Monitor Toerisme Land van Heusden en Altena 2009
Economisch belang van toerisme voor het Land van Heusden en Altena
Monitor Toerisme Land van Heusden en Altena 2009
De gemeenten in het Land van Heusden en Altena voeren een actief toeristisch beleid. Om dit beleid goed te kunnen uitvoeren is het noodzakelijk om inzicht te hebben in de ervaringen, wensen en behoeften van de bezoekers. Ook is het belangrijk om een goed beeld te hebben van de economische betekenis van het toerisme voor de lokale economie. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen verblijfstoerisme en dagtoerisme, waarbij de vrijetijdsbesteding van de eigen bevolking (recreatie) buiten beschouwing blijft. In deze Monitor Toerisme Land van Heusden en Altena is voor de eerste maal (nulmeting) de economische betekenis van het toerisme voor de lokale economie modelmatig doorgerekend. Daarnaast zijn in dit rapport ook de resultaten opgenomen van de in de zomermaanden van 2009 gehouden toeristische bezoekersenquête. De toeristische sector bracht in 2009 ruim 23 miljoen euro binnen en bezorgde 300 tot 325 mensen een baan, waaronder veel parttimers en seizoenskrachten. Het meeste geld wordt binnengebracht door dagjesmensen die naar het gebied komen om te genieten van de natuur. Het dagtoerisme zorgt voor ruim 54 procent van alle toeristische bestedingen in het Land van Heusden en Altena. Maar ook het verblijfstoerisme is belangrijk, met een totale besteding van 10,5 miljoen euro. Het meeste geld dat de toeristen uitgeven, komt uiteindelijk terecht bij de horeca en de detailhandel. Uit de toeristische bezoekersenquête blijkt dat de gemiddelde bezoeker 55 jaar is en naar dit gebied komt met de eigen partner of het gezin. Het merendeel van de bezoekers komt vaker naar dit gebied, vooral voor de natuur (fietsen, varen) en de cultuur (museum, vestingsteden, slot Loevestein).
mei 2010
opdrachtgever: rapporteur: e 1 concept gereed: e 2 concept gereed: Definitieve versie:
gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek 22-12-2009 12-04-2010 25-05-2010
2
Inhoudsopgave
1. Inleiding
5
2. Afbakening toerisme in het Land van Heusden en Altena
6
2.1 Verblijfstoerisme 2.2 Dagtoerisme
6 8
3. Gebruik toeristisch aanbod in Land van Heusden en Altena 3.1 Gebruik verblijfstoeristisch aanbod 3.2 Gebruik dagtoeristisch aanbod 3.3 Bezoekersenquête
10 10 10 11
4. Economische betekenis toerisme in het Land van Heusden en Altena 4.1 Economische betekenis per sector 4.2 Economische betekenis per categorie 4.3 Economische betekenis in perspectief
16 16 16 17
Bijlage
19
3
4
1 Inleiding De gemeenten in het Land van Heusden en Altena (LHA) voeren gezamenlijk een actief toeristisch beleid. Om dit beleid goed te kunnen uitvoeren is het noodzakelijk om inzicht te hebben in de wensen en behoeften van de bezoekers. Ook is er de behoefte om een goed beeld te hebben van de economische betekenis van het toerisme voor de lokale economie. De Monitor Toerisme LHA geeft antwoord op deze vragen. Als definitie van het begrip toerisme wordt hierbij gehanteerd: “alle activiteiten van personen die reizen naar en/of verblijven op plaatsen buiten hun normale omgeving (in dit geval de eigen gemeente), voor niet langer dan één (aaneengesloten) jaar, om redenen van vrijetijdsbesteding, zaken en andere doeleinden die niet zijn verbonden met het uitoefenen van activiteiten die worden beloond vanuit de plaats die wordt bezocht.” Deze definitie wordt ook door het CBS, de VN en toeristische organisaties zoals de World Tourism Organization (WTO) gehanteerd. Tegenover het begrip toerisme staat de term recreatie, dat betrekking heeft op de vrijetijdsbesteding door de eigen inwoners. In opdracht van de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem heeft de taakgroep Onderzoek & Statistiek van de gemeente Oosterhout in 2009 een eerste meting (nulmeting) uitgevoerd. Hiervoor is: het toeristisch aanbod in de gemeente in kaart gebracht, het gebruik van het aanbod door bezoekers van buiten de gemeenten vastgesteld, een toeristische bezoekersenquête gehouden (juli t/m september), de economische effecten modelmatig doorgerekend. Om de effecten van het toeristisch beleid in beeld te brengen, wordt geadviseerd om in 2013 een vervolgmeting te houden over het jaar 2012. Daaraan voorafgaand kan dan, in de zomermaanden van 2012, weer een bezoekersenquête worden gehouden.
5
2 Afbakening toerisme in het Land van Heusden en Altena Globaal kan er een onderscheid worden gemaakt tussen verblijfstoerisme en dagtoerisme. Als richtlijn voor het dagtoerisme is de indeling van het CBS gehanteerd, waarbij de vrijetijdsbesteding door de eigen inwoners buiten beschouwing blijft (zie inleiding). 2.1 Verblijfstoerisme Binnen het verblijfstoerisme in het Land van Heusden en Altena (LHA) worden de volgende categorieën onderscheiden: hotels, campings, bungalowparken en watersportfaciliteiten. Op de kaart op pagina 7 zijn de locaties van deze accommodaties weergegeven. Hieruit blijkt dat meeste toeristische voorzieningen rondom het Nationale Park De Biesbosch en de grote rivieren liggen. a) Hotels, pensions en bed & breakfasts In de onderstaande tabel staat het hotelaanbod in 2009 in het LHA. Hierin zijn tevens de bed & breakfast (B&B) opgenomen. In totaal bestaat dit aanbod in de regio uit 18 accommodaties met in totaal 47 kamers en 99 bedden. In 2010 wordt dit aanbod nog uitgebreid met 1 hotel met 7 kamers en 12 bedden. Tabel 2.1 Hotels, pensions en bed & breakfasts in het LHA Naam
Plaats
Hotel-restaurant De Brabantse Biesbosch Hotel-restaurant De Koppelpaarden B&B „t Sashuis B&B „t Voorhuis B&B Aan den Dijk B&B Bij Corrie B&B De Acacia B&B De Babylonische Spraakverwarring B&B De Brabantse Bellefleur B&B De Drie Eenden B&B De Foeks B&B De Spreekkamer B&B Fortuna Hoeve B&B Het Zweedse Huis B&B Nr.3 B&B Voor Jan en Alleman B&B Wolf Bedstay Het Wijkerzand
Werkendam Dussen Werkendam Hank Wijk en Aalburg Giessen Sleeuwijk Babyloniënbroek Wijk en Aalburg Sleeuwijk Drongelen Werkendam Dussen Dussen Sleeuwijk Wijk en Aalburg Sleeuwijk Wijk en Aalburg
Kamers
Bedden
7 8 3 1 1 2 2 2 2 2 4 1 3 2 1 2 2 2
16 16 4 2 2 4 4 4 4 4 10 5 5 4 2 4 5 4
b) Campings, chalets en stacaravans Het campingaanbod in het LHA wordt in de volgende tabel weergeven (bovenaan pagina 8). Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen toeristische standplaatsen en vaste plaatsen (jaar- en seizoensplaatsen). In totaal omvat het aanbod 959 standplaatsen, waarvan 731 vaste en/of seizoensplaatsen en 228 toeristische standplaatsen. Daarnaast beschikt De Kurenpolder ook nog over 32 chalets voor de verhuur.
6
Toeristisch aanbod in het Land van Heusden en Altena (2009)
Utrecht
Nijmegen Arnhem
Legenda: hotel, pension bed & breakfast
Rotterdam
golfbaan
Sleeuwijk
i
i
museum bezoekerscentrum NP
recreatieoord camping minicamping
Slot Loevestein
jachthaven
Giessen
Dordrecht
Andel
Nieuwendijk
Almkerk
i
Veen
Babyloniënbroek
Genderen Hank
Dussen Meeuwen
Eethen
Drongelen
i
„s - Hertogenbosch
Oosterhout Breda
7 7
Tabel 2.2 Campings en minicampings in het LHA Naam
Plaats
Camping De Hoge Waard Camping De Mosterdpot Camping De Peereboom Camping Kurenpolder Agri-camping ‟t Hulpgat Minicamping De Geitenbrei Minicamping De Herberg Minicamping Hardeman Minicamping „t Waike
Andel Woudrichem Hank Hank Almkerk Hank Veen Wijk en Aalburg Andel
Vaste en seizoensplaatsen
Toeristische standplaatsen
53 84 3 569 7 15
60 40 10 75 15 8 5 15
c) Watersport Het LHA telt in totaal 12 jachthavens en enkele kleinere locaties. Dit komt uiteraard door de gunstige ligging van de regio aan de Bergse Maas en Boven Merwede en vlakbij het Nationaal Park De Biesbosch. In de onderstaande tabel zijn de jachthavens weergegeven. Niet alle jachthavens beschikken over gereserveerde plaatsen voor toeristisch gebruik (passantenplaatsen). Als er echter tijdelijk lege plaatsen zijn, dan mogen daar in sommige jachthavens passanten aanleggen. In de zomermaanden wordt hier regelmatig gebruik van gemaakt. In totaal zijn er ruim 1.770 vaste ligplaatsen in de regio, inclusief diverse kleinere locaties, en zo‟n 70 voor passanten gereserveerde plaatsen. Tabel 2.3 Watersportaccommodaties (jachthavens) in het LHA Naam
Plaats
Historische Haven Jachthaven De Steur Jachthaven Meeuwen Jachthaven van Oversteeg Jachthaven Vissershang Maasplas Haven Peerenboom Sleeuwijk Yachting Veense Put WSV Trident WSV Werkendam WSV Woudrichem
Woudrichem Werkendam Meeuwen / Dussen Werkendam Hank Veen Hank Sleeuwijk Veen Wijk en Aalburg Werkendam Woudrichem
Vaste ligplaatsen 12 100 40 110 400 40 20 170 150 100 500 130
Passantenplaatsen 14 5 2)
1)
35 1) 2)
10 2)
1) 1)
6
Noten: 1) beschikt niet over gereserveerde passantenplaatsen, maar passanten mogen aanleggen op een lege plaats; 2) bieden geen mogelijkheid voor passanten
2.2 Dagtoerisme Ten behoeve van de inventarisatie van het dagtoerisme in het Land van Heusden en Altena (LHA) wordt onderscheid gemaakt tussen: musea, recreatieoorden, evenementen, natuurgericht toerisme, dagarrangementen en “uit eten”.
a) Musea Het LHA telt twee musea: het Biesbosch Museum (in Werkendam) en het Cultuur- en Visserijmuseum (in Woudrichem). In maart 2010 gaat het Kevermuseum De Wolfsburcht (in Wijk en Aalburg) open. b) Recreatieoorden en zwembaden In het LHA is een recreatieoord gevestigd aan de Kurenpolder nabij Hank. Daarnaast zijn er in de regio nog vier zwembaden: in Genderen, Giessen, Sleeuwijk en Werkendam.
8
8
c) Natuurgericht toerisme Onder natuurgericht toerisme wordt verstaan: wandelen, fietsen, mountainbiking, paardrijden, skeeleren, varen, kanoën, etc. in de poldergebieden van het LHA en het Nationaal Park De Biesbosch. Het aantal bezoekers wordt door het NP De Biesbosch gemonitord.
d) Evenementen In het LHA vinden jaarlijks een groot aantal evenementen plaats. Veel evenementen zijn vooral van lokale betekenis en vallen daarom buiten dit onderzoek. De grotere evenementen hebben echter ook regionaal een bepaalde aantrekkingskracht. Deze worden in de onderstaande tabel weergegeven, voor zover ze in het afgelopen jaar 5.000 bezoekers of meer hebben getrokken. Tabel 2.4 Evenementen in het LHA Naam
Datum
Plaats
Open Havendag Giessense Markt Visserijdagen
9 mei 10-11 september driejaarlijks (niet in 2009)
Werkendam Giessen Woudrichem
f) Golfen In het LHA ligt het Golfpark Almkreek in Almkerk. Deze omvat een professionele 18 holes baan én een 14 holes baan. Daarnaast beschikt ook de Kurenpolder over een 9 holes golfpark. Van beide golfparken zijn alleen het toeristisch gebruik (greenfees) meegenomen. Het bezoek van de leden blijft in dit onderzoek buiten beschouwing. g) Dagarrangementen De VVV Altena Biesbosch is in de zomer van 2009 van start gegaan. In 2009 werden door de VVV nog geen speciale dagarrangementen aangeboden. h) Uit eten Naast de eerder genoemde dagtoeristische accommodaties in het LHA mag ook het “uit eten” niet worden vergeten. Een aantal grotere aanbieders in de regio hebben een bovenlokale betekenis. Deze staan weergegeven in de onderstaande tabel en zijn meegenomen in de berekeningen bij hoofdstuk 3. Tabel 2.6 Restaurants in het LHA Naam
Plaats
Brasserie Boven de Rivieren Pannekoekenbakker Woudrichem Restaurant-Gallerie Kruiden & Jasmijn Restaurant „t Vraagteken Restaurant Napoleon
Sleeuwijk Woudrichem Woudrichem Veen Hank
Aantal stoelen
Noot: opgenomen zijn de restaurants waar 50 procent of meer van de gasten van buiten de regio afkomstig is
9
90 240 45 160 100
3 Gebruik toeristisch aanbod in het LHA In dit hoofdstuk wordt het gebruik van het toeristisch aanbod in het Land van Heusden en Altena (LHA) in 2009 in beeld gebracht. Deze gegevens zijn nodig als input voor het berekenen van de economische betekenis van het toerisme in de regio. Aangezien dit een nulmeting is, kan er nog geen vergelijking worden gemaakt met eerdere peilingen. Wel wordt er een koppeling gelegd met de bezoekersenquête, die in de zomer van dit jaar is uitgevoerd.
3.1 Gebruik verblijfstoeristisch aanbod Het gebruik van het verblijfstoeristisch aanbod in het LHA wordt in de onderstaande tabel weergegeven. Het betreft met name het aantal overnachtingen in 2009. Deze informatie is begin 2010 opgevraagd bij de lokale aanbieders (ondernemers). Ontbrekende gegevens zijn aangevuld op basis van cijfers vanuit de toeristenbelasting en/of de gemiddelde bezettingsgraden van andere aanbieders in dezelfde categorie. Tabel 3.1 Gebruik verblijfstoeristisch aanbod in het LHA Categorie
Maatstaf
Gebruik in 2009
Hotels, pensions, bed & breakfast Campings toeristisch Campings vast Watersport passanten Watersport vast
Overnachtingen Overnachtingen Vaste plaatsen Overnachtingen Vaste ligplaatsen
totaal aantal overnachtingen (excl. vaste plaatsen)
Gebruik in 2006
5.480 115.250 678 800 1.772
121.530
Het aantal toeristische overnachtingen in 2009 bedroeg, exclusief de vaste plaatsen, ruim 121,5 duizend. De grootste categorie is de campings (95%), op ruime afstand gevolgd door de hotels en bed & breakfast (5%) en de watersport.
3.2 Gebruik dagtoeristisch aanbod In de onderstaande tabel wordt het dagtoeristisch gebruik in het LHA – het aantal bezoekers – weergegeven. De gegevens over 2009 zijn verzameld bij de lokale ondernemers, de VVV en de drie gemeenten in de regio. Voor het bepalen van het aantal bezoekers dat recreëert in de natuur is gebruik gemaakt van het Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio (2008). Hierin wordt gesproken van 680 duizend bezoekers voor het Brabantse deel van het NP De Biesbosch. Het aantal wandelaars en fietsers van buiten de regio dat het polder- en dijkengebied in het LHA bezoekt is geschat op zo‟n 1.320.000. Deze inschatting is gebaseerd op provinciale cijfers (bron: CVTO 2008-2009). Van de evenementen (met 5.000 bezoekers of meer) zijn alle bezoekers meegenomen, aangezien de organisatoren niet kunnen aangeven welk aandeel van de bezoekers van buiten de regio afkomstig is. Van de restaurants in het LHA die hebben aangegeven dat 50 procent of meer van hun gasten afkomstig zijn van buiten de regio, zijn alle gasten meegenomen. Tabel 3.2 Gebruik dagtoeristisch aanbod in het LHA Categorie
Maatstaf
Gebruik in 2009
Musea Recreatieoorden en zwembaden Evenementen Natuurgericht toerisme Golfen (greenfees) Dagarrangementen Uit eten
Bezoekers Bezoekers Bezoekers Bezoekers Bezoekers Bezoekers Bezoekers
totaal aantal bezoekers
10
Gebruik in 2006
37.200 75.000 35.000 2.000.000 4.000 115.000
2.266.200
In 2009 kwamen bijna 2,27 miljoen bezoekers naar het LHA. Het grootste deel van deze dagtoeristen kwam hier om te recreëren in de buitenlucht in en om het Nationaal Park de Biesbosch en het polder- en dijkengebied van het LHA (88%).
3.3 Bezoekersenquête Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek is de toeristisch-recreatieve bezoekersenquête die in de periode juli t/m september 2009 is gehouden. Die geeft een beeld van de meningen en opvattingen van de mensen die gebruik maken van het toeristische aanbod in het Land van Heusden en Altena, zoals hierboven geschetst. De gemiddelde bezoeker is 55 jaar en komt naar het Land van Heusden en Altena met de eigen partner (48%) of het gezin (20%). Het merendeel van de bezoekers typeert het gebied als “prachtig / erg mooi” (33%), “mooie natuur / landschap” (23%), “rustiek / rustgevend / ontspannend” (16%), “gemoedelijk / sfeervol” (13%) en “authentiek / pittoresk” (6%). Bent u alleen of met meerdere personen naar het Land van Heusden en Altena gekomen?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
Het merendeel van de ondervraagden komt naar dit gebied voor een fietstocht (31%), een dagje uit (22%) of op vakantie (19%). Van de mensen die hier deze zomer op vakantie waren, verbleef ruim de helft op een camping (52%), bijna een kwart in een jachthaven (23%) en bijna eenvijfde (18%) logeerde bij familie of vrienden. Wat is de reden voor uw bezoek aan het Land van Heusden en Altena?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
11
Het merendeel van de bezoekers kiest er doelgericht voor om naar het Land van Heusden en Altena te komen. Dagjesmensen komen vooral voor de omgeving (natuur, fietsen, varen) en de cultuur (museum, forten, vestingsteden, slot Loevestein). Vakantiegangers komen vooral naar een specifieke camping of logeren bij familie of vrienden. Zij verblijven gemiddeld zo‟n 12 vakantiedagen in dit gebied, maar er zijn ook gasten met een vaste seizoensplaats op één van de campings in de regio en die verblijven hier het gehele vakantieseizoen. Het gros van zowel de dagjesmensen als de vakantiebezoekers komt hier regelmatig. De helft van de bezoekers zegt in de afgelopen vijf jaar hier al meer dan twee keer te zijn geweest en het merendeel (88%) verwacht hier de komende jaren vaker te komen. Het merendeel van de bezoekers komt uit Noord-Brabant, Zuid-Holland, Gelderland, Rijnmond en Utrecht. Dagjesmensen die een fiets- of wandeltocht maken, komen vooral uit de directe omgeving (met name uit Gorinchem, Tilburg, Waalwijk, Dordrecht, Den Bosch en omliggende plaatsen). Vakantiegangers en mensen die een – al dan niet georganiseerde – dagtocht maken, komen van verder weg. Waar woont u?
Kop van Noord-Holland
Amsterdam
Veluwe Oost ‘s - Gravenhage ZuidHolland Dordrecht Rijnmond
Utrecht
Achterhoek
Zuidoost ZuidwestZuid-Holland Gelderland
Arnhem/ Nijmegen
Midden West NoordNoord-Brabant Brabant
Gorinchem NoordoostNoord-Brabant
Legenda Regio’s (Corop):
ZuidoostNoord-Brabant Waalwijk
minder dan 1% 1% tot 2% 2% tot 3%
Tilburg
3% tot 4,5% Den Bosch
4,5% tot 6,5% meer dan 15% Gemeenten: meer dan 3%
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
12
De helft van de bezoekers heeft géén informatie ingewonnen. Van de mensen die dat wel heeft gedaan, heeft het merendeel voorafgaand aan het bezoek naar informatie gezocht. Als belangrijkste informatiebronnen worden genoemd: familie / vrienden (34%), de VVV / ANWB (26%) en het internet (25%). Veel mensen zoeken via algemene zoekmachines zoals google. Heeft u informatie over het Land van Heusden en Altena ingewonnen?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
Het merendeel van de toeristen in het Land van Heusden en Altena bezoekt de vestingstad Woudrichem, het Nationaal Park De Biesbosch en het Biesbosch museum. Daarnaast worden ook nog locaties genoemd zoals: de forten van de Hollandse Waterlinie, de Kurenpolder, slot Loevestein en De Efteling (ook al liggen deze laatste twee attracties niet in het gebied zelf). De bezochte locaties worden door de bezoekers over het algemeen goed beoordeeld. Waar bent u gisteren en/of vandaag geweest en hoe waardeerde u dat?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
13
Hoe waardeert u de vestingstad Woudrichem?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
De vestingstad Woudrichem mag zich verheugen in een duidelijke belangstelling. Het historisch karakter van de stad wordt het beste gewaardeerd. Het aanbod aan winkels en horeca scoort duidelijk minder. In vergelijking met de andere twee vestingsteden scoort Woudrichem gemiddeld.
Brabantse Vestingsteden De Monitor Toerisme 2009 is uitgevoerd voor de gemeenten Geertruidenberg, Moerdijk en de drie gemeenten in het Land van Heusden en Altena (Aalburg, Werkendam en Woudrichem). Dit betekent dat er vanuit de drie Monitoren informatie beschikbaar is over de waardering van de vestingsteden Geertruidenberg, Willemstad en Woudrichem. De onderstaande grafiek geeft het aandeel van de ondervraagden dat diverse aspecten van de vestingsteden een goede tot zeer goede waardering geeft. Hoe waardeert u de vestingstad op de volgende aspecten?
(aandeel (zeer) goed)
Geertruidenberg
Willemstad
Woudrichem
Historisch karakter
86%
95%
93%
Aanbod toeristische attracties
36%
68%
60%
Diversiteit toeristische attracties
33%
62%
55%
Horecagelegenheden
57%
82%
55%
Veiligheidsgevoel in de stad
94%
95%
--
Bereikbaarheid van de stad
75%
91%
84%
Parkeren (parkeervoorzieningen)
75%
69%
72%
Schoon / proper
82%
97%
91%
Sfeer Markt(plein)
76%
86%
71%
Winkels
38%
24%
39%
Totaalbeeld (gemiddelde)
62%
76%
69%
Legenda: aandeel van de ondervraagden dat de aspecten een goede tot zeer goede waardering geeft: 90-99%
80-89%
70-79%
60-69%
50-59%
40-49%
30-39%
20-29%
Bron: Monitor Toerisme Geertruidenberg, Monitor Toerisme Moerdijk, Monitor Toerisme Land van Heusden en Altena
14
10-19%
Het Nationale Park De Biesbosch is een belangrijke toeristische trekker in de regio. Veel bezoekers komen speciaal hiervoor naar het Land van Heusden en Altena, vaak gecombineerd met een bezoekje aan het Biesbosch museum. Het Nationale Park wordt over het algemeen goed gewaardeerd. Met name de natuurbeleving krijgt een goede waardering van de bezoekers. Hoe waardeert u het Nationaal Park De Biesbosch?
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
Op de vraag of de bezoekers één ding kunnen noemen dat ze bijzonder goed vinden aan het Land van Heusden en Altena, wordt de mooie natuur en omgeving het meest genoemd. Op de vraag of de bezoekers één ding kunnen noemen dat ze minder goed vinden, wordt het beperkt aantal horecazaken en terrasjes langs met name de fietsroutes het meest genoemd. Daarnaast wordt ook de niet overal even goede bewegwijzering van de fietsroute en het ontbreken van rustplekken (bankjes, picknickplekken) langs diezelfde fietsroute genoemd. Noem één ding wat u bijzonder goed en één ding wat u minder goed vindt aan het LHA Bijzonder goed: Minder goed: 1. mooie natuur / omgeving / landschap 49% 1. weinig horeca / terrasjes 2. stilte / ontspanning / rust 15% 2. onduidelijke bewegwijzering 3. cultuurhistorie / museum / vesting / fort 14% 3. weinig winkels 4. fietsroutes / natuurroutes / boottochten 7% 4. bereikbaarheid (ov, pont) m.n. zondag 5. sfeer / gemoedelijk / gastvrij / gezellig 6% 5. weinig bankjes, picknickplekken
15
17% 12% 12% 11% 9%
4 Economische betekenis van toerisme voor het LHA Met behulp van de Monitor Toerisme LHA is de economische betekenis van het toerisme in de drie gemeenten in het Land van Heusden en Altena (LHA) gemeten. Aangezien dit nog een nulmeting is, kan er nog geen vergelijking worden gemaakt met eerder peilingen.
4.1 Economische betekenis per sector De toeristische activiteiten in het LHA generen in totaal ruim 23 miljoen euro aan bestedingen door bezoekers – gasten – van buiten de regio. De meeste bestedingen komen terecht bij de horeca (€ 9,4 miljoen), het vervoer (€ 4,6 miljoen) en de detailhandel (€ 4,4 miljoen). Weliswaar komen veel mensen met de (eigen) auto, maar die moeten bijvoorbeeld ook tanken en mensen op de camping moeten ook boodschappen halen. Tabel 4.1 Bestedingen en werkgelegenheid naar sectoren in het LHA Bestedingen (in euro’s) Werkgelegenheid (in fte’s) 2009 2006 2009 2006 Sectoren: Logies 2.419.654 24 Horeca 9.433.883 62 Detailhandel 4.414.713 25 Entree 2.191.144 15 Vervoer 4.580.199 11 Overig 34 Werkgelegenheid: Direct Indirect Totaal
23.039.593
171 63
234
De werkgelegenheid die met deze bestedingen gepaard gaat, komt uit op 234 fte‟s. De directe werkgelegenheid bedraagt 171 fte‟s, waarvan het merendeel in de sectoren horeca, detailhandel en logies terechtkomt. Aangezien in deze sectoren veel met seizoensarbeid en deeltijdarbeid wordt gewerkt, komt dit uit op zo‟n 300 á 325 werkzame personen. Wat zijn fte’s? Fte staat voor fulltime-equivalent. Het is een rekeneenheid waarmee de omvang van een functie of personeelssterkte wordt uitgedrukt. Eén fte is het equivalent van één volledige werkweek. Een functie van 0,6 fte bijvoorbeeld is, uitgaande van een werkweek van 36 uur, een functie van 0,6 x 36 = 21,6 uur. De afkorting fte wordt met kleine letters geschreven (en zonder punt aan het eind), omdat het geen afkorting van een naam is. Het meervoud hiervan luidt fte’s. Bron: www.onzetaal.nl van het Genootschap Onze Taal
4.2 Economische betekenis per categorie De onderstaande tabel laat zien dat de bestedingen en directe werkgelegenheid over de verschillende toeristische categorieën zijn verdeeld. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de verblijfstoeristische sector in het LHA zo‟n € 10,5 miljoen aan bestedingen genereert (46 procent van de totale bestedingen) en 84 fte‟s (49 procent van de directe werkgelegenheid) aan werk oplevert. Het dagtoerisme is het belangrijkste in het LHA. Deze zorgt voor 54 procent van de totale toeristische bestedingen, oftewel € 12,5 miljoen. Met name het natuurgericht toerisme zorgt, mede door het grote aantal dagjesmensen, voor een grote economische impuls in de regio. Met € 7,3 miljoen aan bestedingen en ongeveer 46 fte‟s aan directe werkgelegenheid is deze categorie verantwoordelijk voor 58 procent van alle bestedingen in het dagtoerisme en bijna 32 procent van de totale toeristische bestedingen. Een groot 16
deel van deze bestedingen komen onder andere terecht bij de horeca en de detailhandel. Het gaat dan met name om een kopje koffie onderweg. Tabel 4.2 Bestedingen en directe werkgelegenheid naar categorieën in het LHA Bestedingen (in euro’s) Werkgelegenheid (in fte’s) 2009 2006 2009 2006 Categorieën: Hotels, pensions en B&B 595.840 5 Campings toeristisch 3.515.125 28 Campings vast 2.171.356 18 Watersport passanten 23.200 1 Watersport vast 4.211.551 32 Musea 427.800 3 Recreatieoorden en zwembaden 564.750 4 Evenementen 862.750 6 Natuurgericht toerisme 7.300.000 46 Golf 250.720 2 Arrangementen Uit eten 3.116.500 25 Totaal
23.039.592
170
4.3 Economische betekenis in perspectief Het afgelopen jaar (2009) is economisch een moeilijk jaar geweest. Zo kromp de Nederlandse economie met 4 procent en daalde het consumentenvertrouwen. Aangezien dit pas de eerste meting is, zijn de effecten hiervan niet in beeld te brengen. De bestedingen die worden gegenereerd door het verblijfstoerisme, worden vooral ingebracht door de campings (€ 5,7 miljoen euro) en de watersport (€ 4,2 miljoen euro). De bestedingen die het dagtoerisme binnenbrengt, is vooral te danken aan het natuurtoerisme (€ 7,3 miljoen euro) en het uit gaan eten (€ 3,1 miljoen euro). Belangrijkste categorieën (in miljoenen euro’s)
© gemeente Oosterhout, taakgroep Onderzoek & Statistiek
Uit diverse onderzoeken is bekend dat het toerisme zorgt voor veel werkgelegenheid in West-Brabant. Daarom is het niet alleen van belang om inzicht te hebben in de absolute economische betekenis van het toerisme in het LHA, maar is het ook relevant om inzicht te hebben in het aandeel binnen de totale werkgelegenheid in de drie gemeenten. 17
Volgens de meest recente regionale werkgelegenheidsenquête, waren er in de drie gemeenten in het LHA in 2009 in totaal bijna 18.500 personen werkzaam. Daarvan was ruim 2.400 personen (13%) werkzaam in de horeca en de detailhandel. Het totale aandeel van de werkgelegenheid (direct én indirect) dat voortvloeit uit de toeristische bestedingen – volgens de berekeningen in paragraaf 4.1 zo‟n 300 á 325 banen – komt uit op bijna 2 procent van de totale werkgelegenheid in het LHA. Het gaat hier om werkgelegenheid dat direct te herleiden is tot het toerisme en uitsluitend wordt gegenereerd door bezoekers van buiten het LHA. Het totaal aantal mensen dat werkzaam is in o.a. de horeca, detailhandel en aanverwante branches is weliswaar hoger, maar dat komt omdat ook de eigen bevolking hiervan gebruik maakt.
18
Bijlage De economische betekenis van het toerisme – uitgedrukt in bestedingen en werkgelegenheid – wordt berekend met behulp van de Monitor Toerisme Oosterhout. Dit rekeninstrument is in 2003 speciaal voor de gemeente Oosterhout ontwikkeld door ZKA Consultants & Partners uit Breda. De taakgroep Onderzoek & Statistiek van de gemeente Oosterhout gebruikt dit instrument om op een systematische en eenduidige wijze de doorrekeningen uit te voeren. Berekenen bestedingen Om de economische betekenis te berekenen, zijn eerst de bestedingen berekend die samenhangen met de overnachtingen en bezoekersaantallen. Deze berekening vindt plaats door deze overnachtingen en bezoekersaantallen te vermenigvuldigen met de gemiddelde bestedingen per persoon, per dag, per toeristische categorie. Bij de categorieën „campings vast‟ en „watersport vast‟ hebben de bestedingen betrekking op het totaal op jaarbasis. In deze bestedingen zijn alle uitgaven van de toeristen meegenomen: zowel de bestedingen op de toeristische bedrijven zelf (bijvoorbeeld de kamerhuur in een hotel of de entree van een attractie en de verdere consumptieve uitgaven) als de bestedingen buiten deze bedrijven (bijvoorbeeld in de supermarkt, restaurant, fietshuur, openbaar vervoer, e.d.). Berekenen werkgelegenheid Zodra de bestedingen per sector bekend zijn, kan de werkgelegenheid worden berekend. Hiertoe dienen de totale bestedingen (per sector) te worden gecorrigeerd voor een tweetal effecten: Accijns: De bestedingen zijn (uiteraard) inclusief de BTW, maar aangezien die geen directe invloed heeft op de werkgelegenheid in de sector, dient hiervoor te worden gecorrigeerd. Inkoopcomponent: Het aandeel „inkoop‟ van de sector levert geen werkgelegenheid op in de desbetreffende sector, maar genereert voornamelijk werkgelegenheid bij de producenten waar de zaken worden ingekocht (bijv. levensmiddelen of brandstof). De omzet en werkgelegenheid behorende bij de inkoop wordt weergegeven in de sector „overig‟. In de onderstaande tabel zijn de gehanteerde BTW- / accijns- en inkooppercentages weergegeven. Voor de sectoren horeca, detailhandel en vervoer worden samengestelde percentages gehanteerd, omdat voor deze sectoren verschillende tarieven gelden. BTW-tarieven en inkooppercentages Sector Logies Entree Horeca Detailhandel Vervoer
BTW / Accijns (%)
Inkooppercentage
6,0% 6,0% 12,5% 15,8% 70,0%
0% 0% 30% 60% 20%
Noot: voor het bepalen van de inkooppercentages per sector is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Bedrijfschap Horeca & Catering (horeca); BETA/NOVE (vervoer); Economisch Instituut voor Midden- en Kleinbedrijf (detailhandel).
In de onderstaande tabel staan de gehanteerde arbeidscoëfficiënten. Deze zijn uitgedrukt in termen van aantal mensjaren (fte‟s) werk per 1 miljoen euro finale afzet. De directe werkgelegenheid per sector wordt berekend door de finale afzet te vermenigvuldigen met de bijbehorende arbeidscoëfficiënt. Arbeidscoëfficiënten Sector
Arbeidscoëfficiënt
Logies Entree Horeca Detailhandel Vervoer Overig
10,50 7,06 10,50 16,46 5,15 6,28
Noot: De arbeidscoëfficiënten (werkgelegenheid per 1 mlj. euro finale afzet) zijn afkomstig van de Nationale rekeningen 2008 (CBS)
19
Na het vaststellen van de directe werkgelegenheid, kan de indirecte werkgelegenheid worden bepaald. Deze is met name het gevolg van toeleveranciers en dienstverleners die nodig zijn om de afzet in de diverse sectoren te kunnen realiseren. De indirecte werkgelegenheid is met behulp van een multiplier bepaald die 1,37 bedraagt. Dit betekent dat 1 fte directe werkgelegenheid 0,37 fte aan indirecte werkgelegenheid oplevert.
Bezoekersenquête Een van de onderdelen van de Monitor Toerisme LHA is de “Toeristisch-recreatieve bezoekersenquête”. Hiertoe zijn in de maanden juli t/m september 2009 bezoekers op locatie ondervraagd door studenten van het studentenuitzendbureau Work-on uit Tilburg. Het streven was om in het LHA in totaal 1.200 toeristen te enquêteren, verdeeld over 14 verschillende door de drie gemeenten aangedragen locaties in de vorm van een quotasteekproef. Dit houdt in dat er, per locatie, een van te voren afgesproken aantal mensen wordt ondervraagd. Uiteindelijk is het gelukt om bijna 800 toeristen te ondervragen; alleen bij Recreatieoord Kurenpolder zijn de studenten herhaaldelijk weggestuurd door de beheerder van het vakantiepark, waardoor de respons op die locatie aanzienlijk lager was dan eigenlijk gewenst. Dit heeft verder weinig invloed op het beeld van de regio door de ogen van de toerist. Enquêtelocaties Drongelen (aankomst pont vanuit Waalwijk) Veen (aankomst pont vanuit Aalst) Wijk en Aalburg (monument oude Baileybrug) Genderen (Melk-drive) Wijk en Aalburg (café D‟n Dijk) Biesboschmuseum Fort Altena Recreatieoord Kurenpolder Pontje Steur Vesting Woudrichem Stadshaven Woudrichem Veerhoofd Woudrichem Almkerk (Theetuin) Giessen (kruising Provincialeweg en Hoge Maasdijk)
20
Afgenomen
Aandeel
102 28 24 29 5 107 36 10 123 73 64 108 47 10
13% 4% 3% 4% 1% 14% 5% 1% 16% 10% 8% 14% 6% 1%
