dat levert volgens de oude denkwijze een behoorlijk spannende combinatie op. Engelse luidsprekers hebben van oudsher de naam dat ze er nogal saai uitzien en warm en enigszins terughoudend klinken. Erg lekker voor klassieke muziek en akoestische jazz, maar minder geschikt voor stevige rock of dance. Amerikaanse elektronica zit meer aan de andere kant van het spectrum. Zowel uiterlijk als

klankmatig draait het aan de overkant van de Atlantische Oceaan om spektakel en impact. Groter is beter. Zit dat bij deze set ook zo? Niet dus... Nou ja, niet helemaal in ieder geval. Maar voor ik het over de prestaties - en de prijs - ga hebben, moet ik eerst uitgebreid ingaan op de ultieme schoonheid van deze set. Het oog wil ook wat Over smaak valt niet te twisten. Die open deur trap ik op voorhand graag nog een keer in, want hij vormt de enige nuance in het volgende betoog. De KEF Reference 207/2 is een bloedmooie luidspreker, met een aantal functionele designkenmerken die hem direct herkenbaar maken als onbetwist topproduct. Er is bijna obsessief aandacht besteed aan details en afwerking. De glanzend gelakte kast is fors, maar heeft naar achteren toe een akoestisch zeer verantwoorde druppelvorm die

hem aanzienlijk slanker laat lijken dan hij is. De voetjes waarop hij staat zijn voorzien van een rolbare kogel, waarmee het een fluitje van een cent is om zijn meer dan 60 kilo per stuk eenvoudig in beweging te krijgen om hem op de gewenste plaats neer te zetten. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dat op laagpolig tapijt geen probleem oplevert, maar dat ik geen verantwoordelijkheid neem voor beschadigde parketvloeren. Bij de ‘kop’ van de luidspreker kun je niet eens meer spreken over een detail, want het is een niet te missen onderdeel van het uiterlijk. Deze van speciale kunststof gemaakte behuizing bevat de door KEF ontwikkelde Uni-Q eenheid, waarbij de hogetonen-unit in het hart van de middentoner is geplaatst. De klankmatige reden daarvoor hou je tegoed, want ik moet eerst nog even verder jubelen over het uiterlijk. In de kop van de luidspreker is namelijk ook een rond libelle-waterpasje gemon-

> p r o duc tb e sp r ek in g

teerd, waarmee de luidspreker perfect recht kan worden gezet. Ook dat is klankmatig te verdedigen, maar dat wordt een té technisch verhaal. Snoepjes De naam McIntosh doet mij denken aan een paarsomrande blikken trommel vol met in fel gekleurde cellofaantjes verpakte toffees. Ook al schreef je die naam net anders, de associatie met snoepjes is helemaal niet zo gek. Deze apparatuur ziet eruit om op te vreten. Op een bepaalde manier oogt het ook helemaal niet Amerikaans. De glanzende zwart glazen fronten met hun ouderwetse draaiknoppen en groen oplichtend logo doen toch echt Engels aan, en de zachtblauwe meters op de versterkers missen ook het Grote Gebaar dat je vanwege de herkomst zou verwachten. Ook hier is weer heel veel

aandacht aan details en afwerking besteed. Alles aan deze apparatuur voelt alsof het gemaakt is om een eeuwigheid mee te gaan. Van de doodstil naar buiten zoevende lade van de MCD500 (sa)cd-speler tot de oerdegelijke luidsprekeraansluitingen van de MC501 mono-eindversterkers is er helemaal niks op deze apparatuur aan te merken. Het allergaafste detail is de rij elektronenbuizen in de C2300 voorversterker die door een glazen plaat in de deksel zichtbaar zijn. Als je de versterker inschakelt lichten de buizen groen op. Groen? Een kleine frivoliteit van de ontwerpers. In de buisvoetjes zitten gekleurde LED’s die de glazen kolven van een bijna onaards lichteffect voorzien. Daar ben ik echt op slag verliefd op geworden. Jammer dat we deze set maar kort te logeren hebben, want ik zou hem maar al te graag in

mijn kofferbak gooien om hem de komende jaren thuis verder te evalueren. Een beetje techniek Als je zo’n kostbare set in huis hebt, ontkom je er niet aan om het ook even over de techniek te hebben. Mensen die daar totaal niet in geïnteresseerd zijn kunnen beter vanaf de volgende alinea verder lezen. De KEF-luidsprekers zijn een 4-weg systeem, wat betekent dat het geluid door vier luidsprekers wordt weergegeven. In het onderste gedeelte van de kast zitten twee flinke basluidsprekers en een even grote bas/middentoner. Daarboven zit, in het kopje, de Uni-Q unit die de middentonen en de hoge tonen weergeeft. Het principe waarbij de unit die het hoog weergeeft in het hart van de middentoner wordt gemonteerd is niet nieuw, maar de aanpak van KEF is wel uniek. Deze confi101

> p r o duc tb e sp r ek in g

‘gemak’ is nog zo’n woord dat in mijn aantekeningen vaak terugkomt guratie zorgt voor een zeer homogene afstraling van het geluid, waardoor een veel nauwkeuriger stereobeeld ontstaat. De Reference 207/2 heeft ook twee draaiplugjes achterop zitten waarmee je de klankbalans kunt beïnvloeden. De sacd-speler van McIntosh speelt cd’s en sacd’s, en het bijzondere is dat je met een knop op de voorkant direct kunt kiezen of je de cd-laag of de sacd-laag van het schijfje wilt afspelen. Dat is handig als je een hybride sacd hebt waarbij op de ene laag iets anders te beluisteren is dan op de andere. De buizenvoorversterker heeft de mogelijkheid om de gevoeligheid van iedere ingang apart in te stellen. De eind-

versterkers tenslotte hebben een zeer ongebruikelijke schakeling. Ze werken met transistoren voor de versterking, maar zijn net als een buizenversterker voorzien van een uitgangstransformator. Muziek Als je een set hebt staan die inclusief bekabeling meer dan 50.000 euro kost, dan mag je wel wat verwachten van de weergave. Maar de overvloed aan kwaliteit die ik hoorde verraste me toch nog. Ik zal niet zeggen dat deze set de perfecte weergave biedt, want ik ben ervan overtuigd dat die alleen bestaat in de concertzaal en te-

vens zeer persoonlijk is. Maar de mate waarin deze set die werkelijkheid weet te benaderen geeft wel een idee van de kwaliteit. De luidsprekers klinken totaal niet warm en laidback, zoals oude KEF’s nog wel eens wilden doen. Het door de luidsprekers opgeroepen geluidsplaatje is enorm gedetailleerd en ruimtelijk en maken het mogelijk om heel diep in de opname te kruipen. Het woord ‘uitgebalanceerd’ komt voortdurend in me op. ‘Gemak’ is nog zo’n woord dat in mijn aantekeningen vaak terugkomt. Alle genres, van subtiele jazz tot brute elektronica, worden overtuigend en herkenbaar weergegeven. Dat is overigens ook een verdienste van de McIntosh-set, die ten opzichte van onze echt niet kinderachtige huisinstallatie het verschil tussen goed en heel erg goed overtuigender dan ooit liet horen. Het spierballengeluid waarvoor ik bij deze Yanks een beetje bang was blijft achterwege, en de 500 watt eindversterkers tonen zich zachtaardige reuzen.

.

> C o nc l us i e Als je het over deze bedragen hebt, moet je blindelings op de kwaliteit kunnen vertrouwen, zowel van de afwerking als van de weergave. Wat dat betreft keur ik de prijs/ kwaliteit-verhouding zonder enig voorbehoud goed. De meerwaarde in luistergenot die deze combinatie biedt is moeilijk in geld uit te drukken. De Engelsen hebben er een prachtige omschrijving voor: pride of ownership. Ik kan het me helemaal indenken. Elke dag naar deze set te mogen luisteren... Ik denk dat ik gewoon de boot ga verkopen... www.transtec.nl

102

> s p otli g h t

Radio Ga-Ga

webcode > vita-audio

Vita Audio R4

Op het eerste gezicht lijkt de Vita Audio R4 gewoon een retro-radio zoals die op dit moment mateloos populair zijn. Maar de R4 heeft ook een cd-speler, die onder andere MP3en WMA-bestanden afspeelt, en een docking station voor je iPod aan boord. Een USB-ingang maakt het geheel compleet. En… de R4 heeft een te gekke afstandsbediening, Rotodial genaamd, die je iPod kan bedienen en die je bovenin het apparaat een plekje kunt geven.

Prijs: 899 euro 103

R

Geen muziekliefhebber die er nooit mee te maken heeft gehad: een cd die dermate beschadigd was of vuil geworden dat de cd-speler ging tikken, of stotteren, of zelfs gewoon het afspelen opgaf.

spoedcursus

rippen Wie een cd wil ‘rippen’ op de computer, komt dezelfde problemen tegen. Ook de cd-spelers in computers zijn niet immuun voor leesfouten. Maar met een beetje aandacht kan de computer juist een ideale ‘inlezer’ en bewaarplaats zijn voor je muziek. Hieronder wordt verteld hoe je cd’s perfect kunt inladen op de computer. Je zult leren hoe je je muziek zonder verlies kunt klaarmaken voor moderne tijden, waarin je ook van muziek wilt genieten op computers, mp3-spelers en telefoons.

Maak je cd’s schoon Dit is en vaak vergeten of onderschat onderdeel van het rip-proces. Een gereinigde cd kan makkelijker worden uitgelezen, dat spaart fouten en tijd. Maar dat schoonmaken moet wel met een beetje zorg gebeuren. Jíj zou zoiets natuurlijk nooit doen, maar de waarschuwing moet wel even worden uitgesproken: het ‘opwrijven’ over de spijkerbroek is geen schoonmaken maar vandalisme. Dergelijk poetsen voegt alleen maar extra krassen toe aan het oppervlak. Wat wel? De best practice is de cd met ruim water eerst afspoelen onder de kraan, dan een druppel afwasmiddel erop en dat aanbrengen door met de wijsvinger kleine cirkels te 104

door

Guido de Kanter

draaien over het oppervlak van de cd. Blijf de cirkels draaien totdat vuil en vingerafdrukken verdwenen zijn. Dan spoel je de cd met ruim water af totdat al het schoonmaakmiddel verdwenen is. Vervolgens afdrogen met een tissue. Afdrogen met bijna al het andere dan een tissue zal extra krassen veroorzaken! Om de rampzaligste krassen helemaal uit te sluiten moet je de cd afdrogen met bewegingen van binnen naar buiten. (Als je een kras aanbrengt die perfect cirkelvormig is, dan kan het gevolg van de schoonmaakactie zijn dat je de cd onleesbaar maakt. Beweginkjes van binnen naar buiten voorkomen dat soort krassen.)

> a c hter gr o n d

is het wel zo dat zo’n zware compressie wel hoorbaar is in de geluidskwaliteit. Zelfs de minst heftige mp3-compressie, met een factor vijf, laat bij kritische muziek wat lichte sporen achter. Het advies: gebruik een lossless formaat, zoals AIFF of WAV. Dat kost weliswaar meer schijfruimte, maar schijfruimte is heel goedkoop tegenwoordig. Een externe harde schijf van zeventig euro kan tegenwoordig duizend cd’s in WAV bevatten! En heb je dan nog gecomprimeerde bestanden nodig voor een iPod of een iPod-achtig apparaat, dan maak je daarvoor gewoon extra bestanden

aan. Je comprimeert voor die gelegenheid de WAV’jes naar mp3 of AAC, in een kwaliteit van zo’n 192 kbit per seconde. Dit is voldoende voor portable gebruik. Op die manier hoef je je cd’s maar één keer in je leven te rippen, want dat doe je meteen de eerste keer al in de beste kwaliteit: je gooit niets weg als je WAV gebruikt. En als je kleinere versies nodig hebt van je muziek, maak je die simpelweg aan voor de gelegenheid. Ruimte op de harde schijf is minder kostbaar dan uw vrije tijd!

webcode > rippen

Gooi geen kwaliteit weg Hoe schoner de cd, hoe minder kans op leesfouten bij het uitlezen. Maar ook een loepzuivere cd kun je nog verpesten door de muziek heftig te comprimeren. Dat zit zo: op een cd staat de muziek in een formaat dat Linear PCM heet, de ruwe, onbewerkte omzetting van analoog naar digitaal. Later kwam men er achter dat wij mensen een hele hoop details, van wat er allemaal aan signaal op een cd staat, helemaal niet kunnen horen. Die kunnen worden weg gefilterd en hoeven dan niet te worden opgetekend. Dat scheelt ontzettend veel ruimte: een mp3-bestand wordt in de regel een factor tien kleiner! Helaas

Kies de goede instellingen iTunes, Apple’s onvolprezen muziekjukebox, heeft een weggestopt aankruisvakje dat het rippen sterk kan verbeteren. In de Voorkeuren, onder Algemeen, vind je de knop Importinstellingen. Daar stel je in in welk formaat je wilt importeren en welke eigenschappen de geripte bestanden moeten krijgen. Belangrijker nog: je kunt foutcorrectie aanzetten. Het is zelfs essentieel dat je dit doet. Standaard staat deze optie afgevinkt, en ook al kost het rippen zo misschien wat meer tijd, je krijgt er schonere bestanden voor terug. 105

> C d’s profe ssio n eel laten ri ppen ? Als je een grote collectie cd’s bezit is het rippen daarvan een tijdrovende klus. Zeker als je je dierbare plaatjes in verliesvrije kwaliteit wilt bewaren. Ook het aanleggen van overzichtelijke mapstructuren, het vinden van de hoesfoto’s en het correct toevoegen van metadata is nogal bewerkelijk. De makkelijkste manier om je cdcollectie te rippen is het hele werk uit te besteden aan een gespecialiseerd bedrijf. Je levert je cd’s in speciale dozen aan en je krijgt ze, voorzien van alle relevante informatie, op een harde schijf terug. Op zoek naar een betrouwbaar adres? Kijk dan eens op de site van Ripfacility uit Haarlem: www.ripfacility.com

GRATIS UW CD’s LATEN RIPPEN?

Win één van de drie gratis pakketten Ter waarde van 188 euro. In samenwerking met Ripfacality kunnen we drie lezers 100 cd’s gratis laten rippen in ieder gewenst formaat: MP3, FLAC, WMA-lossless of zelfs WAV behoren tot de standaard opties. Transport van de cd’s naar Ripfacility via DPD transport, inclusief verzekering, is bij de prijs inbegrepen. Je hoeft zelf alleen een harde schijf aan te leveren (kan evt. ook via Ripfacility gekocht worden). Hoe kan ik winnen? Ga snel naar www.ripfacility.com en klik op de hifidelity prijsvraag.

Doe het beter met EAC Voor situaties waarin de cd-speler in je installatie op tilt slaat van je sterk bekraste cd en ook de rip in iTunes een bak huzarensalade wordt, is er het gratis programma EAC: Exact Audio Copy. Het programma is er helaas alleen voor Windows, maar werkt op een Mac prima in Parallels. EAC is helaas veel minder op bedieningsgemak gericht dan iTunes, maar geniet in audiofiele kringen wel een grote geliefdheid. Het is niet moeilijk in te zien waarom: EAC doet zijn naam alle eer aan. Ven

ernstig beschadigde cd’s, die ook op de meest nauwkeurig uitlezende cdspelers nog haperen, kan de inhoud met EAC vaak nog worden gered. Dit omdat EAC bij twijfel een cd-fragment opnieuw gaat lezen, net zo vaak tot de twijfel verdwenen is. Door tientallen monsters te nemen, ziet EAC wat er ongeveer moet staan en herstelt dan het signaal. Meestal is dit gis- en corrigeerwerk in het resulterende WAV’je niet hoorbaar.

.

Wil je weten hoe je EAC instelt, lees dan de handleiding op www.hififdelity.nl – webcode ‘rippen’. Hifidelity wenst je happy ripping! Download iTunes: apple.com/nl/itunes Download EAC: exactaudiocopy.de 106

108

Mijn favorieten:

tekst en fotografie Loe Beerens

Erik de Zwart Erik de Zwart (Amsterdam, 16 juni 1957), alias ‘Mister Top 40’, is één van de bekendste Nederlandse deejays en tv-presentatoren. Ook is hij ondernemer en voorzitter van de stichting Nederlandse Top 40. Naast zijn drukke professionele bestaan is hij treinenfanaat. “Ik heb geen idee waar het vandaan komt, maar vanaf mijn vijfde jaar ben ik totaal bezeten van alles wat met treinen te maken heeft. Gewone treinen, modeltreinen, treinreizen, noem maar op”. Rond zijn huis ligt een computergestuurde modelspoorbaan van zo’n 150 meter lang, compleet met tunnels, bruggen en bergen. Niet zomaar wat treintjes, maar de forse treinen van LGB (Lehman Gross Bahn) op een schaal van 1:22,5. Dit voor de dagelijkse behoefte, maar af en toe wordt er ook gereden met een echte trein: zijn favoriete MAT 54 Hondekop-vier. Deze trein is eigendom van de gelijknamige stichting waarvan De Zwart voorzitter is. In verenigingsverband worden regelmatig ritten georganiseerd met deze trein. Tevens zorgt de stichting voor het behoud van deze enige nog rijdende Hondekop-vier. (zie www.mat54.nl) “Treinen zijn een deel van mijn leven. Toen ik vijftien was heb ik mijn complete Marklin-collectie verkocht om mijn eerste DJ-spullen te kunnen kopen. Met pijn in mijn hart, dat wel, maar mijn passie voor muziek was op dat moment groter. Enkele jaren later kreeg ik via Vitesse-zanger en drummer Herman van Boeyen mijn eerste LGB-trein in bezit. Vanaf dat moment is mijn passie voor treinen en muziek gelijk opgegaan.” “Mijn favoriete muziek valt het best te omschrijven als ‘symphonische rock’, met als belangrijkste exponent Pink Floyd. Als vijftienjarig jochie heb ik ze voor het eerste live gezien in Amsterdam. Het filmpje van dat optreden staat sinds kort op YouTube (zoek op: ‘Pink Floyd at Amsterdam in 1972’). Dit zou mijn favoriete optreden zijn geweest, als het niet werd overtroffen door de reünie van de band op Live Aid 2005. Ik stond vooraan in de Golden Circle en ging volledig uit mijn dak.”

.

Wat zijn de al l -tim e fa vo u rite s va n deze mu ziekprofessio n a l ? Op één, niet onverwacht Pink Floyd

Pulse

“Dubbel Live album van mijn favoriete band waar alle liedjes op staan die ik leuk vind.” Iets verrassender John Mayalls

The Turning Point “Omdat het een heel bijzonder album is. Blues zonder drums en uitsluitend mooie liedjes. Een favoriet die ik deel met enkele goede collega’s in dit vak.” En dan niet te vergeten Mike Oldfield

Tubular Bells “Geweldig album dat me steeds opnieuw blijft boeien. Ik moet wel eerlijk zeggen dat ik bij de liveuitvoering bijna in slaap viel. Het enige concert waar ik ooit écht in slaap ben gevallen was van Sade.” Over zijn favoriete film is De Zwart heel kort en beslist: Alles van James Bond. “Het gaat helemaal nergens over en daar hou ik van. Maar dan wel altijd met baanbrekende stunts”. 109

Voor de échte muziekliefhebber.

> inter v ie w

Liefde voor

MUZIEK

Op bezoek bij Renaat Mattheus

112

L

tonen is oké als die respectievelijk ‘transparant’ en ‘ongekleurd’ is, een set met een hele lage eigenruis heeft een ‘zwarte’ achtergrond, de kwaliteit van de ruimtelijke afbeelding wordt in termen van ‘breedte en diepte’ weergegeven en ga zo maar door. Is het uiterlijk van een geluidsinstallatie net zo belangrijk als de geluidskwaliteit?

Mijn gastheer is Renaat Mattheus (40), vrijgevestigd (forensisch) psycholoog, getrouwd en vader van twee tieners. Hij heeft een geluidsinstallatie die niet alleen uitblinkt in kwaliteit, maar er ook nog eens zeer aantrekkelijk uitziet. Dat is dubbele winst: een set moet immers visueel ook tot de verbeelding spreken op het moment dat de installatie níet speelt, en dat is over het algemeen het grootste deel van de dag. Zijn set laat zien dat, ook bij hoogwaardige audio, good looks en topklasse geluidskwaliteit hand in hand gaan. Rust en balans Bij Renaat Mattheus thuis ervaar ik een heel ontspannen gevoel. De moderne en evenwichtige inrichting draagt daar zeker ook aan bij. De geluidsinstallatie staat in een aparte luisterruimte van zo’n drie bij vijf meter, die naadloos deel uitmaakt van de woonkamer. Grijs, wit en zwart voeren hier de boventoon. De psycholoog heeft er duidelijk voor gezorgd dat het uiterlijk van de set in overeenstemming is met de inrichting van zijn woonkamer. Rust en balans zijn belangrijk voor hem. “Rust en evenwicht zoek ik niet alleen in de muziek en in de muziekweergave, maar ook in de gehele uitstraling van de set. De looks van de

> De set van Ren aat • Digitale bron: Acoustic Arts Drive 1 mk2 SE loopwerk en Tube DAC • Analoge bron: Transrotor Leonardo 40/80M platenspeler voorzien van SME IV arm en een ZIG Atmos/D4 element • Voorversterker: Symphonic Line RG3 mk 4 Turbonetzteil • Eindversterkers: twee Symphonic Line RG4 mk4 mono eindversterkers • Luidsprekers: Kharma CE 2.2 • Netsnoeren: DCCA Audio Source • Interlinks: Hovland Music Groove 2, Symphonic Line Reference en Stealth Nanofiber • Coax Interlink: Kubala Sosna Expression • Luidsprekerkabel: Stealth Dream Petite • Accessoires: Okki Nokki Platenschoonmaakmachine en Harmonix 202/505 devices

set dragen wat mij betreft bij aan het goede gevoel dat de set me geeft. Maar hoe belangrijk de looks ook zijn, uiteindelijk wil ik zoveel mogelijk genieten van de muziek die ik draai. En met een uitstekende geluidskwaliteit geniet ik nog eens extra van de muziek.” Zijn muziekcollectie bestaat uit ongeveer 400 cd’s en 250 elpees. Hij draait graag de betere ambient en is ook een groot liefhebber van elektronische muziek. “Ik heb een duidelijke voorkeur voor muziek die niet mainstream is. Ik ben geen liefhebber van klassieke muziek en ook niet echt van pop en rock. Wél kan ik helemaal opgaan in elektronische klanken, dat werkt verslavend. Menig avond ben ik te vinden in mijn luisterruimte. Mijn vrouw en kinderen zijn dan al lang naar bed en dan kan ik ongestoord, vaak tot in de late uurtjes, genieten van muziek.” Hoe heeft hij zijn set opgebouwd? “Ik ben niet over één nacht ijs gegaan. Door de jaren heen heb ik de ene zinvolle upgrade na de andere uitgevoerd, met het huidige resultaat als gevolg. Het opbouwen van de set is minstens net zo aansprekend als het eindresultaat - tot nu toe. Want hoe goed mijn set nu ook is, er zijn altijd wel zaken die nog verbeterd kunnen worden. Ik zal de komende tijd extra aandacht besteden aan de netkabels voor de eindversterkers. En ik ben benieuwd naar de nieuwe Accustic Arts Reference Drive.”

door Bert Dekker fotografie Paul Vermeulen

webcode > myhifi

L

Als we praten over de kwaliteit van muziekweergave, doen we dit eigenlijk altijd in visuele termen. De weergave van hoge en lage

grote driedimensionale bel Dan komt het moment van luisteren. Als ik de kwaliteiten van Mattheus’ installatie hoor, dan hoeft hij naar mijn mening nauwelijks iets te verbeteren. Hier is duidelijk sprake van synergie. Als ik mijn ogen sluit, zijn de luidsprekers niet meer aan te wijzen. De muziek klinkt uit een grote driedimensionale bel, die groter lijkt dan de fysieke afmetingen van de woonkamer. Vooral de kwaliteit van de laagweergave is opvallend, want die gaat niet alleen bijzonder diep maar is ook nog eens volstrekt ongekleurd. Hoe langer ik luister, hoe meer ik de echte kracht van de set voel. Ik zou er uren naar kunnen luisteren zonder enige vorm van luistermoeheid. Een prestatie van formaat. Het is tijd geworden om afscheid te nemen, zij het met enige tegenzin. De afgelopen uren heb ik geluisterd naar een schitterend ogende én klinkende set die absoluut tot de verbeelding spreekt.

.

113

> re portage

Sound met bite

De R8. Je zou het de werkelijkheid geworden natte droom van een Audi-designer kunnen noemen. Superlaag, met een prachtig lijntje en de uitstraling van een Stealth-bommenwerper. door Rob van Ginneken fotografie Audi / Inge Veerkamp

114

Nederlands weer. Nu en dan een buitje, met bijpassend halfnat wegdek. Het maakt de eerste kilometers met de R8 tot een sessie ´worstelen met de beer´. Zo gauw het gaspedaal diep wordt ingedrukt, zwelt achter je rug de diepe grom aan tot de brul van een soort getemde racewagen. De sportwagen van Audi springt aanvankelijk nog redelijk gecontroleerd uit de startblokken, maar grabbelt met het toenemen van de toeren steeds wanhopiger naar tractie. Ondanks zijn quattro-vierwielaandrijving. Op dergelijke momenten heeft deze halfbroer van de Lamborghini Gallardo het raffinement van een sloopkogel. En dat wordt alleen maar erger wanneer je de ‘S’-knop op de console indrukt. Op een circuit zonder twijfel een ware

vreugde, maar op een verkeersplein oogst je toch ietwat verbijsterde blikken - zo merkten we - wanneer het monster driftend de bocht uit komt zeilen om vervolgens bokkend en spinnend over de oprit van de snelweg weg te accelereren. Waarbij de V8 zo nu en dan schalks de toerenbegrenzer aantipt. Omdat zelfs de geavanceerde R-tronic gerobotiseerd werkende versnellingsbak het geweld niet kan bijbenen. No problem. Hij heeft een uitstraling die misverstanden over zijn karakter voorblijft. Zijn front is weliswaar nog enigszins als dat van een Audi herkenbaar, maar verder berust elke overeenkomst met de business class-modellen van het merk op toeval. Hij ligt bijvoorbeeld zo laag dat de grote lichtmetalen racewielen met zeer brede banden en fenomenale rem-

R8

Merk Audi Audio Bang

& Olufsen Soort Supercar

115

> re portage

wie de zekerheid wil van een hogere kwaliteit zal voor het Bang & Olufsen Sound System kiezen

schijven bijna in het lage supercar-koetswerk lijken te verzinken. Grote luchthappers op de flanken onderstrepen dat het motorblok in dit geval achter de stoelen ligt. Zoals het een middenmotor bolide betaamt. Bij Ferrari & Co dient het zwaartepunt immers laag en zo veel mogelijk naar het midden te liggen, om maximale wendbaarheid te verkrijgen. Achter glas En inderdaad, achterin ligt - goed zichtbaar achter een glaspaneel - de 4,2 liter V8. Voor de kenners: een direct ingespoten FSI. Honderd paardenkrachten per liter - samen 420 pk - en goed voor de trekkracht van een jumboformaat SUV. Spektakel verzekerd dus. Audi heeft de krachtbron nu eens niet begrensd en belooft een top van net over de 300 kilometer per uur. En een acceleratie naar honderd binnen goed vier en een halve tel. Het eerste geloven we, het tweede misschien. Op een gortdroog wegdek. Dat feest wordt in elk geval begeleid door een motorgeluid zo fraai, dat zelfs de grootste hifidelist zal gaan twijfelen of de keuze voor de optionele B&O-audioinstallatie zin heeft. Maar ach, in het veen kijkt men niet op een turfje. De start116

prijs van de R8 4.2FSI R-tronic is uiteindelijk al 156 mille en je moet maar zo denken: die 2.439 euro bovenop de reeds aanwezige set is relatief goedkoop. Andere aangename details als - pakweg - een geheel vrij te kiezen lakkleur of een speciaal lederpakket staan een keer of twee, drie zo hoog genoteerd. Voor dat geld krijg je een front end met radio en achter het opklapbare beeldscherm een cd-speler (met MP3) en twee geïntegreerde geheugenkaartlezers. De versterking is standaard vijfkanaals met zeven speakers. Wie de zekerheid wil van een hogere kwaliteit en voldoende vermogen om ook op snelheid nog prima muziek te kunnen luisteren, zal voor het Bang & Olufsen Sound System kiezen. Dat beschikt via tien digitale versterkerkanalen over 465 watt vermogen. En verdeelt die over twaalf speakers, vooral achter, om samen een verfijnd surroundsysteem te vormen. Met dynamische rijgeruis-compensatie. Overigens zijn de achterste luidsprekers veelal slim uit het zicht verstopt. Op rustige momenten is het hoe dan ook genieten geblazen. Helder, met bovengemiddeld goed vóór je ‘geplaatste’ stemmen en instrumenten. De bühne is wat minder breed, diep en realistisch dan bij de veel duurdere topinstallatie in de A8. Die beschikt dan ook over de veelbesproken uit het dashboard omhoog schuivende Acoustic Lens-technologie voor de hoge tonen. Daar hangt dan wel het prijskaartje van een boodschappenauto aan. Overigens schatten we dat de voorruit van deze supercar te vlak ligt om eventuele montage van dergelijke ‘geluidlenzen’ zinvol te maken. Niettemin is dit is een van de weinig high-

end autoinstallaties waarbij het ‘laagste laag’ nu eens niet onbestemd ergens achter je rug vandaan lijkt te komen. Tenzij je de diepe grom van de V8 krachtbron beluistert… De subwoofer - of in dit geval voluit de ‘powerful subwoofer in a bass reflex cabinet’- bevindt zich, naar later blijkt, namelijk ter hoogte van het dashboardkastje. Rustige momenten Rustige momenten? In een R8? Ze zijn er. Het is namelijk een auto met twee gezichten. Schuif naar binnen in de laag geplaatste sportstoel en opeens is het feitelijk moeilijk te bevatten dat dit dezelfde extroverte exoot is die door zijn exterieur iedereen doet omkijken. Van binnen oogt het allemaal vertrouwd, je zit redelijk ontspannen en alles laat zich bedienen zoals je het in een luxe Audi gewend bent. Hij laat zich desgewenst ook zonder mes tussen de tanden rijden en ontplooit dan - mede door zijn relatief comfortabele vering - een karakter dat je bijna ‘Gran Turismo’ zou noemen. Al is het in een wel heel bijzondere verpakking. Overigens blijven de prestaties rijbewijstechnisch gesproken ook met een vederzacht bediend gaspedaal een punt van zorg, want de R8 ronkt nog steeds met grote stappen vooruit. Met een beetje fantasie leent hij zich zodoende ook wel voor regelmatig gebruik. Als je tenminste een handig toegankelijke directieparkeerplek hebt. De stad is zeker niet zijn habitat. Overigens moet je niet teveel bagage mee willen nemen, want achter de stoelen kun je om voor de hand liggende redenen zelfs geen aktetas kwijt en bij de bergruimte

in het vooronder steekt die van een Daihatsu Cuore nog riant af. Volgens Audi zouden er twee sets golfstokken mee kunnen. Dat zal dan de opvouwbare variant moeten zijn. Of je passagier moet er geen bezwaar tegen hebben het spul op schoot te nemen. Laten we het maar een soundbite van de reclameafdeling van Audi noemen. Of moet je in dit geval eerder spreken van sound met bite?

.

117

webcode > govinyl

Back to Black

terug van (nooit?) weggeweest

118

> inter v ie w

Over langspeelplaten is zoveel leuks te vertellen dat je er gemakkelijk een serie artikelen aan kan wijden. Waarvan akte! De vorige keer ging het vooral over de algemene geneugten van het plaatjesdraaien en de lol van het grasduinen in de tweedehandsbakken van de betere platenzaak. Terloops meldde ik dat de hedendaagse vinyldraaier voor de uitbreiding van zijn collectie niet alleen is aangewezen op de occasionmarkt, maar dat er ook een ruim aanbod is van nieuwe persingen. Laten we daar eens wat nader op ingaan.

Veel grote platenmaatschappijen hebben, na de introductie van de compact disc, de productie van langspeelplaten volledig stilgelegd. Het waren juist de kleinere labeltjes die stug doorgingen met het uitbrengen van lp’s. In eerste instantie was het overgebleven aanbod toch wat schraal, want het waren met name de deejay’s die gebruik bleven maken van het zwarte goud. Veel dansmuziek dus, en dan ook nog voornamelijk maxi-singles. Het belangrijkste was dat de perserijen in bedrijf bleven, zo zou later blijken. Want er waren ook ‘gewone’ artiesten die hun nieuwe werk nog graag op langspeelplaat zagen verschijnen. Misschien om sentimentele redenen, misschien omdat ze (nog) niet overtuigd waren van de geluidskwaliteit van dat kleine, zilveren schijfje. Hoe dan ook, de lp bevond zich weliswaar lange tijd op de achtergrond, helemaal weg is hij nooit geweest. wederzijdse winst Sinds pakweg een jaar of vijf is er sprake van een ware wederopstanding van de zwarte muziekdrager. Wie er precies mee begonnen is (het publiek dat naar vinyl bleef vragen of de maatschappijen die het aanbod verhoogden) is niet duidelijk, maar dat de nieuwe situatie tot wederzijdse winst heeft geleid is boven elke twijfel verheven. De grote platenmaatschappijen lijken eindelijk een medium te hebben gevonden dat niet één op één digitaal gekopieerd kan worden, en de muziekminnende medemens met nostalgische inslag kan zich tegoed doen aan een nog steeds sterk uitbreidende catalogus. En zo kan het gebeuren dat, naast de specialistische en dure audiofiele heruitgaves die al jaren verkrijgbaar zijn, tegenwoordig tientallen oude en nieuwe titels per maand op vinyl verschijnen tegen vaak zeer interessante prijzen. In de meest uiteenlopende genres, van hardrock tot elektronisch, en van klassiek tot jazz. Mij

hoor je daar in elk geval niet over klagen, want zoals de oplettende lezer na mijn vorige stukje zou moeten weten draai ik graag lp’s. En mijn verlanglijst is weer flink uitgebreid. Vooral Universal (met de Back to Black-serie) en Rhino (een label dat van oudsher gespecialiseerd is in fraai verzorgde heruitgaves) timmeren hard aan de weg, maar ook EMI, Warner en Sony/BMG hebben hun collectie langspeelplaten flink uitgebreid. En dat zijn dan de grote jongens. De kleine, onafhankelijke labeltjes moeten er vast en beetje om lachen, want zij trekken die kar al jaren, al was dat soms tegen beter weten in. Vooral de avontuurlijk ingestelde luisteraar kan via internetwinkels de meest obscure maar fantastische muziek op de kop tikken, allemaal op vinyl en allemaal van buitengewoon goede kwaliteit. Labels als Type, MORR, Leaf, R&S en Fat Cat, om er maar eens een paar te noemen, zijn dat lieve, ouderwetse medium altijd trouw gebleven. Dat ook de meeste mainstream-labels hun roots aan het herontdekken zijn, bevestigt wat mij betreft alleen maar hoe levend en vitaal de langspeelplaat nog steeds is. En dat is niet slecht voor een zestigjarige, want het was al in 1948 dat de eerste langspeelplaat het levenslicht zag. toekomstmuziek Ik durf me zelfs aan een kleine voorspelling met een dikke knipoog te wagen. Ik zie in mijn glazen bol dat we over tien jaar al voor een groot deel zijn overgeschakeld op online, on-demand muziek voor dagelijks gebruik, en dat de cd-speler dan bij veel mensen op zolder stof staat te vergaren. Op de plek waar eerst de platenspeler stond, want die draait dan weer zijn rondjes in de geluidsinstallatie beneden. Toekomstmuziek? Eerder het verleden op herhaling, want de platenspeler is nooit weggeweest. Uiteindelijk gaan we dus weer Back to Black. Nogdoor Max Delissen maals, mij hoor je niet fotografie klagen...

.

Paul Vermeulen

119

> s h o ppag ina’s

hebben! Deze producten zijn onder andere verkrijgbaar via

www.highfidelitydiscs.nl

CD Softcover opbergsysteem Plaatsgebrek is een veel gehoorde klacht van cd-verzamelaars. Met een breedte van ongeveer een centimeter per doosje levert een verzameling van 1000 cd’s dus een collectie van tien strekkende meter op. Dat is niet alleen onhandig, maar levert ook nog eens een rommelig en dus lelijk visueel spektakel op. Van alle ruimtebesparende opbergsystemen is dit toch wel één van de mooiste. De softcovers bestaan uit een zacht kunststof mapje (naar keuze voor 1 of 2 cd’s) waarin niet alleen de cd zelf veilig en krasvrij kan worden opgeborgen, maar ook het bijbehorende boekje en de papieren inlay (waar meestal de tracklist op staat). De mapjes kunnen worden opgeborgen in een speciaal ontwikkelde box die ruim genoeg is is om door je collectie te bladeren, en er zijn ook blanco of alfabetische indexkaarten verkrijgbaar. Door de ruimtebesparing van 75 procent past een collectie van 1000 cd’s opeens in één onopvallend ladekastje. Ook leverbaar voor dvd’s. Prijzen vanaf € 16 voor 40 hoesjes (1-cd) en € 30 voor een aluminium opbergbox (40 cd’s) webcode > softcover

Jennifer Warnes Famous Blue Raincoat - 20th Anniversary Edition (Gold CD) Vraag een gemiddelde audiofiel naar de best klinkende opname uit de popmuziek, en de kans is groot dat Jennifer Warnes` Famous Blue Raincoat als eerste wordt genoemd. Voor de twintigste verjaardag van dit verbluffende album werd een door Jennifer Warnes persoonlijk begeleide en uiteindelijk goedgekeurde remastering uitgevoerd door niemand minder dan Bernie Grundman, die Jennifer’s prachtige originele mastertapes door de huidige stand van de techniek nog verder wist te verbeteren. Dat er nu een Gold CD van deze superieure remaster wordt uitgebracht is dus volkomen terecht. Als bonus zijn aan deze 20th Anniversary heruitgave vier niet eerder verschenen tracks toegevoegd. Speciaal voor deze op gouden cd’s geperste versie werd een luxe kartonnen boekomslag gemaakt, en werd het artwork sterk opgewaardeerd en zelfs aangevuld met een 24 pagina’s tellen boekje waarin foto’s uit Jennifer’s eigen archief zijn opgenomen. Gelimiteerde oplage, dus twijfel niet te lang. € 29,50 webcode > warnes

120

> s h op p a g i n a ’s

Miles Davis Kind Of Blue - 50th Anniversary Collectors Edition Kind Of Blue wordt beschouwd als één van de belangrijkste jazz-albums aller tijden. En niet omdat iedereen “die er verstand van heeft” dat roept, maar omdat generatie na generatie muziekliefhebbers dit album ontdekt en weet te waarderen. Omdat alles klopt aan dit album. De muzikale invulling van de ultracoole post-bop die Miles eind jaren ‘50 maakte bereikt op Kind Of Blue een absoluut hoogtepunt. Zowel technisch als muzikaal is er helemaal niets op dit album aan te merken. Om de vijftigste verjaardag van deze klassieker te vieren is onlangs deze spectaculaire (gelimiteerde) box uitgebracht. Hierin zit niet alleen een zorgvuldig geremasterde versie van het originele album, waaraan bonustracks zijn toegevoegd. Een tweede CD bevat unieke opnames van de eerste live-performance van de nieuwe groep die Miles in 1958 formeerde, maar ook ruim 60 minuten materiaal van optredens in Den Haag en Zürich. De DVD in deze schitterende box toont een uitgebreide “The Making Of Kind Of Blue” documentaire, en het historische televisieprogramma “The Sound Of Miles Davis” uit 1959. Ook de vinyl-liefhebber wordt niet vergeten met een audiofiele 180-grams persing van het geremasterde originele album op hoogwaardig blauw vinyl. Een boek met hardcover en diverse foto’s en andere memorabilia maken dit tot een uiterst begeerlijke uitgave. Essentieel zouden we zelfs durven zeggen.

oogde Gordon Jenkins was niet beschikbaar) leverde volgens velen de allerbeste verzameling ballads op die Sinatra in zijn carrière opnam. Er is veel te genieten, ook al is de toon wat somberder. Klassiekers als Blues In The Night en Willow Weep For Me maken dit tot een essentieel Sinatra album dat in geen enkele collectie mag ontbreken.

€ 74,50

€ 34,95 (180 gr. Vinyl)

webcode > davis

webcode > sinatra

Frank Sinatra Ol’ Blue Eyes Francis Albert Sinatra besloot te gaan zingen nadat hij Bing Crosby op de radio had gehoord. Al snel was hij zijn voorbeeld in populariteit ver gepasseerd. Met zijn warme stemgeluid, en zijn perfect getimede nonchalance veroverde hij de harten van miljoenen muziekliefhebbers. Bij Sinatra klonk alles alsof het hem geen enkele moeite kostte om te zingen. Zijn ballads zijn net zo legendarisch als zijn meer swingende vertolkingen. Gelukkig heeft het hoogwaardige re-issue label Mobile Fidelity Sound Labs twee van zijn populairste albums uit de periode dat hij voor Capitol opnam in vlekkeloze geluidskwaliteit opnieuw uitgebracht.

Nice ‘N’ Easy Een heerlijke verzameling midtempo nummers, rijk georkestreerd door grootmeester Nelson Riddle. Waar Sinatra bij vorige ballad-collecties nog wel eens een tikje weemoedig en zwaar op de hand wilde zijn is Nice ‘N’ Easy luchtig en optimistisch. Met de wereldhits I’ve Got A Crush On You en Fools Rush In is dit een allercharmantste en onmisbare verzameling die je moeiteloos de winter door helpt. € 34,50 (180 gr. Vinyl) of € 29,50 (24 Kt Gold CD)

Only The Lonely Deze uit nood geboren hernieuwde samenwerking met arrangeur Nelson Riddle (de be-

121

Winnen 3x beauty p

akket

ter waarde van 100 euro Lekker voor hem, lekker voor haar.. Van Gils introduceert een nieuw herenparfum onder de naam Puur. Wat lichter van geur dan hun klassieker Strictly For Men, maar toch uiterst mannelijk door frisse elementen als bergamot en lavendel, aangevuld met allerlei exotische houttonen als sandel, patchouli en witte ceder. Voor de dames heeft topvisagist Tom Sebastian een luxe beautybag samengesteld met daarin een complete set haarverzorgingsproducten uit zijn eigen lijn. We geven drie gecombineerde man-vrouw pakketten ter waarde van 100 euro per pakket weg.

Hoe kan ik winnen? ga snel naar www.hifidelity.nl 122

> r e cen sie s

kijk & luister Ryan Adams & The Cardinals

Buena Vista Social Club

Patricia Barber

Universal

Munich

Blue Note

Cardinology Voormalig zanger van Whiskeytown Ryan Adams - niet te verwarren met bijna naamgenoot Bryan - is de meest aansprekende mannelijke Americana-vertolker van dit moment. Zijn solo-debuut Heartbreaker sloeg in als een bom en is nog steeds een van zijn sterkste albums. Sinds 2005 maakt Adams, naast zijn soloprojecten, ook platen met The Cardinals. Cardinology is na Cold Roses en Easy Tiger alweer hun derde samenwerking. De nummers op deze plaat laveren tussen volbloed country, inclusief pedal steel guitar, en meer rock georiënteerde nummers als Magick, met als wonderschone afsluiter het ingetogen en breekbare Stop, waarin zelfs violen te ontdekken zijn. De stem van Ryan Adams roept soms herinneringen op aan Neil Young, al kan eerstgenoemde beduidend beter zingen. Cardinology is gemaakt naar een recept dat Ryan al goede diensten bewees op eerdere albums. Al met al een consistent album met een paar ijzersterke nummers. Maar over het geheel genomen heeft Cardinology te weinig uitschieters om het tot een echte topper te maken. MB

At Carnegie Hall Wat moeten dat twee legendarische avonden zijn geweest; de optredens van Buena Vista Social Club in de befaamde Carnegie Hall. Producer Ry Cooder haalde een hele bende vergeten Cubaanse muzikanten uit de vergetelheid en nam er het gelijknamige album mee op. Ook tot z’n eigen verbazing verkocht het album acht miljoen exemplaren. Na twee try-outs in Carré in Amsterdam streek het hele gezelschap dus neer in New York. Het concert is schitterend geregistreerd en de band is in topvorm. Vanaf Chan Chan is het groot feest en de sfeer uitgelaten. El Cuarto de Tula maakt het helemaal bont als de krasse knarren er een heuse jamsessie van maken. De instrumental Buena Vista Social Club is melancholisch met een glansrol voor de 77-jarige meesterpianist Ruben Gonzales. Dos Gardenias is prachtig weemoedig van klank. Zelfs de grootste danshater zal niet stil kunnen zitten bij opzwepende nummers als Candela en El Carretero. Inmiddels zijn een fiks aantal muzikanten van de band overleden. Dat maakt de plaat sowieso al uniek. Maar nog meer is het de muzikale virtuositeit, de wisselwerking met het hunkerende Cubaanse publiek en de ongekende emoties die daar bij vrijkomen die MM deze cd tot een must maakt.

The Cole Porter Songbook Een mooie combinatie: Cole Porter wordt door velen als de grootste songschrijver van de vorige eeuw gezien, en Patricia Barber geniet momenteel een lang bevochten maar volledig terechte divastatus in de vocale jazz. Na een toenemende avantgardistische insteek op haar laatste paar albums waagt zij zich nu voluit aan populaire standards, in een eerbetoon aan Cole Porter die zij als grote inspirator beschouwt. Dat zij er goed in geslaagd is Porters werk ‘eigen’ te maken blijkt uit de drie door haarzelf geschreven nummers die naadloos aansluiten bij de rest van de tracks. Swingliefhebbers worden bediend in Just One of Those Things, en in In the Still of the Night wordt echt even flink van leer getrokken. Maar voor de rest is de sfeer kalm en relaxed, en dus erg lekker voor op de late avond. Barbers soepele pianospel wordt ondersteund door een begeleidingsband van grote klasse, met een glansrol voor gitarist Neal Alger. De opname klinkt warm en intiem. Lekker plaatje dit! MD

Belle and Sebastian

The BBC Sessions Konkurrent

Wat de Twee Meter Sessies zijn voor Nederland zijn de BBC Sessions voor Engeland. Iedere band krijgt de kans zich in een afwijkende setting van z’n beste kant te laten zien. Dit heeft al aardig wat legendarische muziek opgeleverd. Eindelijk is nu Belle and Sebastian aan de beurt. Deze cd is opgenomen tijdens verschillende sessies tussen 1996 en 2001. De periode dat de band op z’n meest indie was. Helemaal geweldig is dat er veel materiaal op staat van de verschillende ep’s die de band in haar beginperiode uitbracht, en die inmiddels moeilijk verkrijgbaar zijn. Zo opent de cd met het prachtige The State I Am In en ook Lazy Jane vindt hierop zijn oorsprong. Tevens horen we in The Magic of a Kind Word en Nothing in the Silence zangeres Isobel Campbell nog meedoen die tegenwoordig solo haar ding doet en twee platen opnam met Mark Lanegan. De band is in vorm, het geheel klinkt zeer intiem en pastoraal zoals we van de Schotse groep gewend zijn. Het gevoelige I Could Be Dreaming is hierin een van de uitschieters. Een zekere vorm van overkill ligt na een nummer of tien wel op de loer, aangezien de cd in hetzelfde tempo voortkabbelt. De fan weet echter onmiddelijk wat hem/haar te doen staat! MM

123

...uiterst intens en gedreven...

Luka Bloom

Eva Cassidy

Chiwoniso

The Cure

V2

Rough Trade

Munich

Universal

Eleven Songs Suzan Vega’s hitsingle My Name Is Luka was voor Barry Moore de inspiratie toen hij zijn artiestennaam moest bedenken. Loskomen van grote broer Christy Moore was de reden achter dat besluit. Inmiddels is Luka Bloom, zeker in Nederland, veel bekender dan zijn broer. Zijn vele optredens in ons land, waaronder een paar keer Pinkpop, zullen daar zeker aan hebben bijgedragen. Hij wordt vaak omschreven als folkzanger, maar hij ziet zichzelf eerder als onemanband. Op Eleven Songs brengt Bloom elf - hoe kan het ook anders - nieuwe liedjes ten gehore. Zijn eerste vier platen voor Reprise staan bij mij in de platenkast, en de eerste drie komen daar met enige regelmaat ook uit om gedraaid te worden. Mijn verwachtingen waren derhalve hooggespannen. Ten dele worden die verwachtingen waargemaakt: de liedjes op het album zijn van de inmiddels bekende kwaliteit. Gedegen, maar waar het aan ontbreekt is spanning en verrassing. Wil je Luka Bloom in topvorm horen, koop dan Turf, The Acoustic Motorbike of Riverside. Op die albums is de Ierse bard op z’n best. MB

124

Somewhere Eva Cassidy is de Vincent van Gogh van de popmuziek. Tijdens haar leven werd de Amerikaanse zangeres nauwelijks gehoord, maar sinds haar overlijden op 33-jarige leeftijd in 1996 gaan haar cd’s als de spreekwoordelijke warme broodjes. Afgelopen jaren zijn maar liefst tien cd’s uitgebracht, met de compilatie Songbird als meest succesvolle. Dit postume eerbetoon dankt Cassidy vooral aan haar heldere stem want op originaliteit is de zangeres zelden te betrappen. Met haar vocale acrobatiek zet ze klassiekers weliswaar naar haar hand, maar verrassend zijn haar keuzes lang niet altijd. Daardoor hebben ook op Somewhere - een cd met nog niet eerder verschenen werk - haar uitvoeringen van onder meer Chain of Fools en Summertime iets triviaals. Ze voegen nauwelijks iets toe aan de originelen. Somewhere is dan ook om een andere reden bijzonder. Het album bevat twee songs waaraan Cassidy zelf heeft meegewerkt. Voor traditional A Bald Young Farmer maakte ze het arrangement, Somewhere schreef ze samen met haar muzikale maatje Chris Biondo. De rijke orkestratie en bombast in combinatie met haar glijdende vocalen in de titelsong lichten een aardig tipje op van wat Cassidy in haar mars had. Het blijft jammer dat ze zo weinig met dít talent gedaan heeft. PG

Rebel Woman In menig huiskamer staat hij op de schouw te pronken als souvenirtje uit zuidelijk Afrika: de duimpiano (of mbira, sanza of kalimba). Geen instrument zo laagdrempelig als de ‘spirituele’ duimpiano, want iedereen krijgt er wel een kek melodietje uit. Maar de mbira echt laten fonkelen en funken is een heel ander verhaal. Vraag dat maar aan veterane Chiwoniso uit Zimbabwe, zangeres en ’s werelds bekendste duimpianiste. Chiwoniso (Maraire) woonde lange tijd in de VS en dat is te horen; naast Zimbabwaanse tradities maakt ze gretig gebruik van elementen uit westerse pop en soul. ‘Chi’ zingt in het Engels en Shona over de vele problems & struggles in hedendaags Zimbabwe. Maar naast de ‘rebelse’ teksten is het op dit album, haar eerste internationale release sinds tien jaar, toch vooral stergitarist en landgenoot Louis Mhlanga die indruk maakt. Mhlanga, samen met de Tilburgse contrabassist Eric van der Westen in 2003 verantwoordelijk voor het onvergetelijke ingetogen afrojazzalbum Keeping the Dream, geeft met zijn aanstekelijke Afrikaanse ‘gepriegel’ extra cachet mee aan een plaat die anders wel erg soft en braafjes zou worden. DvdB

4:13 Dream Al dertig jaar een eigen geluid dat door talloze bands schaamteloos is geïmiteerd; zal er dan op het inmiddels dertiende studioalbum nog iets nieuws te horen zijn? Niet dus, de dertien tracks verwijzen bijna allemaal naar eerdere albums van deze waveband van het eerste uur. Het lijkt wel een verzamelalbum, maar dan met allemaal nieuwe nummers. Er is de Desintegration-sound die door een nieuwe generatie ‘gothics’ omarmd werd, er zijn de pakkende liedjes uit de Head on the Door-periode en aan het eind een portie diffuse noise dat verwijst naar het Pornography-album en de meest recente titelloze cd uit 2004. Belangrijkste is echter dat het tot een kwartet uitgedunde bandje rond Robert Smith ondanks de jaren uiterst intens en gedreven klinkt. Strak spel, over het algemeen compacte, energieke songs in een onopgesmukte, lekker directe sound, met veel vervormde gitaren en af en toe de kenmerkende karrenvracht met echo. En die uit duizenden herkenbare klagerige stem, nog precies als vroeger. Een feest der herkenning, met knappe nieuwe liedjes die zich snel in het geheugen vasthechten. JL

termen als ‘on-Nederlands goed’ mogen bij wet worden verboden

DIVERSEN

50 jaar Nederpop - Rare and Obscure (4-cd box) Fonos/Universal

DIVERSEN

50 jaar Nederpop (5-cd box) Universal

Heel fijn dat de Nederpop eens in het zonnetje wordt gezet, want soms lijkt het wel of we er ons collectief voor schamen. Termen als ‘on-Nederlands goed’ mogen van samensteller Leo Blokhuis bij wet worden verboden, en gelijk heeft-ie. In de box 50 Jaar Nederpop worden 103 tracks samengebracht op vijf cd’s, die ieder een decennium omvatten. Het informatieve boekje van de hand van Blokhuis geeft allerlei aardige achtergrondinformatie over Nederpop in het algemeen, maar jammer genoeg niet erg

veel over individuele tracks. Voor een fanatiek verzamelaar is dat geen gemis, maar de beginnende liefhebber zal flink moeten googelen. Natuurlijk staan er een heleboel nummers niet op; toch is deze dwarsdoorsnede van 50 jaar Nederpop beslist representatief te noemen. Persoonlijk heb ik wat minder met de laatste twintig jaar, maar dat komt waarschijnlijk omdat ik een ouwe lul aan het worden ben. Maar wel eentje die van Nederpop houdt en daar - met trots - voor uit durft te komen. MD

Een collectie waar zelfs de gevorderde Nederpopverzamelaar de vingers bij aflikt. Het idee voor deze box ontstond tijdens de Nacht van de Popmuziek, toen Leo Blokhuis en Matthijs van Nieuwkerk een aan de archieven ontrukte video-opname van het nummer Take Me to the Water van de totaal vergeten Richard Neal (echte naam Frans Bronzwaer) afkondigden. De noodkreet dat zoiets prachtigs toch op cd verkrijgbaar zou moeten zijn werd opgepikt door Machgiel Bakker van het nationale cultuurarchief Beeld en Geluid in Hilversum, die ook al geruime tijd met zo’n idee rondliep. Uiteindelijk was een samenwerking met Universal Music nodig voor de fysieke

uitvoering, maar het resultaat mag er dan ook zijn. Liefst 94 tracks, waarvan er op een enkele uitzondering na nog nooit een op cd is verschenen, laten de luisteraar van de ene verbazing in de andere vallen. Naast de eerder genoemde Richard Neal vind je er onder anderen obscure tracks van Hennie Vrienten (onder de naam Ruby Carmichael), Ad Visser (als Adjeef the Poet) en De Dijk (toen nog Stampei geheten). Deze verzameling vergeten parels uit de vaderlandse popgeschiedenis is natuurlijk verre van compleet, maar dat doet er niet toe. In alle gevallen is een groot onrecht teniet gedaan, en alleen al daarom verdient deze box de opperste lof. MD

125

...compleet met rammelende

DIVERSEN

Filles Fragiles Sonic Scenery

Zuchtmeisjes. Wat een prachtige, suggestieve naam. Verzonnen door schrijver Ronald Giphart om de enigszins bizarre hobby van zijn goede vriend Guuz Hoogaerts van een uithangbord te voorzien. Hoogaerts (artiestennaam Guuzbourg) verzamelt namelijk alles van één van de meer specifieke subgenres van het Franse chanson, namelijk zangeresjes die hees en met meer ademlucht dan noodzakelijk hun diepste verlangens in je oor fluisteren. Verleidelijk kirrend brengen zij hun luisteraars in vervoering. Zuchtmeisjes zijn van alle tijden. Van de ultieme jaren ‘60 sexgodin Jane Birkin (Je T’Aime…Moi Non Plus, wat niet op deze heerlijke verzamelaar staat overigens) tot de nu twintigjarige, in Parijs wonende Amerikaanse Erica Buettner. Amerikaanse? Jazeker! De Fransen hebben er weliswaar het patent op, maar de rest van de wereld mag meedoen. Als je maar in het Frans zingt. Zoals ook een nog jonge Liesbeth List, die hier een nummer van Serge Gainsbourg ten gehore brengt. Dé Serge Gainsbourg inderdaad, die in zijn lange carrière eigenhandig meerdere zuchtmeisjes aan de vergetelheid ontrukte. Geen wonder dat Guuz die artiestennaam heeft gekozen. MD Hmm, c’est magnifique.

126

The Fireman

Electric Arguments

Gomez

Marike jager

(10th Anniversary Collectors Edition)

Rough Trade

Bring It On

PIAS

EMI

In de geschiedschrijving van The Beatles staat dat John Lennon zorgde voor het experiment en Paul McCartney voor melodieuze liedjes als Yesterday. In latere publicaties heeft Sir Paul wel geprobeerd dat beeld bij te sturen, maar echt goed lukte dat niet. Met het onder het pseudoniem The Fireman gemaakte Electric Arguments doet de inmiddels 66-jarige oud-Beatle daartoe een overtuigender poging. Het samen met producer Youth (Killing Joke) gemaakte album is een van de verrassingen van 2008. Zo experimenteel hebben we McCartney lang niet meer gehoord. The Fireman maakte al eerder twee albums met Youth, de laatste ruim tien jaar geleden. Maar dat waren zijstappen vol instrumentale ambient. Nu werden in dertien dagen tijd dertien liedjes opgenomen die zich bewegen van vuige bluessongs, zwierige popliedjes tot ambient. In de openingstrack Nothing Too Much Just Out of Sight klinkt McCartney als een zwarte bluesrocker, het daaropvolgende Two Magpies klinkt mooi lo-fi en Sing the Changes als een goede Beatlessong. Met Electric Arguments schudt McCartney het lieve liedjes-imago van zich af. Het sterkste album van Macca sinds heel lange tijd. GvdH

Het heeft helaas tien jaar moeten duren voordat mijn aandacht getrokken werd door het Britse Gomez. Vreemd, want met hun debuut verdienden ze meteen de prestigieuze Mercury Prize, een eer die eerder ten beurt viel aan bands als Portishead en Pulp en afgelopen jaar aan Elbow (zie interview elders in deze editie). Gomez maakt een vreemde, maar zeer lekkere, mengeling van blues, rootsrock, pop en elektronica. Albumopener Get Miles zet meteen de toon met vreemde geluidjes, een enorm breed stereobeeld, en vooral met de ruige zang van Ben Ottewell. Maar Gomez houdt het niet bij één zanger, ze gebruiken er maar liefst drie, wat soms een mooie samenzang oplevert. Whippin Piccadilly klinkt veel meer als een Britse band, al blijken de heren een sterke afkeer te hebben van typische Britpopbandjes. Andere sterke nummers op het album zijn 78 Stone Wobble, Tijuana Lady, Get Myself Arrested en… ach, eigenlijk is er op deze plaat geen slecht nummer te vinden. Mocht je, net als ik, deze plaat op een of andere manier gemist hebben, dan is dit de ideale herkansing: naast de debuutplaat krijg je nu namelijk ook nog een cd met onder andere BBCsessies. Gewoon kopen dus! MB

Celia Trigger Bij de break in titelsong Celia Trigger gaan de gedachten automatisch uit naar Pink Floyd, naar de psychedelische sound waarmee de band in 1967 voor het eerst van zich deed spreken. Heel even maar, want de Nederlandse zangeres Marike Jager die in 2003 de Grote Prijs van Nederland won in de categorie singer-songwriter heeft hele andere noten op haar zang. Die liggen op haar tweede cd weliswaar in het verlengde van het debuut The Beauty Around uit 2006, maar voorspelbaar is Jager allerminst. Vooral de keus voor diversiteit op Celia Trigger pakt heel aardig uit. Jager manifesteert zich als een bescheiden rockzangeres die een enkele keer aanleunt tegen jazz en pop. Dus klinken de ene keer ronkende gitaren, zoals in het funky Celia Trigger, en hangt ze vervolgens lijzig in een bed van piano en strijkers (Like You). Vocaal slaat Jager zich met verve door die diverse stijloefeningen heen waardoor het album niet als los zand uit elkaar valt. Maar bijzonder? Dat is haar stem niet. Hoewel Jager een enkele keer de hoogte in gaat, kabbelt het toch vooral dertien nummers lang iets te gezapig door. Dat nekt niet de nummers afzonderlijk - die zijn stuk voor stuk van een aardig niveau - maar uiteindelijk wel het album. Want ergens halverwege ligt verveling op de loer. PG

potten en pannen...

Jolie Holland

The Living and the Dead

Jóhann Jóhannsson

Grace Jones

The Killers

4AD

PIAS

Universal

Fordlândia

Hurricane

Day & Age

Epitaph

Jolie Holland mag gezien worden als een ontdekking van Tom Waits. Een demo van The Be Good Tanyas, waarvan Jolie medeoprichtster was, maakte grote indruk op de meester, waarna hij haar liet tekenen bij zijn ANTI-label. Hollands muziek wordt gekenmerkt door een lekkere loomheid en een southern drawl, iets wat vast en zeker te maken heeft met haar Texaanse achtergrond. Behoorden haar eerdere platen duidelijk tot het Americana-idioom, op The Living and the Dead durft ze duidelijk ook andere paden te bewandelen. Zo heeft Your Big Hands een duidelijke rockinslag terwijl Fox in Its Hole met Marc Ribot (o.a. Tom Waits) op gitaar - een mooie broeierige sfeer weet neer te zetten. Ongebruikelijke instrumenten zoals een harpgitaar van Mozanni, een Shruthi-box - een Indiaas harmonium dat een voortdurend akkoord produceert - en een ‘Jecusco box fiddle’ geven een zeer aparte sound aan het album. Afsluiter Enjoy Yourself is een typische porch song, compleet met rammelende potten en pannen. Ze lijkt er zelf in ieder geval enorm veel plezier aan te beleven, gezien haar veelvuldige gegiechel. Jolie Holland maakt met The Living and the Dead haar vierde sterke album op rij. Zonder meer aanbevolen. MB

Weer een artiest uit IJsland, die zich trouwens in een totaal andere muzikale richting begeeft als de ook in deze rubriek besproken Emilíana Torrini. Jóhannsson laat zich voor zijn modern klassieke composities vaak inspireren door in onbruik geraakt industrieel erfgoed, en wie daar meer over wil weten verwijs ik graag naar de internetlink hieronder. Maar ik moet het hier hebben over de muziek, want die is werkelijk van een sublieme schoonheid. De verschillende onderdelen van dit muzikale verhaal worden vanuit pure stilte traag opgebouwd, met een enorme innerlijke spanning. Akoestische instrumenten als gitaar, klarinet, strijkorkest en kerkorgel worden aangevuld met subtiele elektronica en hier en daar wat lichte en uiterst spaarzaam gedoseerde percussie. Deze cd lijkt in staat om de tijd stil te zetten, om alles om je heen te laten vervagen, door je op een prettig dwingende manier bij de hand te nemen en mee te voeren naar mysterieuze oorden met weidse vergezichten. Wie open staat voor dit soort muzikale balsem voor de ziel doet er goed aan om ook het oudere werk van Jóhannsson eens aan een luisterbeurt te onderwerpen. Een meesterwerk. MD www.johannjohannsson.com

Misschien dat er wat plastische chirurgie overheen is gegaan of misschien zijn de jaren Grace Jones simpelweg gunstig gezind. Feit is dat de artieste die zich begin jaren tachtig ontpopte als een heuse diva geen spat ouder geworden lijkt. Nauwelijks aangetast door de tand des tijds en glad als ijs. Het zijn ook kwalificaties die gelden voor de muziek op Hurricane, haar eerste album sinds negentien jaar. Jones etaleert zich evenals in haar beste dagen als een koningin van de perfectie. Voor een rauw randje hoef je bij haar niet aan te komen, wel voor een soms prettige, enigszins lijzige discodreun. En natuurlijk voor haar zo typerende zwoele geluid, waarmee ze een uniek plaatsje op de muzikale landkaart verdiend heeft. Als een deken ligt haar lichthese stem op de veelal pompende instrumentatie, die evenals vroeger op reggae leunt. Ze heeft daarvoor niet de hulp van de minste gehad. Hurricane is een soort sterrenparade waarop grootheden als Brian Eno, Tricky en Sly & Robbie voorbijkomen. Met zijn allen zijn ze erin geslaagd een album te maken dat moeiteloos kan wedijveren met de cd’s uit haar hoogtijdagen. Aan het eind in Williams Blood klinkt een stukje Amazing Grace. En met die twee woorden is niets teveel gezegd. PG

The Killers, dat was toch die band van stoere rockhits als Somebody Told Me en Mr. Brightsight? Jawel, met de nadruk op was. De band is namelijk druk bezig nieuwe wegen in te slaan. Die van jaren ’80-synthpop, camp en disco en emo-pop à la Keane om precies te zijn. ‘Rock’ kunnen we dit met de beste wil van de wereld niet meer noemen. Nu was het altijd al moeilijk om te geloven dat deze miljoenen verkopende ‘indie’ Britpopband niet uit een Engelse industriestad kwam, maar uit nota bene glamoreus Las Vegas, weer zijn de invloeden über-Brits. We horen Pet Shop Boys, Bowie, Waterboys, Duran Duran, U2, Roxy Music en Simple Minds, to name a few jaren tachtig-iconen. Alles aan dit album is fout. Foute funk, foute saxofoons, foute keyboards, foute teksten. Maar goed fout is lekker. En lekker, dat zijn deze Killers zeer zeker zo nu en dan. Neem de aalgladde hitsingle Human; zo’n catchy kermismuziekje is er niet meer gemaakt sinds OMD’s So In Love. Verdwenen is de groots rockende bombast, weg de gekwelde en opgefokte Brandon Flowers. Hebben The Killers zichzelf hiermee om zeep geholpen? U mag het zeggen. DvdB

127

...vette beats,

Ray LaMontagne

Gossip in the Grain

Novastar

Almost Bangor EMI

PIAS

Met Trouble viel de Amerikaanse singer-songwriter Ray LaMontagne in 2004 met de deur in huis. Het album verkocht zo goed dat de bebaarde songwriter uit New England meteen een ster werd. Opvolger Till the Sun Turns Black bevestigde die status. Met zijn derde Gossip in the Grain is het tijd om nieuwe wegen in te slaan. LaMontagne voldoet maar deels aan die opdracht. In opener You Are the Best Thing klinkt hij in de allerbeste Stax-traditie met steun van een uitgebreide blazerssectie, het huppelende Hey You Hey Mama werd overgoten met een aanstekelijk New Orleans-sausje. Maar voor de rest is het de LaMontagne die we kennen. Een hees, raspend stemgeluid en muziek die haast tijdloos genoemd kan worden. LaMontagne veranderde ook weinig aan zijn concept. Gossip in the Grain werd opnieuw opgenomen met producer Ethan Johns (Ryan Adams). Door de grote drukte op de weg van de singer-songwriters is het moeilijk om op te vallen. Dat doet LaMontagne net iets te weinig. Alleen Meg White, een liefdesverklaring aan de White Stripes-drummer steekt er echt bovenuit. Als Ray zingt dat hij de zon met haar wil zien ondergaan, maakt hij die ondergang haast tastbaar. GvdH 128

Almost Bangor is het derde album van Novastar, het vehikel voor de Belgisch-Nederlandse muzikant Joost Zweegers. In België is Novastar groot, in Nederland lijkt het er ook eindelijk aan te komen. Bangor is het dorpje in Frankrijk waar Zweegers inspiratie opdeed voor zijn nieuwe worp van tien nummers. Zweegers’ succesvolle vorige plaat Another Lonely Soul, alweer uit 2004, zorgde voor zijn Belgische doorbraak, maar Zweegers vond achteraf dat producer Piet Goddaert (Ozark Henry) daarop een te groot stempel drukte. Daar zit wat in, want de arrangementen waren inderdaad te overdadig. Almost Bangor is een stuk soberder, ‘meer Zweegers’, aldus Zweegers. Het merkwaardige aan Novastar is dat de muziek zo weinig spectaculair klinkt. Pas na een aantal keer horen valt op hoe slim Zweegers zijn nummers in elkaar weet te zetten en hoe goed hij de luisteraars bij de kladden kan grijpen. Een nummer als Mars Needs Woman, bijvoorbeeld is van grote klasse. Opvallende rol op deze plaat speelt Jean-Marie Aerts. Het inventieve gitaarwerk van deze routinier tilt het album naar een hoger plan. GvdH

Portugal. The Man

Mavis Staples

Defiance/Konkurrent

Epitaph

Censored Colors

‘We’ve always wanted to make a really heavy record mellow’, aldus vocalist, gitarist en songschrijver John Baldwin Gourley. ‘And I think this time we did it.’ Deze bewering ligt niet ver van de waarheid af. Heb wel wat geduld om dit te kunnen onderschrijven. Censored Colors van Portugal. The Man, een indieband uit Alaska, is een groeiplaat. Openingstrack Lay Me Back Down raakt niet direct de gevoelige snaar, maar blijkt achteraf wel degelijk hét visitekaartje van het album te zijn. Met Colors (I’m not afraid to die ‘cause all these colors will change) kan de band wel eens een klassieker hebben afgeleverd. Die meerstemmige compositie, gevoelige melodie en opbouwende drumpartij. Geweldige track. Na Intermission lijkt één volledige track opgesplitst te zijn in verschillende nummers. Neem New Orleans; een trompet voor je kiezen, maar niets is wat het lijkt, want eindigt New Orleans, of begint de volgende track nu, zoals Led Zeppelin in 2008 geklonken zou kunnen hebben? Is er nog wat op aan te merken? Weinig, zeer weinig. De stem van zanger Gourley is op sommige tracks misschien wat schel en overheersend, maar irritatie hangt samen met de interpretatie van de ontvanger, dus oordeel zelf. TS

Live: Hope At The Hideout Mavis Staples (1940) loopt al weer heel wat jaartjes mee in de muziekindustrie. Haar eerste hit scoorde ze al in 1956 samen met haar broer en zus als The Staple Singers. Vanaf 1969 gaat Staples solo verder, maar meer dan een bescheiden notering in de Billboardranglijst voor I Have Learned to Do Without You (1970) zat er solo niet in. Het was Prince die Staples weer onder de aandacht bracht van een breder publiek, zo ook voor ondergetekende Prince-liefhebber. Maar ook de platen voor zijn Paisley Park Records werden geen groot succes. Het is te hopen dat Live Hope at the Hideout een beter lot beschoren is. Aan de muziek en het speelplezier van Mavis en haar band zal het niet liggen. Mavis zingt met bezieling traditionals zoals Wade in the Water en Will the Circle Be Unbroken - het eerste liedje dat Mavis leerde zingen - en liedjes uit haar oude repertoire. Blues, gospel en Bayou rock vormen de ingrediënten van dit album. Haar stem heeft wat aan kracht ingeboet, maar dat maakt ze ruimschoots goed met haar passie en energie. Tel daarbij op het meer dan uitstekende spel van haar begeleidingsband en je hebt een prachtplaat. MB

rijke orkestraties...

Robin Thicke

Something Else Universal

Het plakkertje op Something Else claimt de troon als ‘current king of soul music’ voor de zoon van Growing Pains-acteur Alan Thicke (ken je hem nog?). Robin is goed, misschien zelfs wel erg goed, maar de troon is wat mij betreft toch echt bezet door Jamie Lidell. En volgens mij hebben we ook nog oude rot Al Green die pas nog een prachtige soulplaat op de markt bracht. Het zijn blijkbaar vruchtbare tijden voor soulliefhebbers. De nu-soul van Robin Thicke is van het soort glijmiddel. Gevoelig met kopstem gezongen liedjes, begeleid door even zoetgevooisde achtergrondzangers en uit de computer getoverde instrumenten. Zwoel gezongen uptempo nummers, vette beats, rijke orkestraties, Braziliaanse invloeden en gevoelige ballads maken een afwisselend album. De productie van Thicke en Pro J zit gewoon goed in elkaar. Niet zo vreemd, want samen produceerden ze eerder voor onder andere Christina Aguilera en Usher. Something Else swingt in ieder geval de pan uit. Maar koning? Nee, dat niet, maar een positie als (kroon)prins zit er wel in. MB

Thievery Corporation

Teddy Thompson

Eighteenth Street/Rough Trade

Universal

Radio Retaliation

Met de derde plaat The Richest Man in Babylon zette Thievery Corporation in 2002 zijn eigen standaard. Een uitermate sterk loungealbum met invloeden uit wereldmuziek, reggae, hiphop en jazz. Opvolger The Cosmic Game (2005) voldeed niet helemaal aan die kwaliteitsnorm. Het accent werd iets meer richting global beats verschoven waardoor het geheel onsamenhangender werd. Op het nieuwe album Radio Retaliation laten de invloeden van acht jaar Bush zich gelden. Het in Washington residerende duo Rob Garza en Eric Hilton laat zich op dit nieuwe album, bijgestaan door een groot aantal gasten uit alle windstreken, nog meer van een politieke kant zien. Zo behandelt de Nigeriaan Femi Kuti de Afrikaanse geschiedenis in Vampires, en bezingt de Brazilaan Seu Jorge de vrede in Hare Krishna. Wat er uiteindelijk uit de Thievery-blender komt klinkt opnieuw aantrekkelijk en afwisselend. Radio Retaliation is over de hele lijn sterker dan The Cosmic Game, maar ergens blijft het gevoel hangen dat Thievery Corporation weinig meer kan toevoegen aan hetgeen we al wisten. GvdH

A Piece of What You Need A Piece of What You Need. De titel van de vierde cd van Teddy Thompson heeft iets arrogants. Alsof het album onmisbaar zou zijn. Vooropgesteld: dat is niet het geval. Daarvoor missen met name de melodieën van zijn songs net iets teveel diepgang. Thompson blijft op de cd iets te vaak hangen in een redelijk voorspelbaar popjargon. Het klinkt allemaal lekker, maar grote hoogten bereikt hij er zelden mee. Dat neemt niet weg dat A Piece of What You Need zijn beste album tot nu toe is. De zoon van folklegendes Richard en Linda Thompson legt moeiteloos bloot wat zijn sterke punten zijn. Thompson laat horen dat hij meer is dan de zoveelste ingetogen singersongwriter. Zijn teksten zijn scherp, zijn stem galmt aangenaam en een deel van de songs klinkt - in navolging van die van zijn vriend Rufus Wainwright - prettig theatraal. In de uptempo songs klinkt hij als een eigentijdse Chris Isaak, maar dan zonder al te veel sentiment. Ondanks de tempowisselingen zorgt de heldere productie van Marius de Vries (Björk, Madonna, David Gray) ervoor dat de elf songs een eenheid vormen. Waardoor deze plaat weer een stapje dichterbij het meesterwerk is dat Thompson ongetwijfeld in zich heeft. PG

Emilíana Torrini

Me And Armini Konkurrent/Rough Trade

Je denkt bij haar naam niet meteen aan IJsland, maar daar is ze toch echt geboren. Die mediterrane naam (en haar mooie bruine ogen) heeft ze aan haar Italiaanse vader te danken die in Reykjavik een succesvol restaurant heeft. Haar muziek is moeilijk in één omschrijving te vatten. Je hoort een vleugje Björk (vooral vanwege haar charmante accent), een mespuntje Anja Garbarek en een druppeltje Múm. Maar toch vooral veel Emilíana Torrini, die met haar zachte stem bitterzoete liedjes over liefde en verlies zingt. Soms uitbundig vrolijk, dan weer intiem en breekbaar. Op dit album (haar zesde alweer) is naast de akoestische gitaar veel ruimte voor elektronica, wat meer diepte aan de nummers geeft en soms heerlijk vervreemdend werkt. Ik had me eerlijk gezegd een beetje op het verkeerde been laten zetten door het luchtige reggaeritme van het titelnummer (afgelopen zomer een bescheiden hitje). Dit is een volwassen luisterplaat - voer voor jaarlijstjes! - die zich pas na meerdere draaibeurten helemaal openbaart. Maar dan ben je ook helemaal verknocht. En verliefd op die stem en die bruine ogen. MD

129

> r e cen sie s

FILMS Amin Matalqa Tsabropoulos/Lechner

TV on the Radio

ECM Records

V2

Melos

Melos is de langverwachte opvolger van het serene succesalbum Chants, Hymns and Dances, dat voornamelijk gevuld was met muziek van de G..I. Gurdjieff. Melos bevat slechts drie stukken van deze Armeense filosoof, die zijn muzikale verzinsels liet optekenen door Thomas de Hartmann. De overige twaalf composities werden geschreven door de Griekse componist en pianist Vassilis Tsabropoulos. Hij heeft onmiskenbaar een sterk gevoel voor meeslepende, ontroerende melodieën. De cello van Anja Lechner, onder meer bekend van het strijkkwartet Rosamunde en tal van ECM- cd’s, is het ideale middel om de zangerige lijnen over het delicate pianospel maximaal effect te laten sorteren. Beide muzikanten hebben een klassieke achtergrond, maar hebben ook hun sporen verdiend in de jazz. De sfeervolle composities in Byzantijnse sfeer vormen hier het uitgangspunt voor heerlijk vrij vloeiend spel. De Italiaanse drummer U.T. Gandhi, geboren als Umberto Trombetta, voegt daar waar nodig met subtiel spel wat energie toe. Ronduit jazzy passages en Balkanritmes maken dit album tot een gevarieerde, onweerstaanbare cocktail, waarin aardse elementen flink tegenwicht geven aan de hemelse klanken. JL 130

Dear Science TV on the Radio is nu zo’n band waar je als luisteraar nog tijd en energie in moet steken. Tijd en energie die zich loont en die je muzikale kader oprekken. Het zijn vrije geesten die een cocktail maken van hiphop, soul, new wave en funk. Kon je de eerste twee platen nog als avantgarde duiden, Dear Science zou wel eens een groter publiek kunnen bereiken. Meesterbrein en geluidsarchitect Dave Sitek zorgt ditmaal voor warme arrangementen met strijkers die nummers als Stork & Owl en Family Tree ongekend emotionele dieptes in sleuren. Op nummers als Golden Age en Dancing Choose funkt de band als Prince in z’n beste dagen. Het zou zomaar succes op de dansvloer op kunnen leveren. In deze tijden van bloedarmoede in de popscene is TV on the Radio een verademing. Het is interessant om te zien welke richting de band na deze plaat in zal gaan slaan. Geniet ondertussen van dit ijzersterke, vernieuwende meesterwerk. MM

Captain Abu Raed A-film

Een kinderheld ver weg in Jordanië. De film - die in 2009 meedoet voor de Oscars - vertelt over de schoonmaker van het vliegveld van wie de kinderen per ongeluk denken dat hij piloot is. Het begint allemaal heel onschuldig; Abu Raed vindt een oude pilotenpet en zet ´m op zijn hoofd. Maar de fantasie van één van de kinderen slaat meteen op hol. En Abu Raed gaat mee in de droom: hij verzint verhalen over landen waar de kinderen nooit zullen komen en haalt zichzelf en de kinderen uit hun dagelijkse sleur. Het is een beproefd recept, de oude man en de onschuldige kinderen. Een garantie voor wat tranen, een vrolijke lach en een beetje medeleven met die arme stakkers. Niet zo erg dat je er ’s nachts niet van slaapt, maar net genoeg om een fijne filmervaring te hebben. Het klinkt wat cynisch en eigenlijk past dat niet bij de film. Jordanië is natuurlijk geen groot filmland, de mensen daar hebben wel wat anders te doen. Misschien daarom doet Captain Abu Raed eerder Westers aan. Alsof hij speciaal voor ons gemaakt is. Een tikje exotisch zo in de winter, daar knappen we allemaal van op.

Je voelt natuurlijk op je klompen aan dat de Captain vroeg of laat door de mand valt, een mand die hij niet eens zelf gevlochten had. Dat gebeurt trouwens niet pas tegen het eind, maar al halverwege de film. Het gaat regisseur Amin Matalqa dus niet alleen om het emotionele moment. Abu Raed trekt zich het lot van de jongetjes zodanig aan dat hij er écht wat aan wil doen, en dat moet ook getoond. Een film met een milde boodschap, een film echt voor ons. GH

Clint Eastwood

Changeling UPI

Er valt weinig te zeuren over Changeling, de nieuwste film van oude rot in ´t vak Clint Eastwood. Een gruwelijk verhaal dat door Eastwood heel langzaam ontvouwen wordt, geduldig door je strot geduwd. Door zoveel tijd uit te trekken voor Christine Collins (Angelina Jolie), voel je als kijker vooral wat zij voelt. En dat is enorme machteloosheid. Het verhaal speelt ergens eind jaren twintig. Christine woont als alleenstaande moeder in Los Angeles, ook toen al bekend om de corrupte politie. Op een dag verdwijnt haar kind. Rustig toont Eastwood verschillende voorvallen. Zijn vondst daarbij is dat Christine een vrouw van

> r e cen sie s

vlees en bloed is, een ´gewone´ dus. Ze blijft beleefd, wil snel meegaan met wat agenten zeggen, niet moeilijk doen. Elke keer rekt het ongelofelijke gedrag en de onbegrijpelijke beslissingen van de agenten haar meegaandheid op. Wat ze niet doet, is haar zoontje opgeven. Ook niet als ze hem terugkrijgt. Want zij zegt dat het jongetje niet haar zoontje is. In een tijd waar nog geen DNA kan worden gecontroleerd, is het haar woord tegen dat van de politie. Een verloren zaak. Steeds verder koeioneert de politie haar, steeds verder zakt ze weg. Eastwood maakt er geen groot drama van, hij toont wat er gebeurt. En dat is al hemeltergend genoeg. Daarbij is Jolies perfecte acteerwerk zijn troef. De emoties die ze toont zijn voorstelbaar en lijken elke keer een schot in de roos. In een verhaal met schrijnende voorvallen, waarin een seriemoordenaar langzaam kinderen dood foltert, is Jolie Eastwoods baken. De camera kleeft net zo aan haar als dat Eastwood aan de andere acteurs, de decors, de verhaallijnen blijft plakken. Dat maakt dat Changeling geen uitweg biedt en nog eens doet verzuchten dat Clint Eastwood toch wel een bijzonder filmer is. GH

Martin Koolhoven

Oorlogswinter BFD

Regisseur Martin Koolhoven is het enfant terrible van de Nederlandse film. Die titel heeft hij zich misschien wel zelf toegeëigend, hij lijkt hem in elk geval met veel plezier te dragen. Gelukkig eens een keer iemand die af en toe wat stennis maakt, wat zeurt en zich niet gedraagt alsof iedereen het met iedereen zo gezellig heeft. Koolhoven mag het allemaal doen omdat hij, als één van de weinigen, aan de lopende band films maakt. Waar de meeste filmmakers stellen dat ze zo lang op hun subsidie moeten wachten, gaat Koolhoven gewoon lekker door. In dat opzicht lijkt hij wel op de Duitse Fassbinder, van wie hij ook fysiek veel weg heeft. Hoewel Koolhoven niet zoveel talent in zijn totale lijf heeft als Fassbinder in zijn linkerpink, lijkt hij wel diens gedrevenheid te hebben. En dat is ook wat waard. Misschien zelfs wel een Gouden Kalf. Koolhoven maakte onder andere Het Schnitzelparadijs en pakt nu uit met Oorlogswinter. Dat is inderdaad dat boek waarvan een bepaalde generatie zal verzuch-

ten dat het het fijnste boek uit haar jeugd was. Want wat was het spannend om voorgelezen te worden uit dat boek van Jan Terlouw. Oorlogswinter is op cinemascoop gedraaid, dat lekkere brede formaat. Kosten: slechts vier miljoen. Acteerprestaties: simpelweg goed. Einde verhaal. Verder is Oorlogswinter natuurlijk het zoveelste Tweede Wereldoorlogverhaal, met dit keer als hoofdpersonage de tiener Michiel (Martijn Lakemeijer). Met de Kerst in aantocht is de film op het goede moment uitgebracht: dankzij opnames in Litouwen zien we lekker veel sneeuw. Oorlog en verzet, de ideale combinatie. De ouderwetse combinatie ook. Goed of fout, zwart of wit. Dat het de jonge jongen wat tegenvalt als hij eindelijk zelf ook ondergronds kan, maakt de film, ondanks alle degelijkheid, toch spannend. GH

Catherine Hardwicke

Twilight Independent

Tjee wat zijn vampiers toch populair. Vooral op televisie kan het sinds Buffy niet meer stuk. En dus verwachten en hopen de makers, en iedereen die van doen heeft met de film Twilight, dat er geld te halen valt. Geba-

seerd op het immens populaire, onnozele boek van Stephenie Meyer, vertelt Twilight over een pubermeisje dat verliefd wordt op een jongensvampier. Deze jongen is zo wit geschminkt en kijkt zo moeilijk in de camera dat we wel móeten snappen dat hij een probleem met zich meetorst. Je hebt het ook niet makkelijk als je zeventien bent. Wat volgt is een film die niet mooi is, die niet campy is, die nergens spannend is. De film is gewoon vervelend. Terwijl regisseur Catherine Hardwicke (Thirteen) je voor de gek probeert te houden met ijdeltuiterige shotjes die evengoed geen enkel bijzonder beeld opleveren, kijk je naar een stelletje vampiers dat zich de vegetariërs onder de bloodsuckers noemt. Ze zuigen dieren leeg en laven zich nooit aan mensen. Heel nobel. En dan is het lastig verliefd worden. Althans, zo luidt de logica van dit werkje. Het duurt eeuwen voordat het meisje erachter komt dat de jongen, die ogenschijnlijk permanent met constipatie op de wc lijkt te zitten, doorheeft dat hij een mini-Nosferatu is. Zijn ogen veranderen van kleur. Zijn handen zijn koud. En wat is hij sterk! En...en...en oh jee, het lijkt Roodkapje wel. Maar dan saaier. Nee, Twilight had, ondanks het boek, een leuke puberfilm kunnen zijn. Eén waar ook volwassenen nog plezier aan hadden beleefd. Als er wat meer geld in de film was gestoken en er was gekozen voor goede acteurs, of op zijn minst voor wanstaltige prutsers. Nu hebben we soapies die van alles proberen maar er niet uitkomen. GH 131

De films van

Baz Luhrmann Je kunt het je bijna niet meer voorstellen, maar in de jaren negentig waren films van down under een kleine hype. Een paar jaar lang leek alles wat er vandaan kwam grappig en verfrissend.

door Gerlinda Heywegen fotografie James Fisher / film stills

Binnen die hausse maakte ook de Australische Hollywoodregisseur Baz Luhrmann zijn eerste film, Strictly Ballroom. Een leuk verhaal met een geinige kwinkslag, die romantisch wordt gepimpt met hilarische scènes. De rest van de wereld vond dat Aussie-accent aanstekelijk. Het maakte de voorvallen nog dommer, stommer en aangenamer. Strictly Ballroom vertelt over Scott Hastings (je hoort het ze al zeggen, vet en uitgerekt) die ballroom dancer is, een goeie. Maar hij is revolutionair binnen zijn obsessie, hij heeft nieuwe danspasjes. Dat gaat natuurlijk niet

goed. De romantische comedy brengt vervolgens het lelijke eendje Fran aan de man. Luhrmann kiest voor een clichématige maar grappige en ontroerende scène, waarin Scott Frans bril van haar gezicht plukt. En dan ziet hij het pas: zo lelijk is ze niet eens! Juist die wereld van ballroomdansen geeft de film zijn perfecte decor. Als Australiërs kroketten zouden eten, zou dat de geur zijn die rond de dansvloer hangt. Want ondanks alle glitter en over the top make-up, blijft zelfs de Pan-Pacific Grand Prix die als climax van de film dient een treurig sporthalsfeertje hebben. Dat daar ook, of misschien wel

Nicole Kidman, Baz Luhrmann en Hugh Jackman 132

juist, over lijken wordt gegaan, maakt de film scherp binnen zijn genre. William Shakespeare Luhrmann liet in 1992 met Strictly Ballroom, die hij eerst als toneelstuk had opgevoerd, zien wat hij in zijn mars had. De film werd wereldwijd populair. Toch duurde het vier jaar voordat hij een groot regisseur kon worden. Een enorme hit werd zijn Romeo and Juliet (1996), die misschien wel als eerbetoon William Shakespeare’s Romeo and Juliet werd genoemd. Het was een supermoderne versie met muziek van nu en teksten van toen. Luhrmann had zijn film als een concept doordacht. De Capulets en Montagues leken grotere vijanden dan ooit, de liefde meer onontkoombaar. Luhrmann hield zich aan Shakespeare zonder ook maar ergens oudbollig te zijn. Juist het doorweven met muziek en het briljante spel van Leonardo DiCaprio en Claire Danes maakte elke poëtische of theatrale zin geloofwaardig. Dat de messen door pistolen waren vervangen hielp ook. Dit drama begreep je, of je nu jong of oud was, slim of dom. De scène waarin DiCaprio door een enorm aquarium naar Danes kijkt, verliefd wordt, een spel met haar ogen speelt, zich niet door de visjes en het water laat tegenhouden, is klassiek. Het maakt Romeo and Juliet overvol, zonder dat het ergens teveel wordt. Luhrmanns films zijn tekst, beeld, muziek en vooral een beeldenspel vol suggestie. Dat spel speelde hij in Strictly Ballroom al perfect. Dat zijn hang up de liefde is mag duidelijk zijn. Als het

moord en zelfdoding dit keer, maar een dodelijke, treurige ziekte voor courtisane Kidman, waar romantische dichter McGregor alleen maar bij aanwezig kan zijn en om kan huilen. Ze vallen elkaar op het eind nog wel in de armen. In een groots Moulin Rouge-spektakelstuk. Veel glitter en glamour, veel omarmingen en de dood tot slot. Treurig, maar het had vervelender kunnen zijn. Altijd wint de ware liefde. Daarom koos Luhrmann natuurlijk ook voor Romeo and Juliet. Maar zijn publiek geeft hij niet alles. Dat hoeft ook niet, want het visuele feest, de muzikale omlijsting is zo onstuimig, zo aanwezig, dat je toch wel blij wordt van zijn films. roots En nu is er Australia. Terug naar de roots. Luhrmann wilde graag een film over de mythe van zijn eigen land maken. Ook dit keer werkt hij met Nicole Kidman, ook een Aussie. Landgenoot Hugh Jackman (Wolverine in X-men) is haar geliefde. Omdat Luhrmann eigenlijk altijd maar één verhaal vertelt, gaat het dus om meer dan alleen dat. Het gaat om de vorm, de stijl, die per film anders is. Luhrmann is geen auteur die geduldig werkt aan herkenbare camerabewegingen of voor hem typische montagetechnieken. Zijn stijl is dat het groots en meeslepend is. Daarbinnen ligt het aan de context van de opnames: olifan-

ten, vissenkommen, veel figuranten, pracht en praal, waanzinnige decors. Eens kijken wat het weidse Australië daaraan toevoegt. Australia is zoals het land is: veel leegte, veel oppervlak, veel veel veel. En tussen al dat natuurlijke in vindt Luhrmann ruimte genoeg om ook nog te knutselen. En zijn liefde voor gekunsteldheid, trucage en theatraliteit bot te vieren. Het is een nieuwe sensatie, zo los van decors in het wild filmen. Luhrmann draaide zijn film in 2007, in het noorden van Australië, en verklaarde eerder dat hij een epos als Gone With the Wind voor ogen had. Kidman speelt een aristocrate die naar Australië gaat om haar man te volgen. Die wil een gigantisch stuk land verkopen, zo groot als België. Ze reist haar man achterna met Jackman, een ruwe bolster blanke pit annex veedrijver. De rest laat zich invullen.

webcode > luhrmann

ooit ergens opviel is het wel in Moulin Rouge (2001), waarin alles om de liefde draait. Ondertussen hoor je Nirvana, Sting en Queen in een Moulin Rougejasje. Luhrmann houdt van muziek. Behalve in zijn eerste film doet Luhrmanns niet aan happy endings. Zijn films draaien en keren, maar natuurlijk kan Romeo and Juliet niet goed eindigen, evenmin als Moulin Rouge. Geen

plastische chirurgie In zestien jaar tijd maakte Baz Luhrmann slechts vier films. Alleen dat al doet zo enorm uitkijken naar Australia. Er zat verdorie zeven jaar tussen Moulin Rouge en het beoogde epische werk. Luhrmann werkte weer samen met David Hirschfelder, die ook voor Strictly Ballroom de muziek maakte. Ook al veelbelovend. Er is maar één angst eigenlijk: dat we niet al te veel last zullen hebben van de zo aanwezige plastische chirurgie van Nicole Kidman.

.

133

> r e cen sie s

Quantum of Solace the name is Craig, Daniel Craig

Wat is een James Bondfilm? Een film over iemand die James Bond heet? Of een film die lijkt op de voorgangers? En wat is dat ‘lijken op’ dan? Vage vragen, maar precies de vragen waar het om lijkt te draaien bij de nieuwste Bond, Quantum of Solace. Hoewel de film de box office kraakt, zijn er tegenstrijdige geluiden. James Bond is James Bond niet meer. De strijd tussen voor- en tegenstanders begint. het daar zo mis gaat (hij verklaart de liefde) moeten we boeten in deel twee, Quantum of Solace. Bond is getergd. Hij gaf zijn hart aan Vesper, maar ze bedroog hem en stierf ten slotte. Voor zijn ogen. Maar dan die credits! De stijl lijkt alle Bondfilms te vangen en ademt jaren ‘60-‘70 en daarom ook het ´nu´ uit. Liggende vrouwen met ronde vormen in animatie, Bond die er doorheen gefilmd is. Dat alles met muziek van Jack White en Alicia Keys. Inmiddels is het 3-2. De voorstanders nog steeds aan de leiding.

door Gerlinda Heywegen filmstill © Danjaq, LLC, United Artists Corporation, Columbia Pictures Industries

134

Waar iedereen over te spreken is, zijn de twee actiescènes aan het begin van de film, allebei onder de noemer ‘de ultieme achtervolging’. Het lijkt alsof regisseur Marc Forster (The Kite Runner, Finding Neverland) zijn inspiratie gehaald heeft uit het free running: de ‘sport’ waarbij jongens, alsof het niets is, over daken, schuttingen, hekken en muren rennen. Eén scène speelt in Siena, Italië. Natuurlijk tijdens de Palio, de wereldberoemde paardenrace op het kleine plein van het oude stadje. Bond begeeft zich, vallend door kerkramen, via balkonnetjes langs huizen van vier hoog door de stad; alles kan en niets houdt hem tegen. Het is alleen jammer dat er weinig paarden aan te pas komen. Die andere scène heeft iets anders. Het laat zich raden dat het om

auto’s gaat, want daar houdt Bond van. Wel duizend keer lijkt hij het loodje te leggen, maar elke keer trekt er weer een stoere grimas over het gezicht van Daniel Craig als hij op miraculeuze wijze ook deze (bijna-)botsing overleeft. En zo hoort dat ook in een actiefilm. 2 - 0 voor de voorstanders. Puristen Maar daarna ontstaat het gekwakkel, volgens de puristen. De gadgets (gevaarlijke pennen, messen in schoenen) zijn verdwenen. De uitleg erbij ook. Geen getreuzel, actie! En dat mag niet, dat weglaten. Een format is een format. Daarom zou Casino Royale, deel één van deze double feature, ook beter zijn. Daar zit Bond nog regelmatig stil en versiert de vrouwtjes. En omdat

milieu Bond is sinds Daniel Craig niet meer elegant in zijn vechtpartijen. Het is wild geworstel, als hij zijn vijand maar kan raken is het voor hem goed genoeg. Als er dan geen speeltjes zijn, geen hebbeding of bloed door de aderen, geen fraaie matpartijen, dan maar een vijand om lekker tegenaan te schoppen. Anno 2008 valt het gevaar trouwens onder de noemer ´milieu´. Bond kan het niet schelen, maar zijn vijanden opereren nu eenmaal onder de dekmantel de aarde te willen redden. Het is inmiddels 3-3. Wat de stand uiteindelijk in het voordeel van de voorstanders doet eindigen, is Daniel Craig zelf. Die is zo cool, zo boos, zo cynisch en heeft zoveel pijn (en verbergt dat tegelijk met alles wat hij in zich heeft), dat je hem haast de enige waardige opvolger van Sean Connery moet noemen. Hij helpt gewoon iedereen overhoop en dat is wat je wil. Momenteel is er maar één Bond: Craig, Daniel Craig.

.

K

K

5G 31 Re arnet d

ran uicy O ge 9J

White now 7S 31

30

K

K

K

0S 37

43

ilver

ac ilverb k

0S

HAPPY new eAR! K

C Espresso 0N

op rassh per 3G 31

48

K

K

33 0S

carab AKG presenteert met trots 28 verschillende modellen in diverse kleuren. Superieure kwaliteit die zijn oorsprong vindt in de professionele wereld, daar waar alleen het beste goed genoeg is. Of je nu een oplossing zoekt voor je draagbare muziekspelers, mobiele telefoons, weergave van hoogwaardige stereo via je hi-fi installatie of levensechte effecten van je games, AKG heeft de oplossing. De keuze is aan jou. Bezoek voor meer informatie onze website: www.akg.com © 2008 Harman International Industries, Incorporated. AKG is een handelsmerk van Harman International Industries, Incorporated, geregistreerd in de Verenigde Staten en/of andere landen. Alle rechten voorbehouden.

Klankbeeld hifi & video > wageningen

www.klankbeeld-hifi.nl

Botman Sound & Vision > Hoorn www.audioartistiek.nl

Studio Noot > amsterdam www.studionoot.com

Concerto Audio > amsterdam www.concerto-audio.nl

Raf > amsterdam

www.raf.nl/winkels/amsterdam.shtml

Raf > hilversum

www.raf.nl/winkels/hilversum.shtml

Rhapsody > Hilversum www.rhapsody.nl

Audio Design > utrecht www.audiodesign.nl

Chattelin Audio Systems > den haag www.chattelin.nl

Art’s Audio > naaldwijk www.arts-audio.nl

Multifoon Hifi > rotterdam www.multifoon.nl

Snijders Hifi > rotterdam www.snijders-hifi.com

Echo Audio > terneuzen www.echoaudio.nl

Hifi Studio Iman Dane > Roosendaal www.imandane.nl

Audio Excellence > Zevenbergen/breda www.arts-audio.nl 136

Target > Nederland lokaliseren > mooiste audio/video speciaalzaken Audio Artistiek > Groningen www.audioartistiek.nl

Hanze HiFi > zwolle www.hanzehifi.nl

Beter Beeld & Geluid > Hilversum www.beterbeeldengeluid.nl

Raf > utrecht

www.raf.nl/winkels/utrecht.shtml

Raf > Kampen

www.raf.nl/winkels/kampen.shtml

iEar > Tilburg www.iear.nl

Remkes beeld & geluid > Eindhoven www.remkesbeeldengeluid.nl

Audio TV Centrum > Eindhoven www.audiotvcentrum.nl

Poulissen Audio Video Center > Roermond www.poulissen.nl

La Scala Delicatessen in beeld & geluid > Tilburg www.lascalatilburg.nl

Audio-Time > Breda www.audio-time.nl

*Helder > Meerssen www.heldermeerssen.nl

137

> co l of o n

Uitgeverij Xingo BV Hans Tebbens, Jean-Pierre Joos Hoofdredactie Marc Brekelmans Marjolein Simons (adjunct) [email protected]

basisontwerp en Grafische vormgeving Bruut ontwerp i.s.m. Kaftwerk www.bruut.com | www.kaftwerk.nl

Drukkerij

Illustraties Centric Design Group

Contact Xingo / Hifidelity Stadhuisplein 343 5038 TH Tilburg 013-5433713 www.hifidelity.nl

Eindredactie Dieter van den Bergh Marjolein Simons

Vormgeving advertenties Karlo Stirmer / Noticed Sofieke van den Hout / Studio Goosen

Redactie Max Delissen, Guido de Kanter, Dieter van den Bergh, Paul Geerts, Gerlinda Heywegen, Gerrit van den Hoven, Berry van Broekhoven, Patrick van den Bergh, Rob van Ginneken, Bert Dekker, Annemarie van Oostenbrugge, Jan Luisterburg, Timo Schuurbiers, Mark Michels, Loe Beerens

Traffic Management Timo Schuurbiers

Fotoredactie Jiri Büller, Paul Vermeulen, Niek Brunninkhuis, Loe Beerens, Cindy Joos, Inge Veerkamp, Kevin Westenberg Coverfoto Jiri Büller Kleding Tom Sebastian: Piet Thielen

Marketing en sales Jean-Pierre Joos [email protected] Website hifidelity Aceview Brochureweb Technische realisatie en cms: Patrick Houtman Met dank aan Tamara Rijkers, Paul de Kok, Martje van den Hoogen, 013 Tilburg, Jacqueline de Jonge, Paul Rijkers (logistiek), Myrthe Kroes, Rob van Vuure, Tijs Tacken, Ingrid van Erve, Amber (Smeets & Co)

Speciale dank Habé Tilburg / Hans van Welbergen

Adverteerders in deze editie Double 2 Mediaproducties (2) Pioneer KURO (11) Guerlain Homme (12) Hi-Di-Hi (23) BeChocolate (32) Geneva (38) Podspeakers by Scandyna (47) Focal XS® (56) Epson (63) De Vorm (64) Lutron / MR Domotica (78) TransTec bv (87) Dynaudio Sapphire (91) High Fidelity Discs (98) Pinora (107) Muziek.nl (110) AKG (135) NAIM HDX (139) Meridian (140) © 2009 – Hifidelity is een uitgave van Xingo BV. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hifidelity is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Hifidelity is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

Xingo ondersteunt sinds jaar en dag de Stichting Sibusiso. Voor meer informatie: www.sibusiso.com.

XXL VERSIE losse verkoop > 7 50 euro

140 pagina’s

2e jaargang _nummer

2

mensen, muziek en film

mensen, muziek en film

Ken Ishiwata & Tom Sebastian over de schoonheid van geluid

Licht

Een perfect huwelijk.

Architectuur, interieur en sfeer

Ervaar de buitengewoon goede geluidskwaliteit uit een

Lissabon

buitengewoon mooie vormgeving; het perfecte huwelijk van de Meridian DSP7200 luidsprekers met de 808.2 Signature

Op zoek naar de fado

Reference CD speler. Achter het elegant gewelfde profiel van de DSP7200 schuilt een krachtig hart dat in staat is de natuurlijke

Audi R8

schoonheid van uw lievelingsmuziek met gemak te reproduceren. Tel hierbij de kwaliteiten op van de partner, de Meridian 808.2 en

Met Bang & Olufsen

merk dat de som meer is dan de partners alleen doen vermoeden. Ongekende rust en detail zorgen voor ultieme ontspanning.

Luidsprekers zijn kunst

Samen vormen ze het perfecte audiosysteem dat het resultaat is

KEF Muon, Crystal Cable Arabesque en Vivid Audio Giya

van dertig jaar onderzoek naar geluidskwaliteit en raffinement. Wij van Meridian zeggen wel: “Als microfoons het kunnen waarnemen,

Beeld en Geluid Hilversum

kunnen onze systemen het weergeven. U hoeft alleen nog maar te luisteren.”

Fonos: het Nederlandse Muziekarchief

Niet overtuigd? Wij dagen u uit te komen genieten…

2 www.viertron.nl

Jan Douwe Kroeske • Erik de Zwart • Porcupine Tree • Elbow • Hollywood Mark • Baz Luhrmann