Psychosociale gezondheid
Genotmiddelen
Voeding, bewegen en gewicht
Seksueel gedrag
Samenvatting en aanbevelingen
Monitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik
Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland voor de derde keer een monitor onder jongeren van 12-24 jaar uitgevoerd. Eerst is een grote groep jongeren benaderd om via internet de vragenlijst in te vullen. Daarna is een steekproef van de non-respondenten aangeschreven met een schriftelijke vragenlijst. Ruim 3600 jongeren hebben de vragenlijst uiteindelijk ingevuld. De resultaten geven inzicht in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio IJsselland en zullen gebruikt worden om het regionaal en lokaal gezondheids- en jeugdbeleid te onderbouwen. Onlangs is het landelijke onderzoek ‘seks onder je 25e II’ afgerond en zijn de belangrijkste conclusies hiervan gepresenteerd. Een aantal onderdelen hiervan zijn in deze factsheet beschreven. Verder zijn ook de cijfers uit de soa-registraties van de GGD en huisartsen/specialisten meegenomen bij het maken van deze factsheet.
Factsheet seksueel gedrag 2011 Regio IJsselland/Staphorst
Seksueel gedrag Veel jongeren hebben tussen hun 12e en 24e jaar hun eer-
Leeftijd waarop jongeren voor het eerst met iemand naar
ste seksuele ervaringen: zoenen, een liefdesrelatie, voor
bed gaan (%)
het eerst met iemand naar bed gaan. Het is belangrijk dat jongeren dit veilig en vrijwillig doen. Condoomgebruik
12 jaar
beschermt behalve tegen ongewenste zwangerschap ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Welke
12 t/m 13 jaar
redenen hebben jongeren om toch geen condooms te gebruiken? En weten jongeren wat ‘loverboys’ zijn?
4 2 18
14 t/m 15 jaar
27 46
16 t/m 17 jaar
46
Vaste relaties Van de ondervraagde jongeren geeft 32% aan een vaste
32
> 18 jaar
25
relatie / liefdesrelatie te hebben. Meer meisjes (37%) dan 0
jongens (27%) hebben een vaste relatie. Bijna de helft
5
10 15 20 25 30 35 40 45 50
(48%) van de jongeren van 16 t/m 23 jaar heeft een vaste
jongen
meisje
relatie. Van de 12 t/m 15 jarigen is dit ruim 8%. Van de jongeren die op het MBO of HBO zitten heeft ongeveer een kwart een vaste relatie (23% en 27%).
Hoeveel jongeren hebben geslachtsgemeenschap (gehad) (%)
Starten met seks Jongeren die wel eens met iemand naar bed zijn geweest,
60
jongens
40
waren de eerste keer gemiddeld 16,6 jaar oud. Meisjes en jongens zijn ongeveer even oud (16,5 vs. 16,8 jaar) als ze
58
meisjes
42
voor de eerste keer met iemand naar bed gaan. Landelijk gezien ligt de gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor
97
12 t/m 15 jaar
3
de eerste keer geslachtsgemeenschap hebben rond de 17 jaar (16,7) wat dus overeenkomt met het regionale gemid-
56
16 t/m 19 jaar
44
delde. Er zijn nauwelijks jongeren die jonger dan 12 waren toen ze voor het eerst met iemand naar bed gingen
25
20 t/m 23 jaar
75
(<1%). 0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
nooit
1 of meer keer
De volgende onderdelen gaan over die jongeren die
Andere voorbehoedsmiddelen
een of meerdere keren geslachtsgemeenschap hebben
Naast het condoom werd ook de pil veel gebruikt (78%) bij
gehad.
de laatste keer dat jongeren geslachtsgemeenschap hadden. Slechts 6% gebruikte andere voorbehoedsmiddelen
Aantal sekspartners
dan het condoom of de pil. Uit landelijk onderzoek komt
Bijna 40% van de jongeren die met iemand naar bed is ge-
naar voren dat 78% van de jongens en 81% van de meisjes
weest, is tot nu toe met 1 persoon naar bed geweest. Van-
bij de geslachtsgemeenschap met de laatste partner altijd
zelfsprekend zijn oudere jongeren wat vaker met verschil-
een bepaald voorbehoedsmiddel gebruikten om zwanger-
lende personen naar bed geweest. Hoewel meisjes over
schap te voorkomen. Dit hoge percentage komt overeen
het algemeen vaker met iemand naar bed zijn geweest
met de cijfers uit de jongerenmonitor. Ondanks het hoge
dan jongens, zijn er meer jongens dan meisjes die 5 of
gebruik van anticonceptiemiddelen, is het gebruik van de
meer sekspartners hebben gehad (26% vs. 13%). Jongeren
morning-after pil landelijk gezien behoorlijk hoog. Van de
op het HBO/Universiteit zijn vaker met 5 of meer verschil-
meisjes die seksueel actief zijn, heeft 12% het afgelopen
lende personen naar bed geweest dan hun leeftijdsgeno-
jaar een morning-after pil gebruikt.
ten op het MBO (21% vs 16%). Van de niet schoolgaande jongeren geeft 23% aan met 5 of meer verschillende seks-
Gebruikte voorbehoedsmiddelen bij laatste keer
partners naar bed te zijn geweest.
geslachtsgemeenschap (%) 28
jongens
84
Condooms De meeste jongeren gebruikten altijd (34%) of meestal
22
meisjes
87
(28%) een condoom. Zeventien procent deed dat ‘soms’, 20% (vrijwel) nooit. Op de vraag “gebruikte je de laatste keer dat je met iemand naar bed ging een condoom”,
35
12 t/m 15 jaar
69
antwoordt 30% ja, 65% nee en 5% weet het niet meer. Jongens geven vaker aan altijd een condoom te gebrui-
25
16 t/m 23 jaar
86
ken (36%) en de laatste keer een condoom te hebben gebruikt (28%) dan meisjes (31% en 21%). Jongeren die op
25
Totaal
85
het MBO zitten geven vaker aan dat ze de laatste keer een condoom hebben gebruikt dan hun leeftijdgenoten op het HBO/Universiteit (30% en 18%).
condooms gebruikt
Condoomgebruik meisjes en jongens (%) meisjes
jongens
9%
9%
15%
11%
31%
36%
15% 19% 26%
ja, altijd
meestal
29%
soms
vrijwel nooit
0
nooit
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
ander voorbehoedsmiddel of pil gebruikt
Redenen om geen condoom te gebruiken
Seksueel overdraagbare aandoeningen (Soa)
Als reden om geen condoom te gebruiken, geven de mees-
Een klein deel van de jongeren (ruim 2%) weet dat hij /
te jongeren aan dat ook de pil of een ander voorbehoeds-
zij wel eens een seksueel overdraagbare aandoening (soa),
middel werd gebruikt (44%), dat ze een vaste relatie heb-
zoals chlamydia of gonorroe heeft gehad. Van de jonge-
ben (40%) en dat ze elkaar vertrouwden (28%). Er zijn ook
ren van 12 t/m 15 jaar heeft een enkeling weleens een soa
jongeren die geen condoom gebruikten omdat ze vrijen
gehad. Van de 16 t/m 23 jarigen heeft 3% een keer een
met condoom niet zo lekker vinden (18%), omdat ze geen
soa gehad. Verder is er een klein verschil tussen jongens en
condoom bij zich hadden (8%), die een condoom gebrui-
meisjes: 1% van de jongens en ongeveer 4% van de meisjes
ken lastig of moeilijk vinden (7%), die teveel gedronken
heeft een soa gehad.
hadden (5%) of die niet durfden te zeggen dat ze een con-
Soa consulten
doom wilden gebruiken (1%).
Als jongeren zich willen testen op een soa kunnen ze teReden om geen condoom te gebruiken (%)
recht bij zowel de GGD als de huisarts. Jongeren behoren tot de risicogroep en komen daarom in aanmerking voor
7
teveel gedronken
een gratis consult bij de GGD.
4
Het aantal soa consulten bij de GGD stabiliseert, maar er 27
vertrouwen
worden wel meer soa gevonden tijdens zo’n consult. In
28
plaats van het uitvoeren van zoveel mogelijk consulten 43
ander voorbehoedsmiddel
45 34
vaste verkering
geen condoom bij zich
44 10
cogroepen. Chlamydia blijft de meest voorkomende soa in Nederland, maar de laatste jaren zien we een stijging in het percentage gonorroe onder vooral vrouwen en bij mannen die seks hebben met andere mannen.
6 0
verschoof de aandacht naar het (beter) bereiken van risi-
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
jongen
meisje
Vaste relatie, seks en condoomgebruik Jongeren met een vaste relatie hebben vaker geslachtsgemeenschap gehad dan jongeren zonder vaste relatie (76% vs. 19%). Jongeren zonder vaste relatie geven vaker aan altijd een condoom te gebruiken dan jongeren met een vaste relatie (47% vs. 29%), en hebben vaker de laatste keer een condoom gebruikt (33% vs. 20%).
Soa gevonden door GGD of huisartsen/specialisten
regio IJsselland*
Totaal aantal consulten
Chlamydia positief**
Gonorroe positief**
960 GGD IJsselland
172 (18%)
22 (2%)
Huisartsen 2935 regio IJsselland
443 (15%)
53 (2%)
* voor deze cijfers is gebruik gemaakt van de gegevens van GGD IJsselland en de laboratoria in Zwolle, Deventer en Hardenberg ** dit is het vindpercentage en is gebaseerd op het totaal aantal consulten.
Sense De GGD heeft het sense spreekuur, bedoeld voor jongeren tot en met 24 jaar, die vragen hebben over seks. Landelijk werden er in 2011 meer dan 15.500 Sense consulten uitgevoerd, een stijging van 19% ten opzichte van 2010. Ook in regio IJsselland is het aantal consulten de laatste jaren toegenomen. De hulpvraag van meisjes tijdens een consult bij GGD IJsselland ging met name over anticonceptie, gevolgd door soa. Bij jongens stonden de soa-vragen op nummer 1 gevolgd door vragen over seksualiteit.
Ongewenste seksuele ervaringen
Relatie ongewenste seksuele ervaringen en (psychische)
Onder een ongewenste seksuele ervaring vallen alle seksu-
gezondheid (%)
ele handelingen, zoals zoenen, intiem betast worden tot met iemand naar bed gaan zonder dat diegene het wil.
71
jongeren met ongewenste seksuele ervaringen
16
Ruim 4% van de jongens heeft wel eens tegen zijn zin een seksuele ervaring gehad, 2% geeft aan dat hij deze vraag niet wil beantwoorden. Van de meisjes rapporteert 11% ongewenste seksuele ervaringen en ruim 3% wil deze vraag niet beantwoorden. Jongeren die een ongewenste seksuele ervaring hebben, geven vaker aan emotionele problemen te hebben en ervaren hun gezondheid als minder goed dan jongeren zonder deze ervaring.
Loverboys Een grote meerderheid van de meisjes (98%) en jongens (90%) heeft wel eens van loverboys gehoord. Jongens hebben in het algemeen minder vaak van loverboys gehoord dan meisjes, dit geldt voor vrijwel alle opleidingscategorieën. Van alle jongeren kent ruim 4% één of meerdere meisjes die met een loverboy omgaan. Deze jongeren zitten vooral op het MBO of zijn niet-schoolgaand.
jongeren zonder ongewenste seksuele ervaringen
85 6 0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
goede gezondheid
jongeren met emotionele problemen
Trend
Seks en condoomgebruik
Trends in seksueel gedrag
Het percentage jongeren dat een vaste relatie heeft, is in de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven, met daarin wel een uitschieter in 2007. In 2011 gaf 36% van de jonge-
16,6 16,4
startleeftijd geslachtsgemeenschap
ren aan weleens (1 of meer keer) geslachtsgemeenschap te hebben gehad. Vanaf 1998 is er een lichte stijging te zien
36
geslachtsgemeenschap gehad
42 35
wat betreft dit percentage tot 42% in 2007 en nu is er weer sprake van een lichte daling. Er zijn in 2011 meer jongeren die aangeven altijd of meestal een condoom te gebruiken
30 62 62
altijd/meestal een condoom 53
dan in 2003 en 1998, maar ten opzichte van 2007 is dit percentage gelijk gebleven.
Loverboys In 2003 gaf slechts 73% van de jongeren aan weleens gehoord te hebben van loverboys, dat percentage is de afgelopen jaren gestegen naar ruim 90%. Sinds 2007 is dit percentage vrijwel gelijk gebleven (94% vs. 92%). Er is wel een verschil te zien tussen jongens en meisjes wat betreft de bekendheid van het begrip loverboys. Het percentage jongens dat weleens van loverboys heeft gehoord is gestegen van 82% in 2007 tot 90% in 2011. Terwijl het percentage meisjes nauwelijks gestegen is (96% in 2007 vs 98% in 2011). Het percentage jongeren dat in 2011 heeft aangegeven dat ze meisjes kennen die met loverboys omgaan is sinds 2003 en 2007 nauwelijks veranderd (nog steeds ongeveer 5%). In 1998 is niet gevraagd naar loverboys.
49 0
10
20
30 2011
40 2007
50
60
2003
70 1998
Gemeente Staphorst
Seksueel gedrag onder jongeren van 12 t/m 23 jaar in de gemeente Staphorst
gemeente
gemeente
Regio IJsselland
Staphorst 2007 (%)
Staphorst 2011 (%)
2011 (%)
Jongens
26
25
27
Meisjes
51
36
37
Totaal
39
31
32
Jongens
28
37
40
Meisjes
46
37
42
Totaal
38
37
41
Jongens
54
47
66
Meisjes
50
49
57
Totaal
51
48
61
Jongens
58
83
80
Meisjes
65
97
87
Totaal
62
90
84
Jongens
77
93
90
Meisjes
94
98
98
Totaal
87
95
94
Heeft een vaste relatie
Heeft geslachtsgemeenschap gehad
Gebruikt altijd/meestal een condoom
Gebruikt ander voorbehoedmiddel
Heeft gehoord van loverboys
In 2007 hadden meer meisjes in Staphorst een vaste relatie
gedaald sinds 2007. Vergeleken met de regio gebruiken
dan in 2011. Het aantal jongens in Staphorst dat aangeeft
zowel minder jongens als meisjes in Staphorst een con-
een vaste relatie te hebben, ligt gelijk aan de regio.
doom. Het percentage jongeren dat een ander voorbehoedsmiddel (met name de anticonceptiepil) gebruikt, ligt
Bijna 40% van de jongeren heeft geslachtsgemeenschap
zowel in de regio als in de gemeente Staphorst erg hoog,
gehad.
namelijk 84% versus 90%. Dit laatste percentage is hoger
Het aantal jongeren dat met iemand naar bed is geweest,
dan in 2007.
is ongeveer gelijk gebleven als in 2007. Het aantal meisjes in Staphorst dat met iemand naar bed is geweest, is ge-
Bijna alle meisjes in Staphorst hebben, net als in 2007, wel
daald van 46% in 2007 naar 37% in 2011. Bij de jongens
eens gehoord van loverboys. Jongens weten vaker niet
is er juist sprake van een stijging sinds 2007 (28% in 2007
wat loverboys zijn dan meisjes. Ruim 2% van alle jongeren
en 37% in 2011).
in Staphorst kent één of meerdere meisjes die met loverboys omgaan.
De meeste jongeren waren tussen de 16 en 17 jaar oud toen ze voor het eerst met iemand naar bed gingen. Vrijwel alle jongeren waren ouder dan 14 jaar tijdens de eerste keer geslachtsgemeenschap. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren in Staphorst voor het eerst met iemand naar bed gingen is 16,4 jaar. Dit gemiddelde is gedaald sinds 2007, toen was de gemiddelde leeftijd 17 jaar Bijna de helft van de jongens in Staphorst gebruikt een condoom als voorbehoedsmiddel. Dit percentage is
Seksueel gedrag onder jongeren in Staphorst (%) 38
heeft geslachtsgemeenschap gehad
37 51
gebruikt altijd/meestal een condoom
48 0
10
20
30
40
50
60 2007
70
80
2011
In deze factsheet is rekening gehouden met verschillen in
De gemeentelijke cijfers worden per thema toegevoegd
gemeentegrootte, leeftijd, geslacht en responspercentage
aan de factsheets. De factsheets worden op de website
per gemeente.
van de GGD geplaatst.
Factsheets die verschijnen zijn: • Alcoholgebruik • Psychosociale gezondheid • Genotmiddelen • Voeding, bewegen en gewicht • Seksueel gedrag • Samenvatting en aanbevelingen
GGD IJsselland Kennis- en Expertise Centrum Postbus 1453 8001 BL Zwolle T. 038 428 16 24 E.
[email protected]
Colofon
I. www.ggdijsselland.nl
