Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009

NALEVING L E E FT I J D S G R E N Z E N 16 E N 18 J A A R D R A N K - E N H O R E C AW E T : TW E E J A A R L I J K S E M E T I N G E N 19 9 9 - 2 0 0 9

Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009 B. Bieleman A. Kruize C. Zimmerman

Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009 N A L E V I N G L E E FT I J D S G R E N Z E N 16 E N 18 J A A R D R A N K- E N H O R E C AW E T : TW E E J A A R L I J K S E M E T I N G E N 19 9 9 - 2 0 0 9

Juni 2010

I N T R AVA L Groningen-Rotterdam

COLOFON © St. INTRAVAL Postadres: Postbus 1781 9701 BT Groningen E-mail [email protected] Kantoor Groningen: St. Jansstraat 2C Telefoon 050 - 313 40 52 Fax 050 - 312 75 26

Kantoor Rotterdam: Goudsesingel 68 Telefoon 010 - 425 92 12 Fax 010 - 476 83 76

Juni 2010 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Tekst: Opmaak: Druk: Omslag: Opdrachtgever:

drs. B. Bieleman, drs. A. Kruize, C. Zimmerman MSc. C. Zimmerman MSc. Copy-Copy E. Cusiel Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)

ISBN: ISSN:

978 90 8874 093 0 1874-1673

INHOUDSOPGAVE

Pagina Samenvatting en conclusies

I

Hoofdstuk 1

Inleiding 1.1 Achtergrond 1.2 Probleemstelling 1.3 Opzet onderzoek 1.4 Analyse 1.5 Indeling rapport

1 1 4 4 7 8

Hoofdstuk 2

Drinkgedrag 2.1 Prevalentie alcoholgebruik 2.2 Indrinken 2.3 Bezoeken keet 2.4 Krijgen van alcohol via anderen 2.5 Uitgaan

9 9 12 13 14 16

Hoofdstuk 3

Kopen 3.1 Zwak-alcoholhoudende dranken 3.2 Sterke drank 3.3 Koopindex 3.4 Identiteitsbewijs 3.5 Kooptactieken

19 19 23 26 27 30

Hoofdstuk 4

Verkopen 4.1 Kennis leeftijdsgrenzen 4.2 Leeftijden klanten 4.3 Controle

33 33 34 37

Geraadpleegde literatuur

47

Bijlage 1

Wegingstabel jongeren

51

Bijlage 2

Stroomschema’s jongeren

53

Bijlage 3

Tabellen jongeren

61

Bijlage 4

Tabellen alcoholverstrekkers

93

SAMENVATTING EN CONCLUSIES

In

deze samenvatting worden de belangrijkste resultaten weergegeven van de Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009. De monitor wordt in opdracht van de Voedsel en Waren Autoriteit en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vanaf 1999 tweejaarlijks uitgevoerd door onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL. Per meting worden ruim 3.000 jongeren en zo'n 400 ondernemers ondervraagd. In deze samenvatting worden significante verschillen besproken tussen de meting van 2009 en de meting van 2007. Tevens wordt een vergelijking gemaakt met het eerste jaar waarin de desbetreffende vraag is gesteld. Alcoholgebruik onder jongeren Het percentage geënquêteerde jongeren in 2009 dat zegt wel eens alcohol te drinken is 59% (figuur 1). In 2007 lag dit percentage op 63%. Deze daling doet zich voornamelijk bij de 13-jarigen en 14/15-jarigen voor. Ten opzichte van de beginmeting in 2003 gaat het om een daling van 19 procentpunt. Deze daling is bij alle leeftijdscategorieën geconstateerd. Het drinken van alcohol in de afgelopen vier weken is in 2009 vergeleken met 2007 nauwelijks veranderd. Van de jongeren die hebben aangegeven wel eens alcohol te drinken geeft 60% in 2009 aan wel eens alcoholhoudende dranken te hebben geconsumeerd in de vier weken voorafgaande aan het onderzoek, in 2007 geldt dit voor 63%. Er is wel een daling geconstateerd bij de 13-jarigen en de 14/15-jarigen ten opzichte van 2007. Tijdens de beginmeting van 2003 lag het totale percentage op 68%. Hierbij is ook sprake van een daling onder de twee jongste leeftijdscategorieën. Bij de maandelijks drinkende jongeren is het percentage dat in de afgelopen vier weken vijf of meer drankjes heeft geconsumeerd bij één gelegenheid in 2009 (59%) daarentegen gestegen ten opzichte van de beginmeting in 2003 (50%). Figuur 1 Jongeren die wel eens alcohol hebben gedronken, in % Ooit wel eens

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

94 83 78 56

91 80 73

Afgelopen vier weken

89 69 63

52 37

2003

2005

2007

90 61 59

24

2009

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

13-jarigen 82 68 46

81

80

79

63 62

63 58

60

14/15-jarigen 16/17-jarigen

47 37

38

Totaal

23

2003

2005

2007

2009

Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2003.

Indrinken In 2009 drinkt meer dan de helft (56%) van de jongeren die wel eens alcohol consumeren, wel eens in. In 2007 ligt dit percentage ongeveer op hetzelfde niveau (54%). Het aantal indrinkers lag in de eerste meting in 2005 lager, namelijk op 50%. De toename van het

Samenvatting en conclusies

I

indrinken sinds 2005 wordt voornamelijk veroorzaakt door de 13-jarigen: in 2009 geeft meer dan de helft (53%) aan wel eens in te drinken, terwijl dit in 2005 voor een kwart (26%) van de 13-jarigen gold. In 2009 drinken de 14/15-jarigen minder vaak in (45%) dan de 13-jarigen (53%) en de 16/17-jarigen (59%). Onder de 16/17-jarigen drinken jongens vaker in dan meisjes. De jongeren die indrinken doen dit voornamelijk thuis of bij vrienden. Hokken en keten Zowel in 2009 als tijdens de vorige meting in 2007 en de beginmeting in 2005 geeft een tiende van alle jongeren aan wel eens een zogenoemde keet bij hen in de buurt te bezoeken. De twee oudste leeftijdscategorieën doen dit vaker dan de 13-jarigen. In 2009 hebben zich ten opzichte van 2007 nauwelijks veranderingen voorgedaan. De 13-jarigen bezoeken in 2009 ten opzichte van de beginmeting in 2005 minder vaak een keet (5% in 2009 en 8% in 2005). Het drinken van alcohol in een keet komt vaker voor bij de twee oudste leeftijdscategorieën. In 2009 geeft 63% van de 14/15-jarigen aan wel eens alcohol te drinken tijdens een bezoek aan een keet. Bij de 16/17-jarigen ligt dit percentage op 89%, bij de 13-jarigen ligt dit percentage veel lager (41%). Ten opzichte van 2007 is er weinig verandering in het percentage 13-jarigen die alcohol drinken, maar de resultaten laten wel een stijging zien ten opzichte van de beginmeting in 2005. In 2009 geeft 41% van de 13jarigen aan wel eens alcohol te drinken tijdens een bezoek aan een keet, in 2005 was dit 26%. Het gemiddelde aantal glazen alcoholhoudende dranken tijdens een bezoek aan een keet wordt gedronken is in 2009 ten opzichte van 2007 nauwelijks veranderd (5,5 glazen in 2009en 5,6 glazen in 2007). Bij de 16/17-jarigen is er sprake van een stijging ten opzichte van de eerste meting in 2005 (6,8 glazen in 2009 en 5,3 glazen in 2007). Alcohol drinken tijdens uitgaan Uit figuur 2 blijkt dat de twee jongste leeftijdscategorieën in 2009 minder vaak aangeven alcohol te drinken tijdens het uitgaan dan in 2007 en de beginjaren 1999/2001. Het percentage 16/17-jarigen dat zegt tijdens het uitgaan wel eens alcohol te drinken is in 2009 op hetzelfde niveau gebleven als de vorige meting in 2007 en de beginmeting in 1999. Figuur 2 Jongeren die wel eens alcohol drinken tijdens het uitgaan, in % 100 80 60

87 67

40

91 74

89

87

64

62 50

39

20

18

19

0 1999

2001

87

2003

2005

87

42

13-jarigen 14/15-jarigen 16/17-jarigen

11 2007

6 2009

Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2001 aan 13-jarigen en in 1999 aan 14/15-jarigen en 16/17-jarigen.

Krijgen van alcohol via anderen In 2009 geeft ruim de helft (55%) van de jongeren aan wel eens alcoholhoudende dranken van anderen te krijgen (figuur 3). Ten opzichte van 2007 (50%) is dit totale percentage toegenomen. Vergeleken met de beginmeting in 2003 is er echter sprake van een daling (55% in 2009 en 76% in 2003). Deze daling doet zich voor onder alle leeftijdscategorieën. De trend die zich bij voorgaande metingen al aftekende, waarbij jongeren steeds vaker alcoholhoudende dranken van (oudere) vrienden krijgen en minder vaak van hun ouders, heeft zich in 2009 verder voortgezet. II

INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009

Figuur 3 Jongeren die wel eens alcoholhoudende dranken van anderen krijgen, in % 100 80 78 76 68

80 60

13-jarigen

74 66 65

61 55 53

59 50 48

52

40

14/15-jarigen 16/17-jarigen

37

36

Totaal

20 0 2003

2005

2007

2009


Alcohol kopen In deze paragraaf wordt ingegaan op de belangrijkste conclusies met betrekking tot de bestelpoging, opmerkingen van de alcoholverstrekkers, slaagkans en koopindex. Bestelpoging Het aantal bestelpogingen van zwak-alcoholhoudende dranken in de afgelopen maand door jongeren beneden de 16 jaar, ligt bij alle sectoren in 2009 op hetzelfde niveau als in 2007. Het percentage ligt in 2009 lager dan tijdens de beginmeting in 2001 (figuur 4). In 2009 gaf 1% van de jongeren aan zwak-alcoholhoudende drank te hebben gekocht bij een slijterij, terwijl dit percentage in 2001 nog op 4% lag. Bij de horeca en levensmiddelenzaken is het aantal bestelpogingen in 2009 meer dan gehalveerd ten opzichte van de beginmeting in 2001 (respectievelijk 3% en 5% in 2009 en 13% en 14% in 2001). Figuur 4

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand wel eens zwak-alcoholhoudende heeft gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of in een horecagelegenheid, in %

13-jarigen

14-/15-jarigen

Totaal

Horeca 30

30

30

Slijterij

25 20

20

10

10

20

18

13

0

6 4 2 2001

4 12 2003

0

14 12

9 5

21 21 10 1 2005 2007 2009

20

19

5

3

2

11 9 2

Levensmidd elenzaak

14 13 8 5 1

1999 2001 2003 2005 2007 2009

10 9

10 4 0 2001

77

5

2

1

1

5 3 1

2003

2005

2007

2009

Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2001 aan 13-jarigen en in 1999 aan 14/15 jarigen.

Samenvatting en conclusies

III

Het bestellen van sterke drank in horecagelegenheden laat hetzelfde beeld zien. In 2009 heeft 21% van de jongeren de drank zelf besteld bij een horecagelegenheid, terwijl dit in 2007 en 2001 met respectievelijk 49% en 58% hoger was. Bij het kopen van sterke drank in slijterijen is er in 2009 sprake van een daling bij de 16/17-jarigen ten opzichte van de beginmeting in 2001. In 2009 geeft 3% van de 16/17-jarigen aan wel eens sterke drank te kopen bij een slijterij, terwijl in 2001 dit percentage nog lag op 8%. Opmerkingen van de alcoholverstrekker Het merendeel van de jongeren die een bestelpoging doet blijkt nog steeds alcoholhoudende dranken te kunnen kopen zonder dat de alcoholverstrekker opmerkingen maakt. In 2009 is ongeveer een tiende van de jongeren gevraagd hun ID-bewijs te tonen, terwijl eveneens ongeveer een tiende is gevraagd naar hun leeftijd. Ongeveer 5% kreeg te horen dat ze te jong zijn. De overige jongeren hebben de alcoholhoudende dranken meegekregen zonder opmerkingen of vragen. In 2009 hebben zich vergeleken met 2007 weinig veranderingen voorgedaan. Voor de 14/15-jarigen lijkt het in 2009 wat moeilijker te worden om zwakalcoholhoudende dranken te kunnen kopen vergeleken met de beginmeting in 1999. Bij horecagelegenheden en levensmiddelenzaken is het percentage 14/15-jarigen dat aangeeft opmerkingen van de verkoper te krijgen respectievelijk 15% en 33% in 2009 ten opzichte van 6% en 8% in 1999. Ook bij het kopen van sterke drank geeft slechts een beperkt deel van de jongeren aan dat de verkoper opmerkingen heeft gemaakt over met name de leeftijd van de koper. In 2009 zegt 19% van de 14/15-jarigen dat barkeepers opmerkingen hebben gemaakt. Bij slijterijen maakt volgens deze leeftijdscategorie meer dan de helft (52%) van de verkopers opmerkingen over de leeftijd. Onder de 16/17-jarigen noemt 8% van de jongeren dat barkeepers opmerkingen hebben gemaakt. Het maken van opmerkingen door verkopers van slijterijen wordt in 2009 door 32% van de 16/17-jarigen aangegeven. Deze percentages zijn vergeleken met de meting in 2007 en de beginmeting in 1999 nauwelijks veranderd. Slaagkans De slaagkans, oftewel de kans dat een jongere onder 16 jaar er in slaagt om zwakalcoholhoudende drank te kopen en een jongere onder 18 jaar sterk drank, is onverminderd hoog (figuur 5). Dit geldt voor alle categorieën leeftijden en alle soorten ondernemingen, zowel voor zwak-alcoholhoudende als voor sterke drank. In 2009 is ten opzichte van de meting in 2007 en de beginmeting in 2001 de slaagkans rond hetzelfde niveau gebleven. Figuur 5

Percentage jongeren onder de 16 of 18 jaar dat er in slaagt zwak-alcoholhoudende dranken of sterke drank te kopen

Zwak-alcoholhoudende dranken 100 94 91

90

98 93 90

94 94

96 91

85

Sterke drank 96 95

100

87

90

80

97 94

96 93

98 93

98 94

98 93 Horeca

80

70

Slijterij

70

68

60

Levensmidd elenzaak

60

50

50 2001

2003

2005

2007

2009

2001

2003

2005

2007

2009


IV


Koopindex De koopindex is een samenvoeging van de bestelpoging en de slaagkans. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt naar het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken of sterke drank. In 2009 hebben zich ten opzichte van de meting in 2007 weinig veranderingen voorgedaan. Wel blijkt er in 2009 sprake te zijn van een dalende trend ten opzichte van de beginmeting in 2001 in het percentage jongeren dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt (figuur 6). Figuur 6 Koopindex, in %

40 Horeca

32

30

23

20

Slijterij

23

20

17 11 9

10

13 6

78

13 7 5

0 2001

2003

2005

2007

13 9 43

Levensmid delenzaak Totaal

2009


In 2009 ligt de koopindex op 13%, terwijl die in het beginjaar 2001 nog op 32% lag, hetgeen vooral komt doordat jongeren minder bestelpogingen doen. Wellicht doen jongeren door de toenemende aandacht voor alcoholmisbruik en de controle op de leeftijdsgrenzen door de alcoholverstrekkers, minder pogingen om alcoholhoudende dranken te bestellen c.q. te kopen. De slaagkans voor de jongeren die het nog steeds blijven proberen blijft echter onverminderd hoog. Ook bij afzonderlijke soorten alcoholverstrekkers blijkt er in 2009 sprake te zijn van een dalende trend ten opzichte van 2001. Zo slaagt in 2009 9% van de jongeren erin alcoholhoudende dranken te bestellen en te krijgen tijdens het uitgaan, in het beginjaar 2001 ging het om 23%. Bij slijterijen slaagt in 2009 4% en in 2001 9% van de jongeren, bij levensmiddelenzaken liggen deze percentages op 3% in 2009 en 11% in 2001. Bij horecagelegenheden is in 2009 ten opzichte van de vorige meting in 2007 echter een stijging te constateren in het percentage jongeren dat alcoholhoudende dranken probeert te kopen en hier vervolgens ook in slaagt (9% in 2009 en 7% in 2007). Alcohol verkopen In deze laatste paragraaf wordt de naleving van de leeftijdsgrenzen besproken. Hierbij wordt stilgestaan bij de moeilijkheden die alcoholverstrekkers ervaring bij het handhaven van deze leeftijdsgrenzen. Controle leeftijdsgrenzen Figuur 7 laat zien dat de meerderheid van de alcoholverstrekkers zich, naar eigen zeggen, bij de verkoop van alcoholhoudende dranken altijd aan de gestelde leeftijdsgrenzen houdt. In 2009 geeft 93% van de horecagelegenheden, 99% van de slijterijen en 100% van de levensmiddelenzaken aan zich te houden aan de gestelde leeftijdsgrenzen. Ten opzichte van de vorige meting in 2007 doen zich weinig veranderingen voor. In de beginmeting 1999 lagen de percentages beduidend lager. Toen gaf 63% van de horecagelegenheden en 65% van zowel de slijterijen als levensmiddelenzaken aan de gestelde leeftijdsgrenzen te handhaven. Samenvatting en conclusies

V

Figuur 7 Alcoholverstrekkers die zeggen zich altijd aan de leeftijdsgrenzen te houden, in % 100 90

99 96

98 97 96

94 91

100 99 93

Horeca

86

80

76

Slijterij

60 59

Levensmid delenzaak

70 65 63

60 50

1999

2001

2003

2005

2007

2009


De alcoholverstrekkers controleren in 2009 in toenemende mate door te vragen naar het identiteitsbewijs. Ten opzichte van de vorige meting in 2007 wordt er minder vaak gecontroleerd op de leeftijd door middel van een pas of lidmaatschapskaart (niet zijnde een officieel ID-bewijs). Ten opzichte van de beginmeting in 1999 geven slijterijen en levensmiddelenzaken minder vaak aan dat zij de leeftijd inschatten. Problemen met controle leeftijd Het percentage horecaondernemingen en slijterijen dat aangeeft de naleving van de leeftijdscontrole (zeer) moeilijk te vinden, is in 2009 ongeveer hetzelfde gebleven ten opzichte van de vorige meting in 2007 en de beginmeting in 2003 (figuur 8). De levensmiddelenzaken zeggen het vaakst de naleving van leeftijdscontrole (zeer) moeilijk te vinden (31% in 2009). Van de horecagelegenheden geeft 13% in 2009 aan de naleving (zeer) moeilijk te vinden, bij de slijterijen ligt dit percentage op 14%. Figuur 8 Ondernemingen die de naleving van leeftijdscontrole (zeer) moeilijk vindt, in % 40 31

30 20 10

22 20

Slijterij

21

20 16

13

12

Horeca

14 13

8

Levensmid delenzaak

0 2003

2005

2007

2009


In 2009 geven respondenten van cafés en discotheken niet aan dat zij bang zijn voor agressie en geweld, terwijl dit in 2007 door de helft van de respondenten werd aangegeven. Slijterijen zeggen in 2009 ten opzichte van de vorige meting in 2007 vaker dat de naleving van de leeftijdsbepaling moeilijk is doordat de leeftijd van de jongeren moeilijk is in te schatten. Zij geven echter minder vaak aan dat de leeftijd moeilijk is te controleren. In 2009 wordt door de levensmiddelenzaken minder vaak aangegeven dat jongeren de grenzen niet accepteren ten opzichte van de beginmeting in 2003. Zij zijn vergeleken met de vorige meting in 2007 echter vaker van mening dat jonge medewerkers het moeilijk vinden de leeftijdsbepaling na te leven. Daarnaast geven zij in 2009 ten opzichte van de vorige meting in 2007 vaker aan dat het personeel binnen dezelfde leeftijdscategorie valt, wat de handhaving van de leeftijdsgrens bemoeilijkt. VI


1.

INLEIDING

De Voedsel en Warenautoriteit (VWA) is de overheidsorganisatie die de veiligheid van voedsel en consumentenproducten onderzoekt en bewaakt. Eén van de activiteiten van de VWA is het toezicht houden op de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 jaar (zwakalcoholhoudende dranken) en 18 jaar (sterke drank) uit de Drank- en Horecawet door alcoholverstrekkers. Ten einde goed inzicht te krijgen in de naleving van deze leeftijdsgrenzen heeft de VWA, onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL opdracht gegeven hiernaar onderzoek te doen. Het onderzoek dient te worden beschouwd als een inventarisatie van de situatie in oktoberdecember 2009 en is op vergelijkbare wijze uitgevoerd als de voorgaande metingen in januarifebruari 1999, oktober-november 2001, oktober-november 2003, oktober-november 2005 en oktober-november 2007, zodat vergelijkingen tussen de zes metingen mogelijk zijn. Op deze manier is er sprake van periodieke metingen, oftewel het monitoren, van de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. De wijzigingen die in 2001 ten opzichte van 1999 zijn aangebracht blijven van kracht in de metingen van 2003, 2005, 2007 en 2009. Het gaat hierbij om de uitbreiding bij de jongeren met de leeftijdscategorie 13-jarigen, terwijl de categorie horeca is uitgebreid met de subcategorieën snackbars en sportkantines/instellingen voor sociaal-cultureel werk.

1.1

Achtergrond

In Nederland drinken veel mensen alcohol. Volgens een meting van het CBS uit 2009 drinkt 80% van de bevolking van 12 jaar en ouder 'wel eens' alcohol (www.cbs.nl). Matig gebruik van alcohol door volwassenen levert doorgaans weinig problemen op; overmatig gebruik echter wel. Alcoholmisbruik staat in de top-10 van de gezondheidsproblemen in ons land (www.minvws.nl). Per jaar overlijden 2.000 tot 3.000 mensen aan de gevolgen van alcoholmisbruik. Hierbij gaat het om verslavingsproblemen en acute gezondheidsschade door alcohol, zoals alcoholvergiftiging. Daarnaast levert overmatig alcoholgebruik ook veel maatschappelijke schade op. De jongeren in Nederland behoren tot de stevigste drinkers van Europa (www.minvws.nl). Tieners die een aantal jaren overmatig alcohol gebruiken, hebben vaak last van leer- en geheugenproblemen. Het deel van de hersenen dat belangrijk is voor leren en geheugen krimpt als gevolg van langdurig overmatig alcoholgebruik, wat vervolgens weer leidt tot slechtere prestaties op school. Omdat de hersenen van tieners nog in ontwikkeling zijn, kan overmatig alcoholgebruik tot blijvende schade aan de hersenen leiden (Verdurmen e.a. 2006; Spear 2002; Tapert e.a. 2001; Brown e.a. 2000; Tapert en Brown 1999). Ook het incidenteel overmatig alcoholgebruik kan al permanente hersenschade veroorzaken. Daarnaast zijn jongeren minder gevoelig voor het verdovende effect van alcohol. Waarschijnlijk zijn jongeren hierdoor meer geneigd ‘door te drinken’ (Verdurmen e.a. 2006). Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van het alcoholbeleid. In de 'Hoofdlijnenbrief alcoholbeleid' van 20 november 2007 wordt door het ministerie van VWS gesteld dat de belangrijkste doelstelling van het beleid ten aanzien van alcohol in algemene zin is het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik. De belangrijkste doelgroep hierbij zijn jongeren. Het ministerie wil met het landelijke alcoholbeleid bereiken dat: kinderen niet voor hun 16e jaar gaan drinken; Inleiding

1

jongeren minder gaan drinken; minder mensen lichamelijk of geestelijk afhankelijk worden vanwege overmatig alcoholgebruik; en de schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik in bijzondere situaties (in het gezin, op het werk, in het verkeer en bij het uitgaan) worden verminderd. Momenteel ligt er een wijzigingsvoorstel van de Drank- en Horecawet klaar die het alcoholgebruik onder jongeren verder beoogt terug te dringen (www.minvws.nl). Alcoholgebruik is niet alleen een kwestie van vraag, maar ook van aanbod. Het is een wisselwerking tussen de vraag van de klant en het aanbod van de ondernemer/producent. Het wettelijk kader om vraag en aanbod te reguleren is de Drank- en Horecawet. Per 1 november 2000 is een herziening van de Drank- en Horecawet van kracht geworden, waarmee het alcoholmatigingsbeleid in Nederland verder is aangescherpt. De wet is gericht op verantwoorde alcoholverstrekking, in het bijzonder ter voorkoming van gezondheidsrisico's en maatschappelijke problemen door misbruik van alcoholhoudende dranken. De wetswijzigingen hebben belangrijke gevolgen voor de alcoholverstrekkers. Voor het verkrijgen van een Drank- en Horecawet-vergunning moet worden voldaan aan leeftijdseisen en zedelijkheidseisen (Ministerie van VWS 2001). Bovendien moet men kennis en inzicht hebben met betrekking tot verantwoorde verstrekking van alcoholhoudende dranken. Dit laatste kan onder meer door het volgen van de cursus Sociale Hygiëne (Kruize en Bieleman 2003). Eén van de bepalingen in de Drank- en Horecawet is dat aan jongeren beneden 16 jaar geen zwak-alcoholhoudende dranken en aan jongeren beneden 18 jaar geen sterke drank mag worden verkocht c.q. geschonken. De alcoholverstrekker is verplicht de leeftijd van de kopende jongere vast te stellen aan de hand van een leeftijdsdocument, tenzij het overduidelijk is dat de koper oud genoeg is (Ministerie van VWS 2001). Ook volgens de gedragscode van de horeca zouden jongeren bij het aanmoedigen van het gebruik van alcohol juist zoveel mogelijk moeten worden ontzien. Controle naleving Drank- en Horecawet De VWA controleert of bedrijven zich houden aan de Drank- en Horecawet. Er is binnen iedere regio van de VWA een speciaal team opgericht dat onder andere toezicht houdt op de naleving van de Drank- en Horecawet, de zogeheten DHT-teams. Zij voeren inspecties uit bij vergunningplichtige bedrijven, zoals cafés, discotheken en slijterijen en bij niet-vergunningplichtige bedrijven zoals levensmiddelenzaken en snackbars. Naast de VWA spelen ook de gemeenten een belangrijke rol in het kader van de Drank- en Horecawet. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het verlenen van de Drank- en Horecawetvergunningen. De gemeente kan de vergunning intrekken als de ondernemer zich niet aan de regels houdt. Daarnaast kan de politie, evenals de VWA, optreden als er sprake is van het overtreden van de Drank- en Horecawet. Jongeren Jongeren vormen een belangrijke risicogroep voor wat betreft het op problematische wijze omgaan met alcohol. De effecten van alcohol zijn bij jongeren vaak sterker omdat hun lichaam nog niet gewend is aan alcohol (Keijsers en Vaandrager 2000). In vergelijking met volwassenen drinken jongeren per keer vaak veel. Bovendien is bekend dat alcohol een ontremmende werking heeft. Al enige tijd zijn er signalen dat agressief gedrag onder jongeren toeneemt. Verondersteld wordt dat het nuttigen van alcohol door jongeren de kans op agressie vergroot. Dit zou vooral het geval zijn bij excessief alcoholgebruik, al dan niet in combinatie met het gebruik van sommige uitgaansdrugs (Bieleman e.a. 1998; Keijsers en Vaandrager 2000).

2


Sinds 1984 voert het Trimbos-instituut elke vier jaar een onderzoek uit naar het middelengebruik van scholieren in Nederland, het zogeheten Peilstationsonderzoek. Uit de laatste meting (2007) blijkt dat het percentage scholieren dat ooit alcohol heeft gedronken in 2007 is gedaald ten opzichte van 2003: van 85% in 2003 naar 79% in 2007 (Monshouwer e.a. 2007). Vergeleken met 15 jaar geleden (1992) is het aantal scholieren dat ooit heeft gedronken echter nog steeds significant hoger. Over de afgelopen 20 jaar is echter wel sprake geweest van kleine fluctuaties. De percentages in 2007 zijn namelijk niet significant hoger dan die in 1988 en 1996. Verder blijkt uit de laatste meting dat er bij de jongens eveneens sprake is van een daling in het percentage dat de maand voorafgaande aan het onderzoek heeft gedronken, bij de meisjes is de daling niet significant. Het aantal scholieren dat ooit dronken is geweest is tussen 2003 en 2007 stabiel gebleven. Jongeren zijn wel schadelijker gaan drinken: het aandeel van de drinkende jongeren dat binge drinkt is in 2005 bijna 10% hoger dan in 2003 (Van Dorsselaer e.a. 2007).1 Het Trimbos-instituut heeft samen met de Universiteit van Amsterdam in 2008/2009 onderzoek gedaan naar het middelengebruik onder bezoekers van elf landelijk en regionaal georganiseerde grootschalige party’s (Trimbos-instituut/Universiteit van Amsterdam 2010). Uit de voorlopige cijfers van dit onderzoek blijkt dat negen op de tien bezoekers een actuele drinker was en acht op de tien bezoekers in de afgelopen maand vijf of meer drankjes had geconsumeerd bij minstens één gelegenheid. In eerdere onderzoeken van INTRAVAL, waaronder metingen van de handhaving van de leeftijdsgrenzen in 1999, 2001, 2003, 2005 en 2007 geven jongeren aan dat in de horeca in veel gevallen niet wordt gecontroleerd op leeftijd (Maarsingh e.a. 1998; Ten Den e.a. 1999; Bieleman e.a. 2002; Bieleman e.a. 2004; Bieleman e.a. 2006; Bieleman e.a. 2008). Jongeren beneden 16 en 18 jaar zeggen vaak zonder problemen alcohol te kunnen bestellen. Verder melden jongeren beneden 16 en 18 jaar ook in slijterijen en levensmiddelenzaken op relatief eenvoudige wijze zwak-alcoholhoudende respectievelijk sterke dranken te kunnen kopen. In 2009 heeft de Universiteit Twente een nalevingsonderzoek uitgevoerd waarbij in kaart werd gebracht in hoeverre jongeren onder de wettelijke leeftijdsgrens alcohol kunnen aanschaffen in sportkantines, horecagelegenheden en supermarkten in de regio Zuid-Oost Brabant. Ook in de jaren 2006, 2007 en 2008 zijn deze metingen uitgevoerd. Hierbij is gebruik gemaakt van mysteryshopping. Dit betekent dat een levensmiddelenzaak of slijterij wordt bezocht door een jongere van 15 of 17 jaar die zich voordoet als klant, zonder dat het personeel van het bedrijf hiervan op de hoogte is. De jongeren kregen de opdracht om alcoholhoudende dranken te kopen. Tijdens deze vier metingen zijn in totaal 876 bezoeken afgelegd (304 bezoeken aan supermarkten, 332 bezoeken aan horecagelegenheden en 240 bezoeken aan sportkantines). De resultaten laten zien dat in 2009 87% van alle uitgevoerde aankooppogingen succesvol was. Bij sportkantines lag dit percentage op 88%, bij horecagelegenheden op 99% en bij supermarkten kreeg 71% van de mysteryshoppers alcohol mee. Uit dit onderzoek blijkt dat veel verkooppunten zich niet houden aan de Drank- en Horecawet. De gemiddelde naleving is in 2009 13%. Het IVO heeft in 2005 in opdracht van het NIGZ onderzoek gedaan naar het aankoop- en drinkgedrag van jongeren. Uit dit onderzoek komt naar voren dat 45% van de jongeren van 1217 jaar wel eens zelf alcoholhoudende dranken koopt. Naarmate jongeren ouder zijn, hebben ze vaker alcohol gekocht. Voor de 12/13-jarigen geldt dat 10% wel eens alcohol heeft gekocht, terwijl dit voor 35% van de 14/15-jarigen geldt. Naast het eigen koopgedrag is gevraagd of jongeren wel eens anderen alcoholhoudende dranken voor hen laten kopen. Ruim de helft 1

Onder binge drinken wordt verstaan het drinken van vijf of meer glazen alcoholhoudende dranken op één gelegenheid.

Inleiding

3

(54%) zegt dat dit inderdaad wel eens is gebeurd. De dranken worden vooral gekocht door hun moeder (16%) en de beste vriend of vriendin (14%). Wanneer naar de afzonderlijke leeftijdscategorieën wordt gekeken, blijkt dat het met name de 16/17-jarigen zijn die aangeven dat anderen wel eens alcoholhoudende dranken voor hen kopen: 73% van de 16/17-jarigen tegenover 56% van de 14/15-jarigen en 32% van 12/13-jarigen.

1.2

Probleemstelling

De probleemstelling van de monitor naar de verkrijgbaarheid van alcohol voor jongeren luidt als volgt: In welke mate worden de leeftijdsgrenzen van 16 jaar voor zwakalcoholhoudende dranken en 18 jaar voor sterke drank uit de Dranken Horecawet nageleefd? Uit de probleemstelling kunnen de volgende onderzoeksvragen worden geformuleerd: • In hoeverre kunnen jongeren beneden 16 en 18 jaar zwak-alcoholhoudende dranken respectievelijk sterke drank verkrijgen in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken? • Op welke wijze en in welke mate worden de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar nageleefd door horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken? • In hoeverre zijn er veranderingen opgetreden tussen eind 2009, eind 2007, eind 2005, eind 2003, eind 2001 en begin 1999?

1.3

Opzet onderzoek

Het landelijk onderzoek naar jongeren en ondernemers is uitgevoerd in meer dan 25 gemeenten verspreid over Nederland en bestaat uit diverse onderdelen. Bij de keuze van de gemeenten is rekening gehouden met het aantal inwoners en de provincie. Op deze manier ontstaat een goede dwarsdoorsnede van Nederland. Activiteiten Allereerst is wederom een telefonische enquête afgenomen onder ongeveer 3.000 jongeren van 13 tot en met 17 jaar. In een kort gesprek (10-15 minuten) is hen gevraagd naar het feitelijk koopgedrag en de reacties daarop bij het verkrijgen van alcohol in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken. Daarnaast is in de betreffende gemeenten opnieuw een leidinggevende telefonisch geïnterviewd in vier cafés of discotheken, vier snackbars, vier sportkantines of instellingen voor sociaal-cultureel werk, vier slijterijen en vier levensmiddelenzaken, in totaal 531 respondenten. In 2003, 2005 en 2007 zijn per gemeente twee leidinggevenden van cafés of discotheken en twee leidinggevenden van snackbars telefonisch geïnterviewd. Onderwerpen van gesprek zijn: verkoopgedrag aan jongeren beneden 16 en 18 jaar; controlemaatregelen; en knelpunten bij handhaven leeftijdsgrenzen. Selectie gemeenten De 25 oorspronkelijke gemeenten zijn als volgt geselecteerd. Allereerst is afhankelijk van het aantal inwoners per provincie het aantal te selecteren gemeenten bepaald. Bij de keuze van de gemeenten is vervolgens rekening gehouden met de volgende aspecten: spreiding en gemeentegrootte (tabel 1.1). De gemeenten zijn op de volgende wijze ingedeeld: I: > 200.000 inwoners; II: 100.000-200.000 inwoners; III: 50.000-100.000 inwoners; IV: 20.000-50.000 inwoners; V: < 20.000 inwoners. 4


Tabel 1.1 Provincie Groningen Drenthe Friesland Overijssel

Indeling gemeenten overnemen uit tabellenboek Gemeente Inwoners (afgerond) Groningen 177.000 Assen 62.000 Sneek 33.000 Ommen 17.000 Enschede 152.000 Flevoland Noordoostpolder 45.000 Gelderland Groenlo 9.000 Apeldoorn 156.000 Groesbeek 19.000 Utrecht Utrecht 265.000 Bunnik 14.000 Zeeland Goes 36.000 Noord-Brabant Den Bosch 132.000 Landerd 15.000 Roosendaal 78.000 Noord Holland Amsterdam 736.000 Haarlem 147.000 Castricum 23.000 Zuid Holland Rotterdam 600.000 Den Haag 464.000 Capelle a/d IJssel 65.000 Gouda 72.000 Gorinchem 34.000 Limburg Heerlen 94.000 Beek 17.000 Bron: www.statline.cbs.nl

Gemeentegrootte II III IV V II IV V II V I V IV II V III I II IV I I III III IV III V

Jongeren De enquête onder de jongeren heeft plaatsgevonden in januari en februari 1999, in oktober en november 2001, in oktober en november 2003, in oktober en november 2005, in oktober en november 2007 en in oktober en november 2009. In 1999 zijn jongeren van 14 tot en met 17 jaar geënquêteerd. In 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009 zijn ook 13-jarige jongeren ondervraagd. Van de verschillende leeftijdsgroepen zijn, zowel in 1999, 2001 als in 2003, per gemeentecategorie tenminste 200 jongeren geënquêteerd. In 2005 en 2007 is er naar gestreefd om voor de 13-jarigen per gemeentecategorie tenminste 200 jongeren te enquêteren en voor de twee oudste leeftijdscategorieën tenminste 160, in totaal dus zo'n 2.600 jongeren. In 2009 is er weer naar gestreefd om per leeftijdscategorie tenminste 1000 jongeren te enquêteren. In tabel 1.2 staan de aantallen geënquêteerde jongeren per leeftijdscategorie vermeld. Zowel in 2001 als in 2003 is de deelname aan de enquête bijzonder goed te noemen. Van alle jongeren die zijn bereikt is in 2001 87% en in 2003 85% bereid mee te werken aan het onderzoek. In 2005 ligt de respons weer op het niveau van 1999: 73% van de benaderde jongeren is bereid mee te werken aan de telefonische enquête, terwijl in 2007 de respons is gedaald naar 66%. In 2009 ligt het aantal jongeren dat mee wil werken met 63% op hetzelfde niveau. Dit is een goede respons vergeleken met menig ander telefonisch onderzoek. Tabel 1.2

Geënquêteerde jongeren 1999 2001 13-jarigen 1.031 14- en 15-jarigen 1.078 1.131 16- en 17-jarigen 1.024 1.065 Totaal 2.102 3.227

Inleiding

2003 1.062 1.123 1.063 3.248

2005 1.051 848 850 2.749

2007 1.025 826 825 2.676

2009 1020 1022 1024 3.066

5

De oorspronkelijke steekproef van jongeren in de 25 geselecteerde gemeenten blijkt onvoldoende groot om per gemeentecategorie genoeg jongeren te bereiken. Vooral in de kleine gemeenten (categorie V) kunnen te weinig jongeren worden geselecteerd. Om deze reden is het aantal gemeenten waarin jongeren zijn geënquêteerd uitgebreid. Het gaat hier om gemeenten verspreid over het land. De spreiding van de respondenten over het land is hierdoor verder toegenomen. Alcoholverstrekkers De telefonische enquête bij medewerkers van horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken heeft plaatsgevonden in januari en februari 1999, in oktober en november 2001, in oktober en november 2003, in oktober en november 2005, in oktober en november 2007 en in oktober, november en december 2009. In de meting van 1999 bestaat de categorie horecagelegenheden uit cafés en discotheken. In 2001 is deze categorie op verzoek van de VWA opgedeeld in: cafés en discotheken; snackbars/cafetaria's; en instellingen voor sociaal-cultureel werk en sportkantines. In 2003, 2005, 2007 en 2009 is deze indeling voortgezet.2 In tabel 1.3 zijn de aantallen geënquêteerden naar soort onderneming en jaar weergegeven. Tabel 1.3

Geënquêteerde ondernemingen 1999 Horecaondernemingen 49 1. cafés/discotheken 49 2. snackbars/cafetaria's 3. sportkantines/sociaal cultureel werk Slijterijen 55 Levensmiddelenzaken 54 Totaal 158

2001 289 103 93 93

2003 200 50 50 100

2005 201 50 51 100

2007 203 53 50 100

2009 314 100 111 103

105 110 504

100 100 400

101 103 405

103 100 406

113 104 531

De gesprekken met de alcoholverstrekkers duren 15 à 30 minuten. In de meting van 1999 is de respons bij de bereikte horecagelegenheden en slijterijen 71% en bij de levensmiddelenzaken 57%. In 2001 bedraagt de respons bij de horecagelegenheden 77%, bij de slijterijen 78% en bij de levensmiddelenzaken 87%, terwijl de respons in 2003 bij de horecagelegenheden 83% is, bij de slijterijen 68% en bij de levensmiddelenzaken 69%. In 2005 is de respons bij de horecagelegenheden 71%, bij de slijterijen 75% en bij de levensmiddelenzaken 73%. De respons ligt bij de meting in 2007 bij de horecagelegenheden op 54%, bij de slijterijen op 57% en bij de levensmiddelenzaken op 56%. De respons is in 2009 verder gedaald bij de horecagelegenheden en slijterijen, daarentegen is de respons bij levensmiddelenzaken toegenomen. In 2009 ligt de respons bij de horecagelegenheden op 31%, bij de slijterijen op 49% en bij de levensmiddelenzaken op 60%. De gemiddeld genomen hogere respons in 2001 zal mede te maken hebben met een andere interviewvorm, face-to-face in plaats van telefonisch.

2

Bij de face-to-face gesprekken in 2001 is geprobeerd bij elke onderneming een leidinggevende en een uitvoerende te interviewen. Aangezien dit geen (significante) verschillen heeft opgeleverd zijn in 2003, 2005, 2007 en 2009 weer alleen de leidinggevenden geïnterviewd. Hierdoor is het totale aantal geënquêteerden bij de ondernemingen in 2001 in vergelijking met 1999, 2003, 2005 en 2007 hoger. In 2009 is het aantal geïnterviewde leidinggevenden hoger in vergelijking met de metingen van 1999, 2003, 2005 en 2007 doordat er meer enquêtes zijn afgenomen voor de categorieën cafés/discotheken en snackbars/sociaal cultureel werk. 6


Redenen die sommige alcoholverstrekkers hebben gegeven om niet mee te werken zijn onder meer geen tijd of geen interesse. Verder verwijzen vooral ondernemers en bedrijfsleiders van levensmiddelenzaken en slijterijen door naar het hoofdkantoor. Een deel geeft aan dat zij wel mee willen werken wanneer er sprake zou zijn van een schriftelijke vragenlijst. Tot slot blijkt de oorspronkelijke steekproef van alcoholverstrekkers in de 25 geselecteerde gemeenten, evenals bij de jongeren, onvoldoende groot te zijn om per gemeentecategorie genoeg alcoholverstrekkers te bereiken. Vooral in de kleine gemeenten (categorie IV en V) kunnen te weinig (geschikte) alcoholverstrekkers worden geselecteerd. Om deze reden is het aantal gemeenten waarin alcoholverstrekkers zijn geënquêteerd uitgebreid. Het gaat hier om gemeenten verspreid over het land. De spreiding van de respondenten over het land is hierdoor verder toegenomen.

1.4

Analyse

Bij de enquête onder de jongeren is op basis van de omvang van de gemeente waar de jongere woont een weging toegepast. Hiermee is gecorrigeerd voor het werkelijke aantal jongeren woonachtig in gemeenten behorende tot categorie I tot en met categorie V (zie bijlage 1). Door het toepassen van de wegingsfactoren zijn de bevindingen van de geënquêteerde jongeren representatief voor alle 13-jarige, alle 14/15-jarige en alle 16/17-jarige jongeren in Nederland. Bij de analyses is in de eerste plaats nagegaan welke veranderingen zich hebben voorgedaan ten opzichte van de vorige metingen. Bij de alcoholverstrekkers is in eerste instantie een vergelijking gemaakt met de metingen van 1999 en 2009 en 2007 en 2009 voor wat betreft de cafés en discotheken (horeca), slijterijen en levensmiddelenzaken. Wanneer zich in de tussenliggende jaren opvallende veranderingen hebben voorgedaan wordt dit vermeld. Daarnaast worden in de tabellen alleen de resultaten van de cafés en discotheken weergegeven, terwijl in de tekst in voorkomende gevallen ook aandacht wordt besteed aan de snackbars/cafetaria's en de sportkantines en instellingen voor sociaal cultureel werk. Bij de analyse van de gegevens van de jongeren is nagegaan welke verschillen er bestaan tussen de verschillende leeftijdscategorieën in 2009, tussen de metingen in 1999 en 2009 en tussen de metingen in 2007 en 2009. Daar waar betekenisvolle (significante) verschillen zijn aangetroffen worden deze beschreven (significantieniveau p=0,05). Worden geen verschillen beschreven, dan betekent dit dat er geen betekenisvolle significante verschillen zijn geconstateerd. Tot slot dient te worden opgemerkt dat de analyses bij de jongeren op een andere manier zijn uitgevoerd dan in 1999 en 2001. In de metingen van 1999 en 2001 is voor het kunnen kopen van alcoholhoudende dranken gekeken naar de vragen: "Hoe vaak heb je alcoholhoudende dranken kunnen kopen zonder dat de verkoper opmerkingen maakte?" en "Hoe vaak had de verkoper wel vragen of opmerkingen". In de huidige en de vorige twee rapportages is echter uitgegaan van de vragen: "Heeft de verkoper wel eens opmerkingen gemaakt bij het verkopen van alcoholhoudende dranken?" en "Hoe vaak heb je ondanks de opmerkingen van de verkoper de alcoholhoudende dranken toch kunnen kopen?”. Door deze andere manier van kijken naar de gegevens kunnen verschillen ontstaan ten opzichte van de gegevens zoals die zijn gepresenteerd in de rapportage over de metingen 1999 en 2001.

Inleiding

7

1.5

Indeling rapport

De indeling van het rapport is als volgt. In hoofdstuk 2 wordt het drinkgedrag van de jongeren besproken. Hoofdstuk 3 behandelt het kopen van alcohol door jongeren. Hoofdstuk 4 gaat in op het verkopen van alcohol door alcoholverstrekkers aan jongeren. Het rapport wordt in hoofdstuk 5 afgesloten met de belangrijkste conclusies, waarbij de resultaten van de jongeren worden afgezet tegen die van de alcoholverstrekkers.

8


2.

DRINKGEDRAG

In dit hoofdstuk komen de resultaten van de vragen over het drinkgedrag uit de enquête onder de jongeren aan bod. Deze vragen zijn in 2003 aan de vragenlijst toegevoegd en in de jaren daarna (2005, 2007 en 2009) wederom gesteld. Alle tabellen die bij dit hoofdstuk horen zijn opgenomen in bijlage 3.

2.1

Prevalentie alcoholgebruik

Uit figuur 2.1 blijkt dat in 2009 bijna drie vijfde (59%) van alle jongeren ooit wel eens alcohol heeft gedronken. Tijdens de vorige meting in 2007 was dit meer dan drie vijfde (63%), tijdens de eerste meting in 2003 was dit ruim drie kwart (78%). Ook bij de drie afzonderlijke leeftijdscategorieën is er sprake van een daling in het percentage jongeren die ooit wel eens alcohol hebben gedronken. Vergeleken met de vorige meting in 2007 is het percentage alleen gedaald onder de 13-jarigen en 14/15- jarigen. Ten opzichte van de meting in 2003 doet deze daling zich voor bij alle leeftijdscategorieën. Figuur 2.1

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Jongeren die ooit wel eens alcohol hebben gedronken, in % *

94 91 89 90

83 80 69 56

78

-,--

73 63

61

52 37

59

-,--

-,-24

13-jarigen

14/15-jarigen 2003

2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

significante daling tussen 2003 en 2009, p <.05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2003 N=1.061, 2005 N=1.053, 2007 N=1.026, 2009 N=1.021; 14/15-jarigen: 2003 N=1.133, 2005 N=851, 2007 N=826, 2009 N=1.020; 16/17-jarigen: 2003 N=1.063, 2005 N=852, 2007 N=827, 2009 N=1.022; totaal: 2003 N=3.257, 2005 N=2.755, 2007 N=2.679, 2009 N=3.063. Noot:

-

De jongeren die aangeven wel eens alcohol te hebben gedronken, is vervolgens gevraagd of zij de afgelopen vier weken alcoholhoudende dranken hebben gedronken. In 2009 geeft 60% van de jongeren aan de afgelopen vier weken alcoholhoudende dranken te hebben gedronken (figuur 2.2). Ten opzichte van 2007 is dit totale percentage nauwelijks veranderd, in 2003 geldt dit voor 68% van de jongeren. Er is ten opzichte van de metingen in 2007 en 2003 wel sprake van een afname onder de twee jongste leeftijdscategorieën.

Drinkgedrag

9

Figuur 2.2

Jongeren die de afgelopen vier weken wel eens alcoholhoudende dranken hebben gedronken, in %* 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

68 46

-,--

62 58

37 38

-,--

82 81 80 79

68

62 63 60

47

23

13-jarigen

14/15-jarigen 2003

2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

significante daling tussen 2003 en 2009, p <.05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2003 n=597, 2005 n=546, 2007 n=377, 2009 n=248; 14/15-jarigen: 2003 n=943, 2005 n=679, 2007 n=567, 2009 n=626; 16/17-jarigen: 2003 n=998, 2005 n=775, 2007 n=736, 2009 n=918; totaal: 2003 n=2.538, 2005 n=2.000, 2007 n=1.681, 2009 n=1.792.

Noot:

-

In tabel 2.1 is de frequentie waarin de jongeren de afgelopen vier weken alcoholhoudende dranken hebben gedronken weergegeven. Bij zowel de 13-jarigen als bij de 14/15-jarigen geeft in 2009 vergeleken met 2007 en 2003 een groter deel aan dat zij in de maand voorafgaande aan het onderzoek niet hebben gedronken. Ook geven deze twee leeftijdscategorieën in 2009 minder vaak aan één tot twee keer alcoholhoudende dranken hebben gedronken in de afgelopen vier weken dan in 2007 en 2003. Het percentage 14/15-jarigen die aangeven drie tot vier keer alcoholhoudende dranken te hebben gedronken de afgelopen vier weken, is vergeleken met de eerste meting in 2003 gedaald. Bij de 16/17-jarigen doen zich weinig verandering voor ten opzichte van de meting in 2007. Er is ten aanzien van de eerste meting in 2003 bij deze leeftijdscategorie wel een daling waarneembaar in het percentage jongeren dat aangeeft drie tot vier keer alcoholhoudende dranken te hebben gedronken in de afgelopen vier weken. Tabel 2.1

Het aantal keer dat jongeren de afgelopen vier weken wel eens alcoholhoudende dranken hebben gedronken, in % 13-jarigen 2003 2005 n=597 n=546 54 63

Nooit

2007 n=377 62

2009 n=248 77

+,++ -,--

14/15-jarigen 2003 2005 n=943 n=679 32 38

2007 n=567 42

2009 n=626 53

29

32

3-4 keer

7

5

3

17 4

1 0 0 1 100

2 1 1 1 100

1 1 1 1 100

1 0 0 1 100

2007 n=736 20

2009 n=918 21

Totaal 2003 n=2538 32

2005 n=2000 38

2007 n=1681 37

30

34

32

35

28

21

18

17

6 3 2 1

6 3 3 1

5 3 3 1

100

100

100

18 7 3 3 + 1 100

16/17-jarigen 2003 2005 n=998 n=775 18 19

Nooit 1-2 keer

27

32

32

3-4 keer

32

29

28

5-6 keer 7-8 keer 9 keer of vaker Weet niet/wil niet zeggen

10 7 5 1

9 5 6 1

8 4 7 1

100

100

100

Totaal

Noot:

10

-

27 10 6 5 + 2 100

36

41

31

19

17

11

4 2 1 1 100

5 2 2 1 100

3 2 0 1 100

10 4 2 1 0 100

-,--

37

5-6 keer 7-8 keer 9 keer of vaker Weet niet/wil niet zeggen Totaal

41

+,++

1-2 keer

-

2009 n=1.792 40

+ -,--

+

significante stijging tussen 2003 en 2009, p <.05; - significante daling tussen 2003 en 2009, p < .05; ++ significante stijging tussen 2007 en 2009, p < .05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p < .05


In 2009 heeft 59% van de jongeren die de afgelopen maand hebben gedronken, tijdens die maand wel eens vijf of meer drankjes gedronken bij één gelegenheid (figuur 2.3). Tijdens de één-na-laatste meting in 2007 lag dit percentage op 56%. In 2003 lag het percentage lager, namelijk op 50%. Figuur 2.3

Jongeren die de afgelopen vier weken vijf of meer drankjes (met alcohol) hebben gedronken bij één gelegenheid, in %* 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

26

34

44 29

39

47 49

62 57

+

69 65 50

56 59 44

15

13-jarigen

14/15-jarigen 2003

2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

Noot: + significante stijging tussen 2003 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2003 n=274, 2005 n=197, 2007 n=140, 2009 n=54; 14/15-jarigen: 2003 n=641, 2005 n=416, 2007 n=323, 2009 n=296; 16/17-jarigen: 2003 n=818, 2005 n=620, 2007 n=581, 2009 n=709; totaal: 2003 n=1.733, 2005 n=1.233, 2007 n=1.043, 2009 n=1059.

De frequentie waarin jongeren vijf glazen of meer alcoholhoudende dranken hebben gedronken bij één gelegenheid is nader geanalyseerd. Uit tabel 2.2 blijkt dat het percentage 13-jarigen dat in de maand voorafgaande aan het onderzoek geen alcohol drinkt, in 2009 op hetzelfde niveau ligt als in 2007 en in 2003 (71% in 2009, 66% in 2007 en 73% in 2003). Hetzelfde geldt voor de jongeren die dit één tot twee keer hebben gedaan. Bij de 14/15-jarigen heeft er een stijging plaatsgevonden in het percentage jongeren die vijf tot zes keer vijf om meer drankjes hebben gedronken in de maand voorafgaand aan het onderzoek ten opzichte van 2007 en 2003 (5% in 2009 en 2% in 2007 en 2003). Bij de 16/17-jarigen is daarentegen een daling geconstateerd in het percentage dat aangeeft dit één tot twee keer te hebben gedaan: 33% in 2009 tegenover 40% in 2007. Dit percentage ligt nu op het niveau van 2003. Over het algemeen is er een daling waarneembaar onder de jongeren die niet tot weinig (nooit alleen significant ten opzichte van 2003 en 1-2 keer alleen significant ten opzichte van 2007) alcohol drinken in de maand voorafgaand aan het onderzoek ten opzichte van eerdere metingen. Onder de jongeren die matig tot veel drinken gaat het hierbij om een stijging (3-4 keer alleen significante ten opzichte van 2007 en 5-6 keer alleen significant ten opzichte van 2003). Tabel 2.2

Het aantal keer dat jongeren de afgelopen vier weken vijf of meer drankjes (met alcohol) hebben gedronken bij één gelegenheid, in % 2003 n=274 73 24 2 0

Nooit 1-2 keer 3-4 keer 5-6 keer 7-8 keer 9 keer of vaker weet niet Totaal

13-jarigen 2005 2007 n=197 n=140 85 66 13 31 2 1 0 1

2009 n=54 71 24 5 0

2003 n=641 56 32 8 2

14/15-jarigen 2005 2007 n=416 n=323 61 54 30 37 7 4 2 2

0 0

0 0

0 1

0 0

1 0

1 1

1 0

0

0

0

0

0

0

3

100

100

100

100

100

100

100

Drinkgedrag

2009 n=296 51 37 7 +,++ 5 0 0 0 100

--

11

Tabel 2.2

Het aantal keer dat jongeren de afgelopen vier weken vijf of meer drankjes (met alcohol) hebben gedronken bij één gelegenheid, in % (vervolg) 16/17-jarigen 2005 2007 n=620 n=581 43 32

2003 n=818 38

Nooit 1-2 keer

33

35

40

3-4 keer

20

15

17

Totaal 2009 n=709 35

2003 n=1733 50

--

33 20

2005 n=1233 56

2007 n=1043 44

32

30

38

34

10

10

16

4

3

7

5

2

2

4

7-8 keer 9 keer of vaker weet niet

2 2

2 2

2 1

3 1

1 1

1 1

1 1

0

0

2

+

0

0

2

100

100

100

2 100

100

100

100

Noot:

2.2

41

13

5-6 keer

Totaal

2009 n=1059 -

--

++

+

5 2 1

+

2 100

+

significante stijging tussen 2003 en 2009, p <.05; - significante daling tussen 2003 en 2009, p < .05; ++ significante stijging tussen 2007 en 2009, p < .05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p < .05

Indrinken

In 2005, 2007 en 2009 is de jongeren gevraagd of ze voordat ze uitgaan ook alcoholhoudende dranken drinken, met andere woorden of de jongeren indrinken.1 In 2009 blijkt 56% van de jongeren wel eens in te drinken (figuur 2.4). In 2005 ligt het aantal indrinkers lager, namelijk op 50%. De toename van het indrinken sinds 2005 wordt voornamelijk veroorzaakt door de 13jarigen: in 2009 geeft meer dan de helft (53%) aan bij één gelegenheid vijf of meer drankjes te hebben gedronken, terwijl dit in 2005 voor een kwart (26%) geldt. Figuur 2.4 Jongeren die wel eens indrinken, in %*

100 80 60 40 20 0

26

38

53

13-jarigen

+

41 47 45

14/15-jarigen 2005

2007

56 58 59

50 54 56

16/17-jarigen

Totaal

+

2009

Noot: + significante stijging tussen 2005 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2005 n=65, 2007 n=32, 2009 n=19; 14/15-jarigen: 2005 n=268, 2007 n=210, 2009 n=209; 16/17-jarigen: 2005 n=597, 2007 n=554, 2009 n=696; totaal: 2005 n=930, 2007 n=795, 2009 n=925.

In 2009 drinken jongens (60%) vaker in dan meisjes (51%). Dit verschil doet zich voornamelijk voor onder de 16/17-jarigen. Bij deze leeftijdscategorie drinkt 65% van de jongens in tegenover 53% van de meisjes. De jongeren blijken voornamelijk thuis (55% in 2009, 50% in 2007 en 61% in 2005) of bij vrienden (71% in 2009, 66% in 2007 en 65% in 2005) in te drinken. Het gemiddeld aantal glazen alcoholhoudende dranken2 dat de jongeren drinken tijdens het indrinken is tussen 2007 en 2009 toegenomen; in 2009 drinken ze gemiddeld 4,5 glazen in 2007 was dit nog gemiddeld 4,1 glazen. 1

Het gaat hierbij alleen om de jongeren die al eerder in de vragenlijst hebben aangegeven wel eens alcoholhoudende dranken te drinken. 2 Inclusief blikjes en flesjes, deze worden gezien als 1,5 glas. 12


2.3

Bezoeken keet

In 2005 zijn aan de vragenlijst voor de jongeren enkele vragen toegevoegd over het bezoeken van een zogenoemde keet. Keten en hokken zijn semi-particuliere settings waar jongeren samenkomen voor de gezelligheid en om te drinken. In 2007 en 2009 zijn deze vragen wederom gesteld. Uit figuur 2.5 blijkt dat in alle drie de jaren een tiende (10% in 2009 en in 2007 en 11% in 2005) van de jongeren wel eens naar een zogenoemde keet bij hen in de buurt gaat. De 14/15jarigen en de 16/17-jarigen gaan vaker naar een keet dan de 13-jarigen. Onder de 13-jarigen is er in 2009 sprake van een daling ten opzichte van 2005 (5% in 2009 en 8% in 2005). Figuur 2.5

Jongeren die wel eens naar een zogenoemde keet gaan bij hen in de buurt, in %* 30 20 10

15

-

8

6

12

12

12

12

13

11

10

10

5

0 13-jarigen

14/15-jarigen 2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

Noot: - significante daling tussen 2005 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2005 N=1.052, 2007 N=1.026, 2009 N=1021; 14/15-jarigen: 2005 N=851, 2007 N=826, 2009 N=1020; 16/17-jarigen: 2005 N=851, 2007 N=827, 2009 N=1022; totaal: 2005 N=2.754, 2007 N=2.679, 2009 N=3063.

Vervolgens is de jongeren gevraagd of ze wel eens alcohol drinken als ze in een keet zitten. In 2009 geeft drie kwart van de jongeren aan dit te doen (figuur 2.6). Dit percentage is ten opzichte van 2007 nauwelijks veranderd, maar vergeleken met de meting in 2005 is er sprake van een stijging (75% in 2009 en 60% in 2005). De stijging in het drinken van alcohol als de jongeren in een keet zitten is voornamelijk geconstateerd onder de 13-jarigen. In 2009 geeft 41% van de 13jarigen aan dit te doen, in 2005 was dit nog 26%. Ook hier blijkt weer dat het met name de twee oudste leeftijdscategorieën zijn die alcohol drinken als ze in een keet zitten. Van de 14/15jarigen geeft 63% in 2009 aan wel eens alcohol te drinken, van de 16/17-jarigen geeft 89% dit aan. Figuur 2.6

Jongeren die wel eens alcohol drinken wanneer ze naar een zogenoemde keet gaan bij hen in de buurt, in %* 100

82

80

+

60 40

26

30

65

61

89

89

63

+

60

67

75

41

20 0 13-jarigen

14/15-jarigen 2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

Noot: + significante stijging tussen 2005 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2005 n=84, 2007 n=39, 2009 n=23; 14/15-jarigen: 2005 n=122, 2007 n=80, 2009 n=91; 16/17-jarigen: 2005 n=100, 2007 n=90, 2009 n=127; totaal: 2005 n=306, 2007 n=209, 2009 n=240.

Drinkgedrag

13

De jongeren die wel eens alcohol drinken tijdens hun bezoek aan een keet drinken in 2009 gemiddeld 5,5 glazen alcoholhoudende dranken3 tijdens zo'n bezoek (figuur 2.7). Vergeleken met de vorige meting in 2007 is dit gemiddelde op ongeveer hetzelfde niveau gebleven. Er is in 2009 sprake van een significante toename onder de 16/17-jarigen ten aanzien van de eerste meting in 2005. In 2009 drinkt deze leeftijdscategorie gemiddeld 6,8 glazen, in 2005 lag dit gemiddelde nog op 5,3 glazen. Figuur 2.7

Gemiddeld aantal glazen dat jongeren drinken tijdens hun bezoek aan een keet 6,6 6,8

7 6

4,5 4,7

5 4 3

5,3

3,5

3,1

+

5,6 5,5 4,8

3,6 2,8

2 1 0 13-jarigen

14/15-jarigen 2005

16/17-jarigen 2007

Totaal

2009

Noot: + significante stijging tussen 2005 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2005 n=22, 2007 n=12, 2009 n=9; 14/15-jarigen: 2005 n=80, 2007 n=49, 2009 n=57; 16/17jarigen: 2005 n=82, 2007 n=77, 2009 n=108; totaal: 2005 n=184, 2007 n=137, 2009 n=174.

2.4

Krijgen van alcohol via anderen

Vanaf 2003 is gevraagd hoe vaak jongeren alcoholhoudende dranken krijgen en van wie ze die dan krijgen. Uit figuur 2.8 blijkt dat in 2009 ruim de helft (55%) van de jongeren wel eens alcoholhoudende dranken krijgt van anderen. Ten opzichte van de vorige meting in 2007 is dit percentage toegenomen (50%). Deze stijging is voornamelijk geconstateerd bij de 14/15jarigen. Vergeleken met het eerste meetmoment in 2003 is er sprake van een daling in het percentage jongeren dat aangaf wel eens alcoholhoudende dranken van anderen te krijgen. In 2003 gaf drie kwart (76%) van de jongeren dit aan. Deze daling doet zich het sterkst voor bij de 13-jarigen (37% in 2009 en 2003 in 68%) gevolgd door de 14/15-jarigen (53% in 2009 en 78% in 2003) en de 16/17-jarigen (61% in 2009 en 80% in 2003).

3

Inclusief blikjes en flesjes, deze worden gezien als 1,5 glas.

14


Figuur 2.8

Jongeren die wel eens alcoholhoudende dranken van anderen krijgen, in %* 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

78

68 -

52

48

36 37

13-jarigen

-,++

66

2003

76

59 61

53

14/15-jarigen

-

80 74

50

16/17-jarigen

2005

2007

-,++

65

55

Totaal

2009

significante daling tussen 2003 en 2009, p <.05; ++ significante stijging tussen 2007 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2003 n=596, 2005 n=546, 2007 n=377, 2009 n=248; 14/15-jarigen: 2003 n=943, 2005 n=681, 2007 n=567, 2009 n=626; 16/17-jarigen: 2003 n=998, 2005 n=774, 2007 n=736, 2009 n=918; totaal: 2003 n=2.537, 2005 n=2.001, 2007 n=1.681, 2009 n=1792.

Noot:

-

In 2009 is het percentage jongeren dat nooit alcoholhoudende dranken van anderen krijgt 45%. Dit percentage is gedaald ten opzichte van de vorige meting in 2007 (50%) en gestegen vergeleken met het eerste meetmoment in 2003 (24%) (tabel 2.3). De daling doet zich voornamelijk voor bij de 14/15-jarigen, de stijging is geconstateerd bij alle leeftijdscategorieën. Bijna een derde van de jongeren (32%) geeft aan dat zij minder dan één keer per maand drankjes van anderen krijgen, in 2007 was dit meer dan een kwart (28%). Ten aanzien van 2003 is dit percentage gedaald van 46% naar 32% in 2009. Deze daling vindt met name plaats onder de 14/15-jarigen (36% in 2009 en 51% in 2003) en onder de 16/17-jarigen (29% in 2009 en 35% in 2003). In 2009 wordt vaker aangegeven dat de jongeren één tot drie keer per maand drankjes van anderen te krijgen dan tijdens de meting in 2007 (17% in 2009 en 13% in 2007). Deze stijging doet zich bij de 14/15-jarigen voor (15% in 2009 en 10% in 2007). Tabel 2.3

Nooit < 1 keer per maand 1-3 keer per maand ≥1 keer per week Weet niet Totaal


Noot:

-

Frequentie waarmee jongeren alcoholhoudende dranken krijgen van anderen, in % 2003 n=596 32 56

13-jarigen 2005 2007 n=546 n=377 48 64 40 28

2009 n=248 62 33

2003 n=943 22 51

+

2009 n=626 +,--

47 36

-,++

9

9

4

3

22

21

10

15

2

3

2

1

5

7

3

2

1 100

0 100

2 100

0 100

1 100

1 100

1 100

1 100

2009 n=918 +

2003 n=2537 24 46

-

23

21

13

17

7

9

6

6

1

1

2

100

100

1 100

2003 n=998 20 35

16/17-jarigen 2005 2007 n=774 n=736 26 41 26 25

39 29

32

31

21

22

12

16

11

9

1

2

3

100

100

100

1 100

--

100

en + significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05; 2009, p < .05

Drinkgedrag

14/15-jarigen 2005 2007 n=681 n=567 34 52 37 33

--

Totaal 2005 2007 n=2001 n=1681 35 50 34 28

-

2009 n=1792 +,--

45 -,++ 32 ++

--

en ++ significant verschil tussen 2007 en

15

De trend die zich bij de voorgaande metingen heeft voorgedaan waarbij jongeren de dranken steeds vaker van (oudere) vrienden en minder vaak van hun ouders krijgen, heeft zich in 2009 verder voortgezet (tabel 2.4). In 2009 geeft 79% aan wel eens drankjes van (oudere) vrienden te krijgen, terwijl dit in 2007 voor 71% en in 2003 voor 63% geldt. Deze stijging vergeleken met de metingen in 2007 en 2003 doet zich met name voor bij 14/15-jarigen (alleen significant ten opzichte van 2003) en 16/17-jarigen (significant ten opzichte van beide metingen). Daarnaast geeft in 2009 30% aan wel eens alcoholhoudende dranken van hun ouders te krijgen, in 2007 was dit percentage 34% en in 2003 lag dit percentage op 44%. Deze daling vergeleken met de metingen in 2007 en 2003 doet zich voornamelijk bij de 13-jarigen (alleen significant ten opzichte van 2003) en 14/15-jarigen voor (alleen significant ten opzichte van 2003). Tabel 2.4

Personen van wie jongeren alcoholhoudende dranken krijgen, in %* 2003 n=403 30

(Oudere) vrienden Ouders (Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/bekenden Onbekenden Anders Weet niet

63

51

2

4

4

60 0

9

8

9

4

8

0 0 0

1 0 1

26

(Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/bekenden Onbekenden Anders Weet niet

2009 n=94 40

70

2003 n=800 83

(Oudere) vrienden Ouders

13-jarigen 2005 2007 n=284 n=137 33 39

14/15-jarigen 2005 2007 n=447 n=270 65 68

2009 n=327 74

+ -

48

46

38

3

3

3

34 2

12

4

8

7

5

3

2

3

4

5

3

0 0 1

0 0 0

0 0 0

0 0 0

1 0 0

0 0 + 1

2009 n=551

2003 n=1943 63

16/17-jarigen 2005 2007 n=576 n=432 88 84 20

-

2003 n=740 61

26

88

+,++

22

Totaal 2005 2007 n=1306 n=839 68 71

2009 n=972 79

+,++ -,--

44

38

34

-

3

3

3

30 2-

3

1

2

2

5

4

6

5

6

6

7

6

4

4

5

4

3

5

5

3

0 0 0

1 0 0

1 1 1

1 0 -0

0 0 0

1 0 0

1 0 1

1 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% Noot: + en - significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05; ++ en -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

2.5

Uitgaan

In deze paragraaf wordt allereerst het uitgaansgedrag van de geënquêteerde jongeren besproken. Vervolgens wordt ingegaan op de vraag of de jongeren alcohol drinken tijdens het uitgaan. Uitgaan In de eerste plaats is de jongeren gevraagd of zij wel eens uitgaan. Het percentage 13-jarigen dat wel eens uitgaat is tussen 2009 en het eerste meetmoment in 2001 rond hetzelfde niveau gebleven (31% in 2009 en 33% in 2001) (figuur 2.9). Bij de 14/15-jarigen is tussen 2009 en de eerste meting in 1999 ook nauwelijks verandering waar te nemen in het uitgaansgedrag, ongeveer de helft (49% in 2009 en 52% in 1999) geeft aan wel eens uit te gaan. 16


Figuur 2.9

Percentage jongeren dat wel eens uitgaat* 100

86 85

90 80

80 70 60

58

52

50 33

40 30

80

77 78

53 51 51 49

30 32 28 31

20 10 0 13-jarigen

14/15-jarigen 1999

2001

2003

16/17-jarigen

2005

2007

2009

* 13-jarigen: 2001 N=1.031, 2003 N=1.061, 2005 N=1.054, 2007 N=1.026, 2009 N=1.021; 14/15-jarigen: 1999 N=1.080, 2001 N=1.133, 2003 N=1.133, 2005 N=851, 2007 N=826, 2009 N=1.020; 16/17-jarigen: 1999 N=1.024, 2001 N=1.065, 2003 N=1.063, 2005 N=853, 2007 N=827, 2009 N=1.022.

Ook bij de 16/17-jarigen is het percentage jongeren dat uitgaat rond hetzelfde niveau gebleven tussen 2009 (80%) en 1999 (78%). Alcohol drinken tijdens uitgaan Vervolgens is bij de uitgaande jongeren nagegaan of zij tijdens het uitgaan alcohol drinken. Uit figuur 2.10 blijkt dat in 2009 de jongste leeftijdscategorie minder vaak alcohol drinkt tijdens het uitgaan dan in 2007 (6% in 2009 versus 11% in 2007) en 2001 (6% in 2009 versus 39% in 2001). Bij 14/15-jarigen is eveneens een daling waar te nemen: in 2009 geeft 42% van de 14/15jarigen aan dat zij tijdens het uitgaan wel eens alcohol drinken tegenover 50% in 2007 en 67% in 1999. Bij 16/17-jarigen doen zich geen veranderingen voor in het percentage dat wel eens alcohol drinkt tijdens het uitgaan (87% in 2009, 2007 en 1999). Figuur 2.10 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Percentage jongeren dat wel eens alcohol drinkt tijdens het uitgaan*

87 67

91 89 87 87 87

74 64 62

-,--

50 42

39 18 19

-,-11

6

13-jarigen

14/15-jarigen 1999

2001

2003

2005

16/17-jarigen 2007

2009

significante daling tussen 1999/2001 en 2009, p <.05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p <.05 * 13-jarigen: 2001 n=338, 2003 n=313, 2005 n=338, 2007 n=292, 2009 n=317: 14/15-jarigen: 1999 n=563, 2001 n=661, 2003 n=604, 2005 n=432, 2007 n=419, 2009 n=503: 16/17-jarigen: 1999 n=819, 2001 n=915, 2003 n=907, 2005 n=684, 2007 n=640, 2009 n=798. Noot:

-

Drinkgedrag

17

Tot slot is de jongeren gevraagd naar het aantal glazen alcoholhoudende dranken dat zij drinken tijdens het uitgaan. In 2009 geven de jongeren aan gemiddeld 5,3 glazen alcoholhoudende dranken4 te drinken op een uitgaansavond, in 2007 lag dit aantal op gemiddeld 5,2 glazen.

4

Inclusief blikjes en flesjes, deze worden gezien als 1,5 glas.

18


3.

KOPEN

In dit hoofdstuk komen de resultaten van de vragen over het kopen van alcoholhoudende dranken uit de enquête onder de jongeren aan bod. De 13- en 14/15-jarige jongeren is onder meer gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken. Tevens is hen gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van sterke drank in horecagelegenheden en slijterijen. De 16/17jarige jongeren is uitsluitend gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van sterke drank in horecagelegenheden en slijterijen. Er wordt zoveel mogelijk gekeken naar significante verschillen tussen 2007 en 2009 en significante verschillen tussen 1999 en 2009. Aangezien in 1999 geen 13-jarigen zijn geënquêteerd, kan bij deze leeftijdscategorie alleen een vergelijking worden gemaakt met 2001 en 2007. In bijlage 2 worden de stroomschema's van het koopgedrag van de jongeren weergegeven. Alle tabellen die bij dit hoofdstuk horen zijn opgenomen in bijlage 3.

3.1

Zwak-alcoholhoudende dranken

Allereerst wordt aandacht besteed aan de vraag of de jongeren die uitgaan en zwakalcoholhoudende dranken drinken de dranken zelf hebben besteld. Vervolgens wordt nagegaan of jongeren wel eens zwak-alcoholhoudende dranken kopen bij een slijterij of levensmiddelenzaak. Bestelpoging De uitgaande en alcohol drinkende jongeren is gevraagd of zij dit in de afgelopen maand zelf hebben besteld. Wanneer de 13-jarigen en de 14/15-jarigen samen worden genomen, blijkt dat er in de laatste meting van 2009 sprake is van een daling ten opzichte van het eerste meetmoment in 2001 in het percentage jongeren dat tijdens het uitgaan zelf hun zwak-alcoholhoudende dranken bestelt (figuur 3.1). Figuur 3.1

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Percentage jongeren dat tijdens het uitgaan in de afgelopen maand zelf zwakalcoholhoudende dranken heeft besteld*

65 63

56 46 46

35 36 24

41

30 27

13-jarigen 1999

2001

14/15-jarigen 2003 2005

38

30

-22

16 13

Totaal 2007

2009

significante daling tussen 1999 en 2009, p <.05; -- significante daling tussen 2001 en 2009, p <.05 *13-jarigen: 2001 n=123, 2003 n=53, 2005 n=62, 2007 n=30, 2009 n=19; 14/15-jarigen: 1999 n=332, 2001 n=474, 2003 n=364, 2005 n=258, 2007 n=203, 2009 n=209.

Noot:

Kopen

-

19

Bij de 14/15-jarigen is er sprake van een dalende trend in het zelf bestellen van zwakalcoholhoudende dranken. Het percentage jongeren dat zelf zwak-alcoholhoudende drank bestelt tijdens het uitgaan is in 2009 41%, dit percentage lag in 1999 nog op 65%. Alle jongeren is tevens gevraagd of zij in de maand voorafgaande aan de enquête wel eens zwak-alcoholhoudende dranken hebben gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of horecagelegenheid. Uit figuur 3.2 blijkt dat er bij het bestellen van zwak-alcoholhoudende dranken sprake is van een daling in 2009 ten opzichte van de eerste meting in 2001 in het percentage jongeren dat wel eens zwak-alcoholhoudende dranken koopt bij de drie categorieën alcoholverstrekkers. Figuur 3.2

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand zwak-alcoholhoudende drank heeft gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of in een horecagelegenheid* 13-jarigen

30

Totaal

14/15-jarigen 25 20

20

18 13 12 9

10

6 4 2

0

111

22 0

Slijterijen

1

Levensmiddelenzaken

4 -2

55

--3

11

1999

-,---

14

22

9

7

2001

-

Levensmiddelenzaken

2003

2005

Horeca

2007

10

9

8

1

Slijterijen

14

13

11

5

0

Horeca

19

4 2

--

5 --,--3

7 55

111

Slijterijen

Levensmiddelenzaken

Horeca

2009

significante daling tussen 1999 en 2009, p <.05; -- significante daling tussen 2001 en 2009, p <.05; --- significante daling tussen 2007 en 2009, p <.05. *13-jarigen: 2001 N=1.031, 2003 N=1.061, 2005 N=1.054, 2007 N=1.026, 2009N=1.021; 14/15jarigen: 1999 N=1.080, 2001 N=1.133, 2003 N=1.133, 2005 N=851, 2007 N=826, 2009 N=1.020; totaal: 2001 n=2.164, 2003 n=2.194, 2005 n=1.905, 2009 N=2.021. Noot:

-

In 2009 heeft 1% van de jongeren onder de 16 jaar aangegeven wel eens zwakalcoholhoudende dranken te kopen bij een slijterij, in 2001 was dit nog 4%. Bij de levensmiddelenzaken is er sprake van een daling in 2009 vergeleken met 2007 (3% in 2009 en 5% in 2007). Dit percentage is eveneens gedaald ten opzichte van 2001 (13%). Bij de horecagelegenheden is het percentage jongeren die aangeven wel eens zwakalcoholhoudende dranken te kopen gedaald ten opzichte van 2001 (5% in 2009 en 14% in 2001). De 13-jarigen hebben in 2009 minder vaak zwak-alcoholhoudende dranken gekocht bij een levensmiddelenzaak (1% tegenover 6%) en bij een horecagelegenheid (4% tegenover 0%) dan in 2001. Bij de 14/15-jarigen is sprake van een daling in het kopen van alcoholhoudende dranken bij levensmiddelenzaken van 9% in 1999 naar 5% in 2009. Ten opzichte van 1999 is er bij deze leeftijdscategorie ook sprake van een daling in het percentage dat aangeeft zwak-alcoholhoudende dranken te kopen bij een horecagelegenheid (20% tegenover 8%).

20


--

Opmerkingen verkoper De 13- tot en met 15-jarige jongeren die in de maand voorafgaande aan het onderzoek zwak-alcoholhoudende dranken hebben gekocht is gevraagd in hoeverre de verkoper opmerkingen maakte bij het verkopen van deze dranken. Uit figuur 3.3 blijkt dat bij de verschillende metingen een beperkt deel van de jongeren aangeeft dat de verkoper opmerkingen maakt. Figuur 3.3

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand zwak-alcoholhoudende drank heeft besteld/gekocht waarbij de verkoper opmerkingen maakte* 13-jarigen

14/15-jarigen

100

100 90 80 70 60

50

50 40 30

33 29 26 27 21

20

46

33

31 28

3836 25 22

10

10

22 + 21 1517 15

25 2223

3133+ 2424 20

23 8

6 0

0 Horeca

Slijterijen

1999

Levensmiddelenzaken

2001

2003

Horeca

2005

2007

Slijterijen

Levensmiddelenzaken

2009

+ Noot: significante stijging tussen 1999 en 2009, p <.05 *13-jarigen: 2001 n=20-61, 2003 n=6-47, 2005 n=4-24, 2007 n=6-22, 2009 n=0-7; 14/15-jarigen: 1999 n=51-208, 2001 n=61-291, 2003 n=32-213, 2005 n=16-119, 2007 n=17-91, 2009 n=14-86.

Voor de 14/15-jarigen lijkt het moeilijker te worden om drank te kopen in horecagelegenheden en levensmiddelenzaken. In toenemende mate krijgen zij hierover opmerkingen te horen van de barkeeper (15% in 2009 en 6% in 1999). Bij de levensmiddelenzaken is er sprake van een stijgende trend: van 8% in 1999 naar 33% in 2009. Vanaf de meting in 2001 is de jongeren waarbij de verkoper opmerkingen maakte, vervolgens gevraagd of zij ondanks de opmerkingen de zwak-alcoholhoudende dranken toch hebben meegekregen. Het blijkt dat het merendeel van de 14/15-jarigen de drankjes toch heeft meegekregen (tabel 3.1). Zo heeft in 2009 81% van de 14/15-jarigen de drank toch gekregen ondanks de opmerkingen van de barkeeper. Het kopen van zwakalcoholhoudende dranken in levensmiddelenzaken laat hetzelfde beeld zien onder deze leeftijdscategorie. De medewerkers maken vaker opmerkingen, maar toch krijgt 85% de zwak-alcoholhoudende drank mee.

Kopen

21

Tabel 3.1

Percentage zwak-alcoholhoudende drank kopende jongeren dat de drank wel of niet heeft gekregen na opmerkingen van de verkoper

Horeca

2001 1314/15jarigen jarigen n=11 n=61





Wel gekregen Niet gekregen Totaal

64 36 100

75 25 100

100 0 100

84 16 100

75 25 100

60 40 100

100 0 100

95 5 100

0 100 100

81 19 100

Slijterijen Wel gekregen Niet gekregen Totaal

n=2 100 0 100

n=14 50 50 100

n=2 100 0 100

n=8 62 38 100

n=4 25 75 100

n=6 86 14 100

n=2 0 100 100

n=5 31 69 100

n=0 100

n=3 67 33 100

Levensmiddelenzaken Wel gekregen Niet gekregen Totaal

n=19 47 53 100

n=43 70 30 100

n=12 75 25 100

n=36 75 25 100

n=11 70 30 100

n=24 83 17 100

n=6 56 44 100

n=21 84 16 100

n=2 100 0 100

n=21 85 15 100

Slaagkans Wanneer wordt gekeken naar de slaagkans, oftewel de kans dat een jongere onder 16 jaar er in slaagt om zwak-alcoholhoudende dranken te kopen, blijkt dat deze kans in 2009 voor alle categorieën alcoholverstrekkers op 75% of hoger ligt (figuur 3.4). Figuur 3.4

100 90

Percentage jongeren onder 16 jaar dat er in slaagt zwak-alcoholhoudende drank te kopen*

98 97 Jongens 93 92 93 9091 86

95 929394 88

Meisjes 969796 98 93 91 89

70

979595 95

98 94 949696

87

Totaal 9190 85 87

94 95 9193 91

78

75

80

100

71

68

62

60 50 40 30 20 10 0 Horeca

Slijterij

Supermarkt

Horeca

2001

2003

Slijterij

2005

Supermarkt

2007

Horeca

Slijterij

Supermarkt

2009

*jongens: 2001 n=51-175, 2003 n=21-119, 2005 n=14-81, 2007 n=13-66, 2009 n=8-60; meisjes: 2001 n=28-165, 2003 n=18-114, 2005 n=7-52, 2007 n=9-37, 2009 n=7-48; totaal: 2001 n=79-340, 2003 n=39-233, 2005 n=21-135, 2007 n=22-100, 2009 n=15-108.

22


3.2

Sterke drank

In deze paragraaf wordt ingegaan op het kopen van sterke drank door de jongeren uit de verschillende leeftijdscategorieën. Allereerst wordt nagegaan in hoeverre de jongeren die uitgaan en sterke drank drinken hun drankjes zelf bestellen tijdens het uitgaan, gevolgd door het kopen van sterke drank bij slijters. Vervolgens komen eventuele opmerkingen van de verkopers aan de orde. Aangezien de levensmiddelenzaken geen sterke drank (mogen) verkopen, wordt in deze paragraaf alleen aandacht besteed aan horecagelegenheden en slijters. Bestelpoging De uitgaande en sterke drank drinkende jongeren is gevraagd of zij de maand voorafgaande aan de enquête zelf sterke drank hebben besteld in een horecagelegenheid. In 2009 heeft een vijfde (21%) van de jongeren de drank zelf besteld (figuur 3.5). In de voorgaande jaren lagen deze percentages beduidend hoger, namelijk op respectievelijk 49% in 2007 en 58% in 2001. Van de 13-jarigen geeft in 2009 niemand aan wel eens sterke drank te bestellen tijdens het uitgaan, terwijl dit voor bijna een vijfde (18%) van de 13-jarigen in 2001 geldt. Zowel bij 14/15-jarigen als bij de 16/17-jarigen is het bestellen van sterke drank tussen 1999 en 2009 significant gedaald. Bij 16/17-jarigen is daarnaast eveneens sprake van een significante daling in het percentage jongeren dat tijdens het uitgaan zelf sterke drank besteld tussen 2007 en 2009 van 51% naar 25%. Figuur 3.5

Percentage jongeren dat tijdens het uitgaan in de afgelopen maand zelf sterke drank heeft besteld*

100 90 80

68

67

70

60

57

60

71 66 57

72

69 55

58 51

48 49

50 40 30 20

32

36

-,--

-

25

25

21

18

-,--

11

10

0

0 13-jarigen

14/15-jarigen 1999

2001

2003

16/17-jarigen 2005

2007

Totaal 2009

-significante daling tussen 1999 en 2009, p <.05; significante daling tussen 2007 en 2009, p <.05 *13-jarigen: 2001 n=17, 2003 n=7, 2005 n=4, 2007 n=3, 2009 n=21; 14/15-jarigen: 1999 n=106, 2001 n=62, 2003 n=28, 2005 n=25, 2007 n=14, 2009 n=209; 16/17-jarigen: 1999 n=200, 2001 n=149, 2003 n=119, 2005 n=88, 2007 n=83, 2009 n=696; totaal: 2001 n=228, 2003 n=188, 2005 n=117, 2007 n=100, 2009 n=926.

Noot:

-

Naast het bestellen van sterke drank in een horecagelegenheid is de jongeren tevens gevraagd of zij in de afgelopen maand wel eens sterke drank bij een slijterij hebben gekocht. Uit figuur 3.6 blijkt dat een klein deel van de jongeren wel eens sterke drank koopt bij een slijterij.

Kopen

23

De 14/15-jarigen geven in 2009 minder vaak aan sterke drank te kopen bij een slijterij dan in 1999. In 2009 gaat het om minder dan 1%, terwijl het percentage in 1999 4% bedraagt. Het koopgedrag van de 16/17-jarigen voor wat betreft het kopen bij slijters is eveneens gedaald van 8% in 1999 naar 3% in 2009. Figuur 3.6

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand sterke drank heeft geprobeerd te kopen in een slijterij*

50 40 30

-

20 10

1 0 0 0 0

4 2 1 0 0 1

9 8 8 8 5 3

4 3 3 2 2

0 13-jarigen

14/15-jarigen 1999

-2003

2001

16/17-jarigen 2005

2007

Totaal 2009

Noot: significante daling tussen 1999 en 2009, p <.05 *13-jarigen: 2001 N=1.031, 2003 N=1.061, 2005 N=1.053, 2007 N=1.026; 14/15-jarigen: 1999 N=1.080, 2001 N=1.133, 2003 N=1.133, 2005 N=851, 2007 N=826; 16/17-jarigen: 1999 N=1.024, 2001 N=1.065, 2003 N=1.063, 2005 N=853, 2007 N=827.

Opmerkingen verkoper De jongeren die hebben aangegeven sterke drank te hebben gekocht is vervolgens gevraagd of de verkoper opmerkingen maakte bij het verkopen van de drank. De 13-jarigen worden in de rest van deze paragraaf niet meegenomen. In alle metingen geeft slechts een klein deel namelijk aan wel eens sterke drank te drinken, waarvan vervolgens ook weer een klein deel zegt zelf wel eens sterke drank te kopen of te bestellen. De aantallen zijn hierdoor erg klein (< 5), waardoor verschillen te veel van het toeval kunnen afhangen. Figuur 3.7

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand sterke drank heeft besteld/gekocht waarbij de verkoper opmerkingen maakte* 80 16/17-jarigen

14/15-jarigen

70 60

52

50

41

40

33

20 10

29

25

30 14 6

19 11

32 25

25

25

16

11 0

15

4 2

12

8

13 15

13

0 Horeca

Slijterijen

1999

2001

2003

Horeca

2005

2007

Slijterijen

2009

*14/15-jarigen: 1999 n=38-63, 2001 n=21-32, 2003 n=16-17, 2005 n=4-9, 2007 n=3-6, 2009 n=6-22; 16/17-jarigen: 1999 n=84-142, 2001 n=82-98, 2003 n=86-94, 2005 n=48-170, 2007 n=42-47, 2009 n=34-173.

24


Figuur 3.7 laat zien dat een beperkt deel van de jongeren aangeeft dat de verkoper opmerkingen heeft gemaakt bij het verkopen van sterke drank. Bij zowel de 14/15-jarigen als de 16/17-jarigen hebben zich in 2009 geen significante veranderingen voorgedaan vergeleken met 2007 en 1999. Aan de jongeren waarbij de verkoper opmerkingen maakte is vervolgens vanaf 2001 gevraagd of zij ondanks deze opmerkingen de drankjes toch hebben gekregen. Van de vier 14/15-jarigen die in 2009 hebben aangegeven dat de barkeeper opmerkingen maakte bij het verkopen van sterke drank, geeft iedereen aan dat hij/zij het drankje toch heeft gekregen (tabel 3.2). Ditzelfde geldt voor de drie 14/15-jarigen die sterke drank in een slijterij hebben gekocht. Tabel 3.2

Sterke drank kopende jongeren die de drank wel of niet hebben gekregen na opmerkingen van de verkoper, in % 2001 2003 2005 2007 2009 14/15- 16/17- 14/15- 16/17- 14/15- 16/17- 14/15- 16/17- 14/15- 16/17jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen jarigen

Horeca Wel gekregen Niet gekregen Totaal

n=5 80

n=2 0

n=4 75

n=9 78

n=1 100

n=7 43

n=2 50

n=5 20

n=4 100

n=13 73

20

100

25

22

0

57

50

80

0

27

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

Slijterijen Wel gekregen Niet gekregen Totaal

n=6 50

n=12 75

n=7 100

n=24 67

n=1 100

n=9 78

n=0 -

n=12 75

n=3 100

n=11 84

50

25

0

33

0

22

-

25

0

16

100

100

100

100

100

100

-

100

100

100

Van de elf 16/17-jarigen waarbij de medewerker van de slijterij opmerkingen maakte bij het verkopen van sterke drank, hebben in 2009 negen jongeren, ondanks deze opmerkingen, de drank toch kunnen kopen. In 2001 geldt dit voor negen van de twaalf 16/17-jarigen. Slaagkans Evenals bij het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken is ook bij sterke drank gekeken naar de slaagkans. In 2009 slaagt 97% van de jongens onder 18 jaar er in om sterke drank te krijgen in een horecagelegenheid, in 2007 ligt dit percentage met 88% significant lager (figuur 3.8). Bij de meisjes doen zicht geen significante veranderingen voor. Voor de slijters geldt dat het in 2009 93% van de jongeren is gelukt om sterke drank te kopen.

Kopen

25

Figuur 3.8

Percentage jongeren onder 18 jaar dat er in slaagt sterke drank te kopen*

100

Jongens

100 98

97

Meisjes

100

++

98 95 92

96

93

96 93

Totaal

100100

98

97

95 93

92

92

98

98 98

96 93

94

94

93

90 90

88

80 Horeca

Slijterij

Horeca

2001

2003

Slijterij

2005

2007

Horeca

Slijterij

2009

++ Noot: significante stijging tussen 2007 en 2009, p <.05 *jongens: 2001 n=52-62, 2003 n=54-70, 2005 n=20-37, 2007 n=13-66, 2009 n=30-112; meisjes: 2001 n=46-81, 2003 n=42-51, 2005 n=38-40, 2007 n=9-37, 2009 n=1-91; totaal: 2001 n=108-133, 2003 n=105-112, 2005 n=58-77, 2007 n=9-37, 2009 n=42-203.

3.3

Koopindex

Uit de voorgaande paragrafen is gebleken dat het percentage jongeren dat zelf wel eens alcoholhoudende dranken probeert te kopen lijkt af te nemen. Het merendeel van de jongeren die dit proberen slaagt er echter wel in om de dranken te verkrijgen. De bestelpogingen en de slaagkansen zijn weergegeven in tabel 3.3. Tabel 3.3

Horeca Slijterij Levensmiddelenzaak

Bestelpoging en slaagkans, in % 2001 38 4 13

Bestelpoging 2003 2005 2007 30 22 16 2 1 1 9 7 5

2001 32 4 -

Bestelpoging 2003 2005 2007 27 24 26 3 3 2 -

Zwak-alcoholhoudende drank Slaagkans 2009 2001 2003 2005 1394 98 94 191 90 85 3-,-91 93 94

2007 96 68 91

2009 96 87 95

2007 94 98 -

2009 98 93 -

Sterke drank

Horeca Slijterij Levensmiddelenzaak

Noot:

-

2009 7-,-2-

significante daling tussen 2001 en 2009, p <.05; p < .05

2001 97 94 --

2003 96 93 -

Slaagkans 2005 93 98 -

significante daling tussen 2007 en 2009,

In deze paragraaf worden bestelpoging en slaagkans samengevoegd tot de koopindex. Hierbij worden alle leeftijdscategorieën samengenomen en geen onderscheid gemaakt naar het kopen van zwak-alcoholhoudende of sterke drank.1 Bij de bestelpoging gaat het om het 1

Bij het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken in levensmiddelenzaken zijn alleen de 13- tot en met 15-jarigen meegenomen, omdat dit verkoopverbod niet voor de 16/17-jarigen geldt.

26


93

percentage jongeren dat wel eens alcoholhoudende dranken probeert te bestellen, dit is een actie van de jongere zelf. Bij de slaagkans gaat het om het percentage jongeren dat er in slaagt alcoholhoudende dranken te kopen. Dit percentage wordt genomen van het deel van de jongeren dat heeft aangegeven te hebben geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen. De slaagkans is afhankelijk van de reactie van de verkoper; krijgt de jongere de alcoholhoudende drank wel of niet mee. Binnen de koopindex worden deze beide acties (die van de jongere en de verkoper) samengevoegd. De koopindex geeft het percentage jongeren weer dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt; het betreft dus een percentage van alle jongeren. Er blijkt sprake te zijn van een dalende trend in het percentage jongeren dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt. In 2009 ligt dit percentage op 13%, terwijl het percentage in 2001 op 32% ligt (figuur 3.9). Ten opzichte van 2007 is de koopindex stabiel gebleven. Figuur 3.9

Koopindex, in %*

40 32 30 23

23 20

20

17

-, ++

13 10

7

9

9

7

6

5

13

11 8

4

13

-

-,-6

5

3

0

Horeca

Slijterij

2001

2003

Levensmiddelenzaak

2005

2007

Totaal

2009

significante daling tussen 2001 en 2009, p < 0.05; -- significante daling tussen 2007 en 2009, p < 0.05; ++ significante stijging tussen 2007 en 2009, p < 0.05 * 2001 N=3.229, 2003 N=3.257, 2005 N=2.755, 2007 N=2.679, 2009 N=3.063.

Noot :

Ook wanneer naar de afzonderlijke soorten ondernemingen wordt gekeken blijkt er sprake te zijn van een dalende trend. Zo is in 2009 9% van de jongeren erin geslaagd alcoholhoudende dranken te bestellen en te kopen tijdens het uitgaan, in 2001 was dit percentage nog 23%. Hier is echter sprake van een stijging ten opzichte van 2007 (van 7% naar 9%).

3.4

Identiteitsbewijs

Vanaf 2001 is gevraagd welke opmerkingen de verkoper heeft gemaakt. In deze paragraaf worden de resultaten weergegeven. Voordat wordt ingegaan op de opmerkingen die de verkopers hebben gemaakt bij het verkopen van zwak-alcoholhoudende dranken en sterke drank, komen eerst de resultaten op de vraag of jongeren een identiteitsbewijs bij zich hebben aan de orde.

Kopen

27

Het blijkt dat het percentage jongeren dat altijd een identiteitsbewijs bij zich heeft in 2009 is toegenomen vergeleken met 2001 (figuur 3.10). Zo geven in 2009 alle 13-jarigen aan dat zij een identiteitsbewijs bij zich hebben wanneer zij naar een slijterij gaan, terwijl dit in 2001 voor geen van de 13-jarigen geldt. De 16/17-jarigen hebben in het algemeen het vaakst een identiteitsbewijs bij zich. Figuur 3.10

Percentage jongeren dat altijd een identiteitsbewijs bij zich heeft wanneer ze alcoholhoudende drank kopen in 2001, 2003 en 2005 13-jarigen 100 ++

100

14/15-jarigen

16/17-jarigen ++ 87

90 80 68 64

70 60 42 35

40

++

10

35 ++ 24

33

6 0

4445

43

18 9

++ 56

53

43

30 20

++ 63

54

51

50

++

3

9 8

19 14 6

10

++ 7980

7677

65 52 43

3840

1110

0

Horeca

Slijterij

Supermarkt

2001

Horeca

2003

2005

Slijterij

2007

Supermarkt

Horeca

Slijterij

2009

Noot : ++ significante stijging tussen 2001 en 2009, p < 0.05 * 13-jarigen: 2001 n=26-64, 2003 n=7-47, 2005 n=6-24, 2007 n=7-32, 2009 n=2-21; 14/15-jarigen: 2001 n=84-339, 2003 n=8-243, 2005 n=19-269, 2007 n=19-210, 2009 n=19-209; 16/17-jarigen: 2001 n=82-98, 2003 n=86-94, 2005 n=48-61, 2007 n=42-47, 2009 n=35-175.

Zwak-alcoholhoudende dranken Uit tabel 3.4 blijkt dat de jongeren voornamelijk wordt gevraagd naar hun leeftijd, gevolgd door het vragen om het tonen van een identiteitsbewijs. De twee 13-jarigen bij wie in 2009 opmerkingen zijn gemaakt bij het kopen van zwakalcoholhoudende dranken in een horecagelegenheid, zijn allebei gevraagd naar hun identiteitsbewijs. In de voorgaande jaren geeft geen van de 13-jarigen aan dat hij of zij door de barkeeper is gevraagd naar zijn of haar identiteitsbewijs. Het percentage 13-jarigen dat aangeeft in een levensmiddelenzaak te zijn gevraagd naar hun identiteitsbewijs is gestegen (46% in 2009 en 5% in 2001).

28


Tabel 3.4

Percentage zwak-alcoholhoudende drank kopende jongeren en de opmerkingen die de verkoper maakte*

Horeca Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet

2001 1314/15jarigen jarigen n=11 n=61 0 16 60 36 0 0 9

67 8 5 3 8

Slijterijen n=2 Gevraagd naar 0 identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd 100 Te jong 0 Anders 0 Weet niet 0

n=14 29

Levensmiddelenzaken

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet

2003 1314/15jarigen jarigen n=4 n=31 0 22 100 0 0 0 0

2005 1314/15jarigen jarigen n=4 n=20 0 40

2007 1314/15jarigen jarigen n=3 n=20 0 25

74 10 0 0 0

100 0 0 0 0

47 10 5 0 10

100 0 0 0 0

66 4 0 0 5

0

n=8 50

n=4 25

n=6 33

n=3 67

n=6 71

71 7 0 13

100 0 0 0

25 25 0 0

75 0 0 0

83 14 0 0

33 0 0 0

n=19 5

n=43 33

n=12 17

n=36 49

n=11 30

n=24 58

68 47 5 5

57 14 5 5

42 41 0 0

32 31 0 0

36 27 9 0

31 14 4 0

n=2

2009 1314/15jarigen jarigen n=2 n=13 100 38+ 0 0 0 0 0 n=0

44 12 0 0 7

-

n=3 46

29 0 0 0

-

54 25 0 0

n=6 17

n=24 54

n=2 46+

n=18 36

1370 0 0

32 27 0 3

0 54 0 0

42 29 0 4

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet (altijd) tot 100% + significant verschil tussen 2001 en 2009, p <.05 Noot:

De 14/15-jarigen geven aan dat de barkeeper steeds vaker naar hun identiteitsbewijs vraagt. In 2009 geeft 38% van de 14/15-jarigen aan dat de barkeeper daarnaar heeft gevraagd, terwijl dit percentage in 2001 nog op 16% ligt. De barkeepers vragen in 2009 overigens nog steeds regelmatig naar de leeftijd van de jongere (44%) in plaats van naar een identiteitsbewijs. Sterke drank Zoals al eerder is aangegeven liggen de aantallen 13-jarigen die wel eens sterke drank kopen te laag om in nadere analyses mee te nemen. De kans dat de eventuele verschillen op toeval berusten is te groot. In 2009 hebben twee van de vier 14/15-jarigen die sterke drank hebben besteld tijdens het uitgaan aangegeven dat de verkoper heeft gevraagd naar hun leeftijd, terwijl een 14/15jarige aangeeft dat de barkeeper vroeg om een identiteitsbewijs (tabel 3.5). In 2001 geldt dit voor twee van de vijf jongeren die sterke drank hebben besteld tijdens het uitgaan. Van de 16/17-jarigen zijn in 2009 negen van de dertien jongeren door de barkeeper gevraagd naar hun identiteitsbewijs, terwijl vijf zijn gevraagd naar hun leeftijd. In 2001 is één jongere gevraagd naar zijn of haar leeftijd en eveneens één jongere is gevraagd een identiteitsbewijs te tonen. De 16/17-jarigen waarbij de medewerkers van de slijterij opmerkingen hebben gemaakt bij het verkopen van sterke drank zijn in 2009 voornamelijk gevraagd naar hun identiteitsbewijs (acht keer). In 2001 zijn verschillende opmerkingen gemaakt, zoals gevraagd naar identiteitsbewijs (vier keer), gevraagd naar leeftijd (vier keer) en te jong (drie keer).

Kopen

29

Tabel 3.5

Percentage sterke drank kopende jongeren en de opmerkingen die de verkoper maakte*

Horeca Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet Slijterijen Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet

2001 14/15- 16/17jarigen jarigen n=5 n=2 40 50





60 0 0 0 0

50 0 0 0 0

25 50 0 0 0

44 44 0 0 0

0 0 0 0 0

29 29 0 0 0

0 0 0 0 0

100 0 0 0 0

50 25 0 0 0

35 8 0 0 0

n=6 60

n=12 33

n=7 43

n=24 42

n=1 100

n=9 33

n=0 -

n=12 75

n=3 67

n=11 75

83 0 0 0

33 25 25 0

14 43 0 0

63 21 0 0

0 0 0 0

56 22 0 0

-

25 17 0 0

0 33 0 0

17 26 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet (altijd) tot 100%

3.5

Kooptactieken

Zoals in het vorige hoofdstuk al is aangegeven is in 2003 de vragenlijst van de jongeren enigszins uitgebreid, onder andere met stellingen waarin verschillende kooptactieken aan de jongeren zijn voorgelegd. In de metingen van 2005, 2007 en 2009 zijn deze stellingen wederom aan de jongeren voorgelegd. In deze paragraaf wordt aangegeven in hoeverre jongeren deze tactieken toepassen en of ze werken. Met andere woorden: krijgen ze de alcoholhoudende dranken ook daadwerkelijk mee. Tabel 3.6

Percentage jongeren dat wel eens bepaalde kooptactieken heeft uitgeprobeerd 13-jarigen

Kopen op plekken waar (bijna) niet wordt gecontroleerd Kopen op plekken waar ze de verkoper kennen Proberen zich ouder voor te doen Identiteitskaart van oudere vrienden gebruiken

n=1.061 5

Noot:

30

-

en

+

16/17jarigen n=1.063 31

13-jarigen n=1.053 3

2005 14/15jarigen n=851 24

16/17jarigen n=852 32

3

10

15

3

11

17

3

15

19

3

14

18

1

3

2

0

2

3

n=1.026 3

2007 14/15jarigen n=826 16

16/17jarigen n=809 27

n=1.021 2-

2009 14/15jarigen n=1.020 13

16/17jarigen n=1.022 25

1

6

13

1-

7

-

12

-

2

9

14

1-

9

-

12

-

0

3

5

1

3

13-jarigen Kopen op plekken waar (bijna) niet wordt gecontroleerd Kopen op plekken waar ze de verkoper kennen Proberen zich ouder voor te doen Identiteitskaart van oudere vrienden gebruiken

2003 14/15jarigen n=1.133 21

13-jarigen

4+

significant verschil tussen 2003 en 2009, p <.05


Uit tabel 3.6 blijkt dat de jongeren de meeste tactieken die zijn voorgelegd weinig toepassen. Het kopen op plekken waar ze de verkoper kennen wordt in 2009 door slechts 1% van de 13-jarigen toegepast, terwijl in 2003 3% van de 13-jarigen deze tactiek heeft gebruikt. Het kopen op plekken waar (bijna) niet wordt gecontroleerd is bij de 14/15jarigen significant gedaald (13% in 2009 versus 21% in 2003). Voor alle metingen geldt hoe ouder de jongeren zijn des te vaker zij de verschillende tactieken toepassen. Zo zegt 3-5% van de 13-jarigen wel eens alcoholhoudende dranken te kopen op plekken waarvan ze weten dat daar (bijna) niet wordt gecontroleerd, terwijl dit voor 13-24% van de 14/15-jarigen en 25-32% van de 16/17-jarigen geldt. Tot slot is de jongeren die wel gebruik maken van de verschillende kooptactieken gevraagd of zij de drankjes ook hebben gekregen. De voorgelegde kooptactieken blijken wel te werken, aangezien het merendeel van de jongeren die ze wel eens heeft toegepast de drankjes heeft kunnen kopen (tabel 3.7). Tabel 3.7

Percentage jongeren dat wel eens bepaalde kooptactieken heeft uitgeprobeerd en de alcoholhoudende drank heeft gekregen


13jarigen n=7-55 78

2003 14/15jarigen n=30-238 93

16/17jarigen n=19-328 96

13jarigen n=4-36 81

Kopen

16/17jarigen n=21-269 94

77

93

98

64

86

97

50 14

80 80

87 90

76 75

75 87

91 91

2007


2005 14/15jarigen n=15-201 92

13jarigen n=5-32 86

14/15jarigen n=26-128 94

2009

16/17jarigen n=41-222 93

13jarigen n=5-16 79

14/15jarigen n=26-131 95

16/17jarigen n=44-251 92

45

95

94

74

88

94

59 67

82 90

80 90

49 30

83 97

83 89

31

32


4.

VERKOPEN

In

dit hoofdstuk worden de resultaten van de enquêtes onder de alcoholverstrekkers behandeld. Paragraaf één besteedt aandacht aan de kennis van de respondenten over de in de Drank- en Horecawet vastgestelde leeftijdsgrenzen voor het verkopen c.q. schenken van zwak-alcoholhoudende dranken en sterke drank. Vervolgens wordt het percentage jeugdige klanten van de geënquêteerde alcoholverstrekkers besproken. Ten slotte komen in paragraaf drie diverse aspecten van de naleving en controle van de leeftijdsgrenzen door de alcoholverstrekkers aan bod. De tabellen met alle enquêteresultaten van de alcoholverstrekkers staan weergegeven in bijlage 4. Zoals in de inleiding al is aangegeven is de categorie horeca sinds 2001 uitgebreid met de subcategorieën snackbars en sportkantines of instellingen voor sociaal-cultureel werk. In de tabellen en figuren worden alleen de resultaten van de cafés en discotheken weergegeven. Indien sprake is van opvallende zaken bij de overige subcategorieën wordt dit in de tekst vermeld.

4.1

Kennis leeftijdsgrenzen

In de Drank- en Horecawet is de leeftijd waarop aan jongeren zwak-alcoholhoudende drank mag worden verkocht gesteld op 16 jaar, terwijl voor sterke drank de grens van 18 jaar geldt. Uit tabel 4.1 blijkt dat in 2009 97% van de ondervraagden de minimumleeftijd voor zwak-alcoholhoudende drank kent. Ten opzichte van de vorige meting in 2007 is het percentage ondervraagden die de minimumleeftijd voor zwak-alcoholhoudende drank kent significant gedaald (100% in 2007). De ondervraagden die deze leeftijdsgrens in 2009 niet kennen, geven aan dat zij denken dat de leeftijdsgrens boven de 16 jaar ligt (3% in 2009 en 0% in 2007). In 1999 lag het percentage met 90% significant lager vergeleken met het percentage in 2009. Met name levensmiddelenzaken zijn beter op de hoogte van de leeftijdsgrenzen. In 2009 geeft 97% van de levensmiddelenzaken aan dat de leeftijdsgrens voor het verkopen van zwak-alcoholhoudende dranken op 16 jaar ligt, in 1999 gaf 83% dit aan. In 2009 geven respondenten van levensmiddelenzaken vergeleken met 1999 minder vaak aan dat zij denken dat de leeftijdsgrens boven de 16 jaar ligt. Ook de snackbars en de sportkantines en instellingen voor sociaal-cultureel werk zijn steeds beter op de hoogte van de leeftijdsgrenzen. In 2009 geeft 98% van de snackbars aan dat de leeftijdsgrens voor het verkopen van zwak-alcoholhoudende dranken op 16 jaar ligt, tijdens de vorige meting in 2007 was dit 81%. Bij de sportkantines/instellingen voor sociaalcultureel werk is er ook sprake van een stijging: 98% in 2009 tegenover 85% in 2001.

Verkopen

33

Tabel 4.1

Leeftijdsgrens verkoop respondenten, in %

zwak-alcoholhoudende

en

sterke

Café/discotheek

drank

volgens

Slijterij

1999 N=49

2001 N=103

2003 N=50

2005 N=50

2007 N=53

2009 N=141

1999 N=55

2001 N=105

2003 N=100

2005 N=101

2007 N=103

2009 N=114

Zwak-alcoholhoudende drank < 16 jaar 16 jaar > 16 jaar weet niet Totaal

0 91 9 100

0 92 8 100

2 98 0 100

0 100 0 100

0 100 0 100

0 97 4 0 100

2 96 2 100

0 100 0 100

0 100 0 100

1 99 0 100

0 100 0 100

0 98 2 0 100

Sterke drank < 18 jaar

4

12

0

2

0

1

11

4

0

1

0

0

18 jaar

93

88

100

98

100

96

89

96

100

99

100

> 18 jaar weet niet Totaal

2 100

0 100

0 100

0 100

0 100

3 0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

98 2 0 100

1999 N=54

2001 N=110

2003 N=100

2005 N=103

2007 N=99

2009 N=111

1999 N=158

2001 N=318

2003 N=250

2005 N=254

2007 N=255

2009 N=366

Zwak-alcoholhoudende drank < 16 jaar 16 jaar

0 83

0 92

0 98

0 98

0 100

0 + 97

1 90

0 95

0 99

0 99

0 100

0 +,-97

> 16 jaar

17

8

2

2

0

5

1

1

0

100

100

100

100

100

3 0 100

9

weet niet Totaal

100

100

100

100

100

0 100


11

40

10

20

4

7

9

19

4

8

2

3

90

82

95

92

98

93

Levensmiddelenzaak-

18 jaar

89

60

88

80

96

0

0

2

0

0

weet niet Totaal

100

100

100

100

100

-

+

Totaal-

> 18 jaar

Noot:

-

-

85

--

++

5 4 100

1

0

1

0

0

100

100

100

100

100

en + significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05; 2007 en 2009, p < .05

--

en

++

3

-,++

--

++

3 1 100

significant verschil tussen

Van de ondervraagde verstrekkers geeft in 2009 93% aan dat de leeftijdsgrens voor sterke drank op 18 jaar ligt. Ten opzichte van de meting in 2007 is dit percentage significant gedaald (93% in 2009 versus 98% in 2007). Bij de slijters is de kennis over dit onderwerp toegenomen. In 2009 geeft 98% van de slijters aan dat de leeftijdsgrens voor het verkopen van sterke dranken op 18 jaar ligt. Dit percentage lag in 1999 op 89%. Vergeleken met 1999 geven ook minder slijters aan dat deze leeftijdsgrens onder de 18 ligt. De levensmiddelenzaken blijken minder goed op de hoogte te zijn van de leeftijdsgrens voor sterke drank: er is een daling ten opzichte van 2007 geconstateerd (85% in 2009 en 96% in 2007). Het percentage levensmiddelenzaken dat aangeeft dat de leeftijdsgrens boven de 18 ligt, is sinds de vorige meting toegenomen (5% in 2009 en 0% in 2007).

4.2

Leeftijden klanten

In deze paragraaf wordt ingegaan op het aandeel dat jongeren onder 16 en 18 jaar uitmaken van de klantenkring van de alcoholverstrekkers. Vervolgens is het hanteren van leeftijdsgrenzen voor de toegang tot horecagelegenheden nader geanalyseerd.

34


Leeftijd klantenkring De alcoholverstrekkers is gevraagd een inschatting te geven van het aandeel jongeren onder 18 en 16 jaar in hun klantenkring. Aangezien levensmiddelenzaken geen sterke drank mogen verkopen is bij hen alleen gevraagd naar het aandeel onder 16 jaar. Bij de horeca en slijters is naar het aandeel onder de 18 jaar gevraagd, hieronder vallen automatisch ook de klanten onder 16 jaar. Figuur 4.1 laat de percentages klanten zien die naar schatting jonger zijn dan 16 c.q. 18 jaar. In 2009 schat 65% van de levensmiddelenzaken dat het aandeel jongeren onder 16 jaar kleiner dan een tiende is. In 1999 lag dit percentage significant lager, namelijk op 87%. Het aantal levensmiddelenzaken dat het aandeel jongeren onder 16 jaar tussen een tiende en een kwart schat is in 2009 (20%) afgenomen ten opzichte van 2007 (39%), maar toegenomen ten opzichte van 1999 (8%). Het geschatte aandeel van jongeren onder de 18 jaar is volgens horecaondernemers toegenomen sinds 1999. Van de horecaondernemingen schat in 2009 70% dat het aandeel jongeren onder de 18 jaar kleiner dan een tiende is, in 1999 lag dit percentage op 51%. Daarmee komt het percentage in 2009 dicht op het niveau van 2003. Figuur 4.1

Percentage klanten naar schatting jonger dan 18 jaar in horeca en slijterij en jonger dan 16 jaar in levensmiddelenzaak* Horeca

100 90

Levensmiddelenzaak

++

88

87

75

70

70 60

87 88

+

78

80

Slijterij

75 67 64

66

6262

65 54

5153

50

4139

--

40

31 26

30

18

20

14 9

10

28

22 1214

8

8

9

5

8

< 10%

10-25%

>25% 1999

21

8

8 202

0 < 10% 2001

10-25% 2003

2005

29

28

24 23

22

27 20

8 21

>25% 2007

+,--

0

< 10%

10-25%

43

75

>25%

2009

en - significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05; ++ en -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p<.05 * horeca: 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=52, 2009 N=100; slijterij: 1999 N=55, 2001 N=105, 2003 N=100, 2005 N=101, 2007 N=94, 2009 N=108; levensmiddelenzaak: 1999 N=54, 2001 N=110, 2003 N=98, 2005 N=103, 2007 N=99, 2009 N=113.

Noot:

+

Het percentage slijters dat denkt dat minder dan een tiende van de klanten bestaat uit jongeren onder 18 jaar is in 2009 88%. Vergeleken met 2007 geven meer slijters aan dat het aandeel jongeren onder de 18 jaar minder dan een tiende is, namelijk 75%. Het percentage slijters dat het aandeel jongeren onder de 18 jaar tussen een tiende en een kwart inschat is 8% in 2009 tegenover 23% in 2007. Ten aanzien van de eerste meting in 1999 zijn nauwelijks veranderingen te constateren.

Verkopen

35

Leeftijdsgrens horeca Aan de horecarespondenten is gevraagd of er door hen een leeftijdsgrens gehanteerd wordt voor bezoekers. Tijdens de meting in 2009 geeft iets meer dan één derde (36%) van de respondenten aan een leeftijdsgrens te hanteren (figuur 4.2). In 1999 lag dit percentage hoger. Toen werd hierop door ruim de helft (54%) van de respondenten bevestigend geantwoord . Figuur 4.2

Percentage horecaondernemingen dat horecagelegenheid zegt te hanteren*

leeftijdsgrens

voor

toegang

tot

100 80 54

60

-

40

31

31

33

2001

2003

2005

36 26

20 0 1999

2007

2009

Noot: significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05 * 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=49, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=142.

Tijdens de eerste vijf metingen hanteert het grootste deel van de horecarespondenten die met een leeftijdsgrens werken, een minimumleeftijd van 16 jaar. De meting van 2009 laat een ander beeld zien. Tijdens deze meting ligt het percentage horecarespondenten die de leeftijdsgrens van 16 jaar hanteren lager dan de vorige meting (33% in 2009 versus 79% in 2007, zie figuur 4.3). Het percentage horecarespondenten die de leeftijdsgrens van 21 jaar hanteren is vergeleken met de eerste meting in 1999 gestegen (22% in 2009 versus 4% in 1999). Figuur 4.3

Percentage horecaondernemingen die zeggen een leeftijdsgrens te hanteren, naar leeftijd 16 jaar

100

18 jaar 79

80

70

63

60 60

21 jaar

52

40

33

27

22

25

14

20 4

-29

22

+

14 4

0

0

0

0 1999

2001

2003

2005

2007

2009

significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05; -- significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05 * 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=49, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=142.

Noot:

36

+


4.3

Controle

In deze paragraaf wordt ingegaan op verschillende aspecten van de naleving en controle van de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol. Achtereenvolgens komen aan bod: naleving leeftijdgrenzen; al dan niet controleren van leeftijden; wijze van controle; het belang dat aan controle wordt gehecht; eventuele instructie van het personeel; problemen die bij de naleving worden ondervonden; en het plaatsvinden van leeftijdscontroles door de overheid. Naleving leeftijdsgrenzen Uit figuur 4.4 blijkt dat de meerderheid van de alcoholverstrekkers zich in alle jaren naar eigen zeggen bij de verkoop van drank altijd aan de gestelde leeftijdsgrenzen houdt. De percentages zijn in 2009 significant hoger dan in 1999. In 2009 geven vrijwel alle respondenten aan zich te allen tijde aan de leeftijdsgrenzen te houden, terwijl dit in 1999 minder dan twee derde bedraagt. Figuur 4.4 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Alcoholverstrekkers die zich altijd aan leeftijdsgrenzen houden, in % 86

98 96 93

+

99 99 94 97

+

91

96 99 100

+

76 65

63 60

Horeca

65

Slijterij 1999

2001

2003

2005

59

Levensmiddelenzaak 2007

2009

+ Noot: significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05 * horeca: 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=100; slijterij: 1999 N=55, 2001 N=105, 2003 N=100, 2005 n=101, 2007 N=103, 2009 N=111; levensmiddelenzaak: 1999 N=54, 2001 N=110, 2003 N=100, 2005 N=103, 2007 N=100, 2009 N=113.

Controleren leeftijdsgrenzen Desgevraagd zegt in 2009 74% van de horecaondernemers op de leeftijdsgrens van zowel 18 als 16 jaar te letten (figuur 4.5). Bij de slijters is in 2009, vergeleken met 1999, een significante toename te constateren in het aantal respondenten dat op beide leeftijdsgrenzen let (respectievelijk 88% en 41%). Ten opzichte van 2007 en 1999 is er sprake van een daling in het percentage slijters dat aangeeft te controleren op de leeftijdsgrens van 18 jaar ( 4% in 2009, 11% in 2007 en 33% in 1999). Het percentage slijters dat aangeeft te controleren op de leeftijdsgrens van 16 jaar is sinds 1999 gedaald (4% in 2009 en 24% in 1999). Respondenten van levensmiddelenzaken letten in alle jaren naar eigen zeggen op de leeftijdsgrens van 16 jaar. De oorzaak hiervoor ligt in het feit dat levensmiddelenzaken alleen zwak-alcoholhoudende drank mogen verkopen en derhalve alleen op de leeftijd van 16 jaar hoeven te letten. In 2009 is het percentage dat dit aangeeft echter kleiner: een derde (33%) van de respondenten van levensmiddelenzaken zegt in 2009 te letten op de

Verkopen

37

leeftijdsgrens van 16 jaar. Ten opzichte van 2007 en 1999 is er sprake van een daling. In 2007 zegt bijna drie vierde (74%) dit te doen, in 1999 bijna twee derde (64%). Figuur 4.5

Controle op leeftijdsgrens van 16 jaar, 18 jaar of beide in horeca en slijterij en 16 jaar in levensmiddelenzaken, in % levensmiddelenzaak slijterij

café/discotheek

100

92

97

+

8888 85

90

83

81

80

74

76

74

70 68

70

64 60

60 50

77

-,-47 41

40 30

35

33

33

28 24

2222

19

20 9

10

-,--

-

16

15 12 10 9 6 6

8

11

11 1

4

5 0

0

16 jaar

18 jaar

beide

1999

16 jaar

2001

2

4

18 jaar

2003

2005

beide

2007

16 jaar

2009

en - significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05; ++ en -- significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05 * horeca: 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=141; slijterij: 1999 N=55, 2001 N=105, 2003 N=100, 2005 N=101, 2007 N=103, 2009 N=114; levensmiddelenzaak: 1999 N=54, 2001 N=110, 2003 N=99, 2005 N=103, 2007 N=100, 2009 N=111.

Noot:

+

Wijze van controleren Tabel 4.2 laat zien dat in cafés en discotheken voornamelijk wordt gecontroleerd op leeftijd door het tonen van een identiteitsbewijs aan de bar. In 2009 geeft 65% aan op deze manier te controleren. In 2007 lag dit met 62% op ongeveer hetzelfde niveau, terwijl dit in 1999 voor 30% geldt. Ten opzichte van 2007 is er sprake van een daling in het aantal cafés en discotheken die aangeven te controleren op pas/lidmaatschapskaart en het aangeven van de leeftijdsgrens in de zaak. Het vragen naar de leeftijd aan de bar is daarnaast significant gedaald sinds 1999 (4% in 2009 tegenover 43% in 1999). Ook het vragen naar de leeftijd aan de kassa en het aangeven van de leeftijdsgrens in de zaak zijn significant gedaald ten opzichte van 1999. In de slijterijen worden jeugdige klanten steeds vaker op leeftijd gecontroleerd door naar een identiteitsbewijs te vragen (93% in 2009, 75% in 2007 en 52% in 1999). Ook het controleren bij de deur laat een significante stijging zien (14% in 2009 tegenover 4% in 2007). Ten opzichte van de meting in 2007 geven de slijterijen minder vaak aan dat wordt gecontroleerd door naar een pas/lidmaatschapskaart te vragen (2% in 2009 en 11% in 2007) en dat de leeftijdsgrens wordt aangegeven in de zaak (4% in 2009 en 15% in 2007). Controleren door zowel het vragen naar de leeftijd aan de kassa als het inschatten van de leeftijd lopen trendmatig af. Tussen 2009 en 1999 daalt het aantal respondenten dat bij de kassa naar de leeftijd vraagt van 47% naar 4%. Ook het aantal respondenten dat zegt de leeftijd in te schatten van hun jeugdige klanten laat een daling zien (9% in 2009 en 30% in 38


1999). Slijterijen geven ten opzichte van 1999 minder vaak aan helemaal niet te controleren (0% in 2009 en 6% in 1999). De respondenten uit de levensmiddelenbranche geven aan dat zij de leeftijd van hun klanten steeds meer controleren door te vragen naar een identiteitsbewijs (98% in 2009, 76% in 2007 en 30% in 1999). Ten opzichte van de meting in 2007 wordt vaker aangegeven de leeftijd in te schatten (9% in 2009 versus 2% in 2007). Daarnaast geven de levensmiddelenzaken minder vaak aan dat er wordt gecontroleerd door naar een pas/lidmaatschapskaart te vragen (1% in 2009 tegenover 19% in 2007). Evenals bij de slijters wordt in 2009 het vragen naar de leeftijd aan de kassa en het schatten van de leeftijd van de jeugdige klanten minder vaak gehanteerd. In 2009 geeft 6% van de horecarespondenten aan dat zij aan de kassa naar de leeftijd vragen, in 1999 werd dit door 52% genoemd. Van de horecarespondenten geeft in 2009 9% aan de leeftijd te schatten, terwijl in 1999 36% aangeeft deze methode te hanteren. Tabel 4.2

Wijze waarop leeftijdscontrole plaatsvindt, in %* Café/discotheek

Controle bij deur

Slijterij

1999 N=40

2001 N=90

2003 N=50

2005 N=50

2007 N=53

2009 N=100

1999 N=54

2001 N=102

2003 N=100

2005 N=101

2007 N=103

23

6

8

8

6

15

6

2

3

1

4

2009 N=111

14

++

--

0

4

0

5

11

-

0

0

0

0

0

2 0

+

0

0

0

2

7

2 4 +,++ 93

Pas/lidmaatschapskaart

7

2

0

2

23

1

Aan de bar: vragen

43

32

34

4

6

4

Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen

30

31

56

82

62

65

8

11

6

0

4

Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd

10

21

18

6

15

0 23

8

4

10

0

13

15

52

40

78

2

Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle

5

3

10

10

8

5

3

0

0

0

leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

nvt

nvt

nvt

nvt

5

4

8

4

-

--

-

47

37

11

5

3

52

79

89

90

75

4

12

4

3

15

4

9

30

28

67

42

5

11

0

1

3

5

0

9 3

0

6

0

0

2

0

nvt

2

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

0 0

4

8

6

8

3

6

1

5

1

-,--

--

-

Levensmiddelenzaak Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

1999 N=50

2001 N=104

2003 N=99

2005 N=103

2007 N=100

2009 N=113

0 0 0 0

0 2 0 0

0 0 0 0

1 0 0 0

0 19 0 4

0 1-0 0--

52 30

37 70

8 85

1 100

7 76

698+,++

16

11

13

5

11

8 9

-,++

36 2

48 6

71 0

72 2

2 1

4 nvt

3 nvt

1 nvt

0 nvt

0 nvt

0 0

6

8

3

6

1

4

0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% + Noot: en - significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05; ++ en -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

De snackbars geven in 2009 (77%) vaker aan dat zij aan de kassa de jongeren vragen naar hun identiteitskaart vergeleken met 2007 (38%) en de beginmeting in 2001 (46%). Ook Verkopen

39

zeggen zij vaker geen leeftijdscontrole uit te voeren (13% in 2009 en 0% in 2007 en 2001). De respondenten van de snackbars geven minder vaak aan dat de leeftijdsgrens in hun zaak wordt aangegeven (0% in 2009, 10% in 2007 en 7% in 2001). Zij noemen vergeleken met 2007 minder vaak dat zij controleren op pas/lidmaatschapskaart (3% in 2009 tegenover 22% in 2007). De sportkantines/instellingen voor sociaal cultureel werk geven in toenemende mate aan de leeftijd van de jongeren te controleren door te vragen naar een identiteitsbewijs (40% in 2009, 25% in 2007 en 14% in 2001), dat zij de leeftijd inschatten (52% in 2009, 9% in 2007 en 18% in 2001) en dat zij geen controle uitvoeren (9% in 2009 en 1% in 2007 en 2001). In afnemende mate geven sportkantines/instellingen voor sociaal cultureel werk aan dat het gaat om vaste klanten en dat ze de leeftijden van de jongeren dus weten (0% in 2009, 70% in 2007 en van 54% in 2001). Belang van controle In 2009 vindt het overgrote deel van de geënquêteerde alcoholverstrekkers het verifiëren van de leeftijd bij de verkoop van alcohol belangrijk. Bij slijters is 97% deze mening toegedaan, terwijl dit bij horeca- en levensmiddelenondernemingen respectievelijk 99% en 98% is. Overigens is alleen bij de levensmiddelenzaken sprake van een significante stijging ten opzichte van de meting in 1999, toen lag het percentage op 83%. Bij zowel de sportkantines/instellingen voor sociaal-cultureel werk als bij de snackbars is er sprake van een significante stijging: respectievelijk 100% en 99% in 2009 en respectievelijk 91% en 86% in 2001. Er is de respondenten ook gevraagd naar de voornaamste reden(en) waarom zij het controleren van de leeftijd belangrijk vinden (tabel 4.3). In 2009 wordt onder alle drie categorieën alcoholverstrekkers de antwoorden ‘onder de 16 te jong voor alcohol’ en ‘schadelijk voor gezondheid’ vaker genoemd vergeleken met 2007 en 1999 (bij cafés/discotheken ‘schadelijk voor de gezondheid’ alleen significant ten opzichte van 1999). Bij de snackbars en sportkantines/instellingen voor sociaal cultureel werk is er ook sprake van deze significante toename. Vergeleken met de meting in 2007 wordt door de alcoholverstrekkers minder vaak aangegeven dat zij zich maatschappelijk verantwoordelijk voelen. Ook noemen zij minder vaak dat de wet dient te worden nageleefd. Hetzelfde geldt voor snackbars en sportkantines/instellingen voor sociaal cultureel werk. Horecagelegenheden geven in 2009 ten opzichte van de metingen in 2007 en 1999 minder vaak aan dat ze geen jongeren als klant willen. Ten aanzien van alleen de beginmeting in 1999 geven horecaondernemingen minder vaak aan dat jongeren zelf wel kunnen bepalen wat goed voor hun is. Respondenten van slijterijen en levensmiddelenzaken geven in 2009 vergeleken met de metingen in 2007 en 1999 minder vaak aan dat jongeren niet kunnen bepalen wat goed voor hun is. De percentages levensmiddelenzaken die hebben aangegeven dat weigeren jongeren afschrikt als klant en dat de jongeren het toch wel meekrijgen en dat weigeren problemen geeft met jongeren liggen in 2009 lager ten aanzien van de eerste meting in 1999.

40


Tabel 4.3

Reden waarom controle op leeftijdsgrens bij verkopen alcohol wel of niet belangrijk is volgens respondenten, in %*

Wet dient te worden uitgevoerd Wil geen problemen met dronken jongeren Jongeren kunnen niet bepalen wat goed voor hen is Gevaarlijk, ongelukken, agressie, misbruik voorkomen Onder 16 te jong voor alcohol Schadelijk voor gezondheid Maatschappelijke verantwoordelijkheid Wil geen problemen met politie Wil geen jongeren als klant Jongeren kunnen zelf wel bepalen wat goed is Weigeren schrikt jongeren af als klant, ze krijgen het toch wel Weigeren geeft problemen met jongeren Wil geen problemen met VWA

Café/discotheek 2003 2005 2007 2009 1999 N=50 N=50 N=53 N=100 N=45 -32 18 32 66 30

Slijterij 2003 2005 2007 2009 N=100 N=101 N=103 N=111 -19 27 48 28

1999 N=36 32

2001 N=92 22

27

23

30

4

2

3

-

20

11

7

6

2

0

17

22

32

0

17

13

22

25

34

11

23

10

3

10

6

70

9

13

9

15

7

26

20

9

8

4

52

13

+,++

4

18

5

36

21

41

+,++

2

2

4

5

8

17

+

11

6

8

20

20

36

+,++

11

35

50

40

49

20

--

18

33

48

24

47

23

10

8

4

0

0

5

7

12

1

5

2

5

5

2

8

4

8

-,--

2

3

3

7

2

0

5

5

2

0

2

0

-

0

7

0

1

2

2

3

4

0

2

0

0

0

1

0

2

1

1

0

1

2

0

0

0

0

0

0

0

0

0

37

0

2001 N=102 28

-

-,--

16

--

0

7

8

26

2

+,++

0

6

6

11

5

Geen controle VWA Geen controle politie Zelf kinderen

0 0

0 0

0 4

0 0

0 0

0 0

0 2

0 0

0 1

0 0

0 0

7 0 0

4

2

2

14

9

7

2

9

8

18

12

15

Anders

8

10

18

18

7

14

7

8

8

4

5

21

15

+

+ +


Verkopen

41

Tabel 4.3

Reden waarom controle op leeftijdsgrens bij verkopen alcohol wel of niet belangrijk is volgens respondenten, in %* (vervolg)

Wet dient te worden uitgevoerd Wil geen problemen met dronken jongeren Jongeren kunnen niet bepalen wat goed voor hen is Gevaarlijk, ongelukken, agressie, misbruik voorkomen Onder 16 te jong voor alcohol Schadelijk voor gezondheid Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=100 N=103 N=100 20 48 55

1999 N=54 37

2001 N=109 20

2009 N=113

13

12

7

2

7

19

17

46

1

22

4

9

13

1

9

10

12

7

34

9

35

+,++

2

5

1

8

7

31

+,++

6

31

46

20

48

2

3

2

4

5

24 6

0

1

0

0

1

0

2

6

0

6

0

1

6

4

0

0

0

1

-

-

33 4 7

--

-

-,--

17

+,--

Wil geen problemen met politie Wil geen jongeren als klant Jongeren kunnen zelf wel bepalen wat goed is Weigeren schrikt jongeren af als klant, ze krijgen het toch wel Weigeren geeft problemen met jongeren Wil geen problemen met VWA Geen controle VWA Geen controle politie Zelf kinderen

6

2

0

0

0

0

0 0 0 6

2 0 0 4

8 0 0 2

11 0 0 0

12 0 1 2

6 0 0 ++ 13

Anders

17

13

10

9

5

24

++


De opvatting dat men geen problemen met dronken jongeren wil, heeft in de loop der tijd aan kracht ingeboet onder de respondenten. De opvatting dat men geen problemen met de VWA wil wordt in 2009 geregeld genoemd, terwijl in 1999 dit antwoord amper wordt gegeven (15% van de horecaondernemers en 7% van de slijters). De verstrekkers geven vaker aan dat ze zelf kinderen hebben en daarom de controle op alcoholverstrekking belangrijk vinden, terwijl in 1999 deze reden bijna niet is genoemd (15% in 2009 en 2% in 1999 van de slijters en 13% in 2009 en 2% in 2007 van de levensmiddelenzaken). In 2009 zijn een aantal verstrekkers die een andere reden noemen waarom de controle op de leeftijdsgrens bij de verkoop van alcohol wel of niet belangrijk is. Het merendeel van deze verstrekkers geeft aan dat hun beleid stelt dat het controleren van belang is. Zij geven daarom aan controle op de leeftijdsgrens belangrijk te vinden. Het andere deel geeft aan dat zij hun imago positief willen houden en om die reden de controle op de leeftijdsgrens belangrijk vinden.

42


Personeelsinstructies Binnen de drie categorieën alcoholverstrekkers is het percentage respondenten dat personeel in dienst heeft dat alcohol schenkt of verkoopt aan klanten in de loop der jaren ongeveer gelijk gebleven (figuur 4.6). In 2009 wordt zowel in horecagelegenheden als in slijters bij iets meer dan drie kwart (79% respectievelijk 76%) van de ondervraagden door personeel alcohol verkocht aan klanten, terwijl dit bij bijna alle levensmiddelenzaken voorkomt (97%). Figuur 4.6 100

Percentage respondenten met alcohol schenkend of verkopend personeel*

83 78 80

80

84

77

94

82

79

80

77 76

77

93

97

96

97

96

76

60 40 20 0

Horeca

Slijterij 1999

2001

2003

Levensmiddelenzaak

2005

2007

2009

* horeca: 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=100; slijterij: 1999 N=55, 2001 N=105, 2003 N=100, 2005 N=101, 2007 N=103, 2009 N=111; levensmiddelenzaak: 1999 N=54, 2001 N=110, 2003 N=100, 2005 N=103, 2007 N=100, 2009 N=113.

Het percentage alcoholvertrekkers waar het personeel instructies ontvangt over het omgaan met de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet is bij alle verstrekkers vanaf 1999 toegenomen. In 2009 en 2007 geven alle respondenten van slijters en levensmiddelenzaken aan dat personeelsleden op dit vlak geïnstrueerd worden (figuur 4.7). In 2009 geldt dit ook voor de horecaondernemers (100%), in 2007 lag dit percentage lager (95%). Figuur 4.7

100 80

Percentage respondenten met alcohol schenkend of verkopend personeel dat personeel heeft geïnstrueerd over leeftijdsgrenzen in Drank- en Horecawet en controleert of personeel zich aan instructie houdt* Horeca + 100 100 +,++ 95 93 95 8988 87 83 84 77 78

Slijterij

100 100 100 98100 91

+

+

8987 78 74 73

Levensmiddelenzaak

100 100 99100 91 84

+

9899 9192

+

73

60

60

60 40 20 0 instructie

controle

1999

instructie

2001

2003

controle

2005

2007

instructie

controle

2009

+ Noot: significant verschil tussen 1999 en 2007, p<.05 * horeca: 1999 n=36-41, 2001 n=70-80, 2003 n=37-40, 2005 n=42, 2007 n=39-41, 2009 n=79; slijterij: 1999 n=41-45, 2001 n=82-84, 2003 n=77, 2005 n=77, 2007 n=79, 2009 n=82-83; levensmiddelenzaak: 1999 n=43-51, 2001 n=93-102, 2003 n=96-97, 2005 n=99, 2007 n=96, 2009 n=108-109.

Verkopen

43

Tevens is gevraagd of er gecontroleerd wordt of het personeel zich aan de instructies houdt. Bij de horecaondernemers is het percentage dat het personeel controleert significant toegenomen (95% in 2009 versus 77% in 1999). Vooral in levensmiddelenzaken en slijters ligt het percentage respondenten dat hierop bevestigend antwoordt in 2009 (99% respectievelijk 87%) hoger dan in 1999 (beide 60%). Problemen naleving Er is de respondenten gevraagd of er zaken zijn die het voor hen moeilijk maken zich te houden aan de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet. Bij de meting in 2009 geeft 13% van de horecaondernemingen aan het moeilijk te vinden de leeftijdsgrenscontrole na te leven (figuur 4.8). Van de slijterijen geeft 14% van de respondenten aan dat zij dit moeilijk vinden. Bij de levensmiddelenzaken ligt het percentage op 31%. Figuur 4.8

Percentage respondenten die de naleving van leeftijdscontrole (zeer) moeilijk vindt* 100 80 60 40 20

20

16

8

13

12

20

13

22

14

20

21

31

0 Horeca

Slijterij 2003

2005

2007


* horeca: 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=52, 2009 N=100; slijterij: 2003 N=100 , 2005 N=101, 2007 N=103, 2009 N=111; levensmiddelenzaak: 2003 N=100, 2005 N=103, 2007 N=100, 2009 N=113.

De sportkantines/instellingen voor sociaal-cultureel werk en de snackbars geven in mindere mate dat zij het controleren van de leeftijdsgrenzen moeilijk vinden. Zo geeft in 2009 13% van de sportkantines/instellingen voor sociaal-cultureel werk en 10% van de snackbars aan dat er zaken zijn die het naleven van de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet moeilijk maken. Een veelgenoemde reden waardoor het voor alcoholverstrekkers (zeer) moeilijk is de leeftijdsgrenzen na te leven, is bij alle drie categorieën alcoholverstrekkers gedurende de laatste vier metingen dat de leeftijd van jongeren moeilijk in te schatten is (tabel 4.4). Bij slijterijen is er sprake van een stijging ten opzichte van de meting in 2007 (73% in 2009 versus 31% in 2007). Daarnaast geven de slijterijen minder vaak aan dat de leeftijd moeilijk is te controleren (0% in 2009 tegenover 23% in 2007). In 2009 gaf geen enkele horecaonderneming aan dat de angst voor agressie bij jongeren de naleving van de leeftijdsgrenzen bemoeilijkt. In 2007 lag dit percentage significant hoger, toen gaf de helft (50%) van de horecaondernemingen dit aan. Bij de levensmiddelenzaken geeft men vergeleken met 2007 en de eerste meting in 2003 vaker aan dat het personeel in dezelfde leeftijdscategorie valt, wat een belemmering vormt in de naleving van de leeftijdsgrenzen (46% in 2009, 19% in 2007 en 18% in 2003). Het feit dat jonge medewerkers het naleven van de leeftijdsgrens moeilijk vinden wordt in 2009 door een derde (34%) van de levensmiddelenondernemingen genoemd, terwijl dit in 2007 amper als belemmering wordt aangegeven. In 2009 geeft geen enkele respondent binnen de categorie levensmiddelenzaken aan dat jongeren de grenzen van niet accepteren. In 2003 werd dit nog door 27% van de respondenten van levensmiddelenzaken genoemd. 44


Tabel 4.4

Aspecten die handhaving leeftijdsgrenzen (zeer) moeilijk maken, in %*

Leeftijd is moeilijk te schatten Jongeren accepteren grenzen niet Leeftijd is moeilijk te controleren Personeel staat niet achter grenzen Politie controleert niet Angst voor agressie jongeren Jongeren zeggen dat het niet voor eigen gebruik is Drukte, geen tijd voor controle Wederverkoop Personeel in zelfde leeftijdscategorie Jonge medewerkers vinden het moeilijk Anders


2003 n=10 60

Café/discotheek 2005 2007 n=8 n=4 50 50

2009 n=13 46

2003 n=12 58

Slijterij 2005 2007 n=20 n=13 60 31

2009 n=15 ++ 73

0

0

0

8

25

0

8

7

10

0

25

15

0

10

23

0

0

0

0

0

8

0

0

0

0 10

0 13

0 50

0 -0

0 33

0 20

0 31

0 13

0

0

0

8

8

0

0

0

ng

25

25

23

ng

10

0

7

ng 0

25 0

0 0

8 0

ng 0

10 0

15 8

0 13

0

0

0

0

0

0

0

7

40

25

50

39

50

60

23

47

2003 n=22 59

Levensmiddelenzaak 2005 2007 n=21 n=21 29 48

--

2009 n=35 37 -

27

0

5

0

0

5

29

11

5

0

0

3

0 32

0 38

0 24

0 20

9

0

0

0

ng

0

5

6

ng 18

14 14

10 19

9 +,++ 46

32

24

5

41

57

14

34

++

20

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% Noot: en + significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05; -- en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

De snackbars geven ten opzichte van 2007 minder vaak als antwoord dat de leeftijd moeilijk te controleren is en dat zij bang zijn voor agressieve jongeren (beide 10% in 2009 versus 75% in 2007). De sportkantines/instellingen voor sociaal cultureel werk noemen vaker dat de leeftijd moeilijk is in te schatten (62% in 2009 tegenover 13% in 2007). Zij geven in tegenstelling tot de vorige metingen in 2009 niet aan dat wederverkoop het hanteren van de leeftijdsbepaling moeilijk maakt (0% in 2009 versus 50% in 2007) en dat jongeren de grenzen niet kennen (0% in 2009 tegenover van 40% in 2003 naar).

Verkopen

45

Controle door overheid De controle op de verkoop van alcohol aan jongeren onder 16 of 18 jaar door de VWA en andere overheidsinstanties is onder de respondenten van slijters in 2009 afgenomen sinds 2007 (14% in 2009 en 28% in 2007, figuur 4.9). Bij de levensmiddelenzaken is het percentage respondenten dat op de verkoop van alcohol gecontroleerd toegenomen. De levensmiddelenzaken zeggen in 2009 (42%) vaker gecontroleerd te zijn dan in 1999 (0%). Figuur 4.9

Gecontroleerd op verkoop alcohol aan jongeren door de VWA, politie en andere overheidsinstanties in afgelopen jaar, in %* 100 80 49

44

40

40 20

+

--

60

12 10

20 17

42

38

42

28 28 11

6

14

10

0 2

0 Horeca

Slijterij 1999

2001

2003

2005


2009

significant verschil tussen 1999 en 2009, p<.05; -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p<.05 * horeca: 1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=50, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=100; slijterij: 1999 N=55, 2001 N=105, 2003 N=100, 2005 N=101, 2007 N=103, 2009 N=111; levensmiddelenzaak: 1999 N=54, 2001 N=110, 2003 N=100, 2005 N=103, 2007 N=100, 2009 N= 113.

Noot:

46

+


GERAADPLEEGDE LITERATUUR

ADDvisie/RE-Visie (1998): Horecabeleid Gemeenten. Addvisie, Breda; Re-Visie, Leusden. Bieleman, B., S. Biesma, M. Jetzes (2002): Sluitingstijdenregimes in Nederlandse gemeenten. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., M. Jetzes, A. Kruize, F. Oldersma (2002): Alcoholverstrekking aan jongeren. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999 en 2001. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., S. Biesma, A. Kruize, J. Snippe (2004): Alcoholverstrekking aan jongeren 2003. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001 en 2003. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., A. Kruize, A. Nienhuis (2006): Alcoholverstrekking aan jongeren 2005. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001, 2003 en 2005. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., A. Kruize (2008): Alcoholverstrekking aan jongeren 2007. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001, 2003, 2005 en 2007. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., H. Maarsingh, G. Meijer (1998): Aangeschoten wild. Onderzoek naar jongeren, alcohol, drugs en agressie tijdens het uitgaan. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., Ch. Kaplan, E. de Bie, P. Jennen (1992): Alcohol consumers as a hidden population: A plea for the technology transfer of a research design. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bie, E. de, B. Bieleman (1997): Jongeren en alcoholreclame: voorstudie alcoholconsumptie-bevorderende maatregelen in horecagelegenheden. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Brown, S.A., S.F. Tapert, E. Granholm, D.C. Delis (2000): Neurocognitive functioning of adolescents: Effects of protracted alcohol use. In: Alcoholism: Clinical and Experimental Research 24, Vol. 2, pp. 164-171. Cohen, M.A., M.W. Lipsey, D.B. Wilson, J.H. Derzon (1994): The Role of Alcohol Consumption. In: Violent Behavior: Preliminary Findings. Vanderbilt University, Nashville. Den, C. ten, B. Bieleman, J. Snippe (1999): Alcoholverstrekking aan jongeren: onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Dorsselaer, S. van, E. Zeijl, S. van den Eeckhout, T. ter Bogt, W. Vollebergh (2007): HBSC 2005: gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland. Trimbos-instituut, Utrecht. Eijnden, R.J.J.m van den, M. Schutten (2005): Aankoop en gebruik van alcoholhoudende dranken door jongeren. IVO, Rotterdam. Garretsen, H., I. van de Goor, H. van Oers, I. Bongers (1997): Het Nederlandse alcoholpreventiebeleid, theorie en praktijk. In: De psycholoog vol. 32(4) pp 151-157.


47

Goor, L.A.M. van de (1990): Situational aspects of adolescent drinking behavior. Rijksuniversiteit Limburg, Maastricht. Goor, L.A.M. van de, R.A. Knibbe, M.J. Drop (1990a): Adolescent Drinking Behavior: An Observational Study of the Influence of Situational Factors on Adolescent Drinking Rates. In: Journal of Studies on Alcohol, vol. 51, No 6, pp 548-555. Gosselt, J., J. van Hoof, M. de Jong (2010): Alcohol en jongeren in Zuidoost-Brabant. Effectmetingen nalevingsonderzoek en effectmeting draagvlakonderzoek. Universiteit van Twente, Enschede. Keuringsdienst van Waren (2002): Handhaving Drank- en Horecawet bij vergunningplichtige bedrijven. Keuringsdienst van Waren, 's-Hertogenbosch. Keijsers, J.F.E.M., L. Vaandrager (red.) (2000): Gezond leven. Stand van zaken en voorstel voor programmering. NIGZ, Woerden. Klungers, J. (2004): Jonge tieners en alcohol. Onderzoek naar alcoholgebruik, de bekendheid met merken, het verkrijgen van alcohol en de opvoeding onder jongeren van elf tot en met vijftien jaar. STAP, Utrecht Knibbe, R.A., T. Oostveen, I. van de Goor (1991): Young people's alcohol consumption in public drinking places: reasoned behaviour or related to the situation? In: Brittish Journal of Addiction, 86, pp 1425-1433. Kooten, G. van, G. Blaauw (1998): Verantwoord(elijk) ondernemen. Een verkenning van de sociaal maatschappelijke functie van het discotheekbedrijf. Erasmus Universiteit, Rotterdam. Kruize, A., B. Bieleman (2003): Sociale Hygiëne geëxamineerd. Evaluatie deelnemers examen Sociale Hygiëne leidinggevenden horecabedrijven en slijterijen. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Lemmers, L., Y. Willems, P. Thijssen, C. Ostermann (1998): Lazer op met je zatte kop. Evaluatie van de zomercampagne 1997. NIGZ, Woerden. Maarsingh, H., B. Bieleman, M.F. Stollenga (1998): Drokte um draank & drugs: onderzoek naar aard en omvang van drugs- en alcoholgebruik onder jongeren in Drentse plattelandsgemeenten. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam; CAD Drenthe, Assen. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2001): Handreiking Drank- en Horecawet voor gemeenten, Den Haag. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2001a): Alcoholnota. Nota over de intensivering van het beleid tegen alcoholmisbruik (20012003). Monshouwer, K., J. Verdurmen, S. van Dorsselaer, E. Smit, A. Gorter, W. Vollebergh (2008): Jeugd en riskant gedrag 2007. Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren. Roken, drinken, drugsgebruik en gokken onder scholieren vanaf tien jaar. Trimbosinstituut, Utrecht. Mulder, J. (2005): Drinken op school. Landelijk scholierenonderzoek naar de alcoholverstrekking en het alcoholgebruik binnen het voortgezet onderwijs en op schoolfeesten. STAP, Utrecht. NIGZ, Project Alcohol Voorlichting en Preventie (AVP) (2001): Trendy drankjes spreken jongeren aan. Informatie over alcoholhoudende mixdranken, shooters en alcopops. Woerden. Pol, M. van de, E. Duijser (2003): Meting alcoholgebruik jongeren. Onderzoek onder Nederlandse jongeren 10 t/m 15 jaar. NIPO, Amsetrdam. 48


Regiodata (2001): Jongeren en alcohol. Regiodata, Groningen-Rotterdam. Schrijvers, C.T.M., C.G. Schoemaker (2008): Spelen met gezondheid. Leefstijl en psychische gezondheid van de Nederlandse jeugd. RIVM, Bilthoven. Spear, L. (2002): Adolescent brain and the college drinker: Biological basis of propensity to use and misuse alcohol. In: Journal of Studies on Alcohol, Suppl. 14, pp. 71-81. Spijkers, E., R. van der Laan, C. ten Den, B. Bieleman (1999): Inventarisatie alcohol- en tabaksbeleid in sportkantines. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Stichting Alcoholpreventie (2003a): Grenzeloos gezellig. Participerende observaties van elf horecagelegenheden voor jongeren in het voorjaar van 2003. STAP, Utrecht. Stichting Alcoholpreventie (2003b): Drank op de Wadden. Onderzoek naar het aanbod van alcohol in supermarkten, jongerencampings en discotheken op Texel en Terschelling, zomer 2003. STAP, Utrecht. Tapert, S.F., S.A Brown (1999): Neuropsychological correlates of adolescent substance abuse: Four-year outcomes. In: Journal of the International Neuropsychological Society 5, Vol. 6, pp. 481-493. Tapert, S.F., G.G Brown, S.S Kinderman (2001): FMRI measurement of brain dysfunction in alcohol-dependent young women. In: Alcoholism: Clinical and Experimental Research 25, Vol. 2, pp. 236-245. Trimbos-instituut (2004): Nationale Drug Monitor. Jaarverslag 2004. Trimbos-instituut, Utrecht. Trimbos-instituut/Universiteit van Amsterdam (2010): Voorlopige cijfers onderzoek “Uit onder invloed” 2008/2009. Trimbos-instituut/ Universiteit van Amsterdam, Utrecht/Amsterdam. Verdurmen, J., M. Abraham, M. Planije, K. Monshouwer, S. van Dorsselaer, I. van Schulten (2006): Alcoholgebruik en jongeren onder de 16 jaar. Schadelijke effecten en effectiviteit van alcoholinterventies. Trimbos-instituut, Utrecht.


49

50


BIJLAGE 1

Tabel 1

Wegingsfactoren 13-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (2001, 2003, 2005, 2007 en 2009)

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000 Totaal

Tabel 2

1999 n % 224 20,8 227 21,0 221 20,5 205 19,0 202 18,7 1079 100

1999 n % 206 20,1 207 20,1 204 19,9 202 19,7 204 19,9 1023 100

2007 n % 205 20,0 205 20,0 205 20,0 206 20,1 204 19,9 1025 100

2001 n % 211 18,7 229 20,2 238 21,0 229 20,3 224 19,8 1131 100

Steekproef 14/15 2003 2005 n % n % 231 20,6 170 20,0 228 20,3 169 19,9 239 21,3 170 20,0 215 19,1 169 19,9 210 18,7 170 20,0 1123 100 848 100

2009 n % 204 20,0 203 19,9 203 19,9 205 20,1 205 20,1 1020 100

2007 n % 165 20,0 165 20,0 165 20,0 165 20,0 166 20,1 826 100

2001 n % 208 19,5 205 19,3 231 21,7 209 19,6 212 19,9 1065 100

Steekproef 16/17 2003 2005 n % n % 206 19,4 170 20,0 214 20,1 170 20,0 209 19,7 170 20,0 208 19,6 170 20,0 226 21,3 170 20,0 1063 100 850 100

2007 n % 165 20,0 164 19,9 166 20,1 165 20,0 165 20,0 825 100

Wegingsfactoren 13-jarigen, 14/15-jarigen en 16/17-jarigen gemeentegrootte (1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009) 1999


Bijlagen

2003 n % 211 19,9 208 19,6 221 20,8 216 20,3 206 19,4 1062 100

2009 n % 205 20,1 205 20,1 205 20,1 204 20,0 203 19,9 1022 100

Wegingsfactoren 16/17-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009)


Tabel 4

2001 n % 202 19,6 203 19,7 208 20,2 205 19,9 213 20,6 1031 100

Steekproef 13 2005 n % 210 20,0 211 20,1 209 19,9 210 20,0 211 20,1 1051 100

Wegingsfactoren 14/15-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009)


Tabel 3

WEGINGSTABEL JONGEREN

n 2,0 2,7 2,3 4,6 4,0 15,6

% 12,7 17,4 14,8 29,4 25,6 100

2001 n 2,2 2,7 2,6 5,1 3,4 16,0

% 13,8 16,9 16,3 31,8 21,2 100

Werkelijk (in 2003 n % 2,3 14,1 2,8 17,2 2,7 16,6 5,4 33,1 3,1 19,0 16,3 100

miljoenen) 2005 n % 2,3 14,1 2,8 17,1 2,9 17,8 5,6 34,4 2,7 16,6 16,3 100

2009 n % 205 20,0 205 20,0 205 20,0 205 20,0 204 19,9 1024 100

naar

2007 n % 2,5 15,2 2,7 16,5 3,0 18,3 5,8 35,4 2,4 14,6 16,4 100

inwoners

2009 n % 2,5 15,4 2,7 16,3 3,1 18,7 5,8 35,4 2,3 14,2 16,4 100

51

Tabel 5

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

52

Wegingsfactoren 13-jarigen, 14/15-jarigen en 16/17-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009) 2001 0,70 0,86 0,81 1,60 1,03

1999 0,61 0,83 0,72 1,55 1,37

1999 0,63 0,86 0,74 1,49 1,29

2003 0,71 0,88 0,80 1,63 0,98

Wegingsfactor 13 2005 0,71 0,85 0,90 1,72 0,83

2007 0,77 0,80 0,92 1,77 0,74

2009 0,77 0,82 0,94 1,76 0,71

2001 0,74 0,84 0,78 1,57 1,07

Wegingsfactor 14/15 2003 2005 0,68 0,71 0,85 0,86 0,82 0,89 1,73 1,73 1,02 0,83

2007 0,77 0,80 0,92 1,78 0,73

2009 0,77 0,81 0,93 1,77 0,71

2001 0,71 0,88 0,75 1,62 1,06

Wegingsfactor 16/17 2003 2005 0,73 0,71 0,86 0,86 0,84 0,89 1,69 1,72 0,89 0,83

2007 0,77 0,80 0,92 1,78 0,74

2009 0,77 0,81 0,93 1,77 0,71


Bijlagen

2003 18% (n=55) 5% van totaal 2009 6% (n=19) -,-2% van totaal

Drinkt alcohol 2001 39% (n131=) 13% van totaal 2007 11% (n=32) 3% van totaal

53

2003 100% (n=4) 0% van totaal 2009 0% (n=0) 0% van totaal

Wel verkregen 2001 64% (n=7) 1% van totaal 2007 100% (n=1) 0% van totaal

2005 75% (n=3) 0% van totaal

2005 27% (n=4) 0% van totaal

2005 24% (n=15) 1% van totaal

2005 96% (n=62) 6% van totaal

2005 19% (n=65) 6% van totaal

2005 32% (n=338)

2003 N=1061 2009 N=1021

Niet verkregen 2001 36% (n=4) 0% van totaal 2007 0% (n=0) 0% van totaal

--

2005 25% (n=1) 0% van totaal

2005 73% (n=11) 1% van totaal

2005 76% (n=47) 4% van totaal

2005 N=1054


Wel verkregen 2001 2003 50% (n=1) 100% (n=1) 0% van totaal 0% van totaal 2007 2009 0% (n=0) 0% (n=0) 0% van totaal 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2003 70% (n=748) 2009 69% (n=704)

Niet verkregen 2001 2003 50% (n=1) 0% (n=0) 0% van totaal 0% van totaal 2007 2009 0% (n=0) 0% (n=0) 0% van totaal 0% van totaal

Geen opmerkingen 2001 2003 33% (n=1) 75% (n=3) 0% van totaal 0% van totaal 2007 2009 100% (n=2) 0% (n=0) 0% van totaal 0% van totaal

Niet zelf besteld 2001 2003 82% (n=14) 43% (n=3) 2% van totaal 0% van totaal 2007 2009 30% (n=1) 100% (n=19) 0% van totaal 2% van totaal

2005 7% (n=4) 0% van totaal

2005 81% (n=273) 26% van totaal

2005 25% (n=1) 0% van totaal

2003 13% (n=7) 0% van totaal 2009 -% (n=-) -% van totaal

2003 82% (n=258) 25% van totaal 2009 94% (n=298)+,++ 299% van totaal

Wel opmerkingen 2001 2003 67% (n=2) 25% (n=1) 0% van totaal 0% van totaal 2007 2009 0% (n=0) 0% (n=0) 0% van totaal 0% van totaal

Zelf besteld 2001 18% (n=3) 0% van totaal 2007 70% (n=2) 0% van totaal

Drinkt sterke drank 2001 13% (n=17) 2% van totaal 2007 8% (n=3) 0% van totaal

Drinkt geen alcohol 2001 61% (n=207) 20% van totaal 2007 89% (n=260) 25% van totaal

Gaat nooit uit 2001 67% (n=693) 2007 72% (n=734)

en ++ significant verschil tussen 2001 en 2009, p < .05



Niet zelf besteld 2001 2003 65% (n=80) 64% (n=34) 8% van totaal 3% van totaal 2007 2009 70% (n=21) 73% (n=14)+ 2% van totaal 1% van totaal

2001 N=1031 2007 N=1026

Jongeren van 13 jaar die tijdens het uitgaan wel eens alcohol drinken en kopen in 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

en + significant verschil tussen 2001 en 2009, p < .05;


Wel opmerkingen 2001 26% (n=11) 1% van totaal 2007 11% (n=1) 0% van totaal

-

2003 36% (n=19) 2% van totaal 2009 27% (n=5)0% van totaal


Drinkt zwak alcoholhoudende drank 2001 2003 94% (n=123) 96% (n=53) 12% van totaal 5% van totaal 2007 2009 94% (n=30) -% (n=-) 3% van totaal -% van totaal

2003 30% (n=313) 2009 31% (n=317)

Gaat wel eens uit 2001 33% (n=338) 2007 28% (n=292)

Schema 1

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2005 100% (n=1) 0% van totaal

2005 75% (n=3) 0% van totaal

2005 68% (n=716)

BIJLAGE 2 STROOMSCHEMA'S JONGEREN

54


-


2005 25% (n=1) 0% van totaal

2005 100% (n=4) 0% van totaal

2005 100% (n=4) 0% van totaal

2003 N=1061 2009 N=1021

Niet verkregen 2001 0% (n=0) 0% van totaal 2007 100% (n=2) 0% van totaal 2003 0% (n=0) 0% van totaal 2009 0% (n=0) 0% van totaal


en + significant verschil tussen 2001 en 2009, p < .05



Koopt zwak alcoholhoudende drank 2001 2003 78% (n=20) 86% (n=6) 2% van totaal 1% van totaal 2007 2009 51% (n=2) 0% (n=0)0% van totaal 0% van totaal

2001 N=1031 2007 N=1026

2005 75% (n=3) 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2005 N=1053


2005 0% (n=0) 0% van totaal



2005 43% (n=3) 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2003 14% (n=1) 0% van totaal 2009 100% (n=2)+ 0% van totaal


Koopt sterke drank 2001 22% (n=6) 1% van totaal 2007 26% (n=2) 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal

2005 100% (n=3) 0% van totaal

Niet geprobeerd alcohol te kopen bij slijterij 2001 2003 2005 97% (n=1005) 99% (n=1054) 99% (n=1046) 2007 2009 99% (n=1019) 100% (n=1019)+

Jongeren van 13 jaar die wel eens alcohol bij een slijterij kopen in 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

Geprobeerd alcohol te kopen bij slijterij 2001 2003 2005 3% (n=26) 1% (n=7) 1% (n=7) 2007 2009 1% (n=7) 0% (n=2)-

Schema 2

Bijlagen

55

-


2005 70% (n=8) 0% van totaal

2005 46% (n=11) 1% van totaal

2003 N=1061 2009 N=1021

Niet verkregen 2001 53% (n=10) 1% van totaal 2007 44% (n=3) 0% van totaal 2003 25% (n=3) 0% van totaal 2009 0% (n=0) 0% van totaal 2005 30% (n=3) 0% van totaal

2005 54% (n=13) 1% van totaal

2005 N=1053





2005 2% (n=24)

2001 N=1031 2007 N=1026

2001 94% (n=970) 2007 98% (n=1004)

2003 96% (n=1014) 2009 99% (n=1014)+

2005 98% (n=1029)

Niet geprobeerd alcohol te kopen bij levensmiddelenzaak

Jongeren van 13 jaar die wel eens alcohol bij een levensmiddelenzaak kopen in 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

Geprobeerd alcohol te kopen bij levensmiddelenzaak 2001 2003 6% (n=61) 4% (n=47) 2009 2007 1% (n=7)2% (n=22)

Schema 3

56


+

2007 54% (n=112) 13% van totaal




2005 54% (n=139) 16% van totaal

en - significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05


2005 85% (n=12) 1% van totaal

2003 15% (n=31) 3% van totaal 2009 15% (n=13)+ 1% van totaal



2009 41% (n=86)8% van totaal

2005 46% (n=119) 14% van totaal


2005 40% (n=8) 1% van totaal

2003 85% (n=211) 18% van totaal 2009 85% (n=73)7% van totaal

2009 59% (n=124)+ 12% van totaal

2007 36% (n=5) 1% van totaal



2005 32% (n=8) 1% van totaal

2005 100% (n=1) 0% van totaal


2009 11% (n=22)2% van totaal

2001 42% (n=472) 2007 49% (n=407)

2007 64% (n=9) 1% van totaal



2005 68% (n=17) 2% van totaal

Niet zelf besteld 1999 2001 40% (n=43) 32% (n=30) 4% van totaal 2% van totaal



Gaat nooit uit 1999 48% (n=517) 2005 49% (n=419)

2003 57% (n=16) 1% van totaal



2001 68% (n=32) 4% van totaal

Zelf besteld 1999 60% (n=63) 6% van totaal

2003 44%(n=122) 15% van totaal

Zelf besteld 1999 65% (n=208) 20% van totaal

2003 56% (n=242) 19% van totaal

Drinkt sterke drank 1999 28% (n=106) 10% van totaal 2005 9% (n=25) 3% van totaal Niet zelf besteld 1999 2001 35% (n=124) 37% (n=183) 11% van totaal 16% van totaal

2003 N=1133 2009 N=1020

Drinkt zwak alcoholhoudende drank 1999 2001 2003 88% (n=332) 96% (n=474) 98% (n=364) 31% van totaal 41% van totaal 32% van totaal 2005 2007 2009 96% (n=258) 97% (n=203) -% (n=-) 30% van totaal 25% van totaal -% van totaal

2003 53% (n=604) 2009 49% (n=503)

2001 N=1133 2007 N=826



2001 58% (n=661) 2007 51% (n=419)

1999 N=1080 2005 N=851

Jongeren van 14/15 jaar die tijdens het uitgaan wel eens alcohol drinken en kopen in 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009


Drinkt alcohol 1999 67% (n=378) 35% van totaal 2005 62% (n=268) 31% van totaal


Schema 4

2005 0% (n=0) 0% van totaal


2009 89% (n=187)+ 18% van totaal

2003 43% (n=12) 1% van totaal

2003 47% (n=529) 2009 51% (n=517)

Bijlagen

57

-


2005 86% (n=5) 0% van totaal



2001 N=1133 2007 N=826

Niet verkregen 2001 50% (n=7) 1% van totaal 2007 69% (n=3) 0% van totaal 2003 38% (n=3) 0% van totaal 2009 31% (n=1) 0% van totaal





Koopt zwak alcoholhoudende drank 1999 2001 65% (n=51) 72% (n=61) 5% van totaal 5% van totaal 2005 2007 90% (n=16) 87% (n=17) 2% van totaal 2% van totaal

1999 N=1080 2005 N=851

2005 14% (n=1) 0% van totaal


2003 N=1133 2009 N=1020


2005 100% (n=1) 0% van totaal







Koopt sterke drank 1999 46% (n=38) 4% van totaal 2005 22% (n=4) 0% van totaal

2005 0% (n=0) 0% van totaal


Niet geprobeerd alcohol te kopen bij slijterij 1999 2001 2003 92% (n=999) 93% (n=1049) 96% (n=1084) 2005 2007 2009 98% (n=834) 98% (n=807) 98% (n=1001) +

Jongeren van 14/15 jaar die wel eens alcohol bij een slijter kopen in 1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

Geprobeerd alcohol te kopen bij slijterij 1999 2001 2003 8% (n=81) 7% (n=84) 4%(n=49) 2005 2007 2009 2% (n=19) 2% (n=19) 2% (n=19) -

Schema 5

58


-

2005 83% (n=20) 2% van totaal

2001 N=1133 2007 N=826

--


2005 17% (n=4) 0% van totaal




2003 N=1133 2009 N=1020




2003 24% (n=36) 3% van totaal 2009 33% (n=18) + 2% van totaal



2003 13% (n=147) 2009 5% (n=54)-,--

1999 N=1080 2005 N=851

1999 91% (n=981) 2005 89% (n=757)

2001 82% (n=925) 2007 91% (n=748)

2003 87% (n=986) 2009 95% (n=966) +,++

Niet geprobeerd alcohol te kopen bij levensmiddelenzaak

Jongeren van 14/15 jaar die wel eens alcohol bij een levensmiddelenzaak kopen in 1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

Geprobeerd alcohol te kopen bij levensmiddelenzaak 1999 2001 9% (n=99) 18% (n=208) 2005 2007 12% (n=98) 9% (n=78)

Schema 6

Bijlagen

59

-


Drinkt zwak alcoholhoudende drank 1999 2001 90% (n=644) 94% (n=783) 63% van totaal 73% van totaal 2005 2007 95% (n=568) 94% (n=521) 67% van totaal 63% van totaal




Drinkt alcohol 1999 87% (n=716) 70% van totaal 2005 87% (n=598) 70% van totaal

2003 85% (n=907) 2009 78% (n=798)

2001 86%(n=915) 2007 77% (640)

--

1999 N=1024 2005 N=853

2003 N=1063 2009 N=1022

2005 43% (n=3) 0% van totaal




17% van totaal

2001 14% (n=150) 2007 23% (n=187)



Niet zelf besteld 1999 2001 29% (n=58) 34% (n=51) 6% van totaal 5% van totaal 2007 2005 49% (n=41) 46% (n=40) 5% van totaal 5% van totaal



2003 72% (n=86) 8% van totaal 2009 25% (n=173)-,--



Gaat nooit uit 1999 20% (n=205) 2005 20% (n=171)



Drinkt sterke drank 1999 28% (n=200) 19% van totaal 2005 15% (n=88) 10% van totaal



2001 N=1065 2007 N=827

Jongeren van 16/17 jaar die tijdens het uitgaan wel eens alcohol drinken en kopen in 1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009


Schema 7

2005 57% (n=4) 0% van totaal

16% van totaal

2003 89% (n=77) 7% van totaal 2009 92% (n=160)

51% van totaal

2003 28% (n=33) 3% van totaal 2009 75% (n=523)+,++

2003 15% (n=156) 2009 22% (n=224)

60


-

2005 78% (n=5) 1% van totaal

2001 N=1065 2007 N=827

Niet verkregen 2001 25% (n=3) 0% van totaal 2007 23% (n=2) 0% van totaal 2003 33% (n=8) 0% van totaal 2009 16% (n=2) 0% van totaal 2005 22% (n=2) 0% van totaal


2003 N=1063 2009 N=1022







2003 9% (n=94) 2009 3% (n=34) -

1999 N=1024 2005 N=853 Koopt geen sterke drank 1999 2001 92% (n=940) 92% (n=983) 2005 2007 92% (n=785) 95% (n=786)

Jongeren van 16/17 jaar die wel eens alcohol bij een slijter kopen in 1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009

Koopt sterke drank 1999 2001 8% (n=84) 8% (n=82) 2005 2007 8% (n=68) 5% (n=41)

Schema 8

2003 91% (n=969) 2009 97% (n=988) +

3.

TABELLEN JONGEREN

Ervaringen 13-jarigen Horeca Tabel 3.1

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal

Tabel 3.2

Ga je wel eens uit naar discotheken, cafés, kroegen, buurthuizen, sportkantines en dergelijke?, in % 2001 Totaal N=1031 33 67 100 2001 Jongen Meisje n=521 n=510 34 32 66 68 100 100

2003 Totaal N=1061 30 70 100

2003 Jongen Meisje n=576 n=485 28 32 72 68 100 100

2005 Totaal N=1054 32 68 100

2005 Jongen Meisje n=551 n=503 33 31 67 69 100 100

2007 Totaal N=1026 28 72 100

2009 Totaal N=1021 31 69 100

2007 Jongen Meisje n=550 n=476 28 29 7 71 100 100

2009 Jongen Meisje n=537 n=484 32 30 68 70 100 100

Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in % 2003 Totaal Totale steekproef n=313 N=1061 18 5 82 25 100 30

2005 Totaal Totale steekproef n=338 N=1054 19 6 81 26 100 32


2009 Totaal Totale steekproef n=317 N=1021 6-,-2 94 29 100 31

2001 2003 Jongen Meisje Jongen Meisje n=176 n=162 n=160 n=153 Ja 41 37 17 18 Nee 59 63 83 82 Totaal 100 100 100 100 - significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009 -- significant verschil, p < .05 voor 2007 en 2009

2005 Jongen Meisje n=183 n=155 24 14 77 86 100 100

2007 Jongen Meisje n=155 n=138 12 9 88 91 100 100

2009 Meisje Jongen n=173 n=143 7-,-6 93 94 100 100

Ja Nee Totaal

Bijlagen


61

Tabel 3.3

Wat drink je dan zoal?, in %

Zwak alcoholhoudende drank Zwak alcoholhoudende en sterke drank Sterke drank Totaal


2001 Totaal Totale steekproef n=131 N=1031 87 11




2009 Totaal Totale steekproef n=ng N=ng ng ng

7

1

9

0

2

0

2

0

ng

ng

6 100

1 13

4 100

0 5

5 100

0 7

6 100

0 3

ng ng

ng ng

2001 Jongen Meisje n=72 n=59 86 88




2009 Jongen Meisje n=ng n=ng ng ng

6

8

4

14

0

5

5

0

ng

ng

9 100

3 100

0 100

7 100

0 100

14 100

11 100

0 100

ng ng

ng ng

Zwak-alcoholhoudende dranken Tabel 3.4

Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens zwak-alcoholhoudende drankjes besteld of geprobeerd dat te doen?, in %

2001 2003 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef n=123 N=1031 n=53 N=1061 Zelf besteld 35 4 36 2 Niet zelf besteld 65 8 64 3 Totaal 100 12 100 5 - significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

Tabel 3.5


62


2009 Totaal Totale steekproef n=19 N=1021 27 073 1 100 1

Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal

Tabel 3.6







Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=11 N=1031 64 1 36 0 100 1






Tabel 3.7

Wat zei de barkeeper toen?, in %*



1 0 0 0


0 0 0 0


0 0 0 0


0 0 0 0

2009-,-Totaal Totale steekproef n=2 N=1021 100 0 0 0 0 0

0 0 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% significant verschil tussen 2001 en 2009, p < .05 -significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

Sterke dranken Tabel 3.8

Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke dranken besteld of geprobeerd dat te doen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=17 N=1031 18 0 82 2 100 2

Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal

Tabel 3.9


Bijlagen




Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %


Tabel 3.10







Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=2 N=1031 50 0 50 0 100 1





63

Tabel 3.11

Wat zei de barkeeper toen?, in %

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet Totaal

2001 Totaal Totale steekproef n=2 N=1031 0 0 50 50 0 0 100

0 0 0 0 0


0 0 0 0 0


0 0 0 0 0


0 0 0 0 0


0 0 0 0 0

Identiteitsbewijs Tabel 3.12

Altijd Vaak Soms Nooit Anders Totaal --

Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je uitgaat?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=64 N=1031 9 0 5 0 11 1 75 5 0 0 100 6

2003 Totaal Totale steekproef n=33 N=1061 6 0 0 0 9 0 85 3 0 0 100 3



2009 Totaal Totale steekproef n=21 N=1021 18-1 9 0 4 0 70++ 0 0 0 100 1




Tabel 3.13

Wat voor identiteitsbewijs heb je dan bij je?, in %*

2001 2003 2005 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteekproef proef proef n=16 N=1031 n=5 N=1061 n=9 N=1054 Paspoort 6 0 20 0 22 0 Identiteitskaart 75 1 80 0 78 0 Anders 25 0 0 0 0 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%

64


Slijterij Tabel 3.14

Ja Nee Totaal

Heb jij de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij, of geprobeerd dat te doen?, in % 2009 2001 2003 2005 2007 Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal N=1021 N=1031 N=1061 N=1053 N=1026 3 1 1 1 0100 97 99 99 99 100 100 100 100 100

2001 2003 2005 2007 Jongen Meisje Jongen Meisje Jongen Meisje Jongen Meisje n=521 n=510 n=576 n=485 n=550 n=503 n=550 n=476 Ja 3 2 1 1 1 0 1 0 Nee 97 98 99 99 99 100 99 100 Totaal 100 100 100 100 100 100 100 100 significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

Tabel 3.15

0100 100

0100 100

Welke dranken kocht je toen?, in %


Zwak alcoholhoudende drank Zwak alcoholhoudende en sterke drank Sterke drank Totaal +

2009 Jongen Meisje n=537 n=484




2007 Totaal Totale steekproef n=7 =1026 74 1


0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

22 100

1 3

14 100

0 1

43 100

0 0

26 100

0 1

100+ 100

0 0






0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

23 100

20 100

33 100

0 100

60 100

0 100

33 100

0 100

100+ 100

0 0

significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

Zwak-alcoholhoudende drank Tabel 3.16

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %


Bijlagen






65

Tabel 3.17

Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=2 N=1031 100 0 0 0 100 0


Tabel 3.18









Wat zei de verkoper?, in %



0 0 0 0 0

100 0 0 0 100

0 0 0 0 0

75 0 0 0 100

0 0 0 0 0

33 0 0 0 100

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

Sterke drank Tabel 3.19

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %


Tabel 3.20


66






Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=2 N=1031 100 0 0 0 100 0






Tabel 3.21

Wat zei de verkoper?, in %



0 0 0 0 0


0 0 0 0 0



0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

0 0 0 0 0


0 0 0 0 0


Altijd Vaak Soms Nooit Anders Totaal -

Heb je een identiteitsbewijs bij je wanneer je alcoholhoudende drank in een slijterij koopt?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=26 N=1031 0 0 0 0 8 0 92 2 0 0 100 2




2009 Totaal Totale steekproef n=2 N=1021 100+ 0 0 0 0 0 00 0 0 100 0


2009 Totaal Totale steekproef n=2 N=1021 0 0 100+ 0 00

en + significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

Tabel 3.23

Paspoort Identiteitskaart Anders

Wat voor identiteitsbewijs heb je dan bij je?, in %* 2001 Totaal Totale steekproef n=2 N=1031 0 0 0 0 100 0



* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% en + significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

Bijlagen

67

Levensmiddelenzaken Tabel 3.24

Heb jij de afgelopen maand wel eens zwak alcoholhoudende drank gekocht, of dat geprobeerd te doen in een levensmiddelenzaak of een supermarkt?, in % 2001 Totaal N=1031 6 94 100

Ja Nee Totaal -

2007 Totaal N=1026 2 98 100

2009 Totaal N=1021 199 100

2001 Jongen Meisje n=521 n=510 7 5 93 95 100 100

2003 Jongen Meisje n=577 n=485 4 5 96 95 100 100

2005 Jongen Meisje n=550 n=503 3 1 97 99 100 100

2007 Jongen Meisje n=550 n=476 2 2 98 98 100 100

2009 Jongen Meisje n=537 n=484 1099 100 100 100


Tabel 3.25

Maakte de verkoper of caissière wel eens opmerkingen of had de verkoper of caissière wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %


Tabel 3.26

Tabel 3.27






Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de verkoper of caissière deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=19 N=1031 47 1 53 1 100 2








2009 Totaal Totale steekproef n=2 N=1021 46+ 0

Wat zei de verkoper of caissière?, in %

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet -

2005 Totaal N=1053 2 98 100

significant verschil tussen 2001 en 2009, p < .05

Ja Nee Totaal -

2003 Totaal N=1061 4 96 100


1 1 0 0


0 0 0 0

36 27 9 0

0 0 0 0

13 70 0 0

0 0 0 0

054 0 0

0 0 0 0

en + significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2009

68



Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je zwak alcoholhoudende drank koopt in een supermarkt?, in % 2001 2003 2005 2007 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteekproef proef proef proef n=61 N=1031 n=47 N=1061 n=24 N=1053 n=22 N=1026 3 0 9 0 8 0 24 1 2 0 0 0 0 0 12 0 5 0 11 0 4 0 23 0 90 5 72 3 80 2 42 1 0 0 8 0 8 0 0 0 100 5 100 3 100 2 100 2

Altijd Vaak Soms Nooit Anders Totaal +

2009 Totaal Totale steekproef n=7 N=1021 35+ 0 0 0 0 0 65 0 0 0 100 0


Tabel 3.29

Wat voor identiteitsbewijs heb je dan bij je?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=6 N=1031 0 0 83 0 17 0 100 0

Paspoort Identiteitskaart Anders Totaal

2003 Totaal Totale steekproef n=9 N=1061 11 0 89 1 0 0 100 1




Ervaringen 14- en 15-jarigen Horeca Tabel 3.30

Ga je wel eens uit naar discotheken, cafés, kroegen, buurthuizen, sportkantines en dergelijke?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal N=1080 52 48 100

2001 Totaal N=1133 58 42 100

2003 Totaal N=1133 53 47 100

2005 Totaal N=851 51 49 100

2007 Totaal N=826 51 49 100

2009 Totaal N=1020 49 51 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=506 n=574 48 56 52 44 100 100

2001 Jongen Meisje n=570 n=563 57 60 43 40 100 100

2003 Jongen Meisje n=599 n=534 53 54 47 46 100 100

2005 Jongen Meisje n=456 n=395 50 51 50 49 100 100

2007 Jongen Meisje n=443 n=383 50 51 50 49 100 100

2009 Jongen Meisje n=545 n=475 50 48 50 52 100 100

Bijlagen

69

Tabel 3.31

Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal n=563 67 33 100

2001 Totaal n=661 74 26 100

2003 Totaal n=604 64 36 100

2005 Totaal n=432 62 38 100

2007 Totaal n=419 50 50 100

2009 Totaal n=503 42-,-58 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=243 n=320 70 65 30 35 100 100

2001 Jongen Meisje n=324 n=337 76 73 24 27 100 100

2003 Jongen Meisje n=316 n=288 66 62 34 38 100 100

2005 Jongen Meisje n=231 n=202 61 63 39 37 100 100

2007 Jongen Meisje n=223 n=196 56 44 44 56 100 100

2009 Jongen Meisje n=274 n=229 39 45 61 55 100 100

Tabel 3.32



Zwak alcohol houdende drank Zwak alcohol houdende en sterke drank Sterke drank Totaal

70

1999 Jongen Meisje n=170 n=207 86 61

1999 Totaal n=377 72

2001 Totaal n=491 87

2003 Totaal n=387 93

2005 Totaal n=268 91

2007 Totaal n=210 94

2009 Totaal n=ng ng

16

9

5

5

3

ng

12 100

4 100

2 100

4 100

3 100

ng ng

2001 Jongen Meisje n=246 n=245 91 83

2003 Jongen Meisje n=207 n=180 96 89

2005 Jongen Meisje n=140 n=128 94 88



11

20

7

11

3

8

4

7

3

5

ng

ng

3

19

2

5

1

3

3

6

2

3

ng

ng

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

ng

ng


Zwak- alcoholhoudende dranken Tabel 3.33

Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal -




2005 Totaal Totale steekproef N=851 n=258 46 14


2009 Totaal Totale steekproef n=209 N=1020 418

35

11

37

16

44

15

54

16

54

13

59

12

100

31

100

41

100

34

100

30

100

24

100

20


Tabel 3.34

Geen opmerking-en Wel opmerking-en Totaal +

Heb jijzelf in de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens zwak alcoholhoudende drankjes besteld of geprobeerd dat te doen?, in %

Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=208 N=1080 94 18






6

1

21

5

15

3

17

2

22

2

15+

1

100

19

100

24

100

21

100

14

100

11

100

8


Tabel 3.35

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=61 75 4 25 1 100 5


Tabel 3.36

2003 Totale Totaal steekproef N=1133 n=31 84 2 16 1 100 3




2005 Totale Totaal steekproef N=851 n=20 40 1


2009 Totale Totaal steekproef N=1020 n=13 38+ 0


Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet

2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=61 16 1 67 8 5 3 8

4 0 0 0 0

2003 Totale Totaal steekproef N=1133 n=31 22 1 74 10 0 0 0

2 0 0 0 0

47 10 5 0 10

1 0 0 0 0

66 4 0 0 5

2 0 0 0 0

44 12 0 0 7

1 0 0 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% + significant verschil, p < .05 voor 1999 en 2009

Bijlagen

71


Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal -

Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke dranken besteld of geprobeerd dat te doen?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=106 N=1080 60 6





2009 Totaal Totale steekproef n=209 N=1020 112

40

4

32

2

43

1

68

2

64

1

89

18

100

10

100

6

100

2

100

3

100

2

100

20


Tabel 3.38








6

0

14

1

25

0

11

0

33

0

19

0

100

6

100

4

100

1

100

1

100

0

100

2

Tabel 3.39

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen, in %



Tabel 3.40


Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet










60

0

25

0

0

0

0

0

40

0

0 0 0 0

0 0 0 0

50 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

38 0 0 0

0 0 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%

72



Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je uitgaat?, in % 2001

n=339 14 3 12 71 0 100


2003

Totale steekproef N=1133 4 1 4 21 0 30

Totaal

Totaal n=243 19 7 13 61 0 100

2005


Totaal n=269 54 12 14 20 0 100

2007 Totale steekproef N=851 17 4 5 6 0 32


Totaal n=210 64 14 10 12 0 100

Totaal n=209 68+ 9 8 15 0 100



Tabel 3.42









Slijterijen Tabel 3.43

Heb je de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij of geprobeerd dat te doen?, in % 1999

2001

2003

2005

2007

Ja Nee Totaal

Totaal N=1080 8 92 100

Totaal N=1133 7 93 100

Totaal N=1133 4 96 100

Totaal N=851 2 98 100

Totaal N=826 2 98 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=506 n=574 10 5 90 95 100 100

2001 Jongen Meisje n=570 n=563 10 5 90 95 100 100

2003 Jongen Meisje n=599 n=533 5 3 95 97 100 100

2005 Jongen Meisje n=456 n=395 3 1 97 99 100 100

2007 Jongen Meisje n=442 n=384 3 2 97 98 100 100

-

2009 Totaal n=1020

298 100 2009 Jongen Meisje n=545 n=475 2 2 98 98 100 100


Bijlagen

73

Tabel 3.44

Zwak alcohol houdende drank Zwak alcohol houdende en sterke drank Sterke drank Niet bekend Totaal

Welke dranken kocht je toen?, in % 1999 Totaal Totale steekproef N=1080 n=81 54 4






11

1

8

1

2

0

11

0

0

0

8

0

35

3

17

1

33

1

11

0

13

0

26

1

-

-

11

1

-

-

-

-

-

-

-

-

100

8

100

7

100

4

100

2

100

2

100

2

Zwak-alcoholhoudende drank Tabel 3.45


Tabel 3.46

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef N=1080 n=51 78 3




2

23

1

25

1

38

1

36

1

23

0

100

5

100

5

100

3

100

2

100

2

100

1

Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in % 2001

74


22

Totaal



n=14 50 50 100

Totale steekproef N=1133 1 1 2

2003 Totaal n=8 62 38 100


2005 Totaal n=6 86 14 100

2007 Totale steekproef N=851 0 0 0

Totaal n=5 31 69 100


Totaal n=3 69 31 100



Tabel 3.47

Wat zei de verkoper?, in %* 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=14 29 0






71

1

25

0

83

0

29

0

54

0

7 0 13

0 0 0

25 0 0

0 0 0

14 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

25 0 0

0 0 0


Sterke drank Tabel 3.48


Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef N=1080 n=38 84 3






16

1

29

1

41

1

25

0

0

0

52

0

100

4

100

2

100

2

100

0

100

0

100

0

Tabel 3.49



Tabel 3.50


2003 Totaal


Totaal n=6 50 50 100

n=7 100 0 100

2005


Totaal n=1 100 0 100


Totaal n=0 0 0 0


Totaal n=3 100 0 100







83

0

14

0

100

0

0

0

0

0

0 0 0

0 0 0

43 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

28 0 0

0 0 0


Bijlagen

75


Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je alcoholhoudende drank in een slijterij koopt?, in % 2001

n=84 6 0 6 88 0 100


2003


Totaal

Totaal n=84 10 4 4 80 2 100

2005


Totaal n=19 53 5 26 5 11 100


Totaal n=19 43 13 13 31 0 100


Totaal n=19 63+ 0 12 25 0 100



Tabel 3.52

Paspoort Identiteitskaart Anders Totaal

Wat voor identiteitsbewijs heb je dan bij je?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=10 0 0 90 1 10 0 100 1

2003 Totale Totaal steekproef N=1133 n=8 13 0 87 1 0 0 100 1




Levensmiddelenzaken Tabel 3.53

Heb je de afgelopen maand wel eens zwak alcoholhoudende drank gekocht, of dat geprobeerd te doen in een levensmiddelenzaak of een supermarkt?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal N=1080 9 91 100

2001 Totaal N=1133 18 82 100

2003 Totaal N=1133 13 87 100

2005 Totaal N=851 12 89 100

2007 Totaal N=826 9 91 100

2009 Totaal n=1020 5-,-95 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=506 n=574 11 8 89 92 100 100

2001 Jongen Meisje n=570 n=563 20 17 80 83 100 100

2003 Jongen Meisje n=599 n=534 16 10 84 90 100 100

2005 Jongen Meisje n=456 n=395 14 9 86 91 100 100

2007 Jongen Meisje n=443 n=383 11 7 89 93 100 100

2009 Jongen Meisje n=545 n=475 7 4 94 96 100 100

--

significant verschil, p < .05 voor 1999 en 2009 significant verschil, p < .05 voor 2007 en 2009

76


Tabel 3.54

Maakte de verkoper of caissière wel eens opmerkingen of had de verkoper of caissière wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef N=1080 n=99 92 8

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal +






8

1

20

4

24

3

24

3

31

3

33+

2

100

9

100

18

100

13

100

12

100

10

100

6


Tabel 3.55

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de verkoper of caissière deze drankjes toch kregen?, in % 2001


n=43 70 30 100

Tabel 3.56

2003

2005 Totaal


Totaal


Totaal

n=36 75 25 100

n=24 83 17 100


Totaal n=21 84 16 100



Totaal n=21 85 15 100

Wat zei de verkoper of caissière?, in %* 2001 Totale Totaal steekproef n=43 N=1133 33 1






57

2

32

1

31

1

32

1

42

1

14 5 5

1 0 0

31 0 0

0 0 0

14 4 0

0 0 0

27 0 3

1 0 0

29 0 4

1 0 0



Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je zwak alcoholhoudende drank koopt in een levensmiddelenzaak?, in % 2001 Totaal


n=208 11 1 6 82 0 100


2003 Totaal n=147 10 4 8 71 7 100


2005 Totaal n=97 44 8 18 29 1 100


Totaal n=78 45 4 21 29 0 100


Totaal n=54 56+ 8 19 17 0 100



Bijlagen

77

Tabel 3.58


Wat voor identiteitsbewijs heb je dan bij je?, in %* 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=38 5 0 76 3 21 1






Ervaringen 16- en 17-jarigen Horeca Tabel 3.59

Ga je wel eens uit naar discotheken, cafés, kroegen, buurthuizen, sportkantines en dergelijke?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal N=1024 80 20 100

2001 Totaal N=1065 86 14 100

2003 Totaal N=1063 85 15 100

2005 Totaal N=853 80 20 100

2007 Totaal N=827 77 23 100

2009 Totaal N=1022 78 22 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=532 n=492 83 77 17 23 100 100

2001 Jongen Meisje n=523 n=542 88 84 12 16 100 100

2003 Jongen Meisje n=568 n=495 86 84 14 16 100 100

2005 Jongen Meisje n=408 n=445 81 80 19 20 100 100

2007 Jongen Meisje n=430 n=397 78 77 22 23 100 100

2009 Jongen Meisje n=528 n=494 78 78 22 22 100 100

Tabel 3.60

Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal n=819 87 13 100

2001 Totaal n=915 91 9 100

2003 Totaal n=907 89 11 100

2005 Totaal n=684 87 13 100

2007 Totaal n=640 87 13 100

2009 Totaal n=798 87 13 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=441 n=378 92 83 8 17 100 100

2001 Jongen Meisje n=460 n=455 92 90 8 10 100 100

2003 Jongen Meisje n=491 n=416 90 87 10 13 100 100

2005 Jongen Meisje n=329 n=355 85 89 15 11 100 100

2007 Jongen Meisje n=335 n=306 89 84 11 16 100 100

2009 Jongen Meisje n=413 n=385 89 86 11 14 100 100

78


Tabel 3.61



Zwak alcohol houdende drank Zwak alcohol houdende en sterke drank Sterke drank Totaal

1999 Jongen Meisje n=405 n=311 81 61

1999 Totaal n=716 72

2001 Totaal n=833 82

2003 Totaal n=806 85

2005 Totaal n=598 85

2007 Totaal n=554 85

2009 Totaal n=ng ng

18

12

10

10

9

ng

10 100

6 100

5 100

5 100

6 100

ng ng

2001 Jongen Meisje n=423 n=410 87 77

2003 Jongen Meisje n=444 n=362 86 83

2005 Jongen Meisje n=282 n=316 92 79

2007 Jongen Meisje n=297 n=255 90 80


15

16

10

13

11

10

6

13

7

11

ng

ng

4

23

2

10

3

7

3

8

3

9

ng

ng

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

ng

ng


Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal

Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke dranken besteld of geprobeerd dat te doen?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=200 N=1024 71 13





2009 Totaal Totale steekproef n=696 N=1022 25-,-17

29

6

34

5

28

3

46

5

49

5

75

51

100

19

100

14

100

11

100

33

100

10

100

68

-

significant verschil, p < .05 voor 1999 en 2009 -significant verschil, p < .05 voor 2007 en 2009

Tabel 3.63


Bijlagen







4

0

2

0

11

1

15

1

12

1

8

1

100

13

100

9

100

8

100

6

100

5

100

17

79

Tabel 3.64

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1065 n=2 0 0 100 0 100 0


Tabel 3.65








Wat zei de barkeeper toen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1065 n=2 50 0

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Totaal

50 0 0 100


0 0 0 0

44 44 0 100

0 0 0 0

29 28 0 100

0 0 0 0

100 0 0 100

1 0 0 1

35 8 0 100

0 0 0 1



Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je uitgaat?, in % 2001 Totaal


n=98 43 7 5 45 0 100

2003


Totaal n=86 52 8 13 27 0 100


2005 Totaal n=48 76 2 4 18 0 100


Totaal n=42 77 2 7 14 0 100


Totaal n=173 87+ 5 4 3 0 100



Tabel 3.67


Paspoort Identiteitskaart Brommercertificaat Anders







80


Slijterijen Tabel 3.68

Heb jij de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij, of geprobeerd dat te doen?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal N=1024 14 86 100

2001 Totaal N=1065 20 80 100

2003 Totaal N=1063 17 83 100

2005 Totaal N=853 20 80 100

2007 Totaal N=827 15 85 100

2009 Totaal n=1022 11 89 100

Ja Nee Totaal

1999 Jongen Meisje n=532 n=492 16 11 84 89 100 100

2001 Jongen Meisje n=523 n=542 22 18 78 82 100 100

2003 Jongen Meisje n=568 n=495 18 15 82 85 100 100

2005 Jongen Meisje n=408 n=445 22 19 78 81 100 100

2007 Jongen Meisje n=431 n=396 17 14 83 86 100 100

2009 Jongen Meisje n=528 n=494 12 10 88 90 100 100



Tabel 3.69

Zwak alcohol houdende drank Zwak alcohol houdende en sterke drank Sterke drank Niet bekend Totaal

Tabel 3.70


Bijlagen

Welke dranken kocht je toen?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=143 N=1024 42 6




7

1

9

2

6

1

5

1

3

0

8

1

51

7

30

6

47

8

37

7

34

5

22

2

-

-

4

1

-

-

-

-

-

-

-

-

100

14

100

20

100

17

100

20

100

15

100

11

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de sterke drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=143 N=1024 87 7






13

1

15

1

25

2

13

1

25

1

32

1

100

8

100

8

100

9

100

8

100

5

100

3

81

Tabel 3.71



Tabel 3.72

2003

n=12 75 25 100

2005 Totaal


Totaal


Totaal

n=24 67 33 100

n=9 78 22 100

2007 Totaal


n=12 77 23 100



Totaal n=11 84 16 100







33

0

63

1

56

0

25

0

17

0

25 23 0

0 0 0

21 0 0

0 0 0

22 0 0

0 0 0

17 0 0

0 0 0

26 0 0

0 0 0



Heb je altijd een identiteitsbewijs bij je wanneer je alcoholhoudende drank in een slijterij koop?, in % 2001 Totaal


n=82 38 3 4 55 0 100

2003


Totaal n=94 40 9 4 45 2 100


2005 Totaal n=61 65 11 7 15 1 100


Totaal n=47 79 7 7 7 0 100


Totaal n=35 80+ 7 3 10 0 100



Tabel 3.74


Paspoort Identiteitskaart Brommercertificaat Anders







82


Vragen die alleen zijn gesteld in 2003, 2005, 2007 en 2009 Tabel 3.75

Heb je wel eens alcoholhoudende dranken gedronken?, in % 13-jarigen 2005 2007 N=1053 N=1026 52 37

2003 N=1061 56

Ja Nee Totaal

44 100

Ja Nee Totaal

2003 N=1063 94 6 100

48 100

63 100

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 91 899 11 100 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=851 N=826 80 69

2009 N=1021 -,-24 76 100

2003 N=1133 83 17 100

20 100

2009 N=1022 90 10 100

2003 N=3257 78 22 100

2005 N=2755 73 27 100

2009 N=1020 61-,--

31 100

39 100

2007 N=2679 63 37 100

2009 N=3063 59-,-42 100

Totaal

-

significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05 -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

Tabel 3.76


Nooit 1-2 keer 3-4 keer 5-6 keer 7-8 keer 9 keer of vaker weet niet Totaal –

Hoe vaak heb je de afgelopen vier weken alcoholhoudende dranken gedronken?, in % 2003 n=597 54 37 7 1 0 0 1 100

2003 n=998 18 27 32 10 7 5 1 100

13-jarigen 2005 2007 n=547 n=377 63 62 29 32 5 3 2 1 1 1 1 1 1 100

1 100

16/17-jarigen 2005 2007 n=775 n=736 19 20 32 32 29 28 9 8 5 4 6 7 1 100

1 100

14/15-jarigen 2005 2007 n=680 n=567 38 42 36 41 17 11 5 3 2 2 2 0

2009 n=248 77+,++ 17-,-4 1 0 0

2003 n=943 32 41 19 4 2 1

1 100

1 100

1 100

2009 n=918 21 30 2710 6 5

2003 n=2538 32 34 21 6 3 2

2+ 100

1 100

2009 n=626 53+,++ 31-,-104 2 1

1 100

0 100

2005 n=2000 38 32 18 6 3 3

2007 n=1681 37 35 17 5 3 3

2009 n=1792 40+ 28-,-187 3 3

1 100

1 100

1+ 100

Totaal

en + significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05 en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

--

Bijlagen

83

Tabel 3.77


Nooit 1-2 keer 3-4 keer 5-6 keer 7-8 keer 9 keer of vaker weet niet Totaal –

Hoe vaak heb je de afgelopen vier weken vijf of meer drankjes (met alcohol) gedronken bij één gelegenheid?, in % 13-jarigen 2005 2007 n=197 n=140 85 66 13 31 2 1 0 1 0 0 0 1

2003 n=274 73 24 2 0 0 0 0 100

0 100

0 100

0 100

16/17-jarigen 2005 2007 n=620 n=581 43 32 35 40 15 17 3 7 2 2 2 1

2003 n=818 38 33 20 4 2 2 0 100

0 100

2009 n=54 71 24 5 0 0 0

2 100

2003 n=641 56 32 8 2 1 0 0 100

14/15-jarigen 2005 2007 n=416 n=323 61 54 30 37 7 4 2 2 1 1 1 0 0 100

2009 n=296 51 37 7 5+,++ 0 0 0-100

3 100 Totaal

2009 n=709 35 33-20 5 3 1

2003 n=1733 50 32 13 2 1 1

2005 n=1233 56 30 10 2 1 1

2007 n=1043 44 38 10 4 1 1

2009 n=1059 4134-16++ 5+ 2 1

2+ 100

0 100

0 100

2 100

2+ 100


--

Tabel 3.78


Nooit < 1 keer per maand 1-3 keer per maand ≥1 keer per week Weet niet Totaal –

Hoe vaak laat je anderen alcoholhoudende dranken voor je kopen?, in % 2003 n=596 77 18

13-jarigen 2005 2007 n=545 n=377 88 88 8 9

2009 n=248 90+ 7-

2003 n=943 66 23

14/15-jarigen 2005 2007 n=679 n=567 70 76 18 18

2009 n=626 75+ 15-

4

3

1

2

9

9

5

7

1

1

1

1

1

3

1

2

0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

1 100

1 100

2009 n=918 73+ 17

2003 n=2538 69 20

2003 n=999 68 17

16/17-jarigen 2005 2007 n=776 n=736 62 72 18 17

Totaal 2005 2007 n=2002 n=1681 72 77 15 16

2009 n=1792 76+ 15-

12

15

8

7-

9

10

5

6-

3

4

3

3

2

3

2

2

0 100

1 100

1 100

1 100

0 100

1 100

1 100

0 100


84


Tabel 3.79

(Oudere) vrienden Ouders (Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/bekenden Onbekenden Weet niet

(Oudere) vrienden Ouders (Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/bekenden Onbekenden Weet niet

Door wie laat je dit dan doen?, in %* 2003 n=137 26

13-jarigen 2005 2007 n=68 n=42 47 75

2009 n=26 77+

2003 n=321 54

14/15-jarigen 2005 2007 n=206 n=134 72 80

2009 n=152 81+

71 5

49 7

24 0

208

47 5

31 2

22 6

188

2

6

5

8

2

2

4

7

1

3

5

10+

1

2

6

2--

1 0

0 0

5 0

0 0

0 0

0 1

0 0

0 0

2009 n=245 85+

2003 n=783 58

2005 n=567 73

2007 n=381 82

2009 n=422 83+

2003 n=325 76

16/17-jarigen 2005 2007 n=293 n=205 80 85

Totaal

35 4

23 2

26 2

232

46 5

29 3

24 3

214

0

0

1

1

1

2

2

2

1

2

3

0--

1

2

4

1--

0 1

0 0

0 0

0 1

0 0

0 0

1 0

0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% en + significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05 -en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05 Tabel 3.80


Nooit < 1 keer per maand 1-3 keer per maand ≥1 keer per week Weet niet Totaal -

Hoe vaak krijg je alcoholhoudende dranken van anderen?, in % 2003 n=596 32 56

13-jarigen 2005 2007 n=546 n=377 48 64 40 28

2009 n=248 63+ 33++

2003 n=943 22 51

14/15-jarigen 2005 2007 n=681 n=567 34 52 37 33

2009 n=626 47+,-36-,++

9

9

4

3

22

21

10

15-,++

2

3

2

1

5

7

3

2-

1 100

0 100

2 100

0 100

1 100

1 100

1 100

1 100

2009 n=918 39+ 29-,++

2003 n=2537 24 46

2003 n=998 20 35

16/17-jarigen 2005 2007 n=774 n=736 26 41 26 25

Totaal 2005 2007 n=2001 n=1681 35 50 34 28

2009 n=1792 45+,-32-,++

32

31

21

22-,++

23

21

14

17++

12

16

11

9

7

9

6

6

1 100

2 100

2 100

1-100

1 100

1 100

2 100

1 100


--

Bijlagen

85

Tabel 3.81



Van wie krijg je ze dan?, in %* 2003 n=403 30

13-jarigen 2005 2007 n=284 n=129 33 39

2009 n=94 40

70

63

51

2

4

4

60 0

9

8

9

4

8

0 0 0

1 0 1

2003 n=800 83 26

14/15-jarigen 2005 2007 n=447 n=266 65 68

2009 n=327 74

+ -

48

46

38

3

3

3

34 2

12

4

8

7

5

3

2

3

4

5

3

0 0 1

0 0 0

0 0 0

0 0 0

1 0 0

0 0 + 1

2009 n=551

2003 n=1943 63

16/17-jarigen 2005 2007 n=576 n=414 88 84 20

-

2003 n=740 61

26

88

+,++

22

Totaal 2005 2007 n=1306 n=809 68 71

2009 n=972 79

+,++ -,--

44

38

34

-

3

3

3

30 2-

3

1

2

2

5

4

6

5

6

6

7

6

4

4

5

4

3

5

5

3

0 0 0

1 0 0

1 1 1

1 0 -0

0 0 0

1 0 0

1 0 1

1 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% en + significant verschil tussen 2003 en 2009, p < .05 -en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

Tabel 3.82

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen op die plaatsen waarvan ik weet dat men (bijna) niet controleert op leeftijd, in %

Ja Nee Totaal

2003 N=1061 5 95 100

13-jarigen 2005 2007 N=1053 N=1026 3 3 97 97 100 100

Ja

2003 N=1063 31

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 32 27

Nee Totaal -

69 100

68 100

73 100

2009 n=1021 298 100

2003 N=1133 21 79 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=851 N=826 24 16 76 84 100 100

2009 n=1020 1387 100

2009 n=1022 25 76 100

2003 N=3257 19

Totaal 2005 2007 N=2756 N=2679 18 14

2009 n=3063 13-

81 100

82 100

86 100

87 100


86


Tabel 3.83



Tabel 3.84

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 2003 n=55 78

13-jarigen 2005 2007 n=36 n=32 81 86

2009 n=16 79

2003 n=238 93

14/15-jarigen 2005 2007 n=201 n=128 92 94

22

19

14

21

7

9

6

5

100

100

100

100

100

100

100

100

2009 n=251 92

2003 n=621 93

2005 n=507 92

2007 n=382 93

2009 n=397 93

2003 n=328 96

16/17-jarigen 2005 2007 n=269 n=222 94 93

Totaal

4

6

7

8

7

8

7

8

100

100

100

100

100

100

100

100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken op die plaatsen te kopen waar ik de verkoper ken, die denkt dat ik ouder ben, in %

Ja Nee Totaal

2003 N=1061 3 97 100

13-jarigen 2005 2007 N=1053 N=1026 3 1 98 99 100 100

2009 n=1021 199 100

2003 N=1133 10 90 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=850 N=826 11 6 89 94 100 100

Ja Nee Totaal

2003 N=1063 15 85 100

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 17 13 83 87 100 100

2009 n=1022 1289 100

2003 N=3257 9 91 100

Totaal 2005 2007 N=2755 N=2679 10 6 91 94 100 100

-

2009 n=131 95

2009 n=1020 -

7 93 100

2009 n=3063 694 100


Tabel 3.85

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in %


2003 n=26 77 23 100

13-jarigen 2005 2007 n=25 n=15 64 45 36 55 100 100

2009 n=7 74 27 100

2003 n=117 93 7 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=96 n=45 86 95 14 5 100 100


2003 n=158 98 2 100

16/17-jarigen 2005 2007 n=142 n=108 97 94 4 6 100 100

2009 n=117 94 6 100

2003 n=301 94 6 100

2005 n=263 90 10 100

Bijlagen

2009 n=68 88 12 100

Totaal 2007 n=168 90 10 100

2009 n=192 92 8 100

87

Tabel 3.86

Ik heb geprobeerd er ouder uit te zien, te zeggen dat ik ouder ben, op het moment dat ik alcoholhoudende dranken ging kopen, in %

Ja Nee Totaal

2003 N=1061 3 97 100

13-jarigen 2005 2007 N=1053 N=1026 3 2 97 98 100 100

2009 N=1021 199 100

2003 N=1133 15 85 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=851 N=826 14 9 86 91 100 100

2009 N=1020 991 100

Ja Nee Totaal

2003 N=1063 19 81 100

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 18 14 82 86 100 100

2009 N=1022 1288 100

2003 N=3257 12 88 100

Totaal 2005 2007 N=2756 N=2679 11 8 89 92 100 100

2009 N=3063 793 100

-


Tabel 3.87

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in %


2003 n=26 50 50 100

13-jarigen 2005 2007 n=29 n=22 76 59 24 41 100 100


2003 n=198 87 13 100

2005 n=153 91 9 100

2009 n=12 49 51 100

2003 n=166 80 20 100

14/15-jarigen 2005 2007 n=117 n=73 75 82 25 18 100 100

2009 n=123 83 17 100

2003 n=390 82 18 100

2005 n=299 83 17 100

16/17-jarigen

Tabel 3.88

2007 n=116 80 20 100

2009 n=88 83 17 100

Totaal 2007 n=212 78 22 100

2009 n=222 81 19 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende drank te kopen met een identiteitskaart van een oudere vriend, in %

Ja Nee Totaal

2003 N=1061 1 99 100

13-jarigen 2005 2007 N=1053 N=1026 0 0 100 100 100 100

2009 N=1021 1 100 100

2003 N=1133 3 97 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=851 N=826 2 3 98 97 100 100

2009 N=1020 3 97 100

Ja Nee Totaal

2003 N=1063 2 98 100

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 3 5 97 95 100 100

2009 N=1022 4+ 96 100

2003 N=3257 2 98 100

Totaal 2005 2007 N=2756 N=2679 2 3 99 97 100 100

2009 N=3063 3+ 98 100

+


88


Tabel 3.89

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 13-jarigen 14/15-jarigen


2003 n=7 14 86 100

2005 n=4 75 25 100


2003 n=19 90 10 100

2005 n=21 91 10 100

2007 n=5 67 33 100

2009 n=5 30 70 100

2003 n=30 80 20 100

2005 N=15 87 13 100

2009 n=44 89 11 100

2003 n=56 76 24 100

2005 n=41 88 12 100

16/17-jarigen

2007 n=26 90 10 100

2009 n=26 97 3 100

2007 n=71 88 12 100

2009 n=76 88 12 100

Totaal

2007 n=41 90 10 100

Vragen die alleen zijn gesteld in 2005, 2007 en 2009 Tabel 3.90

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende drank te kopen met een vervalst identiteitsbewijs, in %

13-jarigen 2005 2007 2009 N=1053 N=1026 N=1021 Ja Nee Totaal -

0 100 100

0 100 100

2005 N=851

0 100 100

14/15-jarigen 2007 2009 N=826 N=1020

1 99 100

1 99 100

1 99 100

2005 N=851

16/17-jarigen 2007 2009 N=827 N=1022

3 97 100

2005 N=2755

Totaal 2007 N=2679

2009 N=3063

1 99 100

1 99 100

1 99 100

2005 n=38

Totaal 2007 n=23

2009 n=26

97 3 100

93 7 100

100 0 100

298 100

1 99 100


Tabel 3.91

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 2005 n=0

13-jarigen 2007 2009 n=0 n=0

Ga je wel eens naar een zogenoemde keet (een schuur, caravan of iets dergelijks waar jongeren samenkomen) bij jou in de buurt?, in %

-

8 92 100

595 100

6 94 100

2005 N=851

100 0 100

100 0 100

16/17-jarigen 2007 2009 n=12 n=17

Tabel 3.92

13-jarigen 2007 2009 N=1026 N=1021

100 0 100

2005 n=29

-

Ja Nee Totaal

-

14/15-jarigen 2007 2009 n=8 n=8


2005 N=1052

-

2005 n=8

14/15-jarigen 2007 2009 N=826 N=1020

15 86 100

12 88 100

12 88 100

97 3 100

2005 N=851 12 88 100

93 7 100

100 0 100

16/17-jarigen 2007 2009 N=827 N=1022 12 88 100

2005 N=2754

Totaal 2007 N=2679

2009 N=3063

11 89 100

10 90 100

10 91 100

2005 n=308

Totaal 2007 n=257

2009 n=ng

68 5 4 6 14 3 100

28 3 2 18 23 27 100

ng ng ng ng ng ng ng

13 88 100


Tabel 3.93

Hoe vaak ga je gemiddeld per week naar een keet?, in % 2005 n=85

1-2 keer per week 3-4 keer per week > 4 keer per week 2 keer per maand 1 keer per maand < 1 keer per maand Totaal

Bijlagen

62 4 2 2 25 5 100

13-jarigen 2007 2009 n=64 n=ng 12 4 1 18 36 29 100


14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=123 n=95 n=ng 74 4 3 6 11 2 100

31 1 3 15 23 28 100


16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=100 n=98 n=ng 65 8 6 10 9 2 100

35 5 1 20 15 25 100


89

Tabel 3.94

Is dat met name in het weekend, door de week of beide?, in % 13-jarigen 2007 2009 n=64 n=52

2005 n=85 Voornamelijk in het weekend Voornamelijk door de week Beide Totaal

Tabel 3.95

-

2005 n=309

Totaal 2007 n=257

2009 n=303

82

80

84

81

79

79

84

77

81

82

78

14

10

9

8

11

10

6

5

7

9

9

9

8 100

7 100

11 100

8 100

8 100

11 100

15 100

11 100

16 100

10 100

9 100

13 100

2005 n=306

Totaal 2007 n=209

2009 n=240

40 31 11 18 100

33 34 13 20 100

25 38 16 21 100

2005 n=185

Totaal 2007 n=141

2009 n=179

42 52 6 100

45 41 13 100

46 48 6 100

2005

Totaal 2007

2009

4,9 (n=62) 5,4 (n=54)

3,6 (n=88) 3,6 (n=103)

3,9 (n=82) 4,1 (n=74)

4,2 (n=93) 4,2 (n=92)

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=82 n=80 n=ng

2005 n=184

Totaal 2007 n=141

2009 n=ng

66 6 39 1 6 0

78 9 24 3 12 6

ng ng ng ng ng ng

Als je naar een keet gaat, drink je dan ook wel eens alcohol?, in % 13-jarigen 2007 2009 n=39 n=23

74 21 2 2 100

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=122 n=80 n=91

-

70 25 0 5 100

35 34 10 21 100

59 41 0 0 100

39 44 6 12 100

37 54 4 5 100

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=100 n=90 n=127 18 36 19 27 100

11 28 25 35 100

11 26 27 36 100

-


Tabel 3.96

Drink je dan alleen glazen, alleen blikjes of flesjes, of beide?, in % 2005 n=22

Alleen glazen Alleen blikjes/flesjes Beide Totaal --

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=101 n=98 n=133

78

2005 n=84 Nooit Soms Vaak Altijd Totaal

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=123 n=95 n=118

13-jarigen 2007 2009 n=12 n=9

18 82 0 100

43 57 0 100

18 82 0 100

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=80 n=49 n=58

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=83 n=80 n=112

43 51 6 100

48 45 7 100

40 39 21 100

46 49 5 100

49 41 10 100

49 44++ 7-100


Tabel 3.97

Hoeveel glazen of blikjes/flesjes drink je dan gemiddeld?, in % 13-jarigen 2007 2009

2005 Glazen Blikjes/flesjes

Tabel 3.98

3,6 (n=4) 2,3 (n=18)

3,4 (n=5) 1,9 (n=7)

1,0 (n=2) 2,2 (n=8)

3,9 (n=39) 3,1 (n=45)

3,0 (n=30) 3,2 (n=30)

3,0 (n=29) 2,5 (n=31)

16/17-jarigen 2005 2007 2009 3,3 (n=45) 4,8 (n=40)

4,5 (n=46) 5,3 (n=37)

Wat drink je dan zoal?, in %* 2005 n=22

Bier Wijn Mixdranken Alcopops Sterke drank Anders

14/15-jarigen 2005 2007 2009

50 0 68 5 5 0

13-jarigen 2007 2009 n=12 n=ng 67 0 25 0 0 17

ng ng ng ng ng ng

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=80 n=49 n=ng 66 4 41 0 5 0

78 10 37 2 12 8

ng ng ng ng ng ng

70 9 28 1 7 0

81 8 16 5 15 1

ng ng ng ng ng ng


90


Tabel 3.99

Drink je op een uitgaansavond voor je uitgaat naar een café of discotheek (het zogenoemde indrinken) alleen glazen, alleen blikjes of flesjes, beide of helemaal geen alcoholhoudende drank?, in % 2005 n=65

Drinkt niet in Alleen glazen Alleen blikjes/flesjes Beide Totaal -

13-jarigen 2007 2009 n=32 n=19

74 2 22 3 100

62 14 22 2 100

4731 22 0 100

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=268 n=210 n=209 59 20 18 4 100

53 22 13 12 100

55 27 13 5 100

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=597 n=554 n=696 44 30 21 5 100

42 36 16 6 100

41 33 20 5 100

2005 n=939

Totaal 2007 n=795

2009 n=925

50 25 20 5 100

46 32 16 7 100

4432 19 5 100

Totaal 2007

2009


Tabel 3.100

Hoeveel glazen of blikjes/flesjes drink je dan gemiddeld?, in % 13-jarigen 2007 2009

2005 Glazen Blikjes/flesjes ++

1,0 (n=2) 2,0 (n=16)

2,2 (n=5) 1,9 (n=8)

14/15-jarigen 2005 2007 2009

1,9 (n=6) 2,8 (n=4)

2,6 (n=64) 2,8 (n=57)

2,5 (n=71) 2,4 (n=51)

3,4++ (n=66) 2,7 (n=36)

16/17-jarigen 2005 2007 2009

2005

3,1 3,2 3,4 2,9 3,0 3,4++ (n=204) (n=229) (n=265) (n=271) (n=306) (n=337) 3,4 3,5 3,7 3,1 3,1 3,5 (n=155) (n=119) (n=171) (n=228) (n=178) (n=212)


Tabel 3.101

Waar drink je in?, in %* 2005 n=17

Op straat Buurthuis/jeugdsoos Keet (hok) Thuis Bij vrienden thuis Anders Weet niet

13-jarigen 2007 2009 n=12 n=10

6 6 6 61 41 0 0

33 0 0 17 67 0 0

40 0 0 34 45 0 0

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=112 n=99 n=95 6 0 5 52 64 0 2

16 0 5 37 70 0 4

16 0 2 44 65 0 1

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=337 n=322 n=411 6 0 3 64 67 0 0

9 1 4 55 64 0 1

6 0 6 59 73 0 0

2005 n=467

Totaal 2007 n=433

2009 n=516

6 0 4 61 65 0 0

12 0 4 50 66 0 2

9 0 5 55 71 0 1


Tabel 3.102

Drink je op een uitgaansavond alleen glazen, alleen blikjes of flesjes, of beide?, in % 2005 n=65

Alleen glazen Alleen blikjes/flesjes Beide Totaal -

51 42 8 100

13-jarigen 2007 2009 n=32 n=19 57 27 16 100

82+ 414 100

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=270 n=210 n=209 63 29 8 100

68 13 19 100

82+,++ 135-100

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=596 n=554 n=696 72 19 9 100

79 12 9 100

83+ 97 100

2005 n=941

Totaal 2007 n=795

2009 n=925

68 24 9 100

75 13 12 100

83+,++ 107-100

Totaal 2007

2009

significant verschil tussen 2005 en 2009, p < .05 significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

--

Tabel 3.103

Hoeveel glazen of blikjes/flesjes drink je dan gemiddeld?, in % 2005

Glazen Blikjes/flesjes +

2,3 (n=38) 2,5 (n=32)

13-jarigen 2007 2009 2,8 (n=21) 2,3 (n=13)

2,6 (n=17) 4,2 (n=4)

14/15-jarigen 2005 2007 2009

16/17-jarigen 2005 2007 2009

2005

3,7 3,4 3,5 4,8 4,8 5,2+ 4,4 4,4 4,8+,++ (n=189) (n=180) (n=177) (n=471) (n=484) (n=618) (n=699) (n=684) (n=812) 3,0 3,4 3,5 4,2 4,6 5,2 3,6 4,0 4,7+,++ (n=95) (n=66) (n=37) (n=164) (n=114) (n=111) (n=291) (n=193) (n=151)

significant verschil tussen 2005 en 2009, p < .05 significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

++

Bijlagen

91

Tabel 3.104

Wat drink je dan zoal?, in %* 2005 n=65

Bier Wijn Mixdranken Alcopops Sterke drank Anders

13-jarigen 2007 2009 n=32 n=ng

46 0 69 0 6 2

56 3 53 3 9 3

14/15-jarigen 2005 2007 2009 n=269 n=210 n=ng

ng ng ng ng ng ng

53 5 58 3 8 2

67 9 43 2 5 6

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=597 n=554 n=ng

ng ng ng ng ng ng

58 14 42 5 15 2

64 17 34 6 15 5

ng ng ng ng ng ng

2005 n=940

Totaal 2007 n=795

2009 n=ng

56 10 48 4 12 1

65 14 37 5 12 1

ng ng ng ng ng ng


Tabel 3.105

Welke opleiding volg je momenteel?, in %* 13-jarigen 2005 2007 2009 N=1053 N=1026 N=1021

Ik volg geen opleiding Basis onderwijs VSO VMBO HAVO VWO MBO HBO Universiteit Anders Wil niet zeggen Totaal --

16/17-jarigen-Totaal-2005 2007 2009 2005 2007 2009 N=850 N=827 N=1022 N=2753 N=2679 N=3063

0

0

0

0

0

0

2

1

2

1

0

1

1

2

1

0

0

0

0

0

0

0

1

1

2 46 28 23 0 0 0 0 0

1 44 26 26 0 0 0 0 1

2 46 24 27 0 0 0 0 1

1 52 23 21 1 0 0 0 1

1 48 25 26 1 0 0 0 0

1 49 24 24 2 0 0 0 0

1 16 21 21 35 4 0 0 1

1 23 23 19 29 4 0 0 0

1 17 21 22 34 3 0 0 0

1 39 24 22 11 1 0 0 0

1 39 24 24 9 1 0 0 1

2 37 23 24 12 1 0 0 0

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100


Tabel 3.106

Heb je een betaalde bijbaan?, in %* 13-jarigen 2005 2007 2009 N=1052 N=1026 N=1021

Ja Nee Wil niet zeggen Totaal -

14/15-jarigen 2005 2007 2009 N=850 N=826 N=1020

14/15-jarigen 2005 2007 2009 N=851 N=826 N=1020

16/17-jarigen Totaal 2005 2007 2009 2005 2007 2009 N=851 N=827 N=1022 N=2754 N=2679 N=3063

20 80 0

21 78 0

23 76 0

41 59 0

45 55 0

42 58 0

61 39 0

66 34 0

65+ 34 0

39 61 0

43 57 0

44+ 56 0

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100

100


92


BIJLAGE 4

TABELLEN ALCOHOLVERSTREKKERS

Drank- en Horecawet Tabel 4.1

De Drank- en Horecawet maakt een onderscheid tussen zwak alcoholhoudende dranken en sterke drank. Weet u wat zwak alcoholhoudend is en wat sterk is?, in % Café/discotheek 2003 2005 2007 N=50 N=50 N=53

1999 N=49

2001 N=103

Grens zwakalcoholhoudende en sterke dranken nee ja Totaal

4 96 100

10 90 100

24 76 100

26 74 100

23 77 100

< 15% 15% > 15% ander/geen antwoord Totaal

20 26 17 37 100

56 16 14 14 100

50 24 26 0 100

51 38 11 0 100

49 34 17 0 100

1999 N=54

Levensmiddelenzaak 2001 2003 2005 2007 N=110 N=100 N=103 N=100

1999 N=55

2001 N=105

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101

2007 N=103

ng ng ng

0 100 100

0 100 100

5 95 100

2 98 100

0 100 100

ng ng ng

ng ng ng ng ng

11 70 15 4 100

21 60 17 2 100

6 78 16 0 100

13 68 17 2 100

35 52 13 0 100

ng ng ng ng ng

2009 N=ng

1999 N=158

2001 N=318

Totaal 2003 2005 N=250 N=254

2007 N=256

2009 N=ng

2009 N=ng

2009 N=ng

Grens zwakalcoholhoudende en sterke dranken nee ja Totaal

4 96 100

16 84 100

19 81 100

15 85 100

22 78 100

ng ng ng

3 97 100

9 91 100

14 86 100

12 88 100

13 87 100

ng ng ng

< 15% 15% > 15% ander/geen antwoord Totaal

43 31 14 12 100

44 22 19 15 100

48 28 24 0 100

39 23 23 15 100

51 27 22 0 100

ng ng ng ng ng

25 43 15 17 100

39 34 17 10 100

30 49 21 0 100

28 42 18 12 100

43 40 17 0 100

ng ng ng ng ng

Bijlagen

93

Tabel 4.2

De wet kent ook bepalingen over de leeftijd waarop aan jongeren zwak-alcoholhoudende en sterke drank mag worden verkocht of geschonken. Kent u de leeftijdsgrenzen?, in % Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50

1999 N=49

2001 N=103

Zwak-alcoholhoudende drank < 16 jaar 16 jaar > 16 jaar weet niet Totaal

0 91 9 100

0 92 8 100

2 98 0 100


4

12

18 jaar

93

> 18 jaar weet niet Totaal

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101

2007 N=53

2009 N=141

1999 N=55

2001 N=105

0 100 0 100

0 100 0 100

0 97 4 0 100

2 96 2 100

0 100 0 100

0 100 0 100

0

2

0

1

11

4

88

100

98

100

96

89

2 100

0 100

0 100

0 100

0 100

3 0 100

1999 N=54

2001 N=110

Zwak-alcoholhoudende drank < 16 jaar 16 jaar

0 83

0 92

0 98

0 98

> 16 jaar

17

8

2

weet niet Totaal

100

100


11

40

18 jaar

89

2007 N=103

2009 N=114

1 99 0 100

0 100 0 100

0 98 2 0 100

0

1

0

0

96

100

99

100

0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

98 2 0 100

2009 N=111

1999 N=158

2001 N=318

2007 N=255

2009 N=366

0 100

0 + 97

1 90

0 95

0 99

0 99

0 100

0 +,-97

2

0

9

5

1

1

0

100

100

100

3 0 100

100

100

100

100

100

0 100

10

20

4

7

9

19

4

8

2

3

90

82

95

92

98

93

Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=100 N=103 N=99

60

88

80

96

> 18 jaar

0

0

2

0

0

weet niet Totaal

100

100

100

100

100

-

-

85

--

++

5 4 100

Totaal 2003 2005 N=250 N=254

1

0

1

0

0

100

100

100

100

100

3

+

-,++

--

++

3 1 100


--

Leeftijdsgrenzen Tabel 4.3

Hanteert u een toegangsleeftijdsgrens voor uw bezoekers?, in % 1999 N=49

Ja

54

Café/discotheek 2003 2005 N=49 N=50

2001 N=103 31

31

33

2007 N=53 26

36

16 jaar

52

70

60

63

79

18 jaar 21 jaar

22 4

14 4

27 0

25 0

14 0

anders Nee

46

22 69

12 69

13 67

13 74

Totaal

100

100

100

100

100

2009 N=142

7

--

+

33 29 + 22 16

64 100

en + significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05 -en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05 -

94


Tabel 4.4

Welk deel van uw klanten is (naar schatting) jonger dan 18 jaar en jonger dan 16 jaar?, in % Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50

1999 N=49

2001 N=103

Jonger dan 18 jaar < 10%

51

53

78

62

62

10-25%

18

26

14

9

31

> 25% weet niet

12 18

14 7

8 0

28 2

8 0

Totaal Jonger dan 16 jaar < 10% 10-25% > 25% weet niet Totaal

100

100

100

100

63 5 3 29 100

72 7 3 18 100

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

1999 N=54

2001 N=110

79 15 0 6 100

41 40 15 4 100

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

87

64

67

28

54

65

Jonger dan 18 jaar < 10% 10-25% > 25% weet niet Totaal Jonger dan 16 jaar < 10% 10-25% > 25% weet niet Totaal --

2007 N=52

2009 N=100

70 22

1999 N=55

+

2001 N=105

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101

2007 N=94

2009 N=108

87

75

88

66

75

88

9

22

8

24

23

2 2

0 3

2 2

8 2

2 0

8 1 3

100

5 3 100

100

100

100

100

100

100

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

85 2 0 15 100

73 9 0 18 100

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

nvt nvt nvt nvt nvt

Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=98 N=103 N=99

8

29

21

41

39

0 5 100

4 3 100

3 9 100

27 4 100

7 0 100

++ --

2009 N=113

-

+,--

20 5 11 100


Bijlagen

95

Tabel 4.5

Ja, altijd Ja, voor zover mogelijk Nee Anders Totaal

Ja, altijd Ja, voor zover mogelijk Nee Anders Totaal -

Houdt u zich in uw bedrijf/instelling in het algemeen aan de leeftijdsgrenzen van 16 jaar voor de verkoop van zwak alcoholhoudende dranken en 18 jaar voor sterke drank?, in % 1999 N=49 63

2001 N=103 60

Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50 86 98

2007 N=53 96

2009 N=100

32

31

14

2

4

93 7

2 2 100

2 7 100

0 0 100

0 0 100

0 0 100

0 0 100


1999 N=55 65

+

1999 N=54 65

2001 N=110 59

28

32

8

4

1

100 0

7 0 100

3 6 100

1 0 100

0 0 100

0 0 100

0 0 100

2001 N=105 76

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 94 97

2007 N=103 99

2009 N=111 +

26

21

6

3

1

99 1

0 9 100

0 3 100

0 0100

0 0 100

0 0 100

0 0 100

2007 N=103 1

2009 N=111

2009 N=113 +


Controle Tabel 4.6

Let u daarbij vooral op de 16 jaar-grens, de 18 jaar-grens of op beide?, in % Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50 22 22

16 jaar

1999 N=49 28

2001 N=103 47

18 jaar

12

15

10

Beide

60

35

Anders Totaal

0 100

3 100

16 jaar

1999 N=54 64

18 jaar

16

3

0

2

0

2

Beide

18

15

3

16

26

38

Anders

2

6

0

0

0

Totaal

100

100

100

100

100

27 100

2001 N=110 76

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 8 11

2007 N=53 9

2009 N=100 19

1999 N=55 24

2001 N=105 16

6

9

6

33

5

0

2

11

4

68

70

81

74

41

77

92

85

88

0 100

2 100

0 100

1 100

2 100

2 100

0 100

2 100

0 100

88 4 100


4

-,-+

2009 N=113 33

-,-+,++ +,++

*

en + significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05 en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05 * Veel levensmiddelenzaken geven bij ‘anders’ de grens van 20 jaar aan door de campagne van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). -

--

96


Tabel 4.7

Op welke wijze controleert u op leeftijd?, in %*

Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

Café/discotheek 2003 2005 2007 N=50 N=50 N=53 8 8 6 0 2 23 34 4 6 56 82 62

1999 N=40 23 7 43 30

2001 N=90 6 2 32 31

8 10

11 21

6 18

0 6

8

4

10

15 5

52 3

5 nvt 5

1999 N=50 0 0 0 0

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 3 1 0 5 0 0 0 2

2009 N=100 15 1-465+

1999 N=54 6 0 0 0

2001 N=102 2 4 0 0

2007 N=103 4 11 0 7

2009 N=111 14++ 2-0 2

4 15

023

47 52

37 79

11 89

5 90

3 75

493+,++

0

13

1-,--

4

12

4

3

15

4--

40 10

78 10

2 8

9 11

30 0

28 1

67 3

42 5

5 0

93

3 nvt

0 nvt

0 nvt

0 nvt

0 2

6 nvt

0 nvt

0 nvt

2 nvt

0 nvt

00

4

8

4

4

8

6

8

3

6

1

5

Levensmiddelenzaak 2001 2003 2005 N=104 N=99 N=103 0 0 1 2 0 0 0 0 0 0 0 0

2007 N=100 0 19 0 4

2009 N=113 0 1-0 0--

52 30

37 70

8 85

1 100

7 76

698+,++

16

11

13

5

11

8

36 2

48 6

71 0

72 2

2 1

9-,++ 0

4 nvt

3 nvt

1 nvt

0 nvt

0 nvt

0 0

6

8

3

6

1

4

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% + en - significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05 ++ en -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

Bijlagen

97

Tabel 4.8

Ja Nee Weet niet Totaal

Ja Nee Weet niet Totaal +

Vindt u het persoonlijk belangrijk om scherp te letten op de leeftijd bij het schenken/verkopen van alcohol?, in % 1999 N=49 93 5 2 100

1999 N=54 83 13 4 100

2001 N=103 81 8 11 100

Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50 92 88 6 6 2 6 100 100

2007 N=53 96 4 0 100

Levensmiddelenzaak2001 2003 2005 2007 N=110 N=100 N=103 N=100 84 91 88 98 9 7 100

6 3 100

7 5 100

2 0 100

2009 N=100 99 1 0 100

1999 N=55 96 2 2 100

2001 N=105 92 2 6 100

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 92 92 3 3 5 5 100 100

2007 N=103 97 1 2 100

2009 N=111 97 3 0 100

2009 N=113 98 2 0 100

+


Tabel 4.9

Wat is hiervoor de reden?, in %*

Wet dient te worden uitgevoerd Wil geen problemen met dronken jongeren Jongeren kunnen niet bepalen wat goed voor hen is Gevaarlijk, ongelukken, agressie, misbruik voorkomen Onder 16 te jong voor alcohol Schadelijk voor gezondheid Maatschappelijke verantwoordelijkheid Wil geen problemen met politie Wil geen jongeren als klant Jongeren kunnen zelf wel bepalen wat goed is Weigeren schrikt jongeren af als klant, ze krijgen het toch wel Weigeren geeft problemen met jongeren Wil geen problemen met VWA Geen controle VWA Geen controle politie Zelf kinderen Anders

Café/discotheek 2003 2005 2007 N=50 N=50 N=53 18 32 66

1999 N=36 32

2001 N=92 22

27

23

30

4

17

22

32

3

10

9

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 19 27

2009 N=100 30--

1999 N=45 32

2001 N=102 28

2

3-

20

11

7

0

17

13

22

25

6

70

9

13

9

8

4

52

13

37+,++

2

2

4

5

8

11 10

35 8

50 4

40 0

5

2

8

5

5

3

2007 N=103 48

2009 N=111 28--

6

2

0-

34

11

23

10-,--

15

7

26

20

16

4

18

5

36

21

41+,++

17+

11

6

8

20

20

36+,++

49 0

20-5

18 7

33 12

48 1

24 5

47 2

23-5

4

8

0-,--

2

3

3

7

2

0

2

0

2

0-

0

7

0

1

2

2

4

0

2

0

0

0

1

0

2

1

1

0

1

2

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0 0 0 4 8

7 0 0 2 10

8 0 4 2 18

26 0 0 14 18

2 0 0 9 7

15+,++ 0 0 7 14

0 0 2 2 7

6 0 0 9 8

6 0 1 8 8

11 0 0 18 4

5 0 0 12 5

7+ 0 0 15+ 21+


98


Wet dient te worden uitgevoerd Wil geen problemen met dronken jongeren Jongeren kunnen niet bepalen wat goed voor hen is Gevaarlijk, ongelukken, agressie, misbruik voorkomen Onder 16 te jong voor alcohol Schadelijk voor gezondheid Maatschappelijke verantwoordelijkheid Wil geen problemen met politie Wil geen jongeren als klant Jongeren kunnen zelf wel bepalen wat goed is Weigeren schrikt jongeren af als klant, ze krijgen het toch wel Weigeren geeft problemen met jongeren Wil geen problemen met VWA Geen controle VWA Geen controle politie Zelf kinderen Anders

Levensmiddelenzaak 2003 2005 N=100 N=103 20 48

1999 N=54 37

2001 N=109 20

2007 N=100 55

2009 N=113 33--

13

12

7

2

7

4-

19

17

46

1

22

7-,--

4

9

13

1

9

17

10

12

7

34

9

35+,++

2

5

1

8

7

31+,++

6 2

31 3

46 2

20 4

48 5

24+,-6

0

1

0

0

1

0

2

6

0

6

0

1

6

4

0

0

0

1-

6

2

0

0

0

0-

0 0 0 6 17

2 0 0 4 13

8 0 0 2 10

11 0 0 0 9

12 0 1 2 5-

6 0 0 13++ 24++


Bijlagen

99

Tabel 4.10

Heeft u personeel dat alcohol aan klanten verkoopt/schenkt (verkopers, kassapersoneel, barkeepers? Heeft het personeel instructies gekregen over hoe om te gaan met de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet en wordt er gecontroleerd of het personeel zich aan de instructies houdt?, in % Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50

2007 N=53

2009 N=100

1999 N=55

2001 N=105

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101

16 84 100

23 77 100

21 79 100

18 82 100

20 80 100

23 77 100

93 7

100 0

95 5

91 9

98 2

100

100

100

100

100

100

77 23

83 17

78 22

84 16

87 13

100

100

100

100

100

95 5 100

1999 N=54

Levensmiddelenzaak 2001 2003 2005 2007 N=110 N=100 N=103 N=100

Personeel dat alcohol schenkt/verkoopt: nee ja Totaal

6 94 100

7 93 100

3 97 100

4 96 100

4 96 100

4 97 100

Wel instructie Geen instructie

84 16

91 9

99 1

100 0

100 0

100 0

100

100

100

100

100

100

60 40

73 27

91 9

92 8

98 2

100

100

100

100

100

99 1 100

1999 N=49

2001 N=103

Personeel dat alcohol schenkt/verkoopt: nee ja Totaal

17 83 100

22 78 100

20 80 100

Wel instructie Geen instructie

89 11

88 12

100

Totaal Controle Geen controle Totaal

Totaal Controle Geen controle Totaal -

100+,++ -,-0

+

2007 N=103

2009 N=111

24 76 100

23 77 100

24 76 100

100 0

100 0

100 0

100 0

100

100

100

100

100

60 40

74 26

78 22

73 27

89 11

100

100

100

100

100

87 13 100

+

+

2009 N=113

+

+

+

en significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05 en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

--

Tabel 4.11

Hoe moeilijk/makkelijk vindt u de naleving van de leeftijdsgrenscontrole in uw bedrijf?, in %

Zeer makkelijk Makkelijk Niet makkelijk, niet moeilijk Moeilijk Zeer moeilijk Weet niet Totaal

100

2003 n=50 6 58 14

Café/discotheek 2005 2007 n=50 n=52 6 52 64 27 14 14

20 0 2 100

12 4 0 100

4 4 0 100

2009 n=100 15 52 19

2003 n=100 7 65 16

12 1 0 100

10 2 0 100

Slijterij 2005 2007 n=101 n=103 2 31 65 47 13 10 18 2 0 100

13 0 0 100

2009 n=111 19 53 14 13 1 0 100


Tabel 4.11

Hoe moeilijk/makkelijk vindt u de naleving van de leeftijdsgrenscontrole in uw bedrijf?, in % (vervolg)

Zeer makkelijk Makkelijk Niet makkelijk, niet moeilijk Moeilijk Zeer moeilijk Weet niet Totaal

Tabel 4.12

2003 n=100 0 54 24 20 2 0 100

Levensmiddelenzaak 2005 2007 n=103 n=100 4 19 52 40 24 20 18 2 0 100

18 3 0 100

2009 n=113 10 39 20 28 3 0 100

Kunt u aangeven waarom u het (zeer) moeilijk vindt om de leeftijdsbepaling na te leven?, in %*



2003 n=10 60

Café/discotheek 2005 2007 n=8 n=4 50 50

2009 n=13 46

2003 n=12 58

Slijterij 2005 2007 n=20 n=13 60 31

2009 n=15 ++ 73

0

0

0

8

25

0

8

7

10

0

25

15

0

10

23

0

0

0

0

0

8

0

0

0

0 10

0 13

0 50

0 -0

0 33

0 20

0 31

0 13

0

0

0

8

8

0

0

0

ng

25

25

23

ng

10

0

7

ng 0

25 0

0 0

8 0

ng 0

10 0

15 8

0 13

0

0

0

0

0

0

0

7

40

25

50

39

50

60

23

47

2003 n=22 59

Levensmiddelenzaak 2005 2007 n=21 n=21 29 48

--

2009 n=35 37 -

27

0

5

0

0

5

29

11

5

0

0

3

0 32

0 38

0 24

0 20

9

0

0

0

ng

0

5

6

ng 18

14 14

10 19

9 +,++ 46

32

24

5

41

57

14

34

++

20

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% en + significant verschil tussen 1999 en 2009, p < .05 -en ++ significant verschil tussen 2007 en 2009, p < .05

Bijlagen

101

Tabel 4.13

Ja Nee

Bent u in dit jaar door de politie, VWA of een andere instelling gecontroleerd op de verkoop van alcohol aan jongeren?, in % 1999 N=49 12

2001 N=103 10

68

72

Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50 44 20 50

1999 N=55 6

2001 N=105 10

77

80

76

78

20 100

15 100

Ja

1999 N=54 0

2001 N=110 2

89

79

45

43

61

11 100

19 100

6 100

14 100

1 100

Weet niet Totaal -

6 100

2009 N=100 11

Weet niet Totaal

Nee

6 100

74

2007 N=53 17 6 100


9 100

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 40 28 53

63

19 100

13 100

7 100

9 100

1999 N=55 23 25 53 100

2001 N=105 25 9 67 100

Slijterij 2003 2005 N=100 N=101 13 13 17 23 70 64 100 100

2007 N=103 28 67 5 100

-

2009 N=111 14 76 10 100

-++

2009 N=113 42 46 12 100

+ -


--

Brancheorganisaties Tabel 4.14

weet niet nee ja Totaal

weet niet nee ja Totaal

102

Bent u lid van een brancheorganisatie?, in % 1999 N=49 20 37 44 100

1999 N=54 13 9 78 100

2001 N=103 27 25 54 100

2001 N=110 39 16 45 100

Café/discotheek 2003 2005 N=50 N=50 6 2 32 20 66 74 100 100

2007 N=53 4 26 70 100

Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=100 N=103 N=100 18 14 10 26 26 16 56 71 64 100 100 100

2009 N=ng ng ng ng ng

2007 N=103 7 31 62 100




Monitor alcoholverstrekking jongeren 2009

Recommend Documents