Psychosociale gezondheid
Genotmiddelen
Voeding, bewegen en gewicht
Seksueel gedrag
Samenvatting en aanbevelingen
Monitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik
Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland voor de derde keer een Jongerenmonitor onder jongeren van 12 - 24 jaar uitgevoerd. Eerst is een grote groep jongeren uitgenodigd om via internet de vragenlijst in te vullen. Daarna is een steekproef van de non-respondenten aangeschreven met een schriftelijke vragenlijst. In totaal hebben ruim 3600 jongeren de vragenlijst ingevuld. De resultaten geven inzicht in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio IJsselland en zullen gebruikt worden om het regionaal en lokaal gezondheids- en jeugdbeleid te onderbouwen. In deze factsheet zijn de resultaten over alcoholgebruik opgenomen.
Factsheet alcoholgebruik 2011 Regio IJsselland/Hardenberg
Alcoholgebruik Jongeren beginnen vaak op jonge leeftijd met het drin-
Startleeftijd alcholgebruik (%)
ken van alcohol. Het landelijke advies is momenteel om onder de 16 jaar geen alcohol te drinken. Vanuit gezond-
1
10 jaar en jonger
2
heidsoogpunt is het aan te bevelen om het drinken van alcohol nog langer uit te stellen. De korte termijn effec-
2
11 jaar
1
ten van alcohol drinken zijn onder andere het krijgen van black-outs, alcoholvergiftiging, ongelukken en meer kans
8
12 jaar
4
op onveilige seks. Op de langere termijn kan overmatig alcoholgebruik leiden tot leer- en geheugenproblemen
16
13 jaar
9
of blijvende schade aan de hersenen. Bovendien vergroot alcoholgebruik op jonge leeftijd de kans op alcoholversla-
24
14 jaar
23
ving op latere leeftijd.
27
15 jaar
32
Alcohol drinken Vierenzestig procent van de jongeren in de regio IJsselland
17
16 jaar
23
drinkt wel eens alcohol. Er is geen verschil tussen jongens en meisjes. Van de 12 t/m 15 jarigen drinkt 17% alcohol.
4
17 jaar
4
Vanaf 16 jaar drinkt ongeveer 88% alcohol.
2
18 jaar en ouder
1
Als er ‘jongeren’ staat in de volgende paragrafen, wordt bedoeld ‘jongeren die al eens alcohol hebben
0
5
10
15
20
25
gedronken’. De cijfers gaan over de groep die wel
30
2007
35 2011
eens alcohol drinkt.
Starten met drinken
46% van de jongeren is thuis begonnen met drinken.
Het grootste deel van de jongeren (54%) dronk voor het
Bijna een vijfde begon in een uitgaansgelegenheid, 18%
eerst een glas alcohol op een leeftijd van 14 of 15 jaar, 9%
bij vrienden thuis en 6% in een keet. Meisjes (20%) zijn
was 13 jaar en 7% was jonger dan 13 jaar. Dertig procent
vaker dan jongens (13%) begonnen met drinken in een
begon met 16 jaar of ouder. Er is geen verschil in de start-
uitgaansgelegenheid.
leeftijd tussen jongens en meisjes. De gemiddelde startleeftijd is 14,7 jaar. In de leeftijdsgroep 12 t/m 15 jaar is de
Waar begonnen met alcohol drinken (%)
gemiddelde startleeftijd 13,4 jaar en bij de oudere jongeren 14,9 jaar.
12%
18%
46%
6% 18%
thuis
bij vrienden thuis
in de keet
uitgaansgelegenheid
anders
Wat wordt er gedronken?
Er is ook gevraagd of jongeren in de afgelopen 4 weken
Bier is onder jongeren de meest populaire drank, ruim
dronken of aangeschoten zijn geweest. Bijna één derde
70% van de jongeren die wel eens alcohol drinkt, drinkt
van de jongeren blijkt één keer of vaker dronken of aan-
bier. Ook de mixdrankjes (zelfgemaakt of gekocht) worden
geschoten te zijn geweest. Jongens (34%) zijn vaker dan
door veel jongeren (50%) gedronken. Jongens drinken va-
meisjes (22%) aangeschoten geweest, jongeren van 16 jaar
ker bier en sterke drank dan meisjes. Meisjes drinken vaker
en ouder vaker dan 12 t/m 15 jarigen (28 vs. 8%).
wijn, likeur en mixdrankjes dan jongens.
Hoeveel wordt er gedronken?
Percentage jongeren dat in de afgelopen 4 weken
Bijna 90% van de jongeren heeft in de afgelopen 4 weken
dronken is geweest en vaak en veel drinkt1 (%)
alcohol gedronken. Bijna de helft dronk 1 tot 4 keer in de afgelopen weken, een vijfde dronk 5-8 keer en ook een
34
jongens
27
vijfde dronk meer dan 8 keer in de afgelopen 4 weken. Jongens hebben vaker in de afgelopen 4 weken gedronken
22
meisjes
6
dan meisjes. 12 t/m 15 jarigen dronken minder vaak dan 16-23 jarigen.
8
12 t/m 15 jaar
3
Iets meer dan de helft van de jongeren heeft in de afgelopen 2 weken 5 glazen alcohol of meer bij één gelegenheid
29
16 t/m 19 jaar
17
gedronken. Dit zogenaamde bingedrinken doen jongens (67%) vaker dan meisjes (37%). Jongeren van 12 t/m 15 jaar
28
20 t/m 23 jaar
17
(27%) drinken minder vaak 5 glazen bij één gelegenheid 0
dan jongeren van 16 jaar en ouder (58%). Er is voor de jongeren van 16 jaar en ouder een toename te zien ten
dronken geweest in afgelopen 4 weken
5
10
15
20
25
30
35
40
vaak en veel drinken
opzichte van 2003: toen dronk 53% van deze jongeren zoveel. Als wordt gekeken naar de afgelopen vier weken,
Waar wordt gedronken?
dan blijkt dat 63% van de jongeren minimaal 1 keer meer
Het meest drinken jongeren in een bar/café, thuis, bij
dan 5 glazen bij één gelegenheid heeft gedronken, 74%
vrienden thuis of in een discotheek. Een klein percentage
van de jongens en 51% van de meisjes.
(4%) geeft aan op straat te drinken en 13% drinkt in een keet.
In het regionale alcoholmatigingsprogramma jeugd ‘Min-
In 2003 dronken vooral 16 t/m 19 jarigen in een keet
der Drank, Meer Scoren’ wordt voor het regelmatig drin-
(28%), in 2011 drinken vooral 12 t/m 15 jarigen in een keet
ken van grote hoeveelheden, de volgende definitie gehan-
(20%).
teerd: “meer dan 16 keer 5 of meer glazen drinken in de
De 12 t/m 15 jarigen drinken meestal thuis (48%) of bij
afgelopen 4 weken”. Drie procent van de jongeren geeft
vrienden thuis (42%). In deze leeftijdsgroep drinkt 28% in
aan regelmatig grote hoeveelheden te drinken. Dit zijn
een discotheek, 20% in een keet en 19% in een bar/café.
vooral jongens van 16 jaar en ouder (6%).
Indrinken In de vorige jongerenmonitor van de GGD (2007) was de
Zestig procent van de jongeren drinkt (soms) vooraf al-
maat voor vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer
vast alcohol wanneer zij van plan zijn om uit te gaan (het
glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken. In het
zogenaamde indrinken). Negenentwintig procent drinkt
huidige onderzoek drinkt 17% van de jongeren vaak en
meestal of vaak alcohol voor het uitgaan, 31% soms. Jon-
veel, 3% van de 12 t/m 15 jarigen en 17% van de 16 t/m
gens (64%) en jongeren ouder dan 16 jaar (62%) doen het
23 jarigen. Vooral jongens van 16 jaar en ouder drinken
meest aan indrinken.
volgens deze definitie vaak en veel (27%). 1. meer dan 4 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen 4 weken
Alcoholgebruik De meeste jongeren die indrinken, doen dat thuis of bij
Alcoholgebruik en opleidingsniveau
vrienden thuis (83%). Tien procent drinkt in een keet in.
In de leeftijdsgroep 12 t/m 15 jarigen drinken op het VWO
Jongens drinken vaker ‘in’ in een keet dan meisjes.
en in de brugklas minder jongeren wel eens alcohol dan bij de andere schooltypen. Bij de oudere leeftijdsgroepen zijn
Alcohol kopen
de verschillen tussen opleidingsniveaus minder groot.
Bijna een kwart (23%) van de 12 t/m 15 jarigen koopt zelf wel eens alcohol. Vier procent koopt regelmatig tot vaak zelf alcohol. Alcohol wordt door jongeren, ook de 12 t/m 15 jarigen het meest gekocht bij een supermarkt of discotheek. Veel jongeren van 16 jaar en ouder kopen alcohol in een café of discotheek.
Mening ouders Volgens de jongeren staat de meerderheid van de ouders (80%) niet afwijzend tegenover alcoholgebruik. Tien procent van de ouders raadt alcohol drinken af en 6% vindt dat hun kind minder moet drinken. Bij 12 t/m 15 jarigen raden meer ouders (30%) drinken af
Percentage jongeren dat wel eens alcohol heeft gedronken naar leeftijd en opleidingsniveau
12 t/m 15 jr
(%) 16 t/m 19 jr
Brugklas
13
VMBO-t
28
63
VMBO overig
28
89
HAVO
23
87
VWO
14
81
20 t/m 23 jr
MBO
90
86
HBO/universiteit
89
93
Niet schoolgaand
87
dan bij jongeren van 16 jaar en ouder (8%). Eén derde van de ouders van 12 t/m 15 jarigen (33%) vindt alcohol drin-
Trend: Bij de VMBO-t leerlingen is een daling in alchol-
ken goed of zegt er niets van en 8% verbiedt het.
holgebruik te zien bij zowel 12 t/m 15 jarigen als bij 16 t/m 19 jarigen. Verder is er een duidelijke afname in het
Combinatie alcohol en drugs
alcohol gebruik bij 12 t/m 15 jarigen.
Zeven procent van de jongeren die alcohol drinkt, gebruikt wel eens op één dag of avond alcohol en drugs. Meestal
Op het MBO en op het HBO/universiteit komen vaak
gaat het om een combinatie van alcohol met wiet/hasj
en veel drinken2 en dronkenschap meer voor dan op de
(7%).
meeste andere schooltypen.
Jongens (10%) hebben vaker een combinatie gebruikt dan meisjes (4%).
Alcoholgebruik en ander risicogedrag
Onder 12 t/m 15 jarigen geeft 3% aan wel eens een com-
Jongeren die alcohol drinken hebben vaker een ingrijpen-
binatie gebruikt te hebben, bij de 16 t/m 23 jarigen is dat
de gebeurtenis meegemaakt dan jongeren die geen alco-
9%.
hol drinken. Verder zijn alcoholdrinkende jongeren minder vaak lid van een sportclub, sporten ze minder en gebruiken
Alcoholgebruik en achtergrondkenmerken
vaker wiet dan jongeren die geen alcohol drinken.
Er is geen verband tussen alcoholgebruik en woonsituatie. Jongeren die alcohol drinken hebben meer geld te beste-
Alcoholgebruik en gezondheid
den dan jongeren die niet drinken.
Jongeren die alcohol drinken geven vaker aan dat zij hun
Van schoolgaande jongeren hebben jongeren die alcohol
gezondheid matig vinden dan jongeren die geen alcohol
drinken vaker gespijbeld dan jongeren die geen alcohol
drinken. Jongeren met een slechte gezondheid drinken
drinken.
juist minder vaak alcohol. Alcoholdrinkende jongeren hebben vaker een minder goede psychische gezondheid dan niet drinkers.
2. Vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken.
Trend Het percentage jongeren (64%) dat wel eens alcohol drinkt
Trend in percentage jongeren dat dronken of aangeschoten is
is niet veranderd sinds 2007. In 2003 was er een toename te
geweest in de laatste vier weken (%)
zien ten opzichte van 1998, daarna weer een daling naar in 2007.
38 37
jongens 34
Er is een duidelijke afname in het percentage jongeren dat wel eens drinkt bij de 12 t/m 15 jarigen. In 1998 was dat
26 27
meisjes
33%, in 2003 47%, in 2007 28% en in 2011 17%3. Deze af-
22
name is terug te zien op alle schoolniveaus. 17 15
12 t/m 15 jaar 8
Trend in percentage jongeren dat wel eens alcohol drinkt (%)
27
16 t/m 19 jaar
35
66
jongens
29
75 66 65
39
20 t/m 23 jaar
35
26 28
64
meisjes
72
0
65 63
15
20
25
30
35
40
2007
45
2011
De tolerantie van ouders ten aanzien van het alcohol ge-
47 28
bruik is bij jongeren van 12 t/m 15 jaar afgenomen. In 2003
17
vond 74% van deze ouders alcohol drinken goed of zeiden
86 89 86 87
16 t/m 19 jaar
er niets van, in 2007 57% en in 2011 is dat 33%. Bij de 16 t/m 19 jarigen is dit percentage na een daling nu gelijk
89 90 85 89
20 t/m 23 jaar
0
10
2004
33
12 t/m 15 jaar
5
gebleven (79%). De plaats waar jongeren zijn gestart met alcohol drinken is verschoven van thuis naar andere plaatsen, zoals bij vrien-
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1998
2003
2007
den.
2011
Trend in mening van ouders van 12 t/m 15 jarigen ten aanzien
In 2011 beginnen jongeren op oudere leeftijd met drinken
van alcoholgebruik: percentage ouders dat alcohol drinken
dan in 2007. In 2007 was de gemiddelde startleeftijd 14,4,
goedvindt of ouders die er niets van zeggen (%)
in 2011 is dit 14,7. In de groep 12 t/m 15 jarigen was de gemiddelde startleeftijd in 2007 13,0 en in 2011 13,4.
33
12 t/m 15 jaar
57 74 68
De mate waarin de drinkende jongeren alcohol drinken is niet veranderd. Wel is er een afname te zien in het per-
79 78 84 85
16 t/m 19 jaar
centage jongeren dat de afgelopen vier weken dronken of aangeschoten is geweest.
87 91 91 92
20 t/m 23 jaar
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2011
3. Hierbij moet wel aangegeven worden dat de vraagstelling vanaf 2007 iets anders is dan in voorgaande jaren.
2007
2003
1998
Landelijk Landelijk is hetzelfde beeld te zien als in de regio IJsselland.
derland zien een daling in het alcohol gebruik bij de jon-
Er zijn minder jongeren onder de 16 die alcohol drinken
geren tot 16 jaar en een lagere tolerantie bij de ouders.
en de tolerantie bij ouders voor alcohol drinken is afgeno-
Onderstaande tabel geeft een beeld van de landelijke
men. Wel is het aantal ziekenhuisopnames waarbij een aan
trends4.
alcohol gerelateerde aandoening een rol speelt de laatste jaren toegenomen. Vooral comazuipen komt vaker voor.
Het algemene beeld van de afgelopen 5 tot 7 jaar is dat Ne-
Ook de andere GGD’en in de provincies Overijssel en Gel-
derlandse jongeren minder zijn gaan drinken. Dit blijkt uit alle onafhankelijke vergelijkende onderzoeken.
Cijfers over alcoholgebruik van 12 t/m 18 jaar (%) ooit alcohol gedronken 12 t/m 15 jaar
83,5
65,7
alcohol in de laatste maand
53
35
ooit dronken/aangeschoten
47
zwaar drinken (12 t/m 23 jaar)
13,2
18,5
leeftijd 1e volledige glas
onder 16 jaar drinken
43
12,7
12,4
30
15
2000
2001
2002
2003
Onderzoeken in 2010 gepubliceerd over alcoholconsumptie van jongeren 4. STIVA: 20120215 Alcohol en jongeren
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Hardenberg In het overzicht zijn de belangrijkste gegevens over alcoholgebruik in Hardenberg en van de regio IJsselland weergegeven. Hardenberg 2007
Hardenberg 2011
Regio IJsselland 2011
%
%
%
Jongens
70
66
65
Meisjes
63
66
63
12 t/m 15 jaar
26
31
17
16 t/m 23 jaar
90
86
88
Totaal
66
66
64
14,3
14,7
14,7
Alcohol gedronken
96
85
89
Dronken/aangeschoten
36
31
28
54
53
63
12 t/m 15 jaar
19
35
34
16 t/m 23 jaar
62
61
62
Totaal
56
57
59
Raadt drinken af
12
35
30
Vindt drinken goed/ zegt niets van
77
35
33
Verbiedt alcohol drinken
0
10
8
Wel eens alcohol drinken
Drinkende jongeren Gemiddelde startleeftijd (in jaren) Hoeveel drinken afgelopen vier weken:
Drinken in de afgelopen vier weken: Binge drinken* Indrinken (soms/meestal/altijd)
Mening ouders (drinkende 12 t/m 15 jarigen)
* meer dan 3 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen twee weken
Trends
Trend: Wel eens alcohol gedronken (%)
In 2007 was er een duidelijke afname in het alcoholgebruik van jongeren in Hardenberg ten opzichte van 2003. Deze
80
jongens
70 66
trend heeft zich voor meisjes niet door kunnen zetten. Voor jongens is er na 2007 een lichte afname in het wel eens al-
77
meisjes
63 66
cohol drinken. Het percentage jongeren dat alcohol drinkt, is in de laatste vier jaar ongeveer gelijk gebleven. Ten opzichte van de regio is het percentage 12 t/m 15 jarigen dat
53
12 t/m 15 jaar
26 31
drinkt hoog (17% vs 31%). Het lijkt erop dat jongeren meer buiten het zicht van hun ouders alcohol drinken: • Er is de laatste jaren een duidelijke kentering in de mening van de ouders over het alcoholgebruik van 12 t/m
93 90 86
16 t/m 23 jaar
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2003
2007
2011
15 jarigen gekomen. Duidelijk minder ouders vinden het drinken goed, meer ouders raden het drinken af en meer ouders weten niet dat hun kind alcohol drinkt. Deze trend is ook in de regio IJsselland te zien.
• Het percentage jongeren dat de afgelopen vier weken dronken of aangeschoten is geweest, is afgenomen van
• Jongeren beginnen vaker in een uitgaansgelegenheid
36% naar 31%. Deze afname komt vooral voor rekening
en minder vaak thuis met drinken dan in 2007. In 2007
van de meisjes, namelijk 37% in 2007 en 25% in 2011. Jon-
begon de helft van de jongeren thuis met drinken, in
geren van 12 t/m 15 jaar geven vaker aan dan in 2007 dat
2011 is dit 42%
zij dronken of aangeschoten zijn geweest. In 2007 10%
• De gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen met alcohol drinken is in de laatste jaren toegenomen van 14,3 jaar in 2007 naar 14,7 jaar in 2011.
en in 2011 is dit 20% van de alcohol drinkende jongeren.
In deze factsheet is rekening gehouden met verschillen in
De gemeentelijke cijfers worden per thema toegevoegd
gemeentegrootte, leeftijd, geslacht en responspercentage
aan de factsheets. De factsheets worden op de website
per gemeente.
van de GGD geplaatst.
Factsheets die verschijnen zijn: • Alcoholgebruik • Psychosociale gezondheid • Genotmiddelen • Voeding, bewegen en gewicht • Seksueel gedrag • Samenvatting en aanbevelingen
GGD IJsselland Kennis- en Expertise Centrum Postbus 1453 8001 BL Zwolle T. 038 428 16 24 E.
[email protected]
Colofon
I. www.ggdijsselland.nl
