Psychosociale gezondheid
Genotmiddelen
tot 24 jaar
Alcoholgebruik
Seksueel gedrag
Samenvatting en aanbevelingen
Monitor jongeren 12
Voeding, bewegen en gewicht
Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland voor de derde keer een Jongerenmonitor onder jongeren van 12-24 jaar uitgevoerd. Eerst is een grote groep jongeren uitgenodigd om via internet de vragenlijst in te vullen. Daarna is een steekproef van de non-respondenten aangeschreven met een schriftelijke vragenlijst. In totaal hebben ruim 3600 jongeren de vragenlijst ingevuld. De resultaten geven inzicht in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio IJsselland en zullen gebruikt worden om het regionaal en lokaal gezondheids- en jeugdbeleid te onderbouwen. In deze factsheet zijn de resultaten over alcoholgebruik opgenomen.
Factsheet alcoholgebruik 2011 Regio IJsselland/Ommen
Alcoholgebruik Jongeren beginnen vaak op jonge leeftijd met het drin-
Startleeftijd alcholgebruik (%)
ken van alcohol. Het landelijke advies is momenteel om onder de 16 jaar geen alcohol te drinken. Vanuit gezondheidsoogpunt is het aan te bevelen om het drinken van alcohol nog langer uit te stellen. De korte termijn effec ten van alcohol drinken zijn onder andere het krijgen van black-outs, alcoholvergiftiging, ongelukken en meer kans op onveilige seks. Op de langere termijn kan overmatig alcoholgebruik leiden tot leer- en geheugenproblemen of blijvende schade aan de hersenen. Bovendien vergroot alcoholgebruik op jonge leeftijd de kans op alcoholverslaving op latere leeftijd.
Alcohol drinken
1
10 jaar en jonger
2 2
11 jaar
1 8
12 jaar
4 16
13 jaar
9 24
14 jaar
23 27
15 jaar
3
Vierenzestig procent van de jongeren in de regio IJsselland drinkt wel eens alcohol. Er is geen verschil tussen jongens en
17
16 jaar
23
meisjes. Van de 12 t/m 15 jarigen drinkt 17% alcohol. Vanaf 16 jaar drinkt ongeveer 88% alcohol. Als er ‘jongeren’ staat in de volgende paragrafen,
4
17 jaar
4 2
18 jaar en ouder
1
wordt bedoeld ‘jongeren die al eens alcohol hebben 0
gedronken’. De cijfers gaan over de groep die wel eens
5
1 0
1 5
2 0
2 5
3 0
3 5
2007 2011
alcohol drinkt.
Starten met drinken Het grootste deel van de jongeren (54%) dronk voor het
46% van de jongeren is thuis begonnen met drinken. Bijna
eerst een glas alcohol op een leeftijd van 14 of 15 jaar, 9%
een vijfde begon in een uitgaansgelegenheid, 18% bij
was 13 jaar en 7% was jonger dan 13 jaar. Dertig procent
vrienden thuis en 6% in een keet. Meisjes (20%) zijn vaker
begon met 16 jaar of ouder. Er is geen verschil in de start-
dan
leeftijd tussen jongens en meisjes. De gemiddelde start-
uitgaansgelegenheid.
jongens
(13%)
begonnen
met
drinken
in
leeftijd is 14,7 jaar. In de leeftijdsgroep 12 t/m 15 jaar is de gemiddelde startleeftijd 13,4 jaar en bij de oudere jongeren
Waar begonnen met alcohol drinken (%)
14,9 jaar. 12%
18%
46%
6% 18%
thuis
bij vrienden thuis
in de keet
uitgaansgelegenheid anders
een
Wat wordt er gedronken?
Er is ook gevraagd of jongeren in de afgelopen 4 weken
Bier is onder jongeren de meest populaire drank, ruim 70%
dronken of aangeschoten zijn geweest. Bijna één derde van
van de jongeren die wel eens alcohol drinkt, drinkt bier.
de jongeren blijkt één keer of vaker dronken of aan-
Ook de mixdrankjes (zelfgemaakt of gekocht) worden door
geschoten te zijn geweest. Jongens (34%) zijn vaker dan
veel jongeren (50%) gedronken. Jongens drinken vaker
meisjes (22%) aangeschoten geweest, jongeren van 16 jaar
bier en sterke drank dan meisjes. Meisjes drinken vaker
en ouder vaker dan 12 t/m 15 jarigen (28 vs. 8%).
wijn, likeur en mixdrankjes dan jongens.
Hoeveel wordt er gedronken? Bijna 90% van de jongeren heeft in de afgelopen 4 weken alcohol gedronken. Bijna de helft dronk 1 tot 4 keer in de afgelopen weken, een vijfde dronk 5-8 keer en ook een vijfde
Percentage jongeren dat in de afgelopen 4 weken dronken is geweest en vaak en veel drinkt1 (%) 34
jongens
27
dronk meer dan 8 keer in de afgelopen 4 weken. Jongens hebben vaker in de afgelopen 4 weken gedronken dan
22
meisjes
6
meisjes. 12-15 jarigen dronken minder vaak dan 16-23 jarigen.
8
12 - 15 jaar
3
Iets meer dan de helft van de jongeren heeft in de afgelopen 2 weken 5 glazen alcohol of meer bij één gelegenheid
29
16 - 19 jaar
17
gedronken. Dit zogenaamde bingedrinken doen jongens (67%) vaker dan meisjes (37%). Jongeren van 12 t/m 15
28
20 - 23 jaar
17
jaar (27%) drinken minder vaak 5 glazen bij één gelegenheid dan jongeren van 16 jaar en ouder (58%). Er is voor de jongeren van 16 jaar en ouder een toename te zien ten
0 5 10 15 20 25 30 35 40 dronken geweest in afgelopen 4 weken
vaak en veel drinken
opzichte van 2003: toen dronk 53% van deze jongeren zoveel. Als wordt gekeken naar de afgelopen vier weken, dan blijkt dat 63% van de jongeren minimaal 1 keer meer dan 5 glazen bij één gelegenheid heeft gedronken, 74% van de jongens en 51% van de meisjes. In het regionale alcoholmatigingsprogramma jeugd ‘Minder Drank, Meer Scoren’ wordt voor het regelmatig drinken van grote hoeveelheden, de volgende definitie gehanteerd: “meer dan 16 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen 4 weken”. Drie procent van de jongeren geeft aan regelmatig grote hoeveelheden te drinken. Dit zijn vooral jongens van 16 jaar en ouder (6%). In de vorige jongerenmonitor van de GGD (2007) was de maat voor vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken. In het huidige onderzoek drinkt 17% van de jongeren vaak en veel, 3% van de 12 t/m 15 jarigen en 17% van de 16 t/m 23 jarigen. Vooral jongens van 16 jaar en ouder drinken volgens
Waar wordt gedronken? Het meest drinken jongeren in een bar/café, thuis, bij vrienden thuis of in een discotheek. Een klein percentage (4%) geeft aan op straat te drinken en 13% drinkt in een keet. In 2003 dronken vooral 16-19 jarigen in een keet (28%), in 2011 drinken vooral 12-15 jarigen in een keet (20%). De 12 t/m 15 jarigen drinken meestal thuis (48%) of bij vrienden thuis (42%). In deze leeftijdsgroep drinkt 28% in een discotheek, 20% in een keet en 19% in een bar/café.
Indrinken Zestig procent van de jongeren drinkt (soms) vooraf alvast alcohol wanneer zij van plan zijn om uit te gaan (het zogenaamde
indrinken).
Negenentwintig
procent
drinkt
meestal of vaak alcohol voor het uitgaan, 31% soms. Jongens (64%) en jongeren ouder dan 16 jaar (62%) doen het meest aan indrinken.
deze definitie vaak en veel (27%).
1. meer dan 4 keer 5 of meer glazen drinken in de afgelopen 4 weken
Alcoholgebruik De meeste jongeren die indrinken, doen dat thuis of bij
Alcoholgebruik en opleidingsniveau
vrienden thuis (83%). Tien procent drinkt in een keet in.
In de leeftijdsgroep 12 t/m 15 jarigen drinken op het VWO en
Jongens drinken vaker ‘in’ in een keet dan meisjes.
in de brugklas minder jongeren wel eens alcohol dan bij de andere schooltypen. Bij de oudere leeftijdsgroepen zijn de
Alcohol kopen
verschillen tussen opleidingsniveaus minder groot.
Bijna een kwart (23%) van de 12 t/m 15 jarigen koopt zelf wel eens alcohol. Vier procent koopt regelmatig tot vaak zelf alcohol.
Percentage jongeren dat wel eens alcohol heeft gedronken
Alcohol wordt door jongeren, ook de 12 t/m 15 jarigen het
naar leeftijd en opleidingsniveau (%)
meest gekocht bij een supermarkt of discotheek. Veel jongeren van 16 jaar en ouder kopen alcohol in een café of discotheek.
12 - 15 jr
16 - 19 jr
Brugklas
13
VMBO-t
28
63
28
89
Volgens de jongeren staat de meerderheid van de ouders
HAVO
23
87
(80%) niet afwijzend tegenover alcoholgebruik. Tien procent
VWO
14
81
van de ouders raadt alcohol drinken af en 6% vindt dat hun
MBO
Mening ouders
VMBO overig
kind minder moet drinken.
HBO/universiteit
Bij 12 t/m 15 jarigen raden meer ouders (30%) drinken af dan
Niet schoolgaand
20 - 23 jr
90
86
89
93 87
bij jongeren van 16 jaar en ouder (8%). Eén derde van de ouders van 12 t/m 15 jarigen (33%) vindt alcohol drinken goed of zegt er niets van en 8% verbiedt het.
Trend: Bij de VMBO-t leerlingen is een daling in alchol-
Combinatie alcohol en drugs
jarigen. Verder is er een duidelijke afname in het alcohol
Zeven procent van de jongeren die alcohol drinkt, gebruikt
gebruik bij 12-15 jarigen.
holgebruik te zien bij zowel 12-15 jarigen als bij 16-19
wel eens op één dag of avond alcohol en drugs. Meestal gaat het om een combinatie van alcohol met wiet/hasj
Op het MBO en op het HBO/universiteit komen vaak en veel
(7%).
drinken2 en dronkenschap meer voor dan op de meeste
Jongens (10%) hebben vaker een combinatie gebruikt dan
andere schooltypen.
meisjes (4%). Onder 12 t/m 15 jarigen geeft 3% aan wel eens een com-
Alcoholgebruik en ander risicogedrag
binatie gebruikt te hebben, bij de 16 t/m 23 jarigen is dat
Jongeren die alcohol drinken hebben vaker een ingrijpende
9%.
gebeurtenis meegemaakt dan jongeren die geen alcohol drinken. Verder zijn alcoholdrinkende jongeren minder vaak
Alcoholgebruik en achtergrondkenmerken
lid van een sportclub, sporten ze minder en gebruiken vaker
Er is geen verband tussen alcoholgebruik en woonsituatie.
wiet dan jongeren die geen alcohol drinken.
Jongeren die alcohol drinken hebben meer geld te besteden dan jongeren die niet drinken.
Alcoholgebruik en gezondheid
Van schoolgaande jongeren hebben jongeren die alcohol
Jongeren die alcohol drinken geven vaker aan dat zij hun
drinken vaker gespijbeld dan jongeren die geen alcohol
gezondheid matig vinden dan jongeren die geen alcohol
drinken.
drinken. Jongeren met een slechte gezondheid drinken juist minder vaak alcohol. Alcoholdrinkende jongeren hebben vaker een minder goede psychische gezondheid dan niet drinkers.
2. Vaak en veel drinken: meer dan 4 keer 5 of meer glazen per keer drinken in de afgelopen 4 weken.
Trend Het percentage jongeren (64%) dat wel eens alcohol drinkt is niet veranderd sinds 2007. In 2003 was er een toename te zien ten opzichte van 1998, daarna weer een daling naar in 2007. Er is een duidelijke afname in het percentage jongeren dat wel eens drinkt bij de 12 t/m 15 jarigen. In 1998 was dat 33%, in 2003 47%, in 2007 28% en in 2011 17%3. Deze afname is
Trend in percentage jongeren dat dronken of aangeschoten is geweest in de laatste vier weken (%) 38 37
j ong e n s 34 26 27
meisjes 22
terug te zien op alle schoolniveaus. 8 27
16 - 19 jaar
66
j ong e n s
17 15
12 - 15 jaar
Trend in percentage jongeren dat wel eens alcohol drinkt (%)
35 29
75 66 65
39
20 - 23 jaar
35 28
64
meisjes
72
0 5 10 15
65 63
2004 2007 2011
33
12 - 15 jaar
20 25 30 35 40 45
De tolerantie van ouders ten aanzien van het alcohol gebruik
47 28
is bij jongeren van 12 t/m 15 jaar afgenomen. In 2003 vond
17
74% van deze ouders alcohol drinken goed of zeiden er niets
86 89
16 - 19 jaar
van, in 2007 57% en in 2011 is dat 33%. Bij de 16 t/m 19
86 87
jarigen is dit percentage na een daling nu gelijk gebleven (79%).
89 90 85 89
20 - 23 jaar
De plaats waar jongeren zijn gestart met alcohol drinken is verschoven van thuis naar andere plaatsen, zoals bij vrienden.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1998
2003 2007 2011
Trend in mening van ouders van 12 t/m 15 jarigen ten aanzien
In 2011 beginnen jongeren op oudere leeftijd met drinken
van alcoholgebruik: percentage ouders dat alcohol drinken
dan in 2007. In 2007 was de gemiddelde startleeftijd 14,4, in
goedvindt of ouders die er niets van zeggen (%)
2011 is dit 14,7. In de groep 12-15 jarigen was de gemiddelde startleeftijd in 2007 13,0 en in 2011 13,4.
87 91 91 92
20 - 23 jaar
De mate waarin de drinkende jongeren alcohol drinken is niet veranderd. Wel is er een afname te zien in het percentage jongeren
dat
de
afgelopen
vier
weken
dronken
79 78 84
16 - 19 jaar
of
aangeschoten is geweest.
85
12 - 15 jaar
33 57 74 68 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 2011 2007 2003 1998
3. Hierbij moet wel aangegeven worden dat de vraagstelling vanaf 2007 iets anders is dan in voorgaande jaren.
Landelijk Landelijk is hetzelfde beeld te zien als in de regio IJsselland. Er zijn minder jongeren onder de 16 die alcohol drinken en de tolerantie bij ouders voor alcohol drinken is afgenomen.
geren tot 16 jaar en een lagere tolerantie bij de ouders. Onderstaande tabel geeft een beeld van de landelijke trends4.
Wel is het aantal ziekenhuisopnames waarbij een aan alcohol gerelateerde aandoening een rol speelt de laatste
Het algemene beeld van de afgelopen 5 tot 7 jaar is dat Ne-
jaren toegenomen. Vooral comazuipen komt vaker voor.
derlandse jongeren minder zijn gaan drinken. Dit blijkt uit alle
Ook de andere GGD’en in de provincies Overijssel en Gelderland zien een daling in het alcohol gebruik bij de jon-
onafhankelijke vergelijkende onderzoeken.
Cijfers over alcoholgebruik van 12 t/m 18 jaar (%)
ooit alcohol gedronken 12 - 18 jaar
83,5
65,7
alcohol in de laatste maand
53
35
ooit dronken/aangeschoten
47
zwaar drinken (12 - 24 jaar)
13,2
18,5
leeftijd 1e volledige glas
onder 16 jaar drinken
43
12,4
12,7
30
15
2000
2001
2002
Onderzoeken in 2010 gepubliceerd over alcoholconsumptie van jongeren 4. STIVA: 20120215 Alcohol en jongeren
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Ommen In het overzicht zijn de belangrijkste gegevens over alcoholgebruik in Ommen en van de regio IJsselland weergegeven. Ommen 2003
Ommen 2007
%
%
Jo ng e ns
82
Meisjes
71
12 t/m 15 jaar 16 t/m 23 jaar T o t a al
Ommen 2011
Regio IJsselland 2011
%
%
72
67
65
67
65
63
53
32
21
17
92
90 66
88
-
90 69
-
14,4
14,8
14,7
Wel eens alcohol drinken
64
Drinkende jongeren Gemiddelde startleeftijd (in jaren) Hoeveel drinken afgelopen vier weken: Alcohol gedronken
89
90
87
92
Dronken/aangeschoten
26
29
26
28
53
48
53
52
12 t/m 15 jaar
32
31
55
34
16 t/m 23 jaar
57
56
67
62
52
48
66
59
Drinken in de afgelopen vier weken: Binge drinken* Indrinken (soms/meestal/altijd)
T o t a al Mening ouders (drinkende 12 t/m 15 jarigen) Ze weten het niet
0
4
22
3
Raadt drinken af
28
41
28
30
Vindt drinken goed/ zegt niets van
70
48
36
33
Verbiedt alcohol drinken
0
0
14
8
* bingedrinken: meer dan 5 glazen alcohol bij 1 gelegenheid gedronken
Trend: jongeren die wel eens alcohol drinken (%)
Trends In Ommen is een duidelijke afname te zien wat betreft alcoholgebuik van jongeren. In 2003 was het alcohol gebruik hoger dan in 2007 en dan in 2011.
82 72 67
jongens
Vooral bij 12 t/m 15 jarigen is er een duidelijke afname in
65
het alcoholgebruik na 2003. Voor jongeren van 16 t/m 23 jaar is het alcoholgebruik ongeveer gelijk gebleven.
71 67
m e is je s
65 63
Bingedrinken en dronken/aangeschoten zijn, komt vaker voor in 2011 dan in 2007.
53 21 17
De leeftijd waarop jongeren voor het eerst drinken gaat langzaam omhoog, van 14,4 in 2007 naar 14,8 in 2011.
32
12 t/m 15 jaar
92 90 90
16 t/m 23 jaar
88
Eén vijfde van de ouders van 12 t/m 15 jarigen die wel eens drinken, weet niet dat hun kind drinkt. Het percentage ouders dat alcoholdrinken goedvindt of er niets van zegt is afgenomen en er zijn ten opzichte van de regio veel ouders die het drinken verbieden. Steeds meer jongeren die al alcohol drinken geven aan voordat zij uitgaan ook al in te drinken. Voor 12 t/m 15 jarigen ligt het percentage indrinkers duidelijk hoger dan in de regio IJsselland.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Ommen 2003
Ommen 2007
Ommen 2011
Regio IJsselland 2011
In deze factsheet is rekening gehouden met verschillen in
De gemeentelijke cijfers worden per thema toegevoegd aan
gemeentegrootte, leeftijd, geslacht en responspercentage
de factsheets. De factsheets worden op de website van de
per gemeente.
GGD geplaatst.
Factsheets die verschijnen zijn:
Alcoholgebruik
Psychosociale gezondheid
Genotmiddelen
Voeding, bewegen en gewicht
Seksueel gedrag
Samenvatting en aanbevelingen
Colofon
GGD IJsselland
Kennis- en Expertise Centrum Postbus 1453 8001 BL Zwolle T. 038 428 16 24 E.
[email protected] I. www.ggdijsselland.nl