Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

NALEVING L E E FT I J D S G R E N Z E N 16 E N 18 J A A R D R A N K - E N H O R E C AW E T : TW E E J A A R L I J K S E M E T I N G E N 19 9 9 - 2 0 11

Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011 B. Bieleman A. Kruize C. Zimmerman

MONITOR ALCOHOLVERSTREKKING JONGEREN 2011 Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar Drank- en Horecawet: tweejaarlijkse metingen 1999-2011

April 2012

INTRAVAL Groningen-Rotterdam

COLOFON © St. INTRAVAL Postadres: Postbus 1781 9701 BT Groningen E-mail [email protected] www.intraval.nl Kantoor Groningen: St. Jansstraat 2C Telefoon 050 - 313 40 52 Fax 050 - 312 75 26

Kantoor Rotterdam: Goudsesingel 68 Telefoon 010 - 425 92 12 Fax 010 - 476 83 76

April 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Tekst: Opmaak: Omslag: Druk: Opdrachtgever:

B. Bieleman, A. Kruize, C. Zimmerman M. Haaijer E. Cusiel Copy-Copy De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

ISBN:

978 90 8874 130 2

INHOUDSOPGAVE

Pagina Samenvatting en conclusies

I

Hoofdstuk 1

Inleiding 1.1 Achtergrond 1.2 Probleemstelling 1.3 Opzet onderzoek 1.4 Analyse

1 1 4 4 7

Hoofdstuk 2

Alcoholgebruik 2.1 Prevalentie alcoholgebruik 2.2 Krijgen van alcohol via anderen

9 9 9

Hoofdstuk 3

Kopen 3.1 Zwak-alcoholhoudende dranken 3.2 Sterke drank 3.3 Koopindex 3.4 Identiteitsbewijs 3.5 Niet kopen

13 13 16 19 21 22

Hoofdstuk 4

Verkopen 4.1 Leeftijden klanten 4.2 Controle

25 25 27

Geraadpleegde literatuur

33

Bijlage 1

Wegingstabel jongeren

37

Bijlage 2

Tabellen jongeren

41

Bijlage 3

Alcoholverstrekkers

67

SAMENVATTING EN CONCLUSIES

Hieronder

worden de belangrijkste resultaten weergegeven van de Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011. De monitor wordt in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vanaf 1999 tweejaarlijks uitgevoerd door onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL. Per meting worden ruim 3.000 jongeren en zo'n 400 ondernemers ondervraagd. In deze samenvatting worden significante verschillen besproken tussen de meting van 2011 en de meting van 2009. Tevens wordt een vergelijking gemaakt met het eerste jaar waarin de desbetreffende vraag is gesteld. Alcoholgebruik In 2011 bedraagt het percentage jongeren dat zegt wel eens alcohol te hebben gedronken 59% (figuur 1). In 2009 lag dit percentage eveneens op 59%. Ten opzichte van de beginmeting in 2003 gaat het om een daling van 19 procentpunt. Deze daling is tevens bij de twee jongste leeftijdscategorieën geconstateerd, maar niet bij de 16/17-jarigen. Figuur 1 Jongeren die wel eens alcohol hebben gedronken, in % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

94 83 78

91

89

73

69

52 37

2003

94

61

59 58

80

63 56

90

2005

2007

13-jarigen

59 24

2009

14/15 jarigen 16/17 jarigen Totaal

25

2011

Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2003.

Krijgen van alcohol via anderen In 2011 geeft drie kwart (74%) van alle jongeren aan wel eens alcoholhoudende dranken van anderen te krijgen (figuur 2). Na een daling tussen 2003 en 2007 is er tussen 2007 en 2011 sprake van een toename. Vergeleken met de beginmeting in 2003 (76%) is er echter sprake van een (lichte) daling bij de twee jongste leeftijdscategorieën. De jongeren krijgen in 2011, net als in de voorgaande jaren, de alcoholhoudende dranken met name van (oudere) vrienden krijgen en in mindere mate van hun ouders.

Samenvatting en conclusies

I

Figuur 2

Jongeren die wel eens alcoholhoudende dranken van anderen krijgen, in %

100 80

78

60

80

74 66 65

76 68

40

59 50 48 36

52

61

82 74 73

55 53

49

13-jarigen 14/15-jarigen 16/17-jarigen

37

Totaal

20 0 2003 2005 2007 2009 Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2003.

2011

Alcohol kopen In 2011 is gevraagd waar de jongeren alcoholhoudende dranken kopen. De jongeren geven aan hun alcoholhoudende dranken met name te kopen bij levensmiddelenzaken (76%) en cafés/discotheken (46%) en nauwelijks in sportkantines (2%) en cafetaria’s (1%). Bestelpoging Het aantal bestelpogingen van zwak-alcoholhoudende dranken in de afgelopen maand door jongeren beneden de 16 jaar ligt bij alle sectoren in 2011 lager dan in 2009 en 2001 (figuur 3). In 2011 gaf minder dan 1% van de jongeren aan zwak-alcoholhoudende drank te hebben gekocht bij een slijterij, terwijl dit percentage in 2001 nog op 4% lag. Bij de horeca en levensmiddelenzaken is het aantal bestelpogingen in 2011 ook aanzienlijk gedaald ten opzichte van de beginmeting in 2001: Levensmiddelenzaken van 13% in 2001 naar 2% in 2011; horeca van 14% in 2001 naar 3% in 2011. Figuur 3

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand wel eens zwak-alcoholhoudende dranken heeft gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of in een horecagelegenheid, in %

13-jarigen

14-/15-jarigen

Totaal

30

30

30 Horeca

25 20

20

20

18

19

Levensmiddelenzaak

14 10

10

0

6 4 2

4 2 1

2 2 1 1 1 0 0 1 2001 2003 2005 2007 2009 2011

13

9

11 12

0

5

3

2

10

8 9

5

Slijterij

20

2

5 1

5 3

0 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011

14 13

4 0

10 9 2

7 7

65

1

1

5 3 1

3 2 0

2001 2003 2005 2007 2009 2011

Noot: deze vraag is voor het eerst gesteld in 2001 aan 13-jarigen en in 1999 aan 14/15 jarigen.

Het bestellen van sterke drank in horecagelegenheden laat een wat ander beeld zien. In 2011 heeft 8% van alle jongeren de sterke drank zelf besteld in een horecagelegenheid, terwijl dit in 2001 met 4% lager was (figuur 4). Deze stijging wordt veroorzaakt door de 16/17-jarigen (1999: 9%; 2011: 23%).

II

INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Bij het kopen van sterke drank in slijterijen is er daarentegen in 2011 sprake van een daling bij de 16/17-jarigen ten opzichte van de beginmeting in 2001. In 2011 geeft 5% van de 16/17-jarigen aan wel eens sterke drank te kopen in een slijterij, terwijl in 2001 dit percentage nog lag op 8%. In 2009 lag dit met 3% echter nog lager. Figuur 4

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand wel eens sterke drank heeft gekocht bij een slijterij of in een horecagelegenheid, in %

14/15-jarigen 30

16-/17-jarigen

Totaal* 30

30

Horeca 23

20

20

20 Slijterij

17 13 10

10 6 4

8 4 2

2 1 2 1 0 0 1 0 1 0 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 * Inclusief 13-jarigen. 1

9

9

8

8

10

8 6

5

3

5

0

0 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011

4 4

3 3

4 3

2 2

7

8

2

2

2001 2003 2005 2007 2009 2011

Opmerkingen van de alcoholverstrekker Voor de 14/15-jarigen lijkt het in 2011 moeilijker te worden om zwak-alcoholhoudende dranken te kunnen kopen vergeleken met de beginmeting in 1999. Bij horecagelegenheden en levensmiddelenzaken is het percentage 14/15-jarigen dat aangeeft opmerkingen van de verkoper te krijgen respectievelijk 20% en 27% in 2011 versus 6% en 8% in 1999. Ook bij het kopen van sterke drank worden in 2011 vergeleken met de meting in 2009 en de beginmeting in 2003 meer opmerkingen gemaakt door verkopers in de horeca en in slijterijen. Wel geeft nog steeds een beperkt deel van de jongeren aan dat de verkoper opmerkingen heeft gemaakt over met name de leeftijd van de koper. In 2011 zegt 19% van de 14/15-jarigen dat barkeepers opmerkingen hebben gemaakt. In slijterijen maakt volgens deze leeftijdscategorie een kwart (25%) van de verkopers opmerkingen over de leeftijd. Onder de 16/17-jarigen noemt een vijfde (20%) van de jongeren dat barkeepers opmerkingen hebben gemaakt. Het maken van opmerkingen door verkopers van slijterijen wordt in 2011 door 38% van de 16/17-jarigen aangegeven. Slaagkans De slaagkans, oftewel de kans dat een jongere onder 16 jaar er in slaagt om zwakalcoholhoudende dranken te kopen en een jongere onder 18 jaar sterke drank, is onverminderd hoog (figuur 5). Dit geldt voor alle categorieën leeftijden en alle soorten ondernemingen, zowel voor zwak-alcoholhoudende als voor sterke drank. In 2011 is ten opzichte van de meting in 2009 en de beginmeting in 2001 de slaagkans rond hetzelfde, hoge niveau gebleven.


III

Figuur 5

Percentage jongeren onder de 16 of 18 jaar dat er in slaagt zwak-alcoholhoudende dranken of sterke drank te kopen

Zwak-alcoholhoudende dranken* 100 90

94 91 91

98 93 90

96

94 94

Sterke drank 96 95 89

96 95 87

91

85

80 70

68

100

97

96

98

98

90

94

93

93

94

98 93

96 91

80

Horeca

70

Slijterij

60

60

50

50

Levensmiddelenzaak

2001


2003

2005

2007

2009

2011

* Bij slijterijen is sprake van een klein aantal kopers.

Koopindex De algemene koopindex is een samenvoeging van de bestelpoging en de slaagkans. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt naar het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken of sterke drank. De dalende trend in het percentage jongeren dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt heeft zich verder voort gezet (figuur 6). Figuur 6 Algemene koopindex, in % 40 30 20 10

Horeca

23

23 17

11 9

0

Slijterij

32

8 7

Levensmiddelenzaak Totaal

20 13 6 6

13

13

7 5

9 4 3

5

11 9 4 1


In 2011 ligt de algemene koopindex op 11%, terwijl die in het beginjaar 2001 nog op 32% en in 2009 op 13% lag. De daling komt vooral doordat jongeren minder bestelpogingen doen. Wellicht doen jongeren door de toenemende aandacht voor de gevolgen van alcoholmisbruik en de controle op de leeftijdsgrenzen door de alcoholverstrekkers, minder pogingen om alcoholhoudende dranken te bestellen c.q. te kopen. De slaagkans voor de jongeren die het (nog steeds) proberen blijft echter onverminderd hoog. Ook bij afzonderlijke categorieën alcoholverstrekkers is er in 2011 sprake van een dalende trend ten opzichte van 2001. Zo slaagt in 2011 9% van de jongeren erin alcoholhoudende dranken te bestellen en te krijgen tijdens het uitgaan, in het beginjaar 2001 ging het om 23%. Bij slijterijen slaagt in 2011 4% en in 2001 9% van de jongeren. Bij levensmiddelenzaken liggen deze percentages op 1% in 2011 en 11% in 2001. De koopindex voor het bestellen en krijgen van zwakalcoholhoudende dranken is tussen 2001 en 2011 gedaald van 27% naar 4%. De koopindex voor sterke drank laat geen dalende trend zien; bij het bestellen en krijgen van sterke drank in de horeca is er zelfs sprake van

IV


een stijging van 4% in 2001 naar 7% in 2011 (figuur 7). Deze stijging is toe te schrijven aan de 16/17-jarigen. Figuur 7 Koopindex sterke drank, in % 20 Horeca

15 10 5 0

11 6

7 4 2001

4 3 2003

8 8 6

4

7 2

2

2

2005

2007

1 2009

9 7

Slijterij Totaal

2 2011

Alcohol verkopen In deze laatste paragraaf wordt de naleving van de leeftijdsgrenzen besproken. Hierbij wordt stilgestaan bij de manier van controleren van de leeftijdsgrenzen bij de verkoop van alcoholhoudende dranken. Wijze van controleren De meerderheid van de alcoholverstrekkers laat, naar eigen zeggen, de jongeren hun identiteitsbewijs tonen bij het kopen van alcoholhoudende dranken. In 2011 geeft 57% van de horecagelegenheden, 88% van de slijterijen en 97% van de levensmiddelenzaken aan dat te doen. Ten opzichte van de vorige meting in 2009 doen zich weinig veranderingen voor. Bij beginmeting in 1999 lagen de percentages beduidend lager. Toen gaf 30% van zowel de horecagelegenheden als de levensmiddelenzaken en 52% van de slijterijen aan dat zij de jongeren hun identiteitsbewijs lieten tonen. Ten opzichte van de vorige meting in 2009 wordt er minder vaak gecontroleerd door de leeftijd in te schatten. Ten opzichte van de beginmeting in 1999 geven slijterijen en levensmiddelenzaken daarnaast aan minder vaak naar de leeftijd te vragen. Personeelsinstructies In 2011 geven alle respondenten van de levensmiddelenzaken aan dat zij hun personeel instructie geven over het controleren van de leeftijdsgrenzen. In 1999 was dit nog 84%. Bij de horeca en de slijters ligt dit percentage in 2011 op respectievelijk 97% en 95%. Voor de slijters geldt dat hier sprake is van een daling ten opzichte van 2009 toen het 100% was. Tevens is gevraagd of er wordt gecontroleerd of het personeel zich aan de instructies houdt. Vooral bij levensmiddelenzaken en slijters ligt het percentage dat hierop bevestigend antwoordt in 2011 (respectievelijk 100% en 91%) hoger dan in 1999 (beide 60%). In 2011 geeft het merendeel (80%-95%) aan dat zij zelf controleren of het personeel zich ook aan de instructies houdt. Bij levensmiddelenzaken is daarnaast ook sprake van interne controle (38%) en het inzetten van mysteryshoppers (21%). Wederverstrekking1 In 2009 en 2011 is gevraagd wat men doet in het geval van wederverstrekking. In 2011 geven de alcoholverstrekkers aan dat ze met name de jongere onder de 16 jaar hierop

1

Wederverstrekking = het doorgeven van alcoholhoudende drank aan een persoon die jonger is dan 16 jaar.


V

aanspreken (18%-26%), terwijl in 2009 met name de wederverstrekker werd aangesproken (33%-54%). In 2011 is tevens aan slijterijen en levensmiddelenzaken gevraagd wat men doet als een groep jongeren alcoholhoudende dranken probeert te kopen. Het merendeel van zowel de slijters (72%) als de levensmiddelenzaken (88%) geeft aan dat zij de hele groep controleren. Een vijfde (18%) van de slijters controleert alleen de koper, terwijl dit voor een tiende (9%) van de levensmiddelenzaken geldt.

VI


1. INLEIDING

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is de overheidsorganisatie die de veiligheid van voedsel en consumentenproducten onderzoekt en bewaakt. Eén van de activiteiten van de NVWA is het toezicht houden op de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 jaar (zwak-alcoholhoudende dranken) en 18 jaar (sterke drank) uit de Drank- en Horecawet door alcoholverstrekkers. Ten einde goed inzicht te krijgen in de naleving van deze leeftijdsgrenzen heeft de NVWA, onderzoeks- en adviesbureau INTRAVAL opdracht gegeven hiernaar onderzoek te doen. Het onderzoek dient te worden beschouwd als een inventarisatie van de situatie in oktoberdecember 2011 en is op vergelijkbare wijze uitgevoerd als de voorgaande metingen in januarifebruari 1999, oktober-november 2001, oktober-november 2003, oktober-november 2005, oktober-november 2007 en oktober-november 2009 zodat vergelijkingen tussen de metingen mogelijk zijn. Op deze manier is er sprake van periodieke metingen, oftewel het monitoren, van de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. De wijzigingen die in 2001 ten opzichte van 1999 zijn aangebracht blijven van kracht in de metingen vanaf 2003. Het gaat hierbij om de uitbreiding bij de jongeren met de leeftijdscategorie 13-jarigen, terwijl de categorie horeca is uitgebreid met de subcategorieën snackbars en sportkantines/instellingen voor sociaal-cultureel werk.

1.1 Achtergrond In Nederland drinken veel mensen alcohol. Volgens een meting van het CBS uit 2010 drinkt 78% van de bevolking van 12 jaar en ouder 'wel eens' alcohol (www.cbs.nl). Uit het Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009 (Van Rooij e.a. 2011) blijkt dat van de Nederlandse bevolking tussen de 15 en 64 jaar 84% het afgelopen jaar alcoholische dranken heeft genuttigd en dat 76% dit de afgelopen maand heeft gedaan. Matig gebruik van alcohol door volwassenen levert doorgaans weinig problemen op; overmatig gebruik echter wel. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot verschillende aandoeningen, zoals aantasting van het kortetermijngeheugen, leverschade en kanker. Tevens kan overmatig alcoholgebruik hart- en vaatziekten tot gevolg hebben zoals hoge bloeddruk, hartritmestoornissen en hersenbloedingen (www.minvws.nl). Tieners die een aantal jaren overmatig alcohol gebruiken, hebben vaak last van leer- en geheugenproblemen. Het deel van de hersenen dat belangrijk is voor leren en geheugen krimpt als gevolg van langdurig overmatig alcoholgebruik, wat vervolgens weer leidt tot slechtere prestaties op school. Omdat de hersenen van tieners nog in ontwikkeling zijn, kan overmatig alcoholgebruik tot blijvende schade aan de hersenen leiden (Verdurmen e.a. 2006; Spear 2002; Tapert e.a. 2001; Brown e.a. 2000; Tapert en Brown 1999). Ook het incidenteel overmatig alcoholgebruik kan al permanente hersenschade veroorzaken. Daarnaast zijn jongeren minder gevoelig voor het verdovende effect van alcohol. Waarschijnlijk zijn jongeren hierdoor meer geneigd ‘door te drinken’ (Verdurmen e.a. 2006). Drank- en Horecawet Alcoholgebruik is niet alleen een kwestie van vraag, maar ook van aanbod. Het is een wisselwerking tussen de vraag van de klant en het aanbod van de ondernemer/producent. Het wettelijk kader om vraag en aanbod te reguleren is de Drank- en Horecawet. Per 1 november 2000 is een herziening van de Drank- en Horecawet van kracht geworden, waarmee het Inleiding

1

alcoholmatigingsbeleid in Nederland verder is aangescherpt. De wet is gericht op verantwoorde alcoholverstrekking, in het bijzonder ter voorkoming van gezondheidsrisico's en maatschappelijke problemen door misbruik van alcoholhoudende dranken. Voor het verkrijgen van een Drank- en Horecawet-vergunning moet worden voldaan aan leeftijdseisen en zedelijkheidseisen (Ministerie van VWS 2001). Bovendien moet men kennis en inzicht hebben met betrekking tot verantwoorde verstrekking van alcoholhoudende dranken. Dit laatste kan onder meer door het volgen van de cursus Sociale Hygiëne (Kruize en Bieleman 2003). Eén van de bepalingen in de Drank- en Horecawet is dat aan jongeren beneden 16 jaar geen zwak-alcoholhoudende dranken en aan jongeren beneden 18 jaar geen sterke drank mag worden verkocht c.q. geschonken. De alcoholverstrekker is verplicht de leeftijd van de kopende jongere vast te stellen aan de hand van een leeftijdsdocument, tenzij het overduidelijk is dat de koper oud genoeg is (Ministerie van VWS 2001). Ook volgens de gedragscode van de horeca zouden jongeren bij het aanmoedigen van het gebruik van alcohol juist zoveel mogelijk moeten worden ontzien. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van het alcoholbeleid. In de 'Hoofdlijnenbrief alcoholbeleid' van 20 november 2007 wordt door het ministerie van VWS gesteld dat de belangrijkste doelstelling van het beleid ten aanzien van alcohol in algemene zin is het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik. De belangrijkste doelgroep hierbij zijn jongeren. Het ministerie wil met het landelijke alcoholbeleid bereiken dat: kinderen niet voor hun 16e jaar gaan drinken; jongeren minder gaan drinken; minder mensen lichamelijk of geestelijk afhankelijk worden vanwege overmatig alcoholgebruik; en dat de schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik in bijzondere situaties (in het gezin, op het werk, in het verkeer en bij het uitgaan) worden verminderd. (www.minvws.nl). Momenteel wordt de wijziging van de Drank- en Horecawet die onder meer het alcoholgebruik onder jongeren beoogt terug te dringen, behandeld in de Eerste Kamer (www.rijksoverheid.nl). Eén van de wijzigingen van de Drank- en Horecawet is het strafbaar stellen van het in bezit hebben van alcoholhoudende dranken door jongeren onder de 16 jaar. Deze strafbaarstelling geldt in en op de voor publiek toegankelijke plaatsen, met uitzondering van de detailhandel waar alcohol voor gebruik elders dan ter plaatse wordt verstrekt (www.rijksoverheid.nl). Controle naleving Drank- en Horecawet De wijziging van de Drank- en Horecawet heeft tot gevolg dat het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet over gaat van de NVWA naar de gemeenten. Gemeenten dienen als gevolg hiervan te controleren of bedrijven zich houden aan de Drank- en Horecawet. Ook krijgen zij de mogelijkheid om een toegangsleeftijd te koppelen aan de horecasluitingstijd. De wetswijziging geeft tevens tot gevolg dat gemeenten de toepassing van happy hours en prijsacties mogen beperken en de alcoholverstrekking in sport- en andere kantines bij verordening moeten reguleren (www.rijksoverheid.nl). Gemeenten blijven naast deze veranderingen verantwoordelijk voor het verlenen van de Drank- en Horecawetvergunningen. Zij kunnen de vergunning intrekken en in de toekomst ook schorsen als de ondernemer zich niet aan de regels houdt. Tevens kan de politie optreden als er sprake is van het overtreden van de Drank- en Horecawet. Jongeren Jongeren vormen een belangrijke risicogroep voor wat betreft het op problematische wijze omgaan met alcohol. De effecten van alcohol zijn bij jongeren vaak sterker omdat hun lichaam nog niet gewend is aan alcohol (Keijsers en Vaandrager 2000). In vergelijking met volwas2


senen drinken jongeren per keer vaak veel. Bovendien is bekend dat alcohol een ontremmende werking heeft. Al enige tijd zijn er signalen dat agressief gedrag onder jongeren toeneemt. Verondersteld wordt dat het nuttigen van alcohol door jongeren de kans op agressie vergroot. Dit zou vooral het geval zijn bij excessief alcoholgebruik, al dan niet in combinatie met het gebruik van sommige uitgaansdrugs (Bieleman e.a. 1998; Keijsers en Vaandrager 2000). In 2009 is in het Health Behaviour in Schoolaged Childeren (HBSC) onderzoek het alcoholgebruik onder scholieren in kaart gebracht. Uit deze meting blijkt dat van de voortgezet onderwijsscholieren in de leeftijdscategorie 12 tot en met 16 jaar, 66% ooit wel eens alcohol heeft gedronken (Van Dorsselaer e.a. 2010). Ruim één derde (37%) heeft de laatste maand alcohol genuttigd. Het Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009 (Van Rooij e.a. 2011) toont aan dat van de leeftijdsgroep van 15 tot en met 24 jaar 83% het afgelopen jaar alcoholische dranken heeft gedronken, 72% van hen dit ook de afgelopen maand heeft gedaan. Sinds 1984 voert het Trimbos-instituut elke vier jaar een onderzoek uit naar het middelengebruik van scholieren in Nederland, het zogeheten Peilstationsonderzoek. Uit de laatste meting (2007) blijkt dat het percentage scholieren dat ooit alcohol heeft gedronken in 2007 is gedaald ten opzichte van 2003: van 85% in 2003 naar 79% in 2007 (Monshouwer e.a. 2008). In 2009 kwam binge drinken in de afgelopen vier weken bij een kwart (26%) van de scholieren in de leeftijdscategorie 12 tot en met 16 jaar wel eens voor (HBSC 2009).1 Het Trimbos-instituut heeft samen met de Universiteit van Amsterdam in 2008/2009 onderzoek gedaan naar het middelengebruik onder uitgaande jongeren en jongvolwassenen in de leeftijdscategorie 15-35 jaar. (Van der Poel e.a. 2010). Uit dit onderzoek blijkt dat ongeveer 96% van de party- en clubbezoekers het afgelopen jaar alcohol heeft gedronken. Van dit uitgaanspubliek is negen op de tien bezoekers een actuele drinker. Ook binge drinken komt bij een grote meerderheid van de party- en clubbezoekers voor. Van de party- en clubbezoekers heeft respectievelijk 85% en 90% van de actuele drinkers dat de afgelopen maand gedaan. In eerdere onderzoeken van INTRAVAL, waaronder metingen van de handhaving van de leeftijdsgrenzen in 1999, 2001, 2003, 2005, 2007 en 2009 geven jongeren beneden de 16 en 18 jaar aan dat wanneer zij proberen alcoholhoudende dranken te kopen, zij dit vaak zonder problemen meekrijgen (Maarsingh e.a. 1998; Ten Den e.a. 1999; Bieleman e.a. 2002; Bieleman e.a. 2004; Bieleman e.a. 2006; Bieleman e.a. 2008; Bieleman e.a. 2010). Dit geldt voor het kopen van zwak-alcoholhoudende respectievelijk sterke dranken in de horeca, slijterijen en levensmiddelenzaken. Daarnaast blijkt dat de laatste jaren steeds minder jongeren alcoholhoudende dranken proberen te kopen. In 2011 hebben Van Hoof en Krokké een landelijk onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport naar de naleving van de leeftijdsgrenzen bij de verkoop van alcohol in Nederland (Universiteit Twente 2011). Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van zogenaamde mysteryshoppers die bij supermarkten, slijterijen, horeca, sportkantines en thuisbezorgkanalen poogden alcohol te kopen. Bij mysteryshopping wordt een bedrijf of instelling bezocht door een persoon die zich voordoet als klant, zonder dat het personeel van het bedrijf of instelling op de hoogte is van het onderzoek en de onderzoeksdoelstelling. Om de naleving van leeftijdsgrenzen bij de verkoop van alcoholhoudende dranken in kaart te brengen hebben minderjarige mysteryshoppers (14 en 15 jaar) geprobeerd bij deze vijf typen alcoholverstrekkers alcoholhoudende dranken te kopen. Uit het onderzoek blijkt dat in meer dan de helft van alle gevallen (56%) niet naar een identiteitskaart wordt gevraagd. In totaal zijn bij 28% van 1

Onder binge drinken wordt verstaan het drinken van vijf of meer glazen alcoholhoudende dranken op één gelegenheid.

Inleiding

3

de aankooppogingen de leeftijdsgrenzen correct nageleefd door de verstrekkers. Naleving van de leeftijdsgrenzen komt volgens dit onderzoek het minst voor bij sportkantines en thuisbezorgkanalen. De naleving van de leeftijdsgrens van 16 jaar bij de verkoop van zwakalcoholhoudende dranken in supermarkten, slijterijen, horeca, sportkantines en het thuisbezorgkanaal ligt op respectievelijk 30%, 40%, 11%, 15%, 4% en 0%. Bij het verkopen van sterke drank ligt de leeftijdsgrens op 18 jaar. Van alle aankooppogingen van sterke drank bij slijterijen kregen de 14- en 15-jarige jongeren in 62% van de gevallen deze sterke drank ook mee. Het IVO heeft in 2006 in opdracht van het NIGZ onderzoek gedaan naar het aankoop- en drinkgedrag van jongeren (Vet en Van den Eijnden 2007). Uit dit onderzoek komt naar voren dat 40% van de jongeren van 12-17 jaar zelf wel eens alcoholhoudende dranken koopt. Naarmate jongeren ouder zijn, hebben ze vaker alcohol gekocht. Voor de 12/13-jarigen geldt dat 9% wel eens alcohol heeft gekocht, terwijl dit voor 30% van de 14/15-jarigen en 72% van de 16/17-jarigen geldt. Naast het eigen koopgedrag is gevraagd of jongeren wel eens anderen alcoholhoudende dranken voor hen laten kopen. Bijna de helft (45%) van de 12-17 jarige jongeren zegt dat dit inderdaad wel eens is gebeurd. De dranken worden vooral gekocht door de beste vriend of vriendin (17%) en door hun moeder (12%). Wanneer naar de afzonderlijke leeftijdscategorieën wordt gekeken, blijkt dat met name de 16/17-jarigen aangeven dat anderen wel eens alcoholhoudende dranken voor hen kopen: 69% van de 16/17-jarigen tegenover 52% van de 14/15-jarigen en 27% van 12/13-jarigen.

1.2 Probleemstelling De probleemstelling van de monitor naar de verkrijgbaarheid van alcohol voor jongeren luidt als volgt: In welke mate worden de leeftijdsgrenzen van 16 jaar voor zwakalcoholhoudende dranken en 18 jaar voor sterke drank uit de Drank- en Horecawet nageleefd? Uit de probleemstelling kunnen de volgende onderzoeksvragen worden geformuleerd: • In hoeverre kunnen jongeren beneden 16 en 18 jaar zwak-alcoholhoudende dranken respectievelijk sterke drank verkrijgen in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken? • Op welke wijze en in welke mate worden de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar nageleefd door horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken? • In hoeverre zijn er veranderingen opgetreden tussen eind 2011, eind 2009, eind 2007, eind 2005, eind 2003, eind 2001 en begin 1999?

1.3 Opzet onderzoek Het landelijk onderzoek naar jongeren en ondernemers is uitgevoerd in meer dan 25 gemeenten verspreid over Nederland en bestaat uit diverse onderdelen. Bij de keuze van de gemeenten is rekening gehouden met het aantal inwoners en de provincie. Op deze manier ontstaat een goede dwarsdoorsnede van Nederland.

4


Activiteiten Allereerst is wederom een telefonische enquête afgenomen onder ongeveer 4.250 jongeren van 13 tot en met 17 jaar.2 In een kort gesprek (10-15 minuten) is hen gevraagd naar het feitelijk koopgedrag en de reacties daarop bij het verkrijgen van alcohol in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken. Daarnaast is in de betreffende gemeenten opnieuw een leidinggevende telefonisch geïnterviewd in vier cafés of discotheken, vier snackbars, vier slijterijen en vier levensmiddelenzaken, in totaal 406 respondenten. Onderwerpen van gesprek zijn: verkoopgedrag aan jongeren beneden 16 en 18 jaar; controlemaatregelen; en knelpunten bij handhaven leeftijdsgrenzen. Selectie gemeenten De 25 oorspronkelijke gemeenten zijn als volgt geselecteerd. Allereerst is afhankelijk van het aantal inwoners per provincie het aantal te selecteren gemeenten bepaald. Bij de keuze van de gemeenten is vervolgens rekening gehouden met de volgende aspecten: spreiding en gemeentegrootte (tabel 1.1). De gemeenten zijn op de volgende wijze ingedeeld: I: > 200.000 inwoners; II: 100.000-200.000 inwoners; III: 50.000-100.000 inwoners; IV: 20.000-50.000 inwoners; V: < 20.000 inwoners. Tabel 1.1 Indeling gemeenten Provincie Gemeente Groningen Drenthe Friesland Overijssel

Groningen Assen Sneek Ommen Enschede Flevoland Noordoostpolder Gelderland Doesburg Apeldoorn Groesbeek Utrecht Utrecht Bunnik Zeeland Goes Noord-Brabant Den Bosch Landerd Roosendaal Noord Holland Amsterdam Haarlem Castricum Zuid Holland Rotterdam Den Haag Capelle a/d IJssel Gouda Gorinchem Limburg Heerlen Beek Bron: www.statline.cbs.nl

Inwoners (afgerond) 190.000 66.000 33.000 17.329 158.000 46.000 12.000 156.000 19.000 311.000 14.000 37.000 141.000 15.000 78.000 780.000 151.000 34.000 610.000 495.000 66.000 71.000 35.000 89.000 17.000

Gemeentegrootte II III IV V II IV V II V I V IV II V III I II IV I I III III IV III V

Jongeren De enquête onder de jongeren heeft plaatsgevonden in januari en februari 1999, in oktober en november 2001, in oktober en november 2003, in oktober en november 2005, in oktober en november 2007, in oktober en november 2009 en in oktober en november 2011. In 1999 2

In voorgaande jaren ging het om 2.000 tot 3.000 jongeren. Deze meting zijn zo’n 4.000 jongeren geënquêteerd omdat er steeds minder jongeren zijn die alcoholhoudende dranken kopen. Inleiding

5

zijn jongeren van 14 tot en met 17 jaar geënquêteerd. Vanaf 2001 zijn ook 13-jarige jongeren ondervraagd. Van de verschillende leeftijdsgroepen zijn, zowel in 1999, 2001 als in 2003, per gemeentecategorie tenminste 200 jongeren geënquêteerd. In 2005 en 2007 is er naar gestreefd om voor de 13-jarigen per gemeentecategorie tenminste 200 jongeren te enquêteren en voor de twee oudste leeftijdscategorieën tenminste 160, in totaal dus zo'n 2.600 jongeren. In 2009 en 2011 is er weer naar gestreefd om per leeftijdscategorie tenminste 1000 jongeren te enquêteren. In tabel 1.2 staan de aantallen geënquêteerde jongeren per leeftijdscategorie vermeld. Zowel in 2001 als in 2003 is de deelname aan de enquête bijzonder goed te noemen. Van alle jongeren die zijn bereikt is in 2001 87% en in 2003 85% bereid mee te werken aan het onderzoek. In 2005 ligt de respons weer op het niveau van 1999: 73% van de benaderde jongeren is bereid mee te werken aan de telefonische enquête, terwijl in 2007 de respons is gedaald naar 66%. In 2009 en 2011 ligt het aantal jongeren dat mee wil werken met respectievelijk 63% en 64% op ongeveer hetzelfde niveau. Dit is een goede respons vergeleken met menig ander telefonisch onderzoek. Tabel 1.2 Geënquêteerde jongeren 1999 13-jarigen 14- en 15-jarigen 1.078 16- en 17-jarigen 1.024 Totaal 2.102

2001 1.031 1.131 1.065 3.227

2003 1.062 1.123 1.063 3.248

2005 1.051 848 850 2.749

2007 1.025 826 825 2.676

2009 1.020 1.022 1.024 3.066

20113 1.299 1.677 1.274 4.250

De oorspronkelijke steekproef van jongeren in de 25 geselecteerde gemeenten blijkt onvoldoende groot om per gemeentecategorie genoeg jongeren te bereiken. Vooral in de kleine gemeenten (categorie V) kunnen te weinig jongeren worden geselecteerd. Om deze reden is het aantal gemeenten waarin jongeren zijn geënquêteerd uitgebreid. Het gaat hier om gemeenten verspreid over het land. De spreiding van de respondenten over het land is hierdoor verder toegenomen. Alcoholverstrekkers De telefonische enquête bij medewerkers van horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken heeft plaatsgevonden in januari en februari 1999, in oktober en november 2001, in oktober en november 2003, in oktober en november 2005, in oktober en november 2007, in oktober, november en december 2009 en in oktober en november 2011. In de meting van 1999 bestaat de categorie horecagelegenheden uit cafés en discotheken. In 2001 is deze categorie op verzoek van de NVWA opgedeeld in: cafés en discotheken; snackbars/cafetaria's; en instellingen voor sociaal-cultureel werk en sportkantines. Vanaf 2003 is deze indeling voortgezet.4 In tabel 1.3 zijn de aantallen geënquêteerden naar soort verstrekker en jaar weergegeven.

3

In voorgaande jaren ging het om 2.000 tot 3.000 jongeren. Deze meting zijn zo’n 4.000 jongeren geënquêteerd omdat er steeds minder jongeren zijn die alcoholhoudende dranken kopen. 4 Bij de face-to-face gesprekken in 2001 is geprobeerd bij elke onderneming een leidinggevende en een uitvoerende te interviewen. Aangezien dit geen (significante) verschillen heeft opgeleverd zijn in 2003, 2005, 2007, 2009 en 2011 weer alleen de leidinggevenden geïnterviewd. Hierdoor is het totale aantal geënquêteerden bij de ondernemingen in 2001 in vergelijking met 1999, 2003, 2005 en 2007 hoger. In 2009 en 2011 is het aantal geïnterviewde leidinggevenden hoger in vergelijking met de metingen van 1999, 2003, 2005 en 2007 doordat er meer enquêtes zijn afgenomen voor de categorieën cafés/discotheken en snackbars/cafetaria’s. 6


Tabel 1.3 Geënquêteerde ondernemingen 1999 Horecaondernemingen 49 1. cafés/discotheken 49 2. snackbars/cafetaria's Slijterijen 55 Levensmiddelenzaken 54 Totaal 158

2001 196 103 93 105 110 411

2003 100 50 50 100 100 300

2005 101 50 51 101 103 305

2007 103 53 50 103 100 306

2009 211 100 111 113 104 428

2011 202 101 101 100 104 406

De gesprekken met de alcoholverstrekkers duren 15 à 30 minuten. In de meting van 1999 is de respons bij de bereikte horecagelegenheden en slijterijen 71% en bij de levensmiddelenzaken 57%. In 2001 bedraagt de respons bij de horecagelegenheden 77%, bij de slijterijen 78% en bij de levensmiddelenzaken 87%, terwijl de respons in 2003 bij de horecagelegenheden 83% is, bij de slijterijen 68% en bij de levensmiddelenzaken 69%. In 2005 is de respons bij de horecagelegenheden 71%, bij de slijterijen 75% en bij de levensmiddelenzaken 73%. De respons ligt bij de meting in 2007 bij de horecagelegenheden op 54%, bij de slijterijen op 57% en bij de levensmiddelenzaken op 56%. In 2009 ligt de respons bij de horecagelegenheden op 31%, bij de slijterijen op 49% en bij de levensmiddelenzaken op 60%. De respons is in 2011 toegenomen. In 2011 ligt de respons op 68% bij horecagelegenheden, 80% bij slijterijen en 90% bij levensmiddelenzaken. De respons ligt in 2011 vrij hoog. Het bleek echter wel lastig om verstrekkers die tot de doelgroep van het onderzoek behoren te vinden. Zo gaven voornamelijk snackbars/ cafetaria’s aan geen alcohol te verkopen waardoor een groot deel buiten de doelgroep valt. Daarnaast waren er diverse cafés en discotheken die zeiden geen jongeren in hun gelegenheid binnen te laten, waardoor zij ook niet in de doelgroep vallen. Redenen die sommige alcoholverstrekkers hebben gegeven om niet mee te werken zijn onder meer oninteressant onderwerp, geen tijd of geen interesse. Verder verwijzen vooral ondernemers en bedrijfsleiders van levensmiddelenzaken en slijterijen door naar het hoofdkantoor. Een deel geeft aan dat zij wel mee willen werken wanneer er sprake zou zijn van een schriftelijke vragenlijst. Tot slot blijkt de oorspronkelijke steekproef van alcoholverstrekkers in de 25 geselecteerde gemeenten, evenals bij de jongeren, onvoldoende groot te zijn om per gemeentecategorie genoeg alcoholverstrekkers te bereiken. Vooral in de kleine gemeenten (categorie IV en V) kunnen te weinig (geschikte) alcoholverstrekkers worden geselecteerd. Om deze reden is het aantal gemeenten waarin alcoholverstrekkers zijn geënquêteerd uitgebreid. Het gaat hier om gemeenten verspreid over het land. De spreiding van de respondenten over het land is hierdoor verder toegenomen.

1.4 Analyse Bij de enquête onder de jongeren is op basis van de omvang van de gemeente waar de jongere woont een weging toegepast. Hiermee is gecorrigeerd voor het werkelijke aantal jongeren woonachtig in gemeenten behorende tot categorie I tot en met categorie V (zie bijlage 1). Door het toepassen van de wegingsfactoren zijn de bevindingen van de geënquêteerde jongeren representatief voor alle 13-jarige, alle 14/15-jarige en alle 16/17-jarige jongeren in Nederland. Bij de analyses is in de eerste plaats nagegaan welke veranderingen zich hebben voorgedaan ten opzichte van de vorige metingen. Bij de alcoholverstrekkers is in eerste instantie een vergelijking gemaakt met de metingen van 1999 en 2011 en 2009 en 2011 voor wat betreft de cafés en discotheken (horeca), slijterijen en levensmiddelenzaken. Wanneer zich in de Inleiding

7

tussenliggende jaren opvallende veranderingen hebben voorgedaan wordt dit vermeld. Bij de analyse van de gegevens van de jongeren is nagegaan welke verschillen er bestaan tussen de verschillende leeftijdscategorieën in 2011, tussen de metingen in 1999 en 2011 en tussen de metingen in 2009 en 2011. Daar waar betekenisvolle (statistisch significante) verschillen zijn aangetroffen worden deze beschreven (significantieniveau p=0,05). Worden geen verschillen beschreven, dan betekent dit dat er geen betekenisvolle statistisch significante verschillen zijn geconstateerd. Tot slot dient te worden opgemerkt dat de analyses bij de jongeren op een andere manier zijn uitgevoerd dan in 1999 en 2001. In de metingen van 1999 en 2001 is voor het kunnen kopen van alcoholhoudende dranken gekeken naar de vragen: "Hoe vaak heb je alcoholhoudende dranken kunnen kopen zonder dat de verkoper opmerkingen maakte?" en "Hoe vaak had de verkoper wel vragen of opmerkingen". In de huidige en de vorige vier rapportages is echter uitgegaan van de vragen: "Heeft de verkoper wel eens opmerkingen gemaakt bij het verkopen van alcoholhoudende dranken?" en "Hoe vaak heb je ondanks de opmerkingen van de verkoper de alcoholhoudende dranken toch kunnen kopen?”. Door deze andere manier van kijken naar de gegevens kunnen verschillen ontstaan ten opzichte van de gegevens zoals die zijn gepresenteerd in de rapportage over de metingen 1999 en 2001. In 2011 is er in overleg met de opdrachtgever voor gekozen om de meeste vragen alleen te stellen aan de alcohol kopende jongeren, terwijl bij de voorgaande metingen deze vragen aan iedereen zijn gesteld. Voor de vergelijkbaarheid zijn voor deze rapportage ook voor de voorgaande metingen alleen de alcohol kopende jongeren geselecteerd. De gegevens kunnen hierdoor enigszins verschillen met de gegevens zoals die zijn gepresenteerde in de rapportages over de voorgaande metingen.

8


2. Alcoholgebruik

In dit hoofdstuk wordt kort aandacht besteed aan het drinkgedrag van de jongeren. Deze vragen zijn in 2003 aan de vragenlijst toegevoegd en in de jaren daarna (2005, 2007, 2009 en 2011) wederom gesteld.

2.1 Prevalentie alcoholgebruik Uit figuur 2.1 blijkt dat in 2011 bijna drie vijfde (59%) van alle jongeren ooit wel eens alcohol heeft gedronken. Tijdens de vorige meting in 2009 ging het eveneens om bijna drie vijfde (59%), terwijl het tijdens de eerste meting in 2003 met ruim drie kwart (78%) beduidend hoger lag. Bij de twee jongste leeftijdscategorieën is er ook sprake van een daling in het percentage jongeren die ooit wel eens alcohol hebben gedronken ten opzichte van de eerste meting in 2003. De oudste leeftijdscategorie laat echter een stijging zien van het percentage dat ooit wel eens alcohol heeft gedronken tussen de vorige meting in 2009 en de huidige meting in 2011. Figuur 2.1 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Jongeren die ooit wel eens alcohol hebben gedronken, in % * ++ 94 91 89 90 94

83 80 69 56

52 37

78

-

73 63

61 58

59 59

24 25

13-jarigen

14/15-jarigen 2003

2005

16/17-jarigen 2007

2009

Totaal

2011

Noot: - significante daling tussen 2003 en 2011, p <0,05; ++ significante stijging tussen 2009 en 2011, p <0,05. *13-jarigen: 2003 n=1.061, 2005 n=1.053, 2007 n=1.026, 2009 n=1.021, 2011 n=1.296; 14/15-jarigen: 2003 n=1.133, 2005 n=851, 2007 n=826, 2009 n=1.020, 2011 n=1.675; 16/17-jarigen: 2003 n=1.063, 2005 n=852, 2007 n=827, 2009 n=1.022, 2011 n=1.275; totaal: 2003 N=3.257, 2005 N=2.755, 2007 N=2.679, 2009 N=3.063, 2011 N=4.246.

2.2 Krijgen van alcohol via anderen Vanaf 2003 is gevraagd hoe vaak jongeren alcoholhoudende dranken krijgen en van wie ze die dan krijgen.

Kopen

9

Figuur 2.2 Jongeren die wel eens alcoholhoudende dranken van anderen krijgen, in %* 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

68

-,++ 52

78 66

49

48

36 37

13-jarigen

73

2005

82 59 61

53

14/15-jarigen

2003

+,++

-,++ 80 74

2009

-,++ 74

65 50

16/17-jarigen

2007

76

55

Totaal

2011

Noot: - en + significant verschil tussen 2003 en 2011, p <0,05; ++ significante stijging tussen 2009 en 2011, p <0,05. *13-jarigen: 2003 n=596, 2005 n=546, 2007 n=377, 2009 n=248, 2011 n=324; 14/15jarigen: 2003 n=943, 2005 n=681, 2007 n=567, 2009 n=626, 2011 n=974; 16/17-jarigen: 2003 n=998, 2005 n=774, 2007 n=736, 2009 n=918, 2011 n=1.198; totaal: 2003 n=2.537, 2005 n=2.001, 2007 n=1.681, 2009 n=1792, 2011 n=2.497.

Uit figuur 2.2 blijkt dat in 2011 bijna drie kwart (74%) van de jongeren wel eens alcoholhoudende dranken krijgt van anderen. Ten opzichte van de vorige meting in 2009 is dit percentage toegenomen (55%). Deze stijging tussen 2009 en 2011 doet zich bij alle drie leeftijdscategorieën voor. Vergeleken met het eerste meetmoment in 2003 is er wel sprake van een daling in het percentage jongeren dat aangaf wel eens alcoholhoudende dranken van anderen te krijgen. In 2003 gaf ruim drie kwart (76%) van de jongeren dit aan. Deze daling doet zich het sterkst voor bij de 13-jarigen (49% in 2011 en 2003 in 68%) gevolgd door de 14/15-jarigen (73% in 2011 en 78% in 2003). Bij de 16/17-jarigen is er daarentegen sprake van een stijging tussen 2003 en 2011 van 80% naar 82%. In 2011 krijgt een kwart (26%) van de jongeren nooit alcoholhoudende dranken van anderen. Dit percentage is gedaald ten opzichte van de vorige meting in 2009 (45%) en gestegen vergeleken met het eerste meetmoment in 2003 (24%) (tabel 2.1). De daling tussen 2009 en 2011 doet zich voornamelijk voor bij de 16/17-jarigen, de stijging tussen 2003 en 2011 wordt geconstateerd bij de jongste en de oudste leeftijdscategorie. Bijna een derde van de jongeren (31%) geeft aan dat zij minder dan één keer per maand drankjes van anderen krijgen, in 2009 lag dit op hetzelfde niveau (32%). Ten aanzien van 2003 is dit percentage gedaald van 46% naar 31% in 2011. Deze daling vindt met name plaats onder de 13-jarigen (42% in 2011 en 56% in 2003) en onder de 16/17-jarigen (19% in 2011 en 35% in 2003). In 2011 wordt vaker aangegeven dat de jongeren één tot drie keer per maand drankjes van anderen krijgen dan tijdens de meting in 2009 (29% in 2011 en 17% in 2009). Deze stijging doet zich vooral bij de 14/15-jarigen (24% in 2011 en 15% in 2009) en de 16/17-jarigen (38% in 2011 en 22% in 2009) voor.

10


Tabel 2.1 Frequentie waarmee jongeren alcoholhoudende dranken krijgen van anderen, in %

Nooit < 1 keer per maand 1-3 keer per maand ≥1 keer per week Weet niet Totaal

13-jarigen 2007 2009 n=377 n=248 64 62 28 33

2003 n=596 32 56

2005 n=546 48 40

9

9

4

2

3

1 100

0 100

2003 n=998 20 35

2005 n=774 26 26

14/15-jarigen 2007 2009 n=567 n=626 52 47 33 36

49-,++ 42-

2003 n=943 22 51

2005 n=681 34 37

3

7

22

21

10

15

24

2

1

21

5

7

3

2

6

2 100

0 100

0 100

1 100

1 100

1 100

1 100

0 100

2011 n=1.198

2003 n=2537 24 46

2005 n=2001 35 34

Totaal 2007 n=1681 50 28

2009 n=1792 45 32

2011 n=2497

16/17-jarigen 2007 2009 n=736 n=918 41 39 25 29

2011 n=324

Nooit 18+,-< 1 keer per 19-,-maand 1-3 keer per 32 31 21 22 23 21 13 17 38-,++ maand ≥1 keer per 12 16 11 9 7 9 6 6 24+,++ week Weet niet 1 2 3 1 1 1 1 2 1 Totaal 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Noot: - en + significant verschil tussen 2003 en 2011, p < 0,05; -- en ++ significant verschil tussen 2009 en 2011, 0,05.

2011 n=974 +,--

27 -,++ 43 ++

,--

26+ 31

+,++

29

14+

,++

1 100 p<

De trend die zich bij de voorgaande metingen heeft voorgedaan waarbij jongeren de dranken steeds vaker van (oudere) vrienden en minder vaak van hun ouders krijgen, lijkt in 2011 te zijn gestabiliseerd (tabel 2.2). In 2011 geeft 77% aan wel eens drankjes van (oudere) vrienden te krijgen, terwijl dit in 2009 voor 79% en in 2003 voor 63% geldt. De stijging vergeleken met 2003 doet zich met name voor bij 14/15-jarigen en 16/17-jarigen. Daarnaast geeft in 2011 28% aan wel eens alcoholhoudende dranken van hun ouders te krijgen, in 2009 was dit percentage 30% en in 2003 lag dit percentage op 44%. Alleen ten opzichte van de meting in 2003 is er sprake van een significante daling. Deze daling doet zich voornamelijk bij de 13-jarigen en 14/15-jarigen voor. Tabel 2.2 Personen van wie jongeren alcoholhoudende dranken krijgen, in %*

(Oudere) vrienden Ouders

2003 n=403 30

2005 n=284 33

13-jarigen 2007 n=137 39

2009 n=94 40

2011 n=166 34

70

63

51

60

54

2

4

4

0

9

8

9

2011 n=705 +

69

-

46

38

34

3

3

3

2

12

11

4

8

7

5

7

3

2

4

3

4

5

3

3

1

0

0

0

0

0

1

0

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

+

2 0

8

0

Anders

0

Kopen

14/15-jarigen 2007 2009 n=270 n=327 68 74

48

4

0

2005 n=447 65

+,++

(Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/ bekenden Onbekenden Weet niet

-

2003 n=740 61

1

1

0

8

1

0

0

1

35

+,++

7

+

+ +

11

Tabel 2.2 Personen van wie jongeren alcoholhoudende dranken krijgen, in %* (vervolg)

(Oudere) vrienden

2003 n=800 83

16/17-jarigen 2005 2007 2009 n=576 n=432 n=551 88 84 88

2005 n=1306 68

Totaal 2007 n=839 71

2009 n=972 79

2011 n=1840

+

2003 n=1943 63

-

38

34

30

28

2011 n=969 90

+

77

Ouders

26

20

26

22

20

44

(Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/ bekenden Onbekenden

3

1

2

2

++

3

3

3

3

2

5

+,++

6

6

7

6

8

4

3

5

5

3

1

0

1

1

1

5

4

6

5

4

4

5

4

0

1

1

1

8

+,++

+,++

3 +

1

+,++

0 0 0 0 0 0 1 0 1 1 Weet niet 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. Noot: + en - significant verschil tussen 2003 en 2009, p < 0,05; ++ en -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p < 0,05. Anders

12

-

+,++


3. KOPEN

In dit hoofdstuk komen de resultaten van de vragen over het kopen van alcoholhoudende dranken uit de enquête onder de jongeren aan bod. De 13- en 14/15-jarige jongeren is onder meer gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken in horecagelegenheden, slijterijen en levensmiddelenzaken. Tevens is hen gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van sterke drank in horecagelegenheden en slijterijen. De 16/17jarige jongeren is uitsluitend gevraagd naar hun ervaringen met het kopen van sterke drank in horecagelegenheden en slijterijen. Er wordt zoveel mogelijk ingegaan statistisch significante verschillen tussen 2009 en 2011 en tussen 1999 en 2011. Aangezien in 1999 geen 13-jarigen zijn geënquêteerd, kan bij deze leeftijdscategorie alleen een vergelijking worden gemaakt met 2001 en 2011. In 2011 is gevraagd waar jongeren hun alcoholhoudende dranken kopen. De jongeren geven aan dit met name te doen bij levensmiddelenzaken (76%) en cafés/discotheken (46%). Zij kopen nauwelijks in sportkantines (2%) en cafetaria’s (1%). Zoals in de inleiding als is aangegeven zijn er steeds minder jongeren, met name 13-jarigen, die alcoholhoudende dranken kopen. Door deze lage aantallen kunnen verschillen te veel van het toeval afhangen. Daarom worden in dit hoofdstuk alleen de resultaten weergegeven wanneer het aantal op 20 jonger of meer ligt. Als het aantal lager ligt wordt dit in de tekst aangegeven en worden de resultaten niet in een figuur of tabel gepresenteerd.

3.1 Zwak-alcoholhoudende dranken In deze paragraaf wordt ingegaan op het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken. Aangezien aan 16/17-jarigen zwak-alcoholhoudende dranken mogen worden verkocht wordt in deze paragraaf alleen ingegaan op de resultaten van de twee jongste leeftijdscategorieën. Bestelpoging Alle jongeren is gevraagd of zij in de maand voorafgaande aan de enquête wel eens zwakalcoholhoudende dranken hebben gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of horecagelegenheid. Uit figuur 3.1 blijkt dat er bij het bestellen van zwak-alcoholhoudende dranken sprake is van een daling in 2011 ten opzichte van de eerste meting in 2001 in het percentage jongeren dat wel eens zwak-alcoholhoudende dranken koopt bij de drie categorieën alcoholverstrekkers.

Kopen

13

Figuur 3.1 Percentage jongeren dat in de afgelopen maand zwak-alcoholhoudende dranken heeft gekocht bij een slijterij, levensmiddelenzaak of in een horecagelegenheid* 30

13-jarigen

Totaal

14/15-jarigen 25 20

20

18

19 14

13 12 --,---

10

--,---2

0

9

111

6

--,---

4 22

00

Slijterijen

1

2 0

Levensmiddelenzaken

111

22

0

Horeca

1999

3 1

2001

2003

Levensmiddelenzaken

2005

Horeca

2007

2009

--,---

7

10 7

5

4 2

0

Slijterijen

9

--,--5

5 3

-,---

8

-,--55

4

11

9

14

13

3 111

3

2

Levensmiddelenzaken

Horeca

Noot: - significante daling tussen 1999 en 2011, p <.05; -- significante daling tussen 2001 en 2011, p < .05; --significante daling tussen 2009 en 2011, p <.05. *13-jarigen: 2001 n=1.031, 2003 n=1.061, 2005 n=1.054, 2007 n=1.026, 2009 n=1.021, 2011 n=1.296; 14/15jarigen: 1999 n=1.080, 2001 n=1.133, 2003 n=1.133, 2005 n=851, 2007 n=826, 2009 n=1.020, 2011 n=1.675; totaal: 2001 n=2.164, 2003 n=2.194, 2005 n=1.905, 2009 N=2.021. 2011 N=2.971.

In 2011 heeft minder dan 1% van de jongeren onder de 16 jaar aangegeven wel eens zwakalcoholhoudende dranken te kopen bij een slijterij, in 2001 was dit nog 4%. Bij de levensmiddelenzaken is het percentage gedaald van 13% in 2001 naar 3% in 2009 en 2% in 2011. Ok bij de horecagelegenheden is het percentage jongeren die aangeven wel eens zwak-alcoholhoudende dranken te kopen in 2011 (3%) gedaald ten opzichte van 2001 (14%) en 2009 (5%). De 13-jarigen hebben in 2011 minder vaak zwak-alcoholhoudende dranken gekocht bij een levensmiddelenzaak (0% (één jongere) in 2011 tegenover 6% in 2001). In 2011 zegt geen enkele 13-jarige de afgelopen maand zwak-alcoholhoudende dranken te hebben gekocht bij een slijterij of in een horecagelegenheid. Bij de 14/15-jarigen is sprake van een daling in het kopen van alcoholhoudende dranken bij levensmiddelenzaken van 9% in 1999 naar 3% in 2011. Ook ten opzichte van 2009 (5%) is dit percentage gedaald. Bij de slijterijen en horecagelegenheden zien we eveneens een daling tussen zowel 1999 en 2011 als 2009 en 2011. Opmerkingen verkoper De 13- tot en met 15-jarige jongeren die in de maand voorafgaande aan het onderzoek zwak-alcoholhoudende dranken hebben gekocht is gevraagd in hoeverre de verkoper opmerkingen maakte bij het verkopen van deze dranken. Aangezien in 2011 slechts één 13jarige zwak-alcoholhoudende drank bij een levensmiddelenzaak heeft geprobeerd te kopen in de maand voorafgaande aan het onderzoek en geen enkele 13-jarige in een slijterij of horecagelegenheid zijn de resultaten van de 13-jarigen niet opgenomen in figuur 3.2. Bij de verschillende metingen geeft een beperkt deel van de 14/15-jarigen aan dat de verkoper opmerkingen maakt. Voor de 14/15-jarigen lijkt het moeilijker te worden om drank te kopen in horecagelegenheden en levensmiddelenzaken. In toenemende mate krijgen zij hierover opmerkingen te horen van de barkeeper (20% in 2011 en 6% in 1999). Bij de levensmiddelenzaken is er sprake van een stijging van 8% in 1999 naar 27% in 211.

14

5

0

Slijterijen

2011

--,--6


Figuur 3.2 Percentage 14/15-jarigen dat in de afgelopen maand zwak-alcoholhoudende dranken heeft besteld/gekocht waarbij de verkoper opmerkingen maakte*

100 90 80 70 60 50 38

40 30

21 15

20 10

17

22 15

20

+

22

23

36

25

31 23

22

20

24

33

24

27 +

8

6

0 Horeca

Slijterijen

1999

2001

2003

2005

Levensmid-delenzaken

2007

2009

2011

Noot: + significante stijging tussen 1999 en 2011, p <0,05. *14/15-jarigen: 1999 n=51-208, 2001 n=61-291, 2003 n=32-213, 2005 n=16-119, 2007 n=17-91, 2009 n=14-86, 2011 n=9-88.

Vanaf de meting in 2001 is de jongeren waarbij de verkoper opmerkingen maakte, vervolgens gevraagd of zij ondanks de opmerkingen de zwak-alcoholhoudende dranken toch hebben meegekregen. Het blijkt dat het merendeel van de 14/15-jarigen de drankjes toch heeft meegekregen. Zo geven in 2011 12 van de 18 14/15-jarigen de drank toch gekregen ondanks de opmerkingen van de barkeeper. Het kopen van zwakalcoholhoudende dranken in levensmiddelenzaken laat hetzelfde beeld zien onder deze leeftijdscategorie. De medewerkers maken vaker opmerkingen, maar toch krijgen negen van de 14 jongeren de zwak-alcoholhoudende dranken mee. Slaagkans Wanneer wordt gekeken naar de slaagkans, oftewel de kans dat een jongere onder 16 jaar er in slaagt om zwak-alcoholhoudende dranken te kopen, blijkt dat deze kans in 2011 voor alle categorieën alcoholverstrekkers op 86% of hoger ligt (figuur 3.3).

Kopen

15

Figuur 3.3

100

93

Percentage jongeren onder 16 jaar dat er in slaagt zwak-alcoholhoudende dranken te kopen* 98 92

97

93 93

Jongens 90 91

90

88

86

86

95 92 93 94

100

96 97 96

91

Meisjes

98 96

93

70

89

97 95 95

95 95 87

78

75

80

100100

71

62

60 50 40 30 20 10 0 Horeca

Slijterij

Supermarkt

2001

100

94

98

94 96 96 95

Totaal 91 90

90

2003

87 89

85

Horeca

2005

2007

2009

Slijterij

2011

95 96 94 91 93 91

80

68

70 60 50 40 30 20 10 0

Horeca

Slijterij

2001

2003

2005

Supermarkt

2007

2009

2011

*jongens: 2001 n=51-175, 2003 n=21-119, 2005 n=14-81, 2007 n=13-66, 2009 n=8-60, 2011 n=7-44; meisjes: 2001 n=28-165, 2003 n=18-114, 2005 n=7-52, 2007 n=9-37, 2009 n=7-48, 2011 n=2-47; totaal: 2001 n=79-340, 2003 n=39-233, 2005 n=21-135; 2007 n=22-100, 2009 n=15-108, 2011 n=9-91.

3.2 Sterke drank In deze paragraaf wordt ingegaan op het kopen van sterke drank door jongeren uit de verschillende leeftijdscategorieën. Allereerst wordt nagegaan in hoeverre de jongeren die sterke drank drinken hun drankjes zelf bestellen tijdens het uitgaan en/of het kopen van bij slijters. Vervolgens komen eventuele opmerkingen van de verkopers aan de orde. Aangezien de levensmiddelenzaken geen sterke drank (mogen) verkopen, wordt in deze paragraaf alleen aandacht besteed aan horecagelegenheden en slijters.

16


Supermarkt

Bestelpoging In 2011 heeft bijna een tiende (8%) van alle jongeren de drank zelf geprobeerd sterke drank te bestellen tijdens het uitgaan (figuur 3.4). In 2001 lag dit percentage met 4% significant lager. Naast het bestellen van sterke drank in een horecagelegenheid is de jongeren tevens gevraagd of zij in de afgelopen maand wel eens sterke drank bij een slijterij hebben gekocht. Uit figuur 2.6 blijkt dat een klein deel van alle jongeren wel eens sterke drank koopt bij een slijterij. Er is sprake van een daling ten opzichte van 2001: van 4% in 2001 naar 2% in 2011. Van de 13-jarigen geeft in 2011 niemand aan wel eens sterke drank te bestellen tijdens het uitgaan of te kopen bij een slijterij. Zowel bij 14/15-jarigen als bij de 16/17-jarigen is het bestellen van sterke drank tijdens het uitgaan tussen 1999 en 2011 significant gedaald. Bij de 16/17-jarigen is daarnaast echter tussen 2009 en 2011 wel sprake van een significante stijging in het percentage jongeren dat tijdens het uitgaan zelf sterke drank heeft besteld: van 17% naar 23%. De 14/15-jarigen geven in 2011 minder vaak aan sterke drank te kopen bij een slijterij dan in 1999. In 2011 gaat het om minder dan 1%, terwijl het percentage in 1999 4% bedraagt. Het koopgedrag van de 16/17-jarigen bij slijters is eveneens gedaald: van 8% in 1999 naar 5% in 2011. Ook hier is echter wel sprake van een stijging ten opzichte van de vorige meting in 2009 (3%). Figuur 3.4

50

Percentage jongeren dat in de afgelopen maand zelf sterke drank heeft geprobeerd te bestellen tijdens het uitgaan en te kopen bij een slijterij* 13-jarigen

16/17-jarigen

14/15-jarigen

To taal

40 30

-,+++ 23

20

17 13

10 0

1 0 0 0 0 0-Slijter ijen

1 10 0 0 0 -Hor eca

4

6 2 1 0 0 10-

Slijter ijen

1999

2001

4

1 1 1 2 2-

Hor eca

2003

8 8 9 8 -,+++ 5 5 3

Slijter ijen

2005

2007

98

65

Hor eca

2009

4 33 -22 2

Slijter ijen

4 34 2

7 8 ++

Hor eca

2011

Noot: - significante daling tussen 1999 en 2011, p <0,05; -- en ++ significant verschil tussen 2001 en 2011, p <0,05; +++ significante stijging tussen 2009 en 2011, p <0,05 . *13-jarigen: 2001 n=1.031, 2003 n=1.061, 2005 n=1.053, 2007 n=1.026, 2009 n=1.021, 2011 n=1.296; 14/15jarigen: 1999 n=1.080, 2001 n=1.133, 2003 n=1.133, 2005 n=851, 2007 n=826, 2009 n=1.020, 2011 n=1.675; 16/17-jarigen: 1999 n=1.024, 2001 n=1.065, 2003 n=1.063, 2005 n=853, 2007 n=827, 2009 n=1.022, 2011 n=1.275.

Opmerkingen verkoper De jongeren die hebben aangegeven sterke drank te hebben gekocht is vervolgens gevraagd of de verkoper opmerkingen maakte bij het verkopen van de drank. De 13-jarigen worden in de rest van deze paragraaf niet meegenomen. Aangezien in alle metingen geeft slechts een klein deel zegt zelf wel eens sterke drank te kopen of te bestellen. De aantallen zijn hierdoor erg klein (< 5), waardoor verschillen te veel van het toeval kunnen afhangen.

Kopen

17

Figuur 3.5 Percentage jongeren dat in de afgelopen maand sterke drank heeft besteld/gekocht waarbij de verkoper opmerkingen maakte* 80 16/17-jarigen

14/15-jarigen

70 60

52

50

41

40

33

20 10

29

25

30 14 6

19 19 11

38 25

16

11

15

20 12

4 2

0

32

+,++

25 8

+

25

13 15

25 13

0 Horeca

Slijterijen

1999

2001

2003

Horeca

2005

2007

2009

Slijterijen

2011

*14/15-jarigen: 1999 n=38-63, 2001 n=21-32, 2003 n=16-17, 2005 n=4-9, 2007 n=3-6, 2009 n=6-22, 2011 n=8-36; 16/17-jarigen: 1999 n=84-142, 2001 n=82-98, 2003 n=8694, 2005 n=48-170, 2007 n=42-47, 2009 n=34-173, 2011 n=68-291.

Figuur 3.5 laat zien dat een beperkt deel van de jongeren aangeeft dat de verkoper opmerkingen heeft gemaakt bij het verkopen van sterke drank. Bij de 14/15-jarigen hebben zich in 2011 geen significante veranderingen voorgedaan vergeleken met 2009 en 1999. De 16/17-jarigen geven wel vaker aan dat de verkoper opmerkingen maakt wanneer zij proberen sterke drank te kopen. Dit geldt zowel voor het bestellen van sterke drank tijdens het uitgaan (20% in 2011 tegenover 4% in 1999 en 8% in 2009) als het kopen van sterke drank bij een slijterij (38% in 2011 tegenover 13% in 1999). Aan de jongeren waarbij de verkoper opmerkingen maakte is vervolgens vanaf 2001 gevraagd of zij ondanks deze opmerkingen de drankjes toch hebben gekregen. Van de zeven 14/15-jarigen die in 2011 hebben aangegeven dat de barkeeper opmerkingen maakte bij het verkopen van sterke drank, geeft iedereen aan dat hij/zij het drankje toch heeft gekregen. Van de 26 16/17-jarigen waarbij de medewerker van de slijterij opmerkingen maakte bij het verkopen van sterke drank, hebben in 2011 19 jongeren, ondanks deze opmerkingen, de drank toch kunnen kopen. Slaagkans Evenals bij het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken is ook bij sterke drank gekeken naar de slaagkans. Deze slaagkans ligt in 2011 voor alle categorieën alcoholverstrekkers op 90% of hoger (figuur 3.6). Er hebben zich geen significante veranderingen voorgedaan ten opzichte van 2001 of 2009, ook toen lag het percentage al tegen de 90% of hoger.

18


Figuur 3.6 100

Percentage jongeren onder 18 jaar dat er in slaagt sterke drank te kopen* Jongens

100 98

97

Meisjes

100 98

96

95 92

96

93

96 93

97

96

95

93

92

92

98 96

98 98 96

93

92

90 90

Totaal

100100

98

94

94

93

93 91

90 88

80 Horeca

Slijterij

Horeca

2001

2003

Slijterij

2005

2007

2009

Horeca

Slijterij

2011

*jongens: 2001 n=52-62, 2003 n=54-70, 2005 n=20-37, 2007 n=24-26, 2009 n=30-112, n=47-179; meisjes: 2001 n=46-81, 2003 n=42-51, 2005 n=38-40, 2007 n=17-25, 2009 n=13-91, 2011 n=29156; totaal: 2001 n=108-133, 2003 n=105-112, 2005 n=58-77, 2007 n=43-49, 2009 n=42-203, 2011 n=76-335.

3.3 Koopindex De voorgaande paragrafen laten zien dat jongeren in mindere mate alcoholhoudende dranken proberen te kopen. Het merendeel van de jongeren die dit proberen slaagt er echter wel nog steeds in om de dranken te verkrijgen. De bestelpogingen en de slaagkansen zijn weergegeven in tabel 3.1. Tabel 3.1 Bestelpoging en slaagkans, in % Zwak-alcoholhoudende dranken

Horeca Slijterij Levensmiddelenzaak

2001 14 4 13

2003 10 2 9

Bestelpoging 2005 2007 7 6 1 1 7 5

2009 5 1 3

2011 3-,-0-,-2-,--

2001 94 91 91

2003 98 90 93

Slaagkans 2005 2007 94 96 85 68 94 91

2009 96 87 95

2011 95 89 96

Sterke drank Bestelpoging Slaagkans 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Horeca 4 3 4 2 7 8+ 97 96 93 94 98 96 Slijterij 4 3 3 2 2 294 93 98 98 93 91 Levensmiddelenzaak Noot: - en + significant verschil tussen 2001 en 2011, p <0,05; -- significante daling tussen 2009 en 2011, p < 0,05.

In deze paragraaf worden bestelpoging en slaagkans samengevoegd tot de algemene koopindex. Hierbij worden alle leeftijdscategorieën samengenomen en geen onderscheid gemaakt naar het kopen van zwak-alcoholhoudende of sterke drank.1 Bij de bestelpoging gaat het om het percentage jongeren dat wel eens alcoholhoudende dranken probeert te bestellen, dit is een actie van de jongere zelf. Bij de slaagkans gaat het om het percentage 1

Bij het kopen van zwak-alcoholhoudende dranken in levensmiddelenzaken zijn alleen de 13- tot en met 15-jarigen meegenomen, omdat dit verkoopverbod niet voor de 16/17-jarigen geldt.

Kopen

19

jongeren dat er in slaagt alcoholhoudende dranken te kopen. Dit percentage heeft betrekking op het deel van de jongeren die hebben geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen. De slaagkans is afhankelijk van de reactie van de verkoper; krijgt de jongere de alcoholhoudende drank wel of niet mee. Binnen de algemene koopindex worden deze beide acties (die van de jongere en de verkoper) samengevoegd. De algemene koopindex geeft het percentage jongeren weer dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt; het betreft dus een percentage van alle jongeren. Er is sprake van een dalende trend in het percentage jongeren dat probeert alcoholhoudende dranken te kopen en daarin vervolgens ook slaagt. In 2011 ligt dit percentage op 11%, terwijl het percentage in 2001 op 32% ligt (figuur 3.7). Ten opzichte van 2009 (13%) is de algemene koopindex eveneens gedaald. Ook wanneer naar de afzonderlijke soorten ondernemingen wordt gekeken is er sprake te van een dalende trend. Zo is in 2011 9% van de jongeren erin geslaagd alcoholhoudende dranken te bestellen en te kopen tijdens het uitgaan, in 2001 was dit percentage nog 23%. Bij de levensmiddelen zaken is er sprake van een daling ten opzichte van zowel de meting in 2001 (11% in 2001 naar 1% in 2011) als de vorige meting in 2009 (3% in 2009 naar 1% in 2011). Figuur 3.7

Koopindex, in %*

40 32 30 23

23

20 20

17 13

10

-,--

7

9

9

9

7

6

-,--

11 8

5

4

4

6

5

3

13 13

11

1

0

Horeca

Slijterij 2001

-

2003

Levensmiddelenzaak 2005

2007

2009

Totaal

2011

--

Noot : significante daling tussen 2001 en 2011, p < 0,05; significante daling tussen 2009 en 2011, p < 0,05. * 2001 N=3.229, 2003 N=3.257, 2005 N=2.755, 2007 N=2.679, 2009 N=3.063, 2011 N=4.246.

De koopindex is tevens voor het kopen en krijgen van zwak-alcoholhoudende dranken en sterke drank apart berekend. Bij de koopindex voor zwak-alcoholhoudende dranken is sprake van een dalende trend van 27% in 2001 naar 4% in 2011 (tabel 3.2). Ook bij de drie afzonderlijke soorten ondernemingen is een dalende trend te zien. De koopindex voor sterke drank is niet gedaald; 9% in 2011 tegenover 11% in 2001. Het kopen en ook daadwerkelijk krijgen van sterke drank in de horeca is zelfs gestegen van 4% in 2001 naar 7% in 2011.

20


Tabel 3.2 Koopindex uitgesplitst naar zwak-alcoholhoudende dranken en sterke drank, in % Zwak-alcoholhoudende dranken 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Horeca 12 12 7 5 4 3Slijterij 3 2 1 1 1 0Levensmiddelenzaak 11 11 6 5 3 2Totaal 27 24 13 11 8 4-,-Sterke drank Horeca Slijterij Totaal

4 7 11

4 3 6

-

significante daling tussen 2001 en 2011, p < 0,05; significante stijging tussen 2001 en 2011, p < 0,05.

--

2 6 8

2 2 4

7 1 8

significante daling tussen 2009 en 2011, p < 0,05;

7+ 29 +

3.4 Identiteitsbewijs Vanaf 2001 is gevraagd welke opmerkingen de verkoper heeft gemaakt. In deze paragraaf worden de resultaten weergegeven. Zwak-alcoholhoudende dranken Uit tabel 3.3 blijkt dat de 14/15-jarigen voornamelijk wordt gevraagd naar hun leeftijd, gevolgd door het vragen om het tonen van een identiteitsbewijs. De 13-jarigen zijn vanwege de lage aantallen niet in de tabel opgenomen. Tabel 3.3 Percentage zwak-alcoholhoudende dranken kopende 14/15-jarigen en de opmerkingen die de verkoper maakte* 2001

2003

2005

2007

2009

2011

Horeca Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet

n=61

n=31

n=20

n=20

n=13

n=17

16

22

40

25

38

47+

67 8 5 3 8

74 10 0 0 0

47 10 5 0 10

66 4 0 0 5

44 12 0 0 7

41 0 0 22+ 0

Slijterijen Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet

n=14

n=8

n=6

n=6

n=3

n=2

29

50

33

71

46

100

71 7 0 13

25 25 0 0

83 14 0 0

29 0 0 0

54 25 0 0

0 0 0 0

Levensmiddelenzaken

n=43

n=36

n=24

n=24

n=18

n=13

33

49

58

54

36

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet

86+,++

57 32 31 32 42 814 31 14 27 29 8 5 0 4 0 0 7 5 0 0 3 4 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet (altijd) tot 100%. Noot: + significante stijging tussen 2001 en 2011, p <0,05; ++ significante stijging tussen 2009 en 2011, p <0,05.

De 14/15-jarigen geven aan dat de barkeeper steeds vaker naar hun identiteitsbewijs vraagt. In 2011 geeft 47% van de 14/15-jarigen aan dat de barkeeper daarnaar heeft gevraagd, terwijl dit percentage in 2001 nog op 16% ligt. De barkeepers vragen in 2011 overigens nog steeds regelmatig naar de leeftijd van de jongere (41%) in plaats van naar een identiteitsbewijs. Ook bij de levensmiddelenzaken worden de 14/15-jarigen steeds vaker

Kopen

21

gevraagd naar hun identiteitsbewijs. In 2011 gaat het om 86% tegenover 33% in 2001 en 36% in 2009. Sterke drank In 2011 hebben vier van de zeven 14/15-jarigen die sterke drank hebben besteld tijdens het uitgaan aangegeven dat de verkoper heeft gevraagd naar hun leeftijd, terwijl de overige drie aangeven dat de barkeeper vroeg om een identiteitsbewijs. In 2001 geldt dit laatste voor twee van de vijf jongeren die sterke drank hebben besteld tijdens het uitgaan. Van de 59 16/17-jarigen zijn in 2011 35 door de barkeeper gevraagd naar hun identiteitsbewijs, terwijl 20 zijn gevraagd naar hun leeftijd. In 2001 is één jongere gevraagd naar zijn of haar leeftijd en eveneens één jongere is gevraagd een identiteitsbewijs te tonen. De 26 16/17-jarigen waarbij de medewerkers van de slijterij opmerkingen hebben gemaakt bij het verkopen van sterke drank zijn in 2011 voornamelijk gevraagd naar hun identiteitsbewijs (24). In 2001 gold dit voor een vier van de 12. De 16/17-jarigen geven aan dat de medewerkers van slijterijen steeds minder vaak vragen naar hun leeftijd (twee van de 26 in 2011 en vier van de 12 in 2001) of zeggen dat ze te jong zijn (één van de 26 in 2011; drie van de 12 in 2001; en drie van de 11 in 2009).

3.5 Niet kopen In 2011 zijn aan de vragenlijst voor de jongeren enkele vragen toegevoegd over het niet kopen van alcoholhoudende dranken en de redenen daarvoor. Als reden om geen alcohol te kopen geven de jongeren met name aan dat ze geen alcohol drinken (42%) en dat ze te jong zijn om alcoholhoudende dranken te kopen of te drinken (23%) (tabel 3.4). Tabel 3.4 Redenen waarom jongeren geen alcoholhoudende dranken kopen, in % (alleen 2011)* 13-jarigen n=1284 49 23 14 8 12 4 1 1

14/15-jarigen n=1524 37 28 20 11 4 2 2 2

Ik drink geen alcohol Te jong om alcohol te kopen/drinken Alcohol is lastig te krijgen Geen behoefte aan Alcohol is schadelijk Alcohol is niet lekker Alcohol is te duur Ik krijg altijd van anderen Mag geen alcohol kopen/drinken van 2 1 ouders Vrienden drinken niet 1 1 Geldverspilling 0 1 Anders 1 1 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

16/17-jarigen n=285 45 1 2 19 5 5 3 7

Totaal n=3093 42 23 16 10 8 3 2 2

0

2

0 1 0

1 1 1

Jongeren die hebben aangegeven wel eens alcoholhoudende dranken te kopen is tevens gevraagd wat voor hen redenen zouden zijn om dat niet meer te doen. Uit tabel 3.5 blijkt dat met name de negatieve gevolgen van het drinken van alcoholhoudende dranken voor de gezondheid (30%) en het duurder worden van alcoholhoudende dranken een rol spelen.

22


Tabel 3.5 Redenen om geen alcoholhoudende dranken meer te kopen, in % (alleen 2011)* 13-jarigen N=12

14/15jarigen N=151

Als het drinken van alcohol negatieve 8 25 gevolgen voor de gezondheid heeft Als alcoholhoudende dranken duurder worden 0 17 Als er heel streng wordt gecontroleerd 8 8 Als ik zelf ook strafbaar wordt gesteld en 25 10 bijvoorbeeld een boete krijg Als het drinken van alcohol negatieve 17 2 gevolgen voor prestaties heeft Geen reden 0 4 Als mijn ouders geïnformeerd worden 0 1 Anders 17 13 Weet niet 25 25 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

Kopen

16/17jarigen N=989

N=1153

31

30

22 4

21 5

3

4

Totaal

2

3

3 1 11 20

3 1 11 21

23

24


4. VERKOPEN

In

dit hoofdstuk worden de resultaten van de enquêtes onder de alcoholverstrekkers behandeld. Paragraaf één besteedt aandacht aan het percentage jeugdige klanten van de geënquêteerde alcoholverstrekkers. Vervolgens komen in paragraaf twee diverse aspecten van de controle van de leeftijdsgrenzen door de alcoholverstrekkers aan bod.

4.1 Leeftijden klanten In deze paragraaf wordt ingegaan op het aandeel dat jongeren onder 16 en 18 jaar uitmaken van de klantenkring van de alcoholverstrekkers. Vervolgens is het hanteren van leeftijdsgrenzen voor de toegang tot horecagelegenheden nader geanalyseerd. Leeftijd klantenkring De alcoholverstrekkers is gevraagd een inschatting te geven van het percentage jongeren onder 18 en 16 jaar in hun klantenkring. Aangezien levensmiddelenzaken geen sterke drank mogen verkopen is bij hen alleen gevraagd naar het aandeel onder 16 jaar. Bij de horeca en slijters is naar het aandeel onder de 18 jaar gevraagd, hieronder vallen automatisch ook de klanten onder 16 jaar. Figuur 4.1 laat de percentages klanten zien die naar schatting jonger zijn dan 16 c.q. 18 jaar. In 2011 schat 58% van de levensmiddelenzaken dat het aandeel jongeren onder 16 jaar kleiner dan een tiende is. In 1999 lag dit percentage significant hoger, namelijk op 87%. Het aantal levensmiddelenzaken dat het percentage jongeren onder 16 jaar tussen een tiende en een kwart schat is in 2011 (36%) toegenomen ten opzichte van zowel 2009 (20%) als 1999 (8%). Het geschatte percentage van jongeren onder de 18 jaar is volgens horecaondernemers toegenomen sinds 1999. Van de horecaondernemingen schat in 2011 74% dat het percentage jongeren onder de 18 jaar kleiner dan een tiende is, in 1999 lag dit percentage op 51%. Het percentage slijters dat denkt dat minder dan een tiende van de klanten bestaat uit jongeren onder 18 jaar is in 2011 90%. Vergeleken met 2009 en 1999 hebben zich geen veranderingen voorgedaan.

Verkopen

25

Figuur 4.1 Percentage klanten naar schatting jonger dan 18 jaar in horeca en slijterij en jonger dan 16 jaar in levensmiddelenzaak* Horeca

100 90 78

80

70

70

74

+

75

75 66

62 62

60

Slijterij

88 90

88

87

51 53

50 40

31 26

30 18

20

28 22

14

12 14

9

10

24 23

22

18

8

8

5

9

9

8

10-25%

>25%

1999

2001

< 10%

2003

8 2 0 2

0 < 10%

8 9

2005

2007

10-25% 2009

2 1 1

>25%

2011

Levensmiddelenzaak

100 87

90 80

67 64

70

65

60

54

-

58

50

4139

40 29

28

30

+,++ 36 27

21

20

20 8

10

0

4 3

7 5 7

0 < 10% 1999 +

10-25% 2001

2003

2005

>25% 2007

2009

2011

-

Noot: en significant verschil tussen 1999 en 2011, p<0,05; ++ en -- significant verschil tussen 2009 en 2011, p<0,05. *horeca: 1999 n=49, 2001 n=103, 2003 n=50, 2005 n=50, 2007 n=52, 2009 n=100, 2011 n=101; slijterij: 1999 n=55, 2001 n=105, 2003 n=100, 2005 n=101, 2007 n=94, 2009 n=108, 2011 n=96; levensmiddelenzaak: 1999 n=54, 2001 n=110, 2003 n=98, 2005 n=103, 2007 n=99, 2009 n=113, 2011 n=104.

Leeftijdsgrens horeca Aan de horecarespondenten is gevraagd of er door hen een leeftijdsgrens gehanteerd wordt voor bezoekers. Tijdens de meting in 2011 geeft één derde (35%) van de respondenten aan een leeftijdsgrens te hanteren (figuur 4.2). In 1999 lag dit percentage hoger. Toen werd hierop door ruim de helft (54%) van de respondenten bevestigend geantwoord.

26


Figuur 4.2

Percentage horecaondernemingen dat leeftijdsgrens voor toegang tot horecagelegenheid zegt te hanteren*

100 80 54

60

-

40

31

31

33

2001

2003

2005

36

35

2009

2011

26

20 0 1999

2007

Noot: - significant verschil tussen 1999 en 2011, p<0,05. *1999 N=49, 2001 N=103, 2003 N=49, 2005 N=50, 2007 N=53, 2009 N=142, 2011 N=133.

Tijdens de eerste vijf metingen hanteert het grootste deel van de horecarespondenten die met een leeftijdsgrens werken, een minimumleeftijd van 16 jaar (figuur 4.3). De metingen van 2011 en 2009 laten een ander beeld zien. Tijdens deze metingen ligt het percentage horecarespondenten die de leeftijdsgrens van 16 jaar hanteren lager dan de vorige metingen: 33% in 2009 en 44% in 2011. Figuur 4.3

Percentage horecaondernemingen die zeggen een leeftijdsgrens te hanteren, naar leeftijd 16 jaar

100

18 jaar 79

80

70 60

60

21 jaar

63

52 44

40

33

27

22

25

14

20 4

29

35 22

14 4

0

0

11 0

0 1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Noot: + significant verschil tussen 1999 en 2009, p<0,05; -- significant verschil tussen 1999 en 2009, p<0,05. *1999 n=49, 2001 n=103, 2003 n=49, 2005 n=50, 2007 n=53, 2009 n=142, 2011 n=133.

4.2 Controle In deze paragraaf wordt ingegaan op verschillende aspecten van de controle van de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol. Achtereenvolgens wordt ingegaan op de wijze van controle, eventuele instructie van het personeel en het plaatsvinden van leeftijdscontroles door de overheid. Wijze van controleren Tabel 4.2 laat zien dat in cafés en discotheken voornamelijk wordt gecontroleerd op leeftijd door het laten tonen van een identiteitsbewijs aan de bar. In 2011 geeft 57% aan op deze manier te controleren. In 2009 lag dit met 65% op ongeveer hetzelfde niveau, terwijl dit in 1999 30% bedroeg. Ten opzichte van 2009 is er sprake van een daling in het aantal cafés en Verkopen

27

discotheken die aangeven bij de deur te controleren. Het vragen naar de leeftijd aan de bar is daarnaast significant gedaald sinds 1999: 1% in 2011 tegenover 43% in 1999. Ook het schatten van de leeftijd is significant gedaald ten opzichte van 1999: van 15% in 1999 naar 5% in 2011. In de slijterijen worden jeugdige klanten steeds vaker op leeftijd gecontroleerd door naar een identiteitsbewijs te vragen: 88% in 2011 versus 52% in 1999. Controleren door het vragen naar de leeftijd aan de kassa en het inschatten van de leeftijd lopen trendmatig af. Tussen 2011 en 1999 daalt het percentage respondenten dat bij de kassa naar de leeftijd vraagt van 47% naar 5%. Ook het percentage respondenten dat zegt de leeftijd in te schatten van hun jeugdige klanten laat een daling zien: 2% in 2011 versus 30% in 1999 en 9% in 2009. Slijterijen geven ten opzichte van 1999 minder vaak aan helemaal niet te controleren: 0% in 2011 versus 6% in 1999. De respondenten uit de levensmiddelenbranche geven aan dat zij de leeftijd van hun klanten steeds meer controleren door te vragen naar een identiteitsbewijs: 97% in 2011 versus 30% in 1999. Evenals bij de slijters wordt in 2011 het vragen naar de leeftijd aan de kassa en het schatten van de leeftijd van de jeugdige klanten minder vaak gehanteerd. In 2011 geeft 2% van de respondenten uit de levensmiddelenbranche aan dat zij aan de kassa naar de leeftijd vragen, in 1999 werd dit door 52% genoemd. Van de respondenten uit de levensmiddelenbranche geeft in 2011 1% aan de leeftijd te schatten, terwijl in 1999 36% aangeeft deze methode te hanteren en in 2009 9%. Tabel 4.2

Wijze waarop leeftijdscontrole plaatsvindt, in %* Café/discotheek

n Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle Leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

28

2005 2007 50 53 8 6 2 23 4 6 82 62

Slijterij

1999 40 23 7 43 30

2001 90 6 2 32 31

2003 50 8 0 34 56

2009 2011 100 101 15 4-,-1 2 4 165 57+

8 10

11 21

6 18

0 6

4 15

0 23

8

4

10

0

13

1

1999 54 6 0 0 0

2001 102 2 4 0 0

2003 100 3 0 0 0

2005 101 1 5 0 2

2007 103 4 11 0 7

2009 2011 111 100 14 2-2 4 0 0 2 0

3 31+

47 52

37 79

11 89

5 90

3 75

4 93

588+

4

4

12

4

3

15

4

4

-

15 5

52 3

40 10

78 10

2 8

9 11

5 2--

30 0

28 1

67 3

42 5

5 0

9 3

2-,-3

5 nvt

3 nvt

0 nvt

0 nvt

0 nvt

0 2

1 0

6 nvt

0 nvt

0 nvt

2 nvt

0 nvt

0 0

00

5

4

8

4

4

8

0-

6

8

3

6

1

5

2


Tabel 4.2

Wijze waarop leeftijdscontrole plaatsvindt, in %*(vervolg) Levensmiddelenzaak

n Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen idbewijs Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen idbewijs Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle Leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Anders

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

50 0 0 0 0

104 0 2 0 0

99 0 0 0 0

103 1 0 0 0

100 0 19 0 4

113 0 1-0 0--

104 0 0 0 0

52 30

37 70

8 85

1 100

7 76

6 98

297+

16

11

13

5

11

8

12

36 2

48 6

71 0

72 2

2 1

9 0

1-,-1

4 nvt

3 nvt

1 nvt

0 nvt

0 nvt

0 0

0 0

6 8 3 6 1 4 0*Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom Niet tot 100%. Noot: + en - significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05; ++ en -significant verschil tussen 2009 en 2011, p < 0,05.

In 2011 is aan de horecaondernemers en slijters tevens gevraagd of de controle van de leeftijd volgens de respondenten makkelijker zou worden als er maar één leeftijdsgrens is. Zowel voor de horecaondernemers als de slijters geldt dat twee vijfde (horecaondernemers 41%, slijters 40%) denkt dat dit inderdaad het geval is. Drie kwart (beide 76%) vindt dat deze leeftijdsgrens dan op 18 jaar moet liggen. Personeelsinstructies Binnen de drie categorieën alcoholverstrekkers is het percentage dat personeel in dienst heeft dat alcohol schenkt of verkoopt aan klanten in de loop der jaren ongeveer gelijk gebleven (figuur 4.4). In 2011 wordt in horecagelegenheden bij ruim drie kwart (76%) van de ondervraagden door personeel alcohol verkocht aan klanten, terwijl dit bij bijna alle levensmiddelenzaken voorkomt (94%) en bij vier vijfde van de slijters (81%). Figuur 4.4 100 80

Percentage respondenten met alcohol schenkend of verkopend personeel*

83 78 80

84

82 80

77 79 76

94 93 97 96 96 97 94 77 76 77 76

81

60 40 20 0

Horeca

Slijterij 1999

2001

2003

2005


2009

2011

*horeca: 1999 n=49, 2001 n=103, 2003 n=50, 2005 n=50, 2007 n=53, 2009 n=100, 2011 n=101; slijterij: 1999 n=55, 2001 n=105, 2003 n=100, 2005 n=101, 2007 n=103, 2009 n=111, 2011 n=100; levensmiddelenzaak: 1999 n=54, 2001 n=110, 2003 n=100, 2005 n=103, 2007 n=100, 2009 n=113, 2011 n=104.

Het percentage alcoholvertrekkers waar het personeel instructies ontvangt over het omgaan met de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet is bij de levensmiddelenzaken vanaf 1999 toegenomen. In 2011 geven alle respondenten van levensmiddelenzaken aan dat Verkopen

29

personeelsleden op dit vlak geïnstrueerd worden (figuur 4.5). Bij de horeca en de slijters ligt dit percentage in 2011 op respectievelijk 97% en 95%. Voor de slijters geldt dat hier sprake is van een daling ten opzichte van 2009 toen het 100% was. Figuur 4.5

Percentage respondenten met alcohol schenkend of verkopend personeel dat personeel heeft geïnstrueerd over leeftijdsgrenzen in Drank- en Horecawet en controleert of personeel zich aan instructie houdt* Horeca

100

8988

100 10097 93 95

80

95 87 87 84 83 77 78

Slijterij 100 100 98 100 10095 91

+ 898791 78 74 73

Levensmiddelenzaak 100 100 99100 100 + 9899100 9192 91 84 73

60

60

+

60

40 20 0 instructie

controle 1999

instructie 2001

2003

controle 2005

2007

instructie 2009

controle

2011

Noot: + en - significant verschil tussen 1999 en 2011, p<0,05. * horeca: 1999 n=36-41, 2001 n=70-80, 2003 n=37-40, 2005 n=42, 2007 n=39-41, 2009 n=79, 2011 n=101; slijterij: 1999 n=41-45, 2001 n=82-84, 2003 n=77, 2005 n=77, 2007 n=79, 2009 n=82-83, 2011 n=101; levensmiddelenzaak: 1999 n=43-51, 2001 n=93-102, 2003 n=96-97, 2005 n=99, 2007 n=96, 2009 n=108-109, 2011 n=104.

Tevens is gevraagd of er gecontroleerd wordt of het personeel zich aan de instructies houdt. Vooral in levensmiddelenzaken en slijters ligt het percentage respondenten dat hierop bevestigend antwoordt in 2011 (respectievelijk 100% en 91%) hoger dan in 1999 (beide 60%). Het merendeel (80% van de levensmiddelenzaken; 84% van de slijters; en 95% van de horeca) geeft in 2011 aan dat zij zelf controleren of het personeel zich ook aan de instructies houdt. Bij levensmiddelenzaken is daarnaast ook sprake van interne controle (38%) en het inzetten van mysteryshoppers (21%). In 2011 is tevens gevraagd op welke manier men het personeel instructies geeft. Twee vijfde (40%) van de horecaondernemers geeft aan dit mondeling aan alle personeelsleden tegelijkertijd te doen, terwijl dit voor respectievelijk 35% van de slijters en 12% van de levensmiddelenzaken geldt. De levensmiddelenzaken instrueren hun personeelseden mondeling maar dan individueel (39%) of schriftelijk (31%). Controle door overheid De controle op de verkoop van alcohol aan jongeren onder 16 of 18 jaar door de NVWA en andere overheidsinstanties is volgens de slijters in 2011 toegenomen ten opzichte van 2009 en 1999: 28% in 2011 versus 6% in 1999 en 14% in 2009 (figuur 4.6). Ook bij de levensmiddelenzaken en de horeca is het percentage dat op de verkoop van alcohol is gecontroleerd toegenomen. De levensmiddelenzaken zeggen in 2011 (42%) vaker gecontroleerd te zijn dan in 1999 (0%). In 2009 lag dit op hetzelfde niveau als in 2011. Bij de horeca is het percentage gestegen van 12% in 1999 en 11% in 2009 naar 17% in 2011.

30


Figuur 4.6

Gecontroleerd op verkoop alcohol aan jongeren door de NVWA, politie en andere overheidsinstanties in afgelopen jaar, in %*

100 80 60

49

44

40

40 20

12 10

20 17

28 28

+,++ 11

+,++

17 6

2003

+

0 2

Slijterij 2001

42 42

28

0

1999

38

14

10

Horeca

42

2005


2009

2011

Noot: + significant verschil tussen 1999 en 2009, p<0,05; -- significant verschil tussen 2007 en 2009, p<0,05. *horeca: 1999 n=49, 2001 n=103, 2003 n=50, 2005 n=50, 2007 n=53, 2009 n=100, 2011 n=101; slijterij: 1999 n=55, 2001 n=105, 2003 n=100, 2005 n=101, 2007 n=103, 2009 n=111, 2011 n=101; levensmiddelenzaak: 1999 n=54, 2001 n=110, 2003 n=100, 2005 n=103, 2007 n=100, 2009 n=113, 2011 n=104.

Wederverstrekking In 2009 en 2011 is gevraagd wat men doet in het geval van wederverstrekking. In 2011 geven de alcoholverstrekkers aan dat ze met name de jongere onder de 16 jaar hierop aanspreken (18%-26%), terwijl in 2009 met name de wederverstrekker werd aangesproken (33%-54%). In 2011 is tevens een vraag toegevoegd (alleen gesteld aan slijters en levensmiddelenzaken) over wat men doet als een groep jongeren alcoholhoudende dranken probeert te kopen. Het merendeel van zowel de slijters (72%) als de levensmiddelenzaken (88%) geeft aan dat zij de hele groep controleren. Een vijfde (18%) van de slijters controleert alleen de koper, terwijl dit voor een tiende (9%) van de levensmiddelenzaken geldt.

Verkopen

31

32


GERAADPLEEGDE LITERATUUR

ADDvisie/RE-Visie (1998): Horecabeleid Gemeenten. Addvisie, Breda; Re-Visie, Leusden. Bieleman, B., S. Biesma, M. Jetzes (2002): Sluitingstijdenregimes in Nederlandse gemeenten. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., M. Jetzes, A. Kruize, F. Oldersma (2002): Alcoholverstrekking aan jongeren. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999 en 2001. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., S. Biesma, A. Kruize, J. Snippe (2004): Alcoholverstrekking aan jongeren 2003. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001 en 2003. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., A. Kruize, A. Nienhuis (2006): Alcoholverstrekking aan jongeren 2005. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001, 2003 en 2005. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., A. Kruize (2008): Alcoholverstrekking aan jongeren 2007. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Metingen 1999, 2001, 2003, 2005 en 2007. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., A. Kruize, C. Zimmerman (2010): Alcoholverstrekking aan jongeren 2009. Naleving leeftijdsgrenzen 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. Tweejaarlijkse metingen 1999-2009. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Bieleman, B., H. Maarsingh, G. Meijer (1998): Aangeschoten wild. Onderzoek naar jongeren, alcohol, drugs en agressie tijdens het uitgaan. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bieleman, B., Ch. Kaplan, E. de Bie, P. Jennen (1992): Alcohol consumers as a hidden population: A plea for the technology transfer of a research design. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Bie, E. de, B. Bieleman (1997): Jongeren en alcoholreclame: voorstudie alcoholconsumptie-bevorderende maatregelen in horecagelegenheden. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Brown, S.A., S.F. Tapert, E. Granholm, D.C. Delis (2000): Neurocognitive functioning of adolescents: Effects of protracted alcohol use. In: Alcoholism: Clinical and Experimental Research 24, Vol. 2, pp. 164-171. Cohen, M.A., M.W. Lipsey, D.B. Wilson, J.H. Derzon (1994): The Role of Alcohol Consumption. In: Violent Behavior: Preliminary Findings. Vanderbilt University, Nashville. Den, C. ten, B. Bieleman, J. Snippe (1999): Alcoholverstrekking aan jongeren: onderzoek naar de naleving van de leeftijdsgrenzen van 16 en 18 jaar uit de Drank- en Horecawet. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Dorsselaer, S. van, E. Zeijl, S. van den Eeckhout, T. ter Bogt, W. Vollebergh (2007): HBSC 2005: gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland. Trimbos-instituut, Utrecht. Eijnden, R.J.J.m van den, M. Schutten (2005): Aankoop en gebruik van alcoholhoudende dranken door jongeren. IVO, Rotterdam.


33

Garretsen, H., I. van de Goor, H. van Oers, I. Bongers (1997): Het Nederlandse alcoholpreventiebeleid, theorie en praktijk. In: De psycholoog vol. 32(4) pp 151-157. Goor, L.A.M. van de (1990): Situational aspects of adolescent drinking behavior. Rijksuniversiteit Limburg, Maastricht. Goor, L.A.M. van de, R.A. Knibbe, M.J. Drop (1990a): Adolescent Drinking Behavior: An Observational Study of the Influence of Situational Factors on Adolescent Drinking Rates. In: Journal of Studies on Alcohol, vol. 51, No 6, pp 548-555. Gosselt, J., J. van Hoof, M. de Jong (2010): Alcohol en jongeren in Zuidoost-Brabant. Effectmetingen nalevingsonderzoek en effectmeting draagvlakonderzoek. Universiteit van Twente, Enschede. Keuringsdienst van Waren (2002): Handhaving Drank- en Horecawet bij vergunningplichtige bedrijven. Keuringsdienst van Waren, 's-Hertogenbosch. Keijsers, J.F.E.M., L. Vaandrager (red.) (2000): Gezond leven. Stand van zaken en voorstel voor programmering. NIGZ, Woerden. Klungers, J. (2004): Jonge tieners en alcohol. Onderzoek naar alcoholgebruik, de bekendheid met merken, het verkrijgen van alcohol en de opvoeding onder jongeren van elf tot en met vijftien jaar. STAP, Utrecht Knibbe, R.A., T. Oostveen, I. van de Goor (1991): Young people's alcohol consumption in public drinking places: reasoned behaviour or related to the situation? In: Brittish Journal of Addiction, 86, pp 1425-1433. Kooten, G. van, G. Blaauw (1998): Verantwoord(elijk) ondernemen. Een verkenning van de sociaal maatschappelijke functie van het discotheekbedrijf. Erasmus Universiteit, Rotterdam. Kruize, A., B. Bieleman (2003): Sociale Hygiëne geëxamineerd. Evaluatie deelnemers examen Sociale Hygiëne leidinggevenden horecabedrijven en slijterijen. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam. Lemmers, L., Y. Willems, P. Thijssen, C. Ostermann (1998): Lazer op met je zatte kop. Evaluatie van de zomercampagne 1997. NIGZ, Woerden. Maarsingh, H., B. Bieleman, M.F. Stollenga (1998): Drokte um draank & drugs: onderzoek naar aard en omvang van drugs- en alcoholgebruik onder jongeren in Drentse plattelandsgemeenten. St. INTRAVAL, Groningen-Rotterdam; CAD Drenthe, Assen. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2001): Handreiking Drank- en Horecawet voor gemeenten, Den Haag. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2001a): Alcoholnota. Nota over de intensivering van het beleid tegen alcoholmisbruik (20012003). Monshouwer, K., J. Verdurmen, S. van Dorsselaer, E. Smit, A. Gorter, W. Vollebergh (2008): Jeugd en riskant gedrag 2007. Kerngegevens uit het peilstationsonderzoek scholieren. Roken, drinken, drugsgebruik en gokken onder scholieren vanaf tien jaar. Trimbosinstituut, Utrecht. Mulder, J. (2005): Drinken op school. Landelijk scholierenonderzoek naar de alcoholverstrekking en het alcoholgebruik binnen het voortgezet onderwijs en op schoolfeesten. STAP, Utrecht. NIGZ, Project Alcohol Voorlichting en Preventie (AVP) (2001): Trendy drankjes spreken jongeren aan. Informatie over alcoholhoudende mixdranken, shooters en alcopops. Woerden. 34


Pol, M. van de, E. Duijser (2003): Meting alcoholgebruik jongeren. Onderzoek onder Nederlandse jongeren 10 t/m 15 jaar. NIPO, Amsetrdam. Regiodata (2001): Jongeren en alcohol. Regiodata, Groningen-Rotterdam. Rooij, A. van, T. Schoenmaker, D. van Mheen (2011): Nationaal Prevalentie onderzoek middelengebruik 2009: kernccijfers. IVO, Rotterdam. Schrijvers, C.T.M., C.G. Schoemaker (2008): Spelen met gezondheid. Leefstijl en psychische gezondheid van de Nederlandse jeugd. RIVM, Bilthoven. Spear, L. (2002): Adolescent brain and the college drinker: Biological basis of propensity to use and misuse alcohol. In: Journal of Studies on Alcohol, Suppl. 14, pp. 71-81. Spijkers, E., R. van der Laan, C. ten Den, B. Bieleman (1999): Inventarisatie alcohol- en tabaksbeleid in sportkantines. St. INTRAVAL, GroningenRotterdam. Stichting Alcoholpreventie (2003a): Grenzeloos gezellig. Participerende observaties van elf horecagelegenheden voor jongeren in het voorjaar van 2003. STAP, Utrecht. Stichting Alcoholpreventie (2003b): Drank op de Wadden. Onderzoek naar het aanbod van alcohol in supermarkten, jongerencampings en discotheken op Texel en Terschelling, zomer 2003. STAP, Utrecht. Tapert, S.F., S.A Brown (1999): Neuropsychological correlates of adolescent substance abuse: Four-year outcomes. In: Journal of the International Neuropsychological Society 5, Vol. 6, pp. 481-493. Tapert, S.F., G.G Brown, S.S Kinderman (2001): FMRI measurement of brain dysfunction in alcohol-dependent young women. In: Alcoholism: Clinical and Experimental Research 25, Vol. 2, pp. 236-245. Trimbos-instituut (2004): Nationale Drug Monitor. Jaarverslag 2004. Trimbos-instituut, Utrecht. Trimbos-instituut/Universiteit van Amsterdam (2010): Voorlopige cijfers onderzoek “Uit onder invloed” 2008/2009. Trimbos-instituut/ Universiteit van Amsterdam, Utrecht/Amsterdam. Verdurmen, J., M. Abraham, M. Planije, K. Monshouwer, S. van Dorsselaer, I. van Schulten (2006): Alcoholgebruik en jongeren onder de 16 jaar. Schadelijke effecten en effectiviteit van alcoholinterventies. Trimbos-instituut, Utrecht.


35

36


BIJLAGE 1 WEGINGSTABEL JONGEREN

Tabel 1

Wegingsfactoren 13-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (2001 - 2011) Steekproef 13 2001

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000 Totaal

Tabel 2

2003

2007

2009

2011

%

n

%

n

%

n

%

n

%

n

%

202 203 208 205 213 1031

19,6 19,7 20,2 19,9 20,6 100

211 208 221 216 206 1062

19,9 19,6 20,8 20,3 19,4 100

210 211 209 210 211 1051

20,0 20,1 19,9 20,0 20,1 100

205 205 205 206 204 1025

20,0 20,0 20,0 20,1 19,9 100

204 203 203 205 205 1020

20,0 19,9 19,9 20,1 20,1 100

99 193 330 350 327 1299

7,6 14,8 25,4 26,9 25,2 100

Wegingsfactoren 14/15-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (1999 - 2011)


1999 n % 224 20,8 227 21,0 221 20,5 205 19,0 202 18,7 1079 100


Steekproef 14/15 2011 n % 107 6,4 241 14,4 395 23,6 475 28,3 459 27,4 1677 100

Bijlagen

2005

n

2001 n % 211 18,7 229 20,2 238 21,0 229 20,3 224 19,8 1131 100

Steekproef 14/15 2003 2005 n % n % 231 20,6 170 20,0 228 20,3 169 19,9 239 21,3 170 20,0 215 19,1 169 19,9 210 18,7 170 20,0 1123 100 848 100

2007 n % 165 20,0 165 20,0 165 20,0 165 20,0 166 20,1 826 100

2009 n % 205 20,1 205 20,1 205 20,1 204 20,0 203 19,9 1022 100

37

Tabel 3

Wegingsfactoren 16/17-jarigen naar inwoners gemeentegrootte (1999 - 2011)


1999 n % 206 20,1 207 20,1 204 19,9 202 19,7 204 19,9 1023 100


Steekproef 16/17 2011 n % 99 7,8 248 19,4 312 24,5 316 24,8 299 23,5 1274 100

Tabel 4

Wegingsfactoren 13-jarigen, gemeentegrootte (1999 - 2011) 1999


n 2,0 2,7 2,3 4,6 4,0 15,6


Werkelijk 2011 n % 2,6 15,7 2,7 16,4 3,3 19,9 6,0 35,8 2,0 12,2 16,6 100

38

2001 n % 208 19,5 205 19,3 231 21,7 209 19,6 212 19,9 1065 100

% 12,7 17,4 14,8 29,4 25,6 100

14/15-jarigen

2001 n 2,2 2,7 2,6 5,1 3,4 16,0

Steekproef 16/17 2003 2005 n % n % 206 19,4 170 20,0 214 20,1 170 20,0 209 19,7 170 20,0 208 19,6 170 20,0 226 21,3 170 20,0 1063 100 850 100

% 13,8 16,9 16,3 31,8 21,2 100

en

Werkelijk (in 2003 n % 2,3 14,1 2,8 17,2 2,7 16,6 5,4 33,1 3,1 19,0 16,3 100

2007 n % 165 20,0 164 19,9 166 20,1 165 20,0 165 20,0 825 100

16/17-jarigen

miljoenen) 2005 n % 2,3 14,1 2,8 17,1 2,9 17,8 5,6 34,4 2,7 16,6 16,3 100

naar

2007 n % 2,5 15,2 2,7 16,5 3,0 18,3 5,8 35,4 2,4 14,6 16,4 100

2009 n % 205 20,0 205 20,0 205 20,0 205 20,0 204 19,9 1024 100

inwoners 2009 n % 2,5 15,4 2,7 16,3 3,1 18,7 5,8 35,4 2,3 14,2 16,4 100


Tabel 5

Wegingsfactoren 13-jarigen, gemeentegrootte (1999 - 2011)

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

I > 200.000 II 100.000-200.000 III 50.000-100.000 IV 20.000-50.000 V < 20.000

Bijlagen

2001 0,70 0,86 0,81 1,60 1,03

1999 0,61 0,83 0,72 1,55 1,37

1999 0,63 0,86 0,74 1,49 1,29

14/15-jarigen

2001 0,71 0,88 0,75 1,62 1,06

16/17-jarigen

Wegingsfactor 13 2005 2007 0,71 0,77 0,85 0,80 0,90 0,92 1,72 1,77 0,83 0,74

2003 0,71 0,88 0,80 1,63 0,98

2001 0,74 0,84 0,78 1,57 1,07

en

naar

2009 0,77 0,82 0,94 1,76 0,71

inwoners

2011 2,06 1,10 0,78 1,33 0,48

2003 0,68 0,85 0,82 1,73 1,02

Wegingsfactor 14/15 2005 0,71 0,86 0,89 1,73 0,83

2007 0,77 0,80 0,92 1,78 0,73

2009 0,77 0,81 0,93 1,77 0,71

2011 2,46 1,14 0,84 1,27 0,44

2003 0,73 0,86 0,84 1,69 0,89

Wegingsfactor 16/17 2005 0,71 0,86 0,89 1,72 0,83

2007 0,77 0,80 0,92 1,78 0,74

2009 0,77 0,81 0,93 1,77 0,71

2011 2,02 0,84 0,81 1,45 0,52

39

40


BIJLAGE 2 TABELLEN JONGEREN

Ervaringen 13-jarigen Horeca Tabel 2.1

Ga je wel eens uit naar discotheken, cafés, kroegen, buurthuizen, sportkantines en dergelijke?, in %1

Ja Nee Totaal

2001 Totaal N=ng ng ng ng

2003 Totaal N=74 47 53 100

2005 Totaal N=49 63 37 100

2007 Totaal N=43 44 56 100

2009 Totaal N=16 75 25 100

2011b Totaal N=12 33 67 100

Ja Nee Totaal

2001 Jongen Meisje n=ng n=ng ng ng ng ng ng ng

2003 Jongen Meisje n=31 n=44 37 55 63 45 100 100

2005 Jongen Meisje n=34 n=15 71 47 29 53 100 100

2007 Jongen Meisje n=32 n=12 44 42 56 58 100 100

2009 Jongen Meisje n=7 n=8 100 50 0 50 100 100

2011 Jongen Meisje n=8 n=4 25 50 75 50 100 100

b

significant verschil, p < .05 voor 2009 en 2011. ng = niet gevraagd.

Tabel 2.2 Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in %

Ja Nee Totaal


2003 Totaal N=34 62 38 100

2005 Totaal N=31 58 42 100

2007 Totaal N=17 47 53 100

2009 Totaal N=10 70 30 100

2011 Totaal N=4 75 25 100

Ja Nee Totaal


2003 Jongen Meisje n=10 n=24 43 71 57 29 100 100

2005 Jongen Meisje n=24 n=7 58 57 42 43 100 100

2007 Jongen Meisje n=12 n=5 50 40 50 60 100 100

2009 Jongen Meisje n=7 n=3 71 67 28 33 100 100

2011 Jongen Meisje n=1 n=2 0 100 100 0 100 100

Zwak-alcoholhoudende dranken Tabel 2.3 Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens zwak-alcoholhoudende drankjes besteld of geprobeerd dat te doen?, in %

Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal a b

1

2001 Totaal N=1031 4 96 100

2003 Totaal N=1061 2 98 100

2005 Totaal N=1054 1 99 100

2007 Totaal N=1026 1 99 100

2009 Totaal N=1021 1 99 100

2011a,b Totaal N=1296 0 100 100

significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2011. significant verschil, p < .05 voor 2009 en 2011.

De percentages in deze tabel hebben alleen betrekking op jongeren die alcoholhoudende dranken kopen.

Bijlagen

41

Tabel 2.4 Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal

2001 Totaal Totale steekproef n=43 N=1031 74 3 26 1 100 4



2007 Totaal Totale steekproef N=1026 n=9 89 1 11 0 100 1



Tabel 2.5 Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in %

Wel gekregen Niet gekregen Totaal







Tabel 2.6 Wat zei de barkeeper toen?, in %* 2001 Totaal Totale steekproef n=11 N=1031 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet

2003 Totaal Totale steekproef N=1061 n=4



2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef N=1296 n=0 N=1021 n=2

0

0

0

0

0

0

0

0

100

0

0

0

60

1

100

0

100

0

100

0

0

0

0

0

36 0 9

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

Sterke drank Tabel 2.7 Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke dranken besteld of geprobeerd dat te doen?, in % 2001 Totaal N=1031 1 99 100

Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal a

2003 Totaal N=1061 1 99 100

2005 Totaal N=1054 0 100 100

2007 Totaal N=1026 0 100 100

2011a Totaal N=1296 0 100 100

2009 Totaal N=1021 0 100 100

significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2011.

Tabel 2.8 Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1031 n=3 Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal

42






33

0

75

0

100

0

100

0

0

0

0

0

67

0

25

0

0

0

0

0

0

0

0

0

100

0

100

0

100

0

100

0

0

0

0

0


Tabel 2.9 Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in %






2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef N=1296 n=0 N=1021 n=0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0



2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef N=1296 n=0 N=1021 n=0

Tabel 2.10 Wat zei de barkeeper toen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1031 n=2 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet Totaal


0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

50

0

100

0

0

0

0

0

0

0

0

0

50 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

Slijterij Tabel 2.11 Heb jij de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij, of geprobeerd dat te doen?, in % 2001 Totaal N=1031 3 97 100

Ja Nee Totaal a

2003 Totaal N=1061 1 99 100

2005 Totaal N=1053 1 99 100

2007 Totaal N=1026 1 99 100

2011a Totaal N=1296 0 100 100

2009 Totaal N=1021 0 100 100


Tabel 2.12 Welke dranken kocht je toen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1031 n=26 Zwak-alcoholhoudende dranken Zwak-alcoholhoudende en sterke drank Sterke drank Totaal

Bijlagen


2007 Totaal Totale steekproef =1026 n=7



78

2

86

1

57

0

74

1

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

22 100

1 3

14 100

0 1

43 100

0 0

26 100

0 1

100 100

0 0

0 0

0 0

2001 Jongen Meisje n=16 n=10 Zwak alcohol houdende dranken Zwak alcoholhoudende en sterke drank Sterke drank Totaal


2003 Jongen Meisje n=3 n=4





77

80

67

100

40

100

67

100

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

23 100

20 100

33 100

0 100

60 100

0 100

33 100

0 100

100 100

0 0

0 0

0 0

43

Zwak-alcoholhoudende dranken Tabel 2.13

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 2001 Totale Totaal steekn=20 proef N=1031


2003 Totale Totaal steekn=6 proef N=1061





90

1

67

1

0

0

50

0

0

0

0

0

10

0

33

0

100

0

50

0

0

0

0

0

100

1

100

1

100

0

100

0

0

0

0

0

Tabel 2.14 Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in %



2003 Totale Totaal steekproef N=1061 n=2 100 0 0 0 100 0







Tabel 2.15 Wat zei de verkoper?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1031 n=2 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet Totaal




0

0

0

0

25

0

67

0

0

0

0

0

100

0

100

0

75

0

33

0

0

0

0

0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

Sterke drank Tabel 2.16 Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal Tabel 2.17




2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef N=1296 n=0 N=1021 n=2 100 0 0 0 0 0 0 0 100 0 0 0

Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in %


44









Tabel 2.18 Wat zei de verkoper?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1031 n=2 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet Totaal






0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

100

0

0

0

0

0

0

0

0

0

50 50 0 100

0 0 0 0

0 0 0 100

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

0 0 0 0

Levensmiddelenzaak Tabel 2.19 Heb jij de afgelopen maand wel eens zwak alcoholhoudende dranken gekocht, of dat geprobeerd te doen in een levensmiddelenzaak of een supermarkt?, in % 2001 Totaal N=1031 6 94 100

Ja Nee Totaal a b

2005 Totaal N=1053 2 98 100

2007 Totaal N=1026 2 98 100

2009 Totaal N=1021 1 99 100

2011a,b Totaal N=1296 0 100 100

2005 Jongen Meisje n=550 n=503 3 1 97 99 100 100

2007 Jongen Meisje n=550 n=476 2 2 98 98 100 100

2009 Jongen Meisje n=537 n=484 1 0 99 100 100 100

2011 Jongen Meisje n=0 n=1 0 100 0 0 0 0

2003 Totaal N=1061 4 96 100

significant verschil tussen 2001 en 2011, p < .05. significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Ja Nee Totaal

2001 Jongen Meisje n=521 n=510 7 5 93 95 100 100

2003 Jongen Meisje n=577 n=485 4 5 96 95 100 100

Tabel 2.20 Maakte de verkoper of caissière wel eens opmerkingen of had de verkoper of caissière wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1031 n=61 Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal

2003 Totaal Totale steekproef n=47 N=1061

2005 Totale Totaal steekproef N=1031 n=24


2009 Totale steekproef N=1021 n=7

Totaal


69

4

72

3

54

1

75

2

79

1

0

0

31

2

28

1

46

1

25

1

22

0

100

0

100

6

100

4

100

2

100

3

100

1

100

0

Tabel 2.21 Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de verkoper of caissière deze drankjes toch gekregen?, in %


Bijlagen







45

Tabel 2.22 Wat zei de verkoper of caissière?, in % 2001 Totaal Totale steekproef n=19 N=1031 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet a





Totaal

2011a Totaal Totale steekproef N=1296 n=1

5

0

17

0

30

0

17

0

46

0

100

0

68

1

42

0

36

0

13

0

0

0

0

0

47 5 5

1 0 0

41 0 0

0 0 0

27 9 0

0 0 0

70 0 0

0 0 0

54 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0


Ervaringen 14- en 15-jarigen Horeca Tabel 2.23


Ja Nee Totaal



2003 Totaal N=283 78 22 100

2005 Totaal N=196 77 33 100

Ja Nee Totaal



2003 Jongen Meisje n=163 n=120 76 81 24 19 100 100

2005 Jongen Meisje n=111 n=85 78 77 22 23 100 100

2007 Totaal N=130 82 18 100 2007 Jongen Meisje n=87 n=42 82 83 18 17 100 100

2009 Totaal N=116 81 19 100

2011 Totaal N=151 85 15 100

2009 Jongen Meisje n=60 n=57 78 84 22 16 100 100

2011 Jongen Meisje n=77 n=75 81 89 19 11 100 100

Tabel 2.24 Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in % 1999 Totaal n=ng ng ng ng

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal

2001 Totaal n=ng ng ng ng

2003 Totaal n=216 90 10 100

2005 Totaal n=151 62 38 100

1999 2001 2003 2005 Jongen Meisje Jongen Meisje Jongen Meisje Jongen Meisje n=ng n=ng n=ng n=ng n=120 n=97 n=85 n=66 ng ng ng ng 95 83 88 89 ng ng ng ng 5 17 12 11 ng ng ng ng 100 100 100 100

2007 Totaal n=104 89 11 100 2007 Jongen Meisje n=69 n=35 87 91 13 9 100 100



Zwak- alcoholhoudende dranken Tabel 2.25

Heb jijzelf in de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens zwak alcoholhoudende drankjes besteld of geprobeerd dat te doen?, in %


2

1999 Totaal N=1080 20 80 100

2001 Totaal N=1133 25 75 100

2003 Totaal N=1133 19 81 100

2005 Totaal N=851 14 86 100

2007 Totaal N=826 11 89 100

2009 Totaal N=1020 8 92 100

2011a,b Totaal N=1675 5 95 100


De percentages in deze tabel hebben alleen betrekking op jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. 46 INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Tabel 2.26 Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in %






2011a Totaal Totale steekproef n=88 N=1675 80 1 20 0 100 1

a





Tabel 2.27 Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=61 75 4 25 1 100 5





2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef n=13 N=1020 n=18 N=1675 81 1 67 1 19 0 33 0 100 1 100 1



2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale steeksteekproef proef n=13 N=1020 n=17 N=1675

Tabel 2.28 Wat zei de barkeeper toen?, in %* 2001 Totaal Totale steekproef n=61 N=1133 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Te dronken Anders Weet niet


16

1

22

1

40

1

25

1

38

0

47a

0

67 8 5 3 8

4 0 0 0 0

74 10 0 0 0

2 0 0 0 0

47 10 5 0 10

1 0 0 0 0

66 4 0 0 5

2 0 0 0 0

44 12 0 0 7

1 0 0 0 0

41 0 0 22a 0

0 0 0 0 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. a significant verschil, p < .05 voor 2001 en 2011.

Sterke drank Tabel 2.29

Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke drank besteld of geprobeerd dat te doen?, in %

Zelf besteld Niet zelf besteld Totaal a

1999 Totaal N=1080 6 94 100

2001 Totaal N=1133 4 96 100

2003 Totaal N=1133 1 99 100

2005 Totaal N=851 1 99 100

2007 Totaal N=826 1 99 100

2009 Totaal N=1020 2 98 100

2011a Totaal N=1675 2 98 100


Bijlagen

47

Tabel 2.30

Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteeksteeksteeksteekproef proef proef proef proef proef proef N=826 n=23 N=1020 n=36 N=1675 n=6 N=851 n=9 n=63 N=1080 n=32 N=1133 n=16 N=1133


94

6

6 100

Tabel 2.31


Tabel 2.32

86

3

75

1

0

14

6

100

89

1

67

0

81

2

81

2

1

25

0

11

0

33

0

19

0

19

0

4

100

1

100

1

100

0

100

2

100

2

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1133 n=5 80 1 20 0 100 1








Wat zei de barkeeper toen?, in %* 2001 Totaal Totale steekproef N=1133 n=5




Gevraagd naar 40 0 50 0 100 0 100 identiteitsbewijs Gevraagd naar 60 0 25 0 0 0 0 leeftijd Te jong 0 0 50 0 0 0 0 Te dronken 0 0 0 0 0 0 0 Anders 0 0 0 0 0 0 0 Weet niet 0 0 0 0 0 0 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

0

22

0

43

0

0

40

0

57

0

0 0 0 0

38 0 0 0

0 0 0 0

0 0 29 0

0 0 0 0

Slijterijen Tabel 2.33 Heb je de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij of geprobeerd dat te doen?, in %

Ja Nee Totaal a b

1999 Totaal N=1080 8 92 100

2001 Totaal N=1133 7 93 100

2003 Totaal N=1133 4 96 100

2005 Totaal N=851 2 98 100

2007 Totaal N=826 2 98 100

2009 Totaal N=1020 2 98 100

2011a,b Totaal N=1675 1 99 100


48


Tabel 2.34

Welke dranken kocht je toen?, in %

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteeksteeksteeksteekproef proef proef proef proef proef proef n=81 N=1080 n=84 N=1133 n=49 N=1133 n=19 N=851 n=19 N=826 n=19 N=1020 n=14 N=1675 Zwakalcohol houdende dranken Zwakalcohol houdende en sterke drank Sterke drank Niet bekend Totaal

54

4

64

4

65

3

79

2

87

2

66

1

43

0

11

1

8

1

2

0

11

0

0

0

8

0

21

0

35

3

17

1

33

1

11

0

13

0

26

1

31

0

-

-

11

1

-

-

-

-

-

-

-

-

5

0

100

8

100

7

100

4

100

2

100

2

100

2

100

0

Zwak-alcoholhoudende dranken Tabel 2.35

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=51 N=1080


Tabel 2.36







78

3

77

4

75

2

63

1

64

1

77

1

78

1

22

2

23

1

25

1

38

1

36

1

23

0

22

0

100

5

100

5

100

3

100

2

100

2

100

1

100

1

Heb je ondanks vragen en opmerkingen van de verkoper deze dranken toch gekregen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=14



Tabel 2.37

Wat zei de verkoper?, in %*





50

1

62

0

86

0

31

0

69

0

50

0

50

1

38

0

14

0

69

0

31

0

50

0

100

2

100

0

100

0

100

0

100

0

100

0

2001 Totaal Totale steekproef N=1133 n=14 Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders Weet niet






29

0

50

0

33

0

71

1

46

0

100

0

71

1

25

0

83

0

29

0

54

0

0

0

7 0 13

0 0 0

25 0 0

0 0 0

14 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

25 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0


Bijlagen

49


Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteeksteeksteeksteekproef proef proef proef proef proef proef N=1675 n=8 N=1020 n=6 N=826 n=3 N=851 n=4 n=38 N=1080 n=21 N=1133 n=17 N=1133


Tabel 2.39

84

3

71

1

59

1

75

0

100

0

48

0

75

0

16

1

29

1

41

1

25

0

0

0

52

0

25

0

100

4

100

2

100

2

100

0

100

0

100

0

100

0




Tabel 2.40




Totaal



50

1

100

1

100

0

0

0

100

0

50

0

50

1

0

0

0

0

0

0

0

0

50

0

100

2

100

1

100

0

0

0

100

0

100

0







60

0

50

0

0

0

0

0

72

0

0

0

83

0

14

0

100

0

0

0

0

0

74

0

0 0 0

0 0 0

43 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

28 0 0

0 0 0

0 26 0

0 0 0


Levensmiddelenzaken Tabel 2.41

Heb je de afgelopen maand wel eens zwak-alcoholhoudende dranken gekocht, of dat geprobeerd te doen in een levensmiddelenzaak of een supermarkt?, in %

Ja Nee Totaal a b

1999

2001

2003

2005

2007

2009

Totaal N=1080 9 91 100

Totaal N=1133 18 82 100

Totaal N=1133 13 87 100

Totaal N=851 12 89 100

Totaal N=826 9 91 100

Totaal N=1020 5 95 100


Tabel 2.42

Maakte de verkoper of caissière wel eens opmerkingen of had de verkoper of caissière wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 Totaal Totale steekproef n=99 N=1080

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal a

a,b

2011 Totaal N=1675 3 97 100

2001 Totaal Totale steekproef n=208 N=1133 80

14

2003 Totaal Totale steekproef n=147 N=1133 76

10

2005 2007 2009 Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteekproef proef proef n=98 N=851 n=78 N=826 n=54 N=1020 76

9

69

7

67

4

2011a Totaal Totale steekproef n=52 N=1675

92

8

73

8

1

20

4

24

3

24

3

31

3

33

2

27

1

100

9

100

18

100

13

100

12

100

10

100

6

100

3


50


2

Tabel 2.43

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de verkoper of caissière deze drankjes toch kregen?, in % 2001 Totale Totaal steekproef N=1133 n=43




Tabel 2.44

Wat zei de verkoper of caissière?, in %*




70

3

75

2

83

2

84

2

85

2

64

1

30

1

25

1

17

0

16

0

15

0

36

0

100

4

100

3

100

2

100

2

100

2

100

1







33

1

49

2

58

2

54

2

36

1

86a,b

57

2

32

1

31

1

32

1

42

1

8a

0

14 5 5

1 0 0

31 0 0

0 0 0

14 4 0

0 0 0

27 0 3

1 0 0

29 0 4

1 0 0

8 7 0

0 0 0

1

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. a

b


Ervaringen 16- en 17-jarigen Horeca Tabel 2.45


Ja Nee Totaal


Ja Nee Totaal


b

2001 Totaal N=ng ng ng ng 2001 Jongen Meisje n=ng n=ng ng ng ng ng ng ng



2009 Totaal N=668 90 10 100

2007 Jongen Meisje n=283 n=233 88 90 12 10 100 100

b

2011 Totaal N=989 93 7 100

2009 Jongen Meisje n=380 n=288 88 93 12 7 100 100

2011 Meisje Jongenb n=506 n=483 95 92 5 8 100 100


Tabel 2.46

Als je uitgaat, drink je dan wel eens alcohol?, in %

Ja Nee Totaal

1999 Totaal n=ng ng ng ng

Ja Nee Totaal


b

2007 Totaal N=517 89 11 100

2001 Totaal n=ng ng ng ng 2001 Jongen Meisje n=ng n=ng ng ng ng ng ng ng



2007 Totaal n=454 94 6 100

2009 Totaal n=599 94 6 100

2007 Jongen Meisje n=247 n=207 96 92 4 8 100 100

2011b Totaal n=924 98 2 100

2009 Jongen Meisje n=331 n=268 95 93 5 7 100 100

2011 Jongenb Meisjeb n=478 n=445 98 98 2 2 100 100


3

De percentages in deze tabel hebben alleen betrekking op jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. Bijlagen

51


Heb jijzelf de afgelopen maand tijdens het uitgaan wel eens sterke drank besteld of geprobeerd dat te doen?, in % 1999 Totaal N=1024 13 87 100


2001 Totaal N=1065 9 91 100

2003 Totaal N=1063 8 92 100

2005 Totaal N=852 6 94 100

2007 Totaal N=827 5 95 100

2011a,b Totaal N=1275 23 77 100

2009 Totaal N=1022 17 83 100


Tabel 2.48

Maakte de barkeeper wel eens opmerkingen of had de barkeeper wel eens vragen bij het verkopen van de drank?, in % 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011a,b Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteeksteeksteeksteekproef proef proef proef proef proef proef n=142 N=1024 n=98 N=1065 n=86 N=1063 n=48 N=852 n=42 N=827 n=180 N=1022 n=291 N=1275


96

13

98

9

89

7

85

5

88

4

92

16

80

18

4

0

2

0

11

1

15

1

12

1

8

1

20

5

100

13

100

9

100

8

100

6

100

5

100

17

100

23

a

significant verschil, p < .05 voor 1999 en 2011. b significant verschil, p < .05 voor 2009 en 2011.

Tabel 2.49

Heb je ondanks vragen of opmerkingen van de barkeeper deze drankjes toch gekregen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1065 n=2 0 0 100 0 100 0


Tabel 2.50






Wat zei de barkeeper toen?, in % 2001 Totaal Totale steekproef N=1065 n=2

Gevraagd naar identiteitsbewijs Gevraagd naar leeftijd Te jong Anders





2011 Totaal Totale steekproef N= n=59

50

0

22

0

43

0

0

0

73

1

59

3

50

0

44

0

29

0

100

1

35

0

34

2

0 0

0 0

44 0

0 0

28 0

0 0

0 0

0 0

8 0

0 0

2 12

0 1


Slijterijen Tabel 2.51

Ja Nee Totaal

52

Heb jij de afgelopen maand wel eens alcoholhoudende drank gekocht in een slijterij, of geprobeerd dat te doen?, in % 1999 Totaal N=1024 14 86 100

2001 Totaal N=1065 20 80 100

2003 Totaal N=1063 17 83 100

2005 Totaal N=853 20 80 100

2007 Totaal N=827 15 85 100

2009 Totaal N=1022 11 89 100

2011 Totaal N=1275 13 87 100


Tabel 2.52

Welke dranken kocht je toen?, in %

1999 Totaal Totale steekproef n=143 N=1024 Zwakalcohol houdende drank Zwakalcohol houdende en sterke drank Sterke drank Niet bekend Totaal







Totaal

42

6

57

11

47

8

58

12

63

10

70

8

57a,b

7

7

1

9

2

6

1

5

1

3

0

8

1

7

1

51

7

30

6

47

8

37

7

34

5

22

2

35a,b

4

-

-

4

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

100

14

100

20

100

17

100

20

100

15

100

11

100

12

a

significant verschil, p < .05 voor 1999 en 2011. b significant verschil, p < .05 voor 2009 en 2011.

Tabel 2.53

Maakte de verkoper wel eens opmerkingen of had de verkoper wel eens vragen bij het verkopen van de sterke drank?, in % 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011a Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale Totaal Totale steeksteeksteeksteeksteeksteeksteekproef proef proef proef proef proef proef n=143 N=1024 n=208 N=1065 n=177 N=1063 n=170 N=853 n=47 N=827 n=35 N=1022 n=68 N=1275

Geen opmerkingen Wel opmerkingen Totaal a

87

7

85

7

75

7

88

7

75

4

68

2

62

3

13

1

15

1

25

2

13

1

25

1

32

1

38

2

100

8

100

8

100

9

100

8

100

5

100

3

100

5


Tabel 2.54




Tabel 2.55



Totaal




75

1

67

2

78

1

77

1

84

1

73

1

25

0

33

0

22

0

23

0

16

0

27

1

100

1

100

2

100

1

100

1

100

1

100

2







33

0

42

1

33

0

75

1

75

1

93a

2

33

0

63

1

56

0

25

0

17

0

7a

0

25 23 0

0 0 0

21 0 0

0 0 0

22 0 0

0 0 0

17 0 0

0 0 0

26 0 0

0 0 0

a,b

4 7 0

0 0 0


b


Bijlagen

53

Vragen die alleen zijn gesteld in 2003, 2005, 2007, 2009 en 2011 Tabel 2.56

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal a b

2003 N=1063 94 6 100

16/17-jarigen 2005 2007 N=852 N=827 91 89 9 11 100 100

2009 N=1021 24 76 100

2011 N=1296 25 75 100

2003 N=1133 83 17 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=851 N=826 80 69 20 31 100 100

a

2009 N=1020 61 39 100

2011 N=1675 58 42 100

2009 N=3063 59 42 100

2011 N=4246 59 41 100

14/15-jarigena,b 2005 2007 2009 n=192 n=127 n=111 47 60 52

2011 n=145 36

b

a

2009 N=1022 90 10 100

2011 N=1275 94 6 100

2003 N=3257 78 22 100

2005 N=2755 73 27 100

Totaal 2007 N=2679 63 37 100



4

a

2005 N=1053 52 48 100


b

13-jarigen 2007 N=1026 37 63 100

2003 N=1061 56 44 100

Tabel 2.57

a

Heb je wel eens alcoholhoudende dranken gedronken?, in %

Hoe vaak laat je anderen alcoholhoudende dranken voor je kopen?, in %4 2003 n=66 68

2005 n=43 61

13-jarigen 2007 n=35 63

20

19

23

8

0

26

27

26

27

28

11

16

3

17

33

11

19

12

11

30

2

5

11

25

0

2

5

0

8

6

0 100

0 100

0 100

0 100

0 100

1 100

2 100

2 100

2 100

0 100

2003 n=689 62

2005 n=553 56

2011 n=986 51

2003 n=1032 62

2005 n=789 54

Totaala,b 2007 n=667 65

2009 n=784 66

2011 n=1137 49

20

21

20

19

19

22

22

22

20

20

14

17

9

9

21

13

17

9

9

22

3

5

4

3

7

3

5

3

4

7

0 100

1 100

1 100

0 100

1 100

0 100

2 100

1 100

0 100

1 100

2009 n=12 50

2011 n=6 67

2003 n=279 60

16/17-jarigena,b 2007 2009 n=509 n=661 66 69


Deze vraag is in 2011 alleen gesteld aan jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. Tijdens voorgaande metingen is deze vraag aan iedereen voorgelegd. 54 INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Tabel 2.58

Van wie krijg je ze dan?, in %* 2003 n=22

2005 n=17

13-jarigen 2007 n=12

2009 n=6

2011 n=2

2003 n=111

2005 n=102

46

88

100

83

100

73

84

43

11

0

17

0

29

9

0

0

0

0

5

6

17

0

5

0

0

5 0 0

0 0 0

0 0 0

2003 n=259

2005 n=244

83

84

86

90

29

20

23

19

4

3

2

2

0

0

2

1

3

1

1

2

0 0 1

0 0 0

0 0 0

(Oudere) vrienden Ouders (Oudere) broers/ zussen Andere familieleden Kennissen/ bekenden Onbekenden Anders Weet niet


14/15-jarigen 2007 n=51

2009 n=53

2011 n=93

86

83

88

a

22

8

8

11

a

4

2

8

6

5

0

3

0

6

0

2

0

0

1

2

12

2

3

0 0 0

0 0 0

1 0 1

0 0 1

0 0 0

0 0 0

1 0 0

2011 n=481

2003 n=391

2005 n=362

2009 n=267

2011 n=576

87

78

84

87

88

87

a

30

20

19

17

12

a

4

4

2

3

3

4

a

1

0

2

1

3

1

3

1

1

5

0

1 0 0

0 1 0

1 0 1

0 0 0

0 0 0

0 0 0

16/17-jarigen 2007 2009 n=174 n=207

12

a,b

Totaal 2007 n=237

3

a

a,b

0 1 0


b


Tabel 2.59


Nooit < 1 keer per maand 1-3 keer per maand ≥1 keer per week Weet niet Totaal a b

Hoe vaak krijg je alcoholhoudende dranken van anderen?, in % 2003 n=596 32

2005 n=546 48

56

40

9

9

13-jarigen 2007 n=377 64

a,b

2009 n=248 62

2011 n=324 49

2003 n=943 22

2005 n=681 34

28

33

42

51

37

4

3

7

22

21

14/15-jarigen 2007 n=567 52

a,b

2009 n=626 47

2011 n=974 27

33

36

43

10

15

24

2

3

2

1

2

5

7

3

2

6

1 100

0 100

2 100

0 100

0 100

1 100

1 100

1 100

1 100

0 100

2003 n=998 20

2005 n=774 26

2009 n=918 39

2011 n=1198 18

2003 n=2537 24

2005 n=2001 35

Totaal a,b 2007 n=1681 50

2009 n=1792 45

2011 n=2497 26

35

26

25

29

19

46

34

28

32

31

32

31

21

22

38

23

21

13

17

29

12

16

11

9

24

7

9

6

6

14

1 100

2 100

3 100

1 100

1 100

1 100

1 100

2 100

1 100

1 100

16/17-jarigen 2007 n=736 41

a,b


Bijlagen

55

Tabel 2.60

Van wie krijg je ze dan?, in %* 2003 n=403

2005 n=284

13-jarigen 2007 n=137

2009 n=94

2011 n=166

2003 n=740

2005 n=447

30

33

39

40

34

61

65

70

63

51

60

54 a

48


a,b

2

4

4

0

8

9

8

9

12

11

14/15-jarigen 2007 n=270

2009 n=327

2011 n=705

68

74

69a

46

38

34

35a

3

3

3

2

7 a,b

4

8

7

5

7a

4

8

3

2

4

3

4

5

3

3

0 0 0

1 0 1

0 0 1

0 0 0

0 0 1

0 0 0

0 0 0

1 0 0

0 0 1

1a 2a 0

2003 n=800

2005 n=576

2011 n=969

2003 n=1943

2005 n=1306

2009 n=972

2011 n=1840

83

88

88

90 a

63

68

71

79

77 a

a

44

38

34

30

28 a


16/17-jarigen 2007 2009 n=432 n=551 84

Totaal 2007 n=839

26

20

26

22

20

3

1

2

2

3b

3

3

3

2

5 a,b

5

4

6

5

8 a,b

6

6

7

6

8 a,b

4

4

5

4

4

3

5

5

3

3

0 0 0

1 0 0

1 1 1

1 0 0

1 1 a,b 0

0 0 0

1 0 0

1 0 1

1 0 0

1a 1a,b 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. a significant verschil, p < .05 voor 2003 en 2011. b significant verschil, p < .05 voor 2009 en 2011.

Tabel 2.61

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal a b

5

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen op die plaatsen waarvan ik weet dat men (bijna) niet controleert op leeftijd, in %5 2003 N=1061 5 95 100

13-jarigen a,b 2005 2007 2009 N=1053 N=1026 n=1021 3 3 2 97 97 98 100 100 100

2003 N=1063 31 69 100

16/17-jarigen a 2005 2007 2009 N=852 N=827 n=1022 32 27 25 68 73 76 100 100 100

2011 n=1296 0 100 100

2011 n=1275 26 74 100

2003 N=1133 21 79 100

14/15-jarigen a,b 2005 2007 2009 N=851 N=826 n=1020 24 16 13 76 84 87 100 100 100

2011 n=1675 6 94 100

2003 N=3257 19 81 100

Totaal a,b 2007 N=2679 14 86 100

2011 n=4246 11 89 100

2005 N=2756 18 82 100

2009 n=3063 13 87 100


Deze vraag is in 2011 alleen gesteld aan jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. Tijdens voorgaande metingen is deze vraag aan iedereen voorgelegd. 56 INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Tabel 2.62

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in %


2003 n=55 78 22 100

2005 n=36 81 19 100


2003 n=328 96 4 100

2005 n=269 94 6 100

Tabel 2.63

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal a b

13-jarigen 2007 n=32 86 14 100 16/17-jarigen 2007 n=222 93 7 100

2009 n=16 79 21 100

2009 n=251 92 8 100

2011 n=3 100 0 100

2011 n=333 96 4 100

2003 n=238 93 7 100

2003 n=621 93 7 100

2005 n=201 92 9 100

2005 n=507 92 8 100

14/15-jarigen 2007 n=128 94 6 100

2009 n=131 95 5 100

2011 n=108 96 4 100

Totaal 2007 n=382 93 7 100

2009 n=397 93 8 100

2011 n=444 96 4 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken op die plaatsen te kopen waar ik de verkoper ken, die denkt dat ik ouder ben, in %5 2003 N=1061 3 97 100

2003 N=1063 15 85 100

13-jarigen a,b 2005 2007 N=1053 N=1026 3 1 98 99 100 100

2009 n=1021 1 99 100

16/17-jarigen a,b 2005 2007 2009 N=852 N=827 n=1022 17 13 12 83 87 89 100 100 100

2011 n=1296 0 100 100

2011 n=1275 9 91 100

2003 N=1133 10 90 100

2003 N=3257 9 91 100

14/15-jarigen a,b 2005 2007 2009 N=850 N=826 n=1020 11 6 7 89 94 93 100 100 100

2005 N=2755 10 91 100

Totaal a,b 2007 N=2679 6 94 100

2009 n=3063 6 94 100

2011 n=1675 2 98 100

2011 n=4245 4 96 100


Tabel 2.64



2003 n=26 77 23 100


2003 n=158 98 2 100

Bijlagen

2005 n=25 64 36 100

2005 n=142 97 4 100

13-jarigen 2007 n=15 45 55 100

2009 n=7 74 27 100

16/17-jarigen 2007 2009 n=108 n=117 94 94 6 6 100 100

2011 n=1 100 0 100

2011 n=112 96 4 100

2003 n=117 93 7 100

2003 n=301 94 6 100

14/15-jarigen 2005 2007 N=96 n=45 86 95 14 5 100 100

2005 n=263 90 10 100

Totaal 2007 n=168 90 10 100

2009 n=68 88 12 100

2009 n=192 92 8 100

2011 n=36 89 11 100

2011 n=148 95 5 100

57

Tabel 2.65

Ik heb geprobeerd er ouder uit te zien, te zeggen dat ik ouder ben, op het moment dat ik alcoholhoudende dranken ging kopen, in %6

Ja Nee Totaal

2003 N=1061 3 97 100

2005 N=1053 3 97 100

13-jarigen a,b 2007 2009 N=1026 N=1021 2 1 98 99 100 100

2011 N=1296 0 100 100

2003 N=1133 15 85 100

2005 N=851 14 86 100

Ja Nee Totaal

2003 N=1063 19 81 100

2005 N=852 18 82 100

16/17-jarigen a 2007 2009 N=827 N=1022 14 12 86 88 100 100

2011 N=1275 11 89 100

2003 N=3257 12 88 100

2005 N=2756 11 89 100

a b

14/15-jarigen a,b 2007 2009 N=826 N=1020 9 9 91 91 100 100 Totaal a,b 2007 N=2679 8 92 100

2009 N=3063 7 93 100

2011 N=1675 3 97 100 2011 N=4245 4 96 100


Tabel 2.66



2003 n=26 50 50 100

2005 n=29 76 24 100

13-jarigen 2007 n=22 59 41 100


2003 n=198 87 13 100

2005 n=153 91 9 100

16/17-jarigen 2007 n=116 80 20 100

2009 n=12 49 51 100

2011 n=1 100 0 100

2003 n=166 80 20 100

2005 n=117 75 25 100

2009 n=123 83 17 100

2011 n=142 85 15 100

2003 n=390 82 18 100

2005 n=299 83 17 100

14/15-jarigen 2007 n=73 82 18 100 Totaal 2007 n=212 78 22 100

2009 n=88 83 17 100

2011 n=42 93 7 100

2009 n=222 81 19 100

2011 n=185 87 13 100

Vragen die alleen zijn gesteld in 2005, 2007, 2009 en 2011 Tabel 2.67

Ja Nee Totaal

Ja Nee Totaal a b

6

Ga je wel eens naar een zogenoemde keet (een schuur, caravan of iets dergelijks waar jongeren samenkomen) bij jou in de buurt?, in %7

2005 N=50 14 86 100

13-jarigen 2007 2009 N=44 N=16 9 25 91 75 100 100

2005 N=555 13 87 100

16/17-jarigen a,b 2007 2009 N=516 N=668 13 15 87 85 100 100

2011 N=12 8 92 100

2011 N=988 21 79 100

2005 N=195 21 80 100

14/15-jarigen a 2007 2009 N=129 N=116 24 22 76 78 100 100

2011 N=151 31 69 100

2005 N=800 15 85 100

Totaal a,b 2007 2009 N=690 N=800 15 16 85 84 100 100

2011 N=1152 22 78 100


Deze vraag is in 2011 alleen gesteld aan jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. Tijdens voorgaande metingen is deze vraag aan iedereen voorgelegd. 7 De percentages in deze tabel hebben alleen betrekking op jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. 58 INTRAVAL - Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Tabel 2.68

Als je naar een keet gaat, drink je dan ook wel eens alcohol?, in %7

Nooit Soms Vaak Altijd Totaal

2005 n=7 14 43 29 14 100

13-jarigen 2007 2009 n=3 n=4 0 50 33 50 0 0 67 0 100 100

2011 n=1 0 100 0 0 100

2005 n=40 8 38 15 40 100

14/15-jarigen 2007 2009 n=30 n=24 27 21 47 67 7 4 20 8 100 100

2011 n=47 17 43 15 26 100

Nooit Soms Vaak Altijd Totaal

2005 n=72 11 29 25 35 100

16/17-jarigen 2007 2009 n=64 n=96 6 9 27 20 30 32 38 39 100 100

2011 n=208 7 26 25 43 100

2005 n=119 10 34 21 35 100

Totaal 2007 2009 n=98 n=126 12 14 34 29 21 25 33 32 100 100

2011 n=256 9 29 23 40 100

Tabel 2.69

Welke opleiding volg je momenteel?, in %7

Ik volg geen opleiding Basisonderwijs VSO VMBO HAVO VWO MBO HBO Universiteit Anders Wil niet zeggen Totaal

2005 N=50 0 0 0 40 34 24 0 0 0 0 2 100

13-jarigen 2007 2009 N=43 N=16 0 0 0 0 0 0 49 56 26 31 19 13 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 100 100

2005 N=556 2 0 0 15 20 19 38 5 0 0 1 100

16/17-jarigen 2007 2009 N=516 N=668 1 1 0 0 1 1 22 15 22 21 18 21 33 38 4 3 0 0 0 0 0 0 100 100

a,b

2011 N=11 0 0 0 46 18 36 0 0 0 0 0 100

2005 N=197 0 0 1 56 22 18 3 0 0 0 0 100

14/15-jarigen 2007 2009 N=129 N=116 0 0 0 0 0 0 47 59 13 19 20 19 0 3 0 0 0 0 0 0 2 1 100 100

2005 N=799 1 0 0 27 22 19 27 3 0 0 0 100

Totaal 2007 2009 N=689 N=800 0 1 0 0 1 1 28 22 24 21 18 21 24 32 3 2 0 0 0 0 1 0 100 100

2005 N=196 52 48 0 100

14/15-jarigen 2007 2009 N=130 N=116 61 46 38 54 2 0 100 100

a,b

Ik volg geen opleiding Basisonderwijs VSO VMBO HAVO VWO MBO HBO Universiteit Anders Wil niet zeggen Totaal a b

Ja Nee Wil niet zeggen Totaal b

a,b

2011 N=989 1 0 0 10 21 18 41 6 1 1 0 100

2011 N=1152 1 0 0 14 22 18 37 6 0 1 0 100


Tabel 2.70

a

2011 N=151 1 0 0 40 28 15 14 0 0 2 1 100

Heb je een betaalde bijbaan?, in %8 2005 N=50 22 78 0 100

13-jarigen 2007 2009 N=43 N=16 26 31 74 69 0 0 100 100

a,b

2011 N=12 42 58 0 100

2011 N=152 65 34 2 100


8

De percentages in deze tabel hebben alleen betrekking op jongeren die alcoholhoudende dranken kopen. Bijlagen

59

Tabel 2.70

Heb je een betaalde bijbaan?, in % (Vervolg) a,b

2005 N=555 67 33 0 100

Ja Nee Wil niet zeggen Totaal a b

16/17-jarigen 2007 2009 N=517 N=668 72 71 28 29 0 0 100 100

a,b

2011 N=989 76 24 0 100

2005 N=800 60 40 0 100

Totaal 2007 2009 N=690 N=800 67 67 33 33 0 0 100 100

2011 N=1153 75 25 0 100


Vragen die alleen zijn gesteld in 2011 Tabel 2.71

Koop je wel eens alcoholhoudende dranken voor jezelf of voor anderen?, in %

Ja, alleen voor mezelf Ja, alleen voor anderen Ja, zowel voor mezelf als voor anderen Nee Totaal

Tabel 2.72

13-jarigen N=1296 0

14/15-jarigen N=1675 3

16/17-jarigen N=1275 19

Totaal N=4246 7

1

1

2

1

0

5

57

19

99 100

91 100

22 100

73 100

13-jarigen n=1284

14/15-jarigen n=1524

16/17-jarigen n=285

Totaal n=3093

14

20

2

16

1

2

3

2

1

2

7

2

49

37

45

42

23

28

1

23

12 8 4

4 11 2

5 19 5

8 10 3

2

1

0

2

1 0 1

1 1 1

0 1 0

1 1 1

16/17-jarigen N=989 47 11 80 1 2 4 2

Totaal N=1153 46 10 76 1 2 5 3

Zo nee, waarom niet?, in %

Alcohol is lastig te krijgen Alcohol is te duur Ik krijg altijd van anderen Ik drink geen alcohol Te jong om alcohol te kopen/drinken Alcohol is schadelijk Geen behoefte aan Alcohol is niet lekker Mag geen alcohol kopen/drinken van ouders Vrienden drinken niet Geldverspilling Anders


Tabel 2.73

Waar koop je zoal je alcoholhoudende dranken?, in %*

Café/discotheek Slijterij Supermarkt Cafetaria Sportkantine Festival/evenement Anders

13-jarigen N=12 15 15 41 0 0 0 30

14/15-jarigen N=151 46 5 51 1 1 10 9


60


Tabel 2.74

Waar drink je zoal de alcoholhoudende dranken die anderen voor je kopen?, in %*

Café/discotheek Op straat Cafetaria Sportkantine Buurthuis/jeugdsoos Keet (hok) Thuis Bij vrienden thuis Festival/evenement Anders

13-jarigen N=2 63 0 0 0 0 0 63 100 0 0

14/15-jarigen N=93 37 19 5 3 5 7 28 39 18 7

16/17-jarigen N=467 55 5 1 2 1 3 43 50 6 4

Totaal N=563 52 7 2 2 2 4 41 48 8 5


Tabel 2.75

Heb je de indruk dat het bij sommige gelegenheden moeilijker is om alcohol te kopen?, in % 13-jarigen n=6 54 46 0 100

Ja Nee Weet niet Totaal

Tabel 2.76

14/15-jarigen n=144 58 41 1 100

16/17-jarigen n=986 40 57 3 100

Totaal n=1135 42 55 3 100

14/15-jarigen n=82 41 9 52 0 0 27 2

16/17-jarigen n=394 41 18 34 2 1 25 6

Totaal n=480 41 17 37 2 1 25 2

Bij welke gelegenheden?, in %*

Café/discotheek Slijterij Supermarkt Cafetaria Sportkantine Festival/evenement Anders

13-jarigen n=3 16 16 0 0 0 59 0

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100% Tabel 2.77

Drink je wel eens in voordat je uitgaat? 13-jarigen N=4 54 46 100

Ja Nee Totaal

Tabel 2.78

Ja Nee Totaal

Bijlagen

16/17-jarigen N=924 65 35 100

Totaal N=1057 63 37 100

13-jarigen n=2

14/15-jarigen n=70

16/17-jarigen n=599

Totaal n=670

100

70

68

68

0

3

7

6

0

27

25

26

100

100

100

100

Wat drink je dan?, in %

Zwakalcoholhoudende drank Sterke drank Zowel zwakalcoholhoudende drank als sterke drank Totaal

Tabel 2.79

14/15-jarigen N=129 54 46 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen samen met een groep oudere vrienden, in % 13-jarigen N=12 22 78 100

14/15-jarigen N=151 47 53 100

16/17-jarigen N=989 27 73 100

Totaal N=1153 30 70 100

61

Tabel 2.80 Wel gekregen Niet gekregen Totaal

Tabel 2.81



Tabel 2.83



Tabel 2.85 Ja Nee Weet niet Totaal

Tabel 2.86 Wel gekregen Niet gekregen Weet niet Totaal

62

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 13-jarigen n=3 100 0 100

14/15-jarigen n=72 94 6 100

16/17-jarigen n=266 95 5 100

Totaal n=340 95 5 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen door een zelfverzekerde houding aan te nemen, in % 13-jarigen N=12 15 85 0 100

14/15-jarigen N=151 38 60 2 100

16/17-jarigen N=989 25 74 1 100

Totaal N=1153 27 72 1 100

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 13-jarigen n=2 100 0 100

14/15-jarigen n=58 93 7 100

16/17-jarigen n=252 92 8 100

Totaal n=312 92 8 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen bij een caissière/verkoper van mijn eigen leeftijd, in % 13-jarigen N=12 0 100 0 100

14/15-jarigen N=151 27 71 2 100

16/17-jarigen N=989 24 75 1 100

Totaal N=1153 25 74 1 100

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 13-jarigen n=0 -

14/15-jarigen n=41 83 17 100

16/17-jarigen n=243 93 7 100

Totaal n=284 92 8 100

Ik heb geprobeerd alcoholhoudende dranken te kopen door mezelf te blijven, in 13-jarigen N=12 57 43 0 100

14/15-jarigen N=151 67 32 1 100

16/17-jarigen N=989 61 38 1 100

Totaal N=1153 61 38 1 100

Is het op deze manier ook gelukt om de dranken te kopen?, in % 13-jarigen n=7 100 0 0 100

14/15-jarigen n=101 89 11 0 100

16/17-jarigen n=602 94 6 0 100

Totaal n=710 93 6 1 100


Tabel 2.87

Wat zouden voor jou redenen zijn om geen alcoholhoudende dranken meer te kopen?, in %

Als alcoholhoudende dranken duurder worden Als mijn ouders geïnformeerd worden Als ik zelf ook strafbaar wordt gesteld en bijvoorbeeld een boete krijg Als er heel streng wordt gecontroleerd Anders Weet niet Totaal

Tabel 2.88

13-jarigen N=12

14/15-jarigen N=151

16/17-jarigen N=989

Totaal N=1153

0

16

22

21

0

1

1

1

22

10

3

4

7

8

5

5

50 22 100

44 25 100

48 20 100

48 21 100

Hoe oud word je vaak geschat?, in %

12 jaar of jonger 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar 18 jaar of ouder Weet niet Totaal

13-jarigen N=12 4 18 0 43 14 4 0 17 100

14/15-jarigen N=151 1 1 2 9 31 36 20 0 100

16/17-jarigen N=989 0 0 1 6 15 26 49 2 100

Totaal N=1153 0 1 1 7 17 27 45 2 100

Horeca Tabel 2.89

Is het wel eens voorgevallen dat een barkeeper vroeg naar je identiteitsbewijs en je deze niet bij je had, wat deed de barkeerper toen? (bestellen van zwak-alcoholhoudende dranken), in %

Ja, de barkeeper weigerde de alcoholhoudende dranken mee te geven Ja, de barkeeper gaf de alcoholhoudende dranken mee met een waarschuwing/opmerking Ja, de barkeeper gaf de alcoholhoudende dranken mee zonder verdere opmerkingen Ja, anders Nee Totaal

Bijlagen

13-jarigen n=0

14/15-jarigen n=90

16/17-jarigen n=ng

Totaal n=90

-

25

ng

25

-

4

ng

4

-

8

ng

8

-

2 61 100

ng ng ng

2 61 100

63

Tabel 2.90

Is het wel eens voorgevallen dat een barkeeper vroeg naar je identiteitsbewijs en je deze niet bij je had, wat deed de barkeeper toen? (bestellen van sterke drank), in %

Ja, de barkeeper weigerde de alcoholhoudende dranken mee te geven Ja, de barkeeper gaf de alcoholhoudende dranken mee met een waarschuwing/opmerking Ja, de barkeeper gaf de alcoholhoudende dranken mee zonder verdere opmerkingen Ja, anders Nee Totaal

13-jarigen n=0

14/15-jarigen n=36

16/17-jarigen n=291

Totaal n=327

-

23

19

19

-

6

2

2

-

4

3

3

-

7 61 100

2 74 100

3 72 100

Slijterijen Tabel 2.91

Is het wel eens voorgevallen dat een verkoper vroeg naar je identiteitsbewijs en je deze niet bij je had, wat deed de verkoper toen?, in %

Ja, de verkoper weigerde de alcoholhoudende dranken mee te geven Ja, de verkoper gaf de alcoholhoudende dranken mee met een waarschuwing/opmerking Ja, de verkoper gaf de alcoholhoudende dranken mee zonder verdere opmerkingen Ja, anders Nee Totaal

Tabel 2.92

14/15-jarigen n=4

16/17-jarigen n=75

Totaal n=79

-

58

27

28

-

0

6

6

-

0

6

5

-

0 42 100

2 59 100

3 58 100

Heb je wel eens met een groep geprobeerd alcohol te kopen, wat deed de verkoper toen?, in %

Ja, de verkoper vroeg iedereen van de groep naar een identiteitsbewijs Ja, de verkoper vroeg alleen mij naar een identiteitsbewijs Ja, anders Nee Weet niet Totaal

64

13-jarigen n=0

13-jarigen n=0

14/15-jarigen n=14

16/17-jarigen n=161

Totaal n=175

-

43

42

42

-

6

7

7

-

19 24 8 100

13 38 0 100

13 37 1 100


Levensmiddelenzaken Tabel 2.93

Is het wel eens voorgevallen dat een verkoper vroeg naar je identiteitsbewijs en je deze niet bij je had, wat deed de verkoper toen?, in %

Ja, de verkoper weigerde de alcoholhoudende dranken mee te geven Ja, de verkoper gaf de alcoholhoudende dranken mee met een waarschuwing/opmerking Ja, de verkoper gaf de alcoholhoudende dranken mee zonder verdere opmerkingen Ja, anders Nee Totaal

Tabel 2.94

14/15-jarigen n=14

16/17-jarigen n=ng

Totaal n=15

100

40

ng

43

0

0

ng

0

0

21

ng

20

0 0 100

0 39 100

ng ng ng

0 37 100

Heb je wel eens met een groep geprobeerd alcohol te kopen, wat deed de verkoper toen?, in %

Ja, de verkoper vroeg iedereen van de groep naar een identiteitsbewijs Ja, de verkoper vroeg alleen mij naar een identiteitsbewijs Ja, anders Nee Weet niet Totaal

Bijlagen

13-jarigen n=1

13-jarigen n=1

14/15-jarigen n=51

16/17-jarigen n=ng

Totaal n=52

0

18

ng

18

100

3

ng

5

0 0 0 100

25 52 2 100

ng ng ng 100

25 51 2 100

65

66


BIJLAGE 3 ALCOHOLVERSTREKKERS

Leeftijdsgrenzen Tabel 3.1 Hanteert u een toegangsleeftijdsgrens voor uw bezoekers?, in %* 1999 N=49 54

Ja

Nee

16 jaar 18 jaar 21 jaar anders

46

Café/discotheek 2003 2005 N=49 N=50 31 33 60 63 27 25 0 0 13 13 69 67

2001 N=103 31 52 22 4 22

70 14 4 12

69

Totaal 100 100 * Deze vraag is alleen gesteld aan cafés/discotheken. a significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05.

100

100

2007 N=53 26

74

2009 N=142 36 33 29 22 16 64

79 14 0 7

100

2011 N=133 35

a

a

44 35 11 11

65 100

100

Tabel 3.2 Welk deel van uw klanten is (naar schatting) jonger dan 18 jaar en jonger dan 16 jaar?, in % Café/discotheek

< 18 jaar < 10% 10-25% > 25% Weet niet Totaal < 16 jaar < 10% 10-25% > 25% Weet niet Totaal

a

Slijterij

1999 N=49

2001 N=103

2003 N=50

2005 N=50

2007 N=52

2009 N=97

2011 N=101

51 18 12 18 100

53 26 14 7 100

78 14 8 0 100

62 9 28 2 100

62 31 8 0 100

70 22 5 3 100

74 18 9 0 100

63 5 3 29 100

72 7 3 18 100

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

2009 N=113

2011 N=104

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

65 20 5 11 100

58 36 7 0 100

Levensmiddelenzaak 1999 N=54

2001 N=110

2003 N=98

2005 N=103

2001 N=105

2003 N=100

2005 N=101

2007 N=94

2009 N=108

2011 N=96

87 9 2 2 100

75 22 0 3 100

88 8 2 2 100

66 24 8 2 100

75 23 2 0 100

88 8 1 3 100

90 9 1 0 100

85 2 0 15 100

73 9 0 18 100

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

ng ng ng ng ng

a,b

2007 N=99

< 18 jaar < 10% 79 41 ng ng ng 10-25% 15 40 ng ng ng > 25% 0 15 ng ng ng Weet niet 6 4 ng ng ng Totaal 100 100 ng ng ng < 16 jaar < 10% 87 64 67 28 54 10-25% 8 29 21 41 39 > 25% 0 4 3 27 7 Weet niet 5 3 9 4 0 Totaal 100 100 100 100 100 a significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05. ng = niet gevraagd.

Bijlagen

1999 N=55

67

Controle Tabel 3.3 Op welke wijze controleert u op leeftijd?, in %* 1999 N=40 23

2001 N=90 6

2003 N=50 8

Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen

7 43

2 32

0 34

Aan de bar: tonen id-bewijs

30

31

Aan de kassa: vragen Aan de kassa: tonen id-bewijs

8 10

Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd Vaste klanten, kent leeftijden

Café/discotheek 2005 N=50 8

2007 N=53 6

2009 N=100 15

2011 N=101

2 4

23 6

1 4

2 a 1

56

82

62

65

11 21

6 18

0 6

4 15

0 23

8 15

4 52

10 40

0 78

13 2

1 9

57 3 a 31 4 a 5

5

3

10

10

8

11

5 nvt

3 nvt

0 nvt

0 nvt

0 nvt

0 2

2 1 0

nvt 5

nvt 4

nvt 8

nvt 4

nvt 4

nvt 8

0 0b

1999 N=54 6

2001 N=102 2

2003 N=100 3

2007 N=103 4

2009 N=111 14

2011 N=100

Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen id-bewijs Aan de kassa: vragen

0 0 0 47

4 0 0 37

0 0 0 11

5 0 2 5

11 0 7 3

2 0 2 4

Aan de kassa: tonen id-bewijs

52

79

89

90

75

93

Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd

4 30

12 28

4 67

3 42

15 5

4 9

Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle

0 6

1 0

3 0

5 2

0 0

3 0

nvt

nvt

nvt

nvt

nvt

0

nvt 6

nvt 8

nvt 3

nvt 6

nvt 1

nvt 5

Controle bij deur

Geen controle leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Ageviewer Anders

Controle bij deur

leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Ageviewer Anders

Slijterij 2005 N=101 1

4

a,b

a

b

b

2 4 0 0 a 5

a

88 4 a,b 2 3 a 0 0 2

0

a,b

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. a significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05. nvt = niet van toepassing.

68


Tabel 3.3 Op welke wijze controleert u op leeftijd?, in %* (vervolg) Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=99 N=103 N=100 0 1 0 0 0 19 0 0 0 0 0 4 8 1 7

1999 N=50 0 0 0 0 52

2001 N=104 0 2 0 0 37

Aan de kassa: tonen id-bewijs

30

70

85

100

Leeftijdsgrens aangeven in zaak Inschatten leeftijd

16 36

11 48

13 71

Vaste klanten, kent leeftijden Geen controle leeftijdscontrole d.m.v. polsbandjes Ageviewer Anders

2 4 nvt nvt 6

6 3 nvt nvt 8

0 1 nvt nvt 3

Controle bij deur Pas/lidmaatschapskaart Aan de bar: vragen Aan de bar: tonen id-bewijs Aan de kassa: vragen

2009 N=113 0 1 0 0 6

2011 N=104 0 0 0 0 a 2

76

98

5 72

11 2

8 9

2 0 nvt nvt 6

1 0 nvt nvt 1

0 0 0 nvt 4

97 12 a,b 1 1 0 0 0 a 0

a

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. a significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Personeel Tabel 3.4

Heeft u personeel dat alcohol aan klanten verkoopt/schenkt (verkopers, kassapersoneel, barkeepers)? Heeft het personeel instructies gekregen over hoe om te gaan met de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet en wordt er gecontroleerd of het personeel zich aan de instructies houdt?, in % 1999 N=49

Personeel dat alcohol schenkt/verkoopt: Nee Ja Totaal Wel instructie Geen instructie Totaal Controle Geen controle Totaal

Personeel dat alcohol schenkt/verkoopt: Nee Ja

2001 N=103

2003 N=50

Café/discotheek 2005 2007 N=50 N=53

2009 N=100

2011 N=101

17 83

22 78

20 80

16 84

23 77

21 79

24 76

100 89 11 100 77 23 100

100 88 12 100 83 17 100

100 93 7 100 78 22 100

100 100 0 100 84 16 100

100 95 5 100 87 13 100

100 100 0 100 95 5 100

100 97 3 100 87 13 100

1999 N=55

2001 N=105

2003 N=100

Slijterij 2005 N=101

2007 N=103

2009 N=111

2011 N=100

18 82

20 80

23 77

24 76

23 77

24 76

19 81

Totaal Wel instructie Geen instructie

100 91 9

100 98 2

100 100 0

100 100 0

100 100 0

100 100 0

100

Totaal Controle Geen controle

100 60 40

100 74 26

100 78 22

100 73 27

100 89 11

100 87 13

Totaal

100

100

100

100

100

100

Bijlagen

b

95 5 100

a

91 9 100

69

Tabel 3.4

Heeft u personeel dat alcohol aan klanten verkoopt/schenkt (verkopers, kassapersoneel, barkeepers)? Heeft het personeel instructies gekregen over hoe om te gaan met de leeftijdsgrenzen uit de Drank- en Horecawet en wordt er gecontroleerd of het personeel zich aan de instructies houdt?, in % (vervolg) 1999 N=54

Personeel dat alcohol schenkt/verkoopt: Nee Ja

Levensmiddelenzaak 2003 2005 2007 N=100 N=103 N=100

2001 N=110

2009 N=113

2011 N=104

6 94

6 94

7 93

3 97

4 96

4 96

4 97

Totaal Wel instructie Geen instructie

100 84 16

100 91 9

100 99 1

100 100 0

100 100 0

100 100 0

Totaal Controle Geen controle

100 60 40

100 73 27

100 91 9

100 92 8

100 98 2

100 99 1

100

100

100

100

100

Totaal 100 significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

100 a

100 0 100

a

100 0 100

a

Extern Tabel 3.5

Bent u in dit jaar door de politie, nVWA of een andere instelling gecontroleerd op de verkoop van alcohol aan jongeren?, in % a,b

a,b

Slijterij Café/discotheek 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 N=49 N=103 N=50 N=50 N=53 N=100 N=101 N=55 N=105 N=100 N=101 N=103 N=111 N=101 Ja 12 10 44 20 17 11 17 6 10 40 28 28 14 28 Nee 68 72 50 74 77 80 83 76 78 53 63 67 76 72 Weet niet 20 15 6 6 6 9 0 19 13 7 9 5 10 0 Totaal 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 a,b

Levensmiddelenzaak 1999 2001 2003 2005 2007 N=54 N=110 N=100 N=103 N=100 Ja 0 2 49 42 38 Nee 89 79 45 43 61 Weet niet 11 19 6 14 1 Totaal 100 100 100 100 100 a significant verschil tussen 1999 en 2011, p < .05. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Tabel 3.6

2009 N=113 42 46 12 100

2011 N=104 42 58 0 100

Heeft u het afgelopen jaar op enigerlei wijze iets over de leeftijdsgrenzencontroles van de nVWA/de Keuringsdienst van Waren gemerkt, gehoord, gelezen of gezien?, in %*

Zelf gecontroleerd Intercollegiaal

2003 N=100 24 15

2005 N=101 10 5

Horeca** 2007 N=103 3 9

2009 N=203 6

2011 N=202 4

9

3

a

a,b

2003 N=100 24

2005 N=101 7

31

28

Slijterij 2007 N=102 11 28

2009 N=111 5

2011 N=100

19

9

a a

Alcoholsector

13

7

2

8

11

17

12

10

Eigen sector

22

20

12

17

3 15

11 5

14

19

21

38

0

0

3

a

18

8

5

0

1

3

0

Media

33

34

48

34

53

38

61

48

Anders

2

4

3

6

0

a,b

2

7

0

4

36 0

31

40

39

41

55

a,b

13

20

21

23

Overheid

Geen

70

a,b

2 27

35

b a a

a,b


Tabel 3.6

Heeft u het afgelopen jaar op enigerlei wijze iets over de leeftijdsgrenzencontroles van de nVWA/de Keuringsdienst van Waren gemerkt, gehoord, gelezen of gezien?, in %* (vervolg)

Zelf gecontroleerd

Levensmiddelenzaak 2005 2007 2009 N=103 N=100 N=113 13 17 17

2003 N=100 41

Intercollegiaal

34

17

18

37

Alcoholsector

11

6

9

8

Eigen sector

20

27

28

3

5

1

Overheid

4

3

1

4

5

10

14

2

2

8

1

1

4

b

30

37

49

32

7

6

1

5

21

49

42

49

70

30

48

50

3

3

5

3

23

a,b

17

41

27

14

a

a,b

34

Anders

11

21

2003 N=100 17

0 32

Media Geen

Sportkantine/ Soc. cult. werk 2005 2007 2009 2011 N=100 N=99 N=104 N=100 a 6 1 2 1 a 10 1 3 3 1

2011 N=104

29 0

a,b

13

36 28 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. **Horeca bestaat uit café/discotheek en snackbar/cafetaria. a significant verschil 2003 en 2011, p < 0,05. b significant verschil 2007 en 2011, p < 0,05.

4 1

a,b a

6 1

a,b a,b

Vragen die alleen zijn gesteld in 2009 en 2011 Tabel 3.7

Heeft u binnen uw bedrijf een aanduiding van de leeftijdsgrenzen voor zwakalcoholhoudende en/of sterke drank?, in % Café/discotheek

Ja Nee Weet niet/ Geen antwoord Totaal b

b

Slijterij

Levensmiddelenzaak 2009 2011 N=114 N=106 100 95 0 5

2009 N= 145 85 11

2011 N=133 90 10

2009 N= 115 97 2

2011 N=112 97 3

3

0

1

0

0

0

100

100

100

100

100

100

significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Tabel 3.8 Hanteert u een toegangsleeftijdsgrens voor uw bezoekers?, in % Slijterij

Ja 16 jaar 18 jaar 21 jaar anders Nee Totaal

2009 N=115 44 82 6 0 12 56 100

2011 N=112 42 81 15 2 2 58 100

Tabel 3.9 Op welke wijze controleert u op leeftijd?, in % Café/discotheek Slijterij Levensmiddelenzaak 2009 2011 2009 2011 2009 2011 n=51 n=46 n=51 n=47 n= ng n= ng Leeftijdsaanduiding binnen ng ng 18 20 24 17 Vragen naar leeftijd ng ng 29 13 12 2 Vragen naar identiteitsbewijs ng ng 67 70 69 79 Pasjes/lidmaatschapskaart ng ng 4 7 0 4 Schatten ng ng 12 7 16 11 Polsbandjes ng ng 0 0 0 0 b b ng ng Anders 16 22 0 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Bijlagen

71

Tabel 3.10 Verkoopt/schenkt u alleen zwak-alcoholhoudende dranken of ook sterke drank (15% alcohol of meer)?, in %

Zwak-alcoholhoudend Zwak-alcoholhoudend en sterke drank Totaal

Café/discotheek 2009 2011 N=143 N=133 0 0

Slijterij 2009 2011 N=115 N=112 4 6

Levensmiddelenzaak 2009 2011 N=nvt N=nvt nvt nvt

100

100

96

94

nvt

nvt

100

100

100

100

nvt

nvt

Tabel 3.11 Wat doet u in het geval van wederverstrekking?, in % Café/discotheek 2009 2011 N=100 N=101 b 5 17

Niets Persoon <16 aanspreken Wederverstrekker aanspreken Alchoholhoudende drank <16 terugnemen Wederverstrekker vragen

13

26

b

54

17

b

41

32

Slijterij 2009 2011 N=111 N=100 21 22 b

15

33

21

b

42

26 40

27

37

45

51

2 9 1 1 1 21 3 1 1

0 5 1 1 1 b 0 8 2 0

6

1 1 1 Wederverstrekker weigeren 4 11 10 Toegang weigeren 0 0 0 Ouders bellen 0 0 0 Politie bellen 0 0 0 b Anders 17 25 0 Weet niet 2 2 4 Geen antwoord 0 0 1 b Niet van toepassing 4 5 0 * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Tabel 3.12

Mondeling, individueel Schriftelijk

Café/discotheek 2009 2011 n=79 n=75 38 40 53 45 23 13

Anders

17

0 11 0 0 0 b 0 5 0 b 0 tot 100%.

Niet van toepassing

0

b

Slijterij 2009 2011 n=83 n=77 40 35 57 44 b 42 18

0 0

33

0 2 Geen antwoord 1 0 b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

72

18

b

Op welke manier heeft het personeel instructies gekregen?, in %

Mondeling, tegelijk

Weet niet

Levensmiddelenzaak 2009 2011 N=113 N=104 5 10

b

Levensmiddelenzaak 2009 2011 n=109 n=98 b 39 12 48 39 b 61 31 b

55

0

0

0 0

0

4

0 0

3 0

0 0

4 2

b b


Tabel 3.13

Welke maatregelen ten aanzien van de verkoop van alcoholhoudende dranken zijn in het afgelopen jaar in uw bedrijf toegepast?, in %

Aparte kassa’s Piepsysteem Videocamera’s Controle op afstand Rekenhulp Scanner Anders Kleding Ageviewer Toegang leeftijdsgrens Extra controle Extra instructie personeel Roepen leidinggevende Publiek over regels informeren Stickers Andere indeling Geen

Café/discotheek 2009 2011 N=79 N=101 0 1 0 0 1 2 4 1 0 0 0 0 b 33 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 3 0 3 0 0 0 0 0 b 46 96

Slijterij 2009 2011 N=83 N=100 0 0 0 0 6 5 1 0 0 3 0 4 b 45 0 0 0 0 1 0 0 0 2 0 2 0 0 11 0 0 2 0 1 b 33 83

Levensmiddelenzaak 2009 2011 N=109 N=104 1 1 7 14 3 7 5 5 0 8 0 2 b 70 0 1 0 0 0 0 0 0 9 0 7 1 0 9 0 0 6 0 0 b 9 59

* Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%. b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05. Tabel 3.14

Zou de controle van de leeftijdsgrens volgens u makkelijker worden als er maar één leeftijdsgrens is?, in % Café/discotheek b 2009 2011 N=100 N=101 48 41

Ja

Slijterij 2009 2011 N=108 N=96 53 40

Levensmiddelenzaak 2009 2011 N=nvt N=nvt nvt nvt

Nee

50

37

45

54

nvt

nvt

Weet niet

2

21

1

6

nvt

nvt

100

100

nvt

nvt

Totaal 100 100 b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Tabel 3.15

Op welke leeftijd zou deze grens volgens u moeten liggen?, in % b

16 jaar

Café/discotheek 2009 2011 n=48 n=41 27 20

Slijterij

b

Levensmiddelenzaak

2009 n=57 12

2011 n=38 0

2009 n=nvt nvt

2011 n=nvt nvt nvt

18 jaar

58

76

74

76

nvt

21 jaar

0

5

0

18

nvt

nvt

25 jaar

0

0

0

5

nvt

nvt

Anders

15

0

12

0

nvt

nvt

Weet niet

0

0

2

0

nvt

nvt

100

100

nvt

nvt

Totaal 100 100 b significant verschil tussen 2009 en 2011, p < .05.

Vragen die alleen zijn gesteld in 2011 Tabel 3.16

Ja Nee Totaal

Bijlagen

Informeert u het publiek over de leeftijdsgrenzen?, in % Café/discotheek 2011 N=101 77 23 100

Slijterij 2011 N=100 100 0 100

Levensmiddelenzaak 2011 N=104 97 3 100

73

Tabel 3.17

Op welke manier?, in %

Materiaal binnen bedrijf Materiaal buiten bedrijf Mondeling Anders

Café/discotheek 2011 n=78 73 15 3 0

Slijterij 2011 n=100 97 19 1 0

Levensmiddelenzaak 2011 n=101 97 16 1 0


Tabel 3.18

Wanneer wordt gecontroleerd op de toegangsleeftijd?, in % Café/discotheek 2011 n=37

Slijterij 2011 n=43

Levensmiddelenzaak 2011 n=nvt

46 5 0 24 11 0 100

86 7 2 0 5 0 100

nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt

Tijdens alle/de openingsuren Tijdens meer dan de helft openingsuren Tijdens minder dan de helft openingsuren Alleen in het weekend, vrij/za Bijna nooit Anders Totaal

Tabel 3.19

Wat doet u als een groep jongeren alcohol probeert te kopen?, in %

Niets Hele groep wordt gecontroleerd Alleen koper wordt gecontroleerd Indien in groep pers <18 wordt er niets verkocht Groep mag niet naar binnen N.v.t. geen ervaring mee Totaal

Tabel 3.20

Café/discotheek 2011 n=ng ng ng ng ng ng ng

Slijterij 2011 n=100 5 72 18 0 3 2

Levensmiddelenzaak 2011 n=104 1 88 9 2 0 0

ng

100

100

Hoeveel personeelsleden heeft u die alcohol aan klanten verkopen/schenken (verkopers, kassapersoneel, barkeepers)?, in % Café/discotheek 2011 N=101

Slijterij 2011 N=100

Levensmiddelenzaak 2011 N=104

Geen personeelsleden 1- 10 personeelsleden 11- 20 personeelsleden 21- 30 personeelsleden > 30 personeelsleden

24 57 9 7 3

19 75 2 1 3

6 16 24 14 40

Totaal

100

100

100

Tabel 3.21

Ja Nee Totaal

74

Heeft u personeel dat jonger is dan 18 jaar en alcohol aan klanten verkoopt/schenkt (verkopers, kassapersoneel, barkeepers)?, in % Café/discotheek 2011 n=77 12 88 100

Slijterij 2011 n=81 10 90 100

Levensmiddelenzaak 2011 n=98 77 23 100


Tabel 3.22

Ja Nee Totaal

Tabel 3.23

Wordt er gecontroleerd of het personeel zich aan de instructies houdt? Café/discotheek 2011 n=75 87 13 100

Slijterij 2011 n=77 91 9 100

Levensmiddelenzaak 2011 n=98 100 0 100

Zo ja, op welke wijze gebeurt dat?, in %

Café/discotheek Slijterij Levensmiddelenzaak 2011 2011 2011 n=65 n=70 n=98 80 84 95 Ik controleer zelf 38 29 6 Interne controle 9 11 0 Externe controle 21 3 0 Controle mysteryshoppers 6 1 2 Via camerasysteem 8 0 0 Onderling * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

Tabel 3.24

Wat doet u als uw personeel zich niet aan de instructies houdt?, in %

Café/discotheek Slijterij Levensmiddelenzaak 2011 2011 2011 n=65 n=70 n=98 99 96 88 Waarschuwen 0 0 0 Boete 12 4 8 Ontslag 0 0 3 Schorsing 0 1 2 Andere functie 0 0 0 Anders * Meer dan één antwoord mogelijk, percentages sommeren daarom niet tot 100%.

Bijlagen

75

76


Monitor alcoholverstrekking jongeren 2011

Recommend Documents