Psychosociale gezondheid
Genotmiddelen
Voeding, bewegen en gewicht
Seksueel gedrag
Samenvatting en aanbevelingen
Monitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik
Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland voor de derde keer een monitor onder jongeren van 12 t/m 23 jaar uitgevoerd. Eerst is een grote groep jongeren benaderd om via internet de vragenlijst in te vullen. Daarna is een steekproef van de non-respondenten aangeschreven met een schriftelijke vragenlijst. Ruim 3600 jongeren hebben de vragenlijst uiteindelijk ingevuld. De resultaten geven inzicht in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio IJsselland en zullen gebruikt worden om het regionaal en lokaal gezondheids- en jeugdbeleid te onderbouwen. In deze factsheet zijn de resultaten over voeding, bewegen en gewicht opgenomen.
Factsheet voeding, bewegen en gewicht 2011 Regio IJsselland/Hardenberg
Voeding
Ruim 30% van de jongeren eet dagelijks groente. Er is geen duidelijk verschil tussen jongens en meisjes, alleen in de
Een gezond gewicht wordt behouden door een goede
oudste groep eten meer meisjes (29%) dagelijks groente
balans tussen voeding en bewegen. De oorzaak van over-
dan jongens (20%). In de jongste groep eten meer jonge-
gewicht is meestal een combinatie van te veel eten en te
ren dagelijks groente dan in de oudste groep (37% versus
weinig bewegen. Overgewicht vergroot de kans op ver-
24%). Ongeveer één procent van de jongeren eet nooit
schillende ziektes, zoals diabetes. Naast fysieke klachten
groente.
kunnen jongeren met overgewicht een verminderd zelfvertrouwen hebben, waardoor soms zelfs psychische pro-
Uit landelijk onderzoek bleek ook dat zowel de groente-
blemen kunnen ontstaan.
als fruitconsumptie onder jongeren laag is. Van de jongeren onder de 18 jaar voldeed 27% aan de fruitnorm.
Ontbijten Bijna 9 op de 10 (86%) jongeren ontbijt vijf of meer dagen
Frisdrankgebruik
per week. Bijna 73% van alle jongeren ontbijt elke dag.
Voor het gebruik van suikerhoudende frisdranken zijn
Elke dag ontbijten neemt af met de leeftijd van 84% bij
geen duidelijke richtlijnen. Er blijkt wel een verband te
de 12 t/m 15 jarigen naar 70% bij jongeren van 20 t/m 23
zijn tussen het (regelmatig) drinken van suikerhoudende
jaar. Ruim vijf procent van de jongeren geeft aan (bijna)
frisdrank en het ontstaan van overgewicht.
nooit te ontbijten. Dit zijn vooral jongens van 20 t/m 23 jaar (8%).
Twaalf procent van de jongeren drinkt meer dan 3 glazen frisdrank per dag. Meer jongens (15%) dan meisjes (9%)
Volgens landelijk onderzoek uit 2009 ontbijt 82% van de
drinken meer dan 3 glazen frisdrank per dag. Vooral 16
jongeren op het voortgezet onderwijs elke dag.
t/ m 19 jarige jongeren (14%). Bijna 38% van de jongeren van 12 t/m 15 jaar drinkt elke dag frisdrank. Dit is meer
Fruit eten
dan wat uit landelijk onderzoek naar voren komt. Daaruit
Het Voedingscentrum geeft het advies om vanaf 12 jaar
bleek dat 25% van de jongeren op het voortgezet onder-
dagelijks 2 stuks fruit te eten. Eén stuk fruit mag hierbij
wijs dagelijks frisdrank drinkt.
vervangen worden door een glas vruchtensap.
Trends voeding Bijna 10% procent van de jongeren eet dagelijks twee of
Het percentage jongeren dat 5 keer of vaker per week
meer stuks fruit. Wanneer ook het dagelijks drinken van
ontbijt is in vergelijking met voorgaande jaren gelijk ge-
vruchtensap wordt meegenomen, voldoet 12% van de
bleven.
jongeren aan het fruitadvies. Veertien procent van de jongeren geeft aan (bijna) nooit fruit te eten.
In 2011 eten minder jongeren regelmatig fruit dan in 2007 (12% versus 18%). Wat betreft het eten van groente is er
Aantal dagen dat jongeren per week fruit eten (%)
weinig veranderd sinds 2007. In 2003 is er niet gevraagd naar de fruit- en groenteconsumptie van jongeren.
12%
50%
11% 14%
(bijna) nooit
In 2011 drinken jongeren meer frisdrank dan in 2007. In
1 - 2 dagen
2007 dronk 38% van de jongeren 2 of meer glazen fris-
3 - 4 dagen
drank en in 2011 is dat percentage gestegen naar 67%.
5 - 6 dagen
13%
elke dag
Lichaamsbeweging Sporten Sport wordt vaak in verenigingsverband gedaan; 59%
Groente eten
van de jongeren is lid van een sportvereniging. Jongens
Het advies van het Voedingscentrum is om dagelijks 200
zijn vaker lid van zo’n vereniging dan meisjes (62% versus
gram groente te eten. In het huidige onderzoek is niet ge-
56%) en sporten ook meer.
vraagd naar de hoeveelheid, alleen naar het aantal dagen dat de jongere groente eet.
Het aantal keer naar de sportvereniging gaan, neemt af
Wanneer gekeken wordt naar een totaal gebruik van
met de leeftijd. Zo gaat 62% van de jongeren in de leeftijd
beeldschermen, dus televisie en computer samen, dan
van 12 t/m 15 jaar 1-3 dagen naar de sportvereniging. Dit is
blijkt bijna 60% van de jongeren veel (gemiddeld twee
44% van de 16 t/m19 en 35% van de 20 t/m 23 jarigen.
uur of meer per dag) tijd hieraan te besteden. Zes procent zit weinig achter de computer (een half uur of min-
46% van de jongeren sport weinig (maximaal 1 uur per
der per dag). Het percentage jongens dat veel achter een
week) bij een sportvereniging, 22% gemiddeld (1-3 uur
beeldscherm zit, ligt hoger dan het percentage meisjes. Er
per week) en bijna een derde van de jongeren sport veel
is geen duidelijk verschil tussen de leeftijdscategorieën in
(3 uur of meer per week). Meer jongens dan meisjes spor-
het gebruik van beeldschermen.
ten veel. Het percentage jongeren dat weinig sport neemt sterk toe met de leeftijd.
Naar school/werk In de groep 12 t/m 15 jarigen gaat 94% vijf dagen per
Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB)
week lopend of per fiets naar school/werk. In de leeftijds-
• Voor een goede gezondheid geeft de norm aan dat
groep 16 t/m 19 jaar is dat 61% en bij de 20 t/m 23 jarigen
jongeren 7 dagen in de week minimaal 60 minuten
28%. Ongeveer 30% van de jongeren in de oudste leef-
per dag moeten bewegen.
tijdscategorie gaat 1-4 dagen per week lopend/fietsend
• Voor jongeren vanaf 18 jaar is de norm minimaal
naar school of werk.
5 dagen per week 30 minuten bewegen.
Trends bewegen Van de jongeren onder de 18 jaar voldoet slechts 15% aan
Er is een toename in het percentage jongeren dat lid is
deze norm. Hierbij is er geen verschil tussen jongens en
van een sportvereniging, van 51% in 1998, naar 56% in
meisjes. Van de jongeren van 18 t/m 23 jaar voldoet bijna
2007 en 59% in 2011. Dit geldt voor zowel de meisjes als
55% aan de beweegnorm.
jongens en in alle leeftijdsgroepen.
Uit landelijk onderzoek uit 2011 komt naar voren dat 13% van de 12 t/m17 jarigen aan de beweegnorm voldeed. Dit
Het aantal jongeren dat vijf dagen per week lopend of
komt ongeveer overeen met het regionale percentage.
fietsend naar het werk of school gaat is voor elke leeftijdscategorie ongeveer gelijk gebleven sinds 2007. Wel zijn er
Televisie kijken
minder jongeren die nooit lopend of fietsend naar werk/
Ruim de helft van de jongeren kijkt dagelijks televisie. Een
school gaan.
groep van 3% kijkt nooit televisie. Van de groep die televisie kijkt, kijken de meesten 1-2 uur per dag. Er is geen
In 2007 voldeed 10% van de jongeren tot 18 jaar aan de
verschil in televisie kijken tussen jongens en meisjes. 12 t/m
beweegnorm, dit is in 2011 toegenomen tot 15%. Bijna
15 jarigen kijken vaker elke dag televisie dan de jongeren
55% van de jongeren van 18 t/m 23 jaar voldoet in 2011
tussen de 20 t/m 23 jaar. Jongeren boven de 16 jaar kijken
aan de norm. Dit percentage is gedaald ten opzichte van
per keer wel langer televisie dan jongeren onder de 16
2007 toen 60% van deze jongeren aan de norm voldeed.
jaar.
Trends televisie en computer Computergebruik
Op het gebied van tv kijken is er sinds 2007 weinig veran-
Ook computeren voor je plezier is bij jongeren een popu-
derd. Het computergebruik is sinds 2007 erg toegenomen
laire bezigheid. Ruim de helft van de jongeren zit dagelijks
onder jongeren. In 2007 zat ruim éénderde dagelijks ach-
achter de computer. Er is hierbij geen duidelijk verschil te
ter de computer, nu is dat gestegen naar ruim de helft van
zien tussen zowel jongens en meisjes als de verschillende
alle jongeren. In 2007 was er een duidelijk verschil tussen
leeftijdscategorieën. De tijd die per keer wordt doorge-
de leeftijdscategorieen wat betreft het dagelijkse compu-
bracht achter de computer neemt toe met de leeftijd. Zo
tergebruik. In 2011 is dit verschil nagenoeg verdwenen.
zit 8% van de 12 t/m 15 jarigen meer dan 3 uur per dag
De tijd die per keer besteed wordt aan computeren neemt
achter de computer, dit percentage loopt op tot bijna 20%
wel toe met de leeftijd.
bij 20 t/m 23 jarigen.
Gewicht
hebben vaak een verkeerd beeld van hun daadwerkelijke gewicht.
Body Mass Index en overgewicht De jongeren hebben zelf hun lengte en gewicht opgege-
Lijnen en vreetbuien
ven. Hiermee is de Body Mass Index uitgerekend en daar-
Ruim 12% van de jongeren heeft in de 4 weken voor-
mee kan bepaald worden of er sprake is van een gezond
afgaand aan het onderzoek aan de lijn gedaan. Meer
gewicht. Op basis van deze gegevens heeft 9% van de
meisjes (18%) dan jongens (6%) hebben aan de lijn ge-
jongeren ondergewicht, 76% een gezond gewicht en 15%
daan. Vooral jongeren van 20 t/m 23 jaar hebben aan de
(ernstig) overgewicht.
lijn gedaan (16%).
Overgewicht komt vooral voor bij jongeren van 20 t/m
Bijna 30% van de jongeren heeft in de 4 weken vooraf-
23 jaar (25%), ondergewicht vooral bij 12 t/m 15 jarigen
gaand aan het onderzoek één of meer vreetbuien gehad.
(15%).
Meisjes (39%) vaker dan jongens (19%). Vooral 16 t/m 19
1
jarige meisjes (44%) hebben één of meer vreetbuien geLandelijk gezien had in 2009 10% van de 12 t/m 16 jari-
had.
gen overgewicht en ruim 20% van de 20 t/m 23 jarigen. Dit laatste percentage ligt lager dan in regio IJsselland.
Jongeren met overgewicht hebben vaker aan de lijn ge-
Daar heeft 25% van de jongeren van 20 t/m 23 jaar over-
daan of vreetbuien gehad dan jongeren die geen over-
gewicht.
gewicht hebben (ongeacht leeftijd en geslacht). Van de jongeren met (ernstig) overgewicht heeft 29% aan de lijn gedaan en 36% heeft één of meer vreetbuien gehad. Bij
Het gewicht van jongeren (%)
de jongeren zonder overgewicht liggen die percentages
8
jongens
op 9% en 27%. Van de jongeren die lijnen, heeft 50% ook
78 15
vreetbuien gehad. Van de jongeren die niet gelijnd heb-
11
meisjes
ben is dat 26%. Er is geen verband te zien tussen onderge-
74 16
wicht en lijnen of vreetbuien.
18
12 t/m 15 jaar
77 8
Overgewicht en opleidingsniveau
8
16 t/m 19 jaar
Bij 12 t/m 15 jarigen komt overgewicht op het vwo minder
78 15
20 t/m 23 jaar
voor dan op de andere opleidingsniveaus.
4
Op 16 t/m 19 jarige leeftijd komt er op het mbo meer over-
71 25 0
10
20
ondergewicht
gewicht voor dan op de havo/vwo en de hbo. 30
40
50
60
gezond gewicht
70
80
90
overgewicht
Op 20 t/m 23 jarige leeftijd komt overgewicht meer voor bij mbo leerlingen en niet- schoolgaanden dan op hbo/ universiteit.
Naast de indeling op basis van de BMI is ook gevraagd naar de mening van de jongeren over het eigen gewicht. Zeven procent van de jongeren vindt zichzelf (veel) te
Overgewicht naar opleidingsniveau
12 t/m 15 jaar
16 t/m 19 jaar 20 t/m 23 jaar
licht, 67% vindt het eigen gewicht normaal en 25% vindt zichzelf (veel) te zwaar. Meer meisjes (36%) dan jongens
basisschool/vmbo
12%
-
-
(15%) vinden zichzelf te zwaar.
havo/vwo
5%
8%
-
mbo
-
19%
30%
De mening van de jongeren over het eigen gewicht komt
hbo/universiteit
-
11%
18%
vaak niet overeen met de berekende waarde voor het
niet schoolgaand
-
31%
30%
gewicht. Van de jongeren met ondergewicht denkt bijna 60% dat ze een normaal gewicht hebben. Van de jongeren met overgewicht denkt 25% dat ze een normaal gewicht hebben. Ook jongeren met een normaal gezond gewicht
1. BMI: gewicht in kilogrammen gedeeld door lengte in het kwadraat in meters
Overgewicht en gezondheid
Percentage jongeren met overgewicht in 1998, 2003, 2007
Jongeren met een gezond gewicht ervaren hun gezond-
en 2011
heid vaker als (heel) goed dan jongeren met overgewicht (86% versus 70%). Jongeren met overgewicht zijn vaker ontevreden over hun uiterlijk dan jongeren met een ge-
12 17 16 15
jongens
zond gewicht hebben (36% versus 12%).
12 16 15 16
meisjes
Jongeren met een gezond gewicht zijn psychisch gezonder dan jongeren met overgewicht (84% versus 76%).
11 14
12 t/m 15 jaar
11
Overgewicht en leefstijl
8 10
Jongeren met overgewicht eten minder vaak dagelijks een ontbijt. Wanneer gekeken wordt naar het totale ge-
14 13 15
16 t/m 19 jaar
bruik van computer en televisie samen, dan blijken jongeren met overgewicht hier meer tijd aan te besteden dan jongeren zonder overgewicht. Er zijn meer jongeren met
17 20
20 t/m 23 jaar
23 25
overgewicht die iedere dag roken dan jongeren zonder 0
overgewicht (18% versus 10%). Jongeren met een gezond
5
10 1998
gewicht gaan vaker lopend of met de fiets naar school/
15
20 2003
25 2007
30 2011
werk dan jongeren met overgewicht (20% versus 10%). In 2003 is niet gevraagd naar vreetbuien, in 1998 en 2007 wel. Sinds 1998 is er een toename te zien in het percen-
Overgewicht en leefstijl (%)
tage jongeren dat aangeeft in de afgelopen vier weken
10
iedere dag roken
minimaal één keer een vreetbui te hebben gehad. Maar
18
deze percentages zijn nagenoeg gelijk gebleven in 2007
58
veel tv kijken en/of computern
en 2011 (in 1998 was dit 13%, in 2007 29% en in 2011 is
65
dit nog steeds bijna 30%).
61
lid van een sportvereniging
52 10
nooit lopend of fietsend naar school/werk
20 32
elke dag groente
27 12
voldoen aan de fruitnorm
14 0
10
20
30
40
geen overgewicht
50
60
70
overgewicht
Trends bij gewicht Alleen in de oudste leeftijdsgroep is er nog steeds sprake van een toename van het percentage jongeren met overgewicht. Sinds 2003 is er in de groep 12 t/m 15 jarigen een afname van het aantal jongeren met overgewicht en in de middelste leeftijdscategorie lijkt het percentage jongeren met overgewicht gestabiliseerd te zijn. Het percentage jongeren dat in de afgelopen periode gelijnd heeft is ongeveer gelijk gebleven. Ook in de mening over het eigen gewicht is geen verandering te zien sinds 2007.
Gemeente Hardenberg Voeding, bewegen en gewicht van jongeren van 12 t/m 23 jaar in de gemeente Hardenberg
gemeente
gemeente
Hardenberg 2003 (%) Hardenberg 2007 (%)
gemeente
Regio IJsselland
Hardenberg 2011 (%)
2011 %
Voeding Ontbijt 5 of meer dagen per week Jongens
85
81
81
86
Meisjes
81
88
83
87
Totaal
83
85
82
87
Jongens
-
17
21
22
Meisjes
-
31
24
27
Totaal
-
24
23
24
Jongens
-
22
25
30
Meisjes
-
27
26
32
Totaal
-
25
26
31
9
6
15
15
Jongens
18
18
19
15
Meisjes
17
17
13
16
Totaal
17
18
16
15
Eet elke dag fruit
Eet elke dag groente
Bewegen Voldoet aan de beweegnorm 12 t/m 18 jaar Gewicht (ernstig) overgewicht
Ruim 80% van de jongeren in Hardenberg ontbijt mini-
tage komt overeen met de regio. Sinds 2007 gaan er in
maal vijf dagen per week. Dit percentage is niet veel ver-
Hardenberg meer jongeren lopend of met de fiets naar
anderd sinds 2003 en 2007 en is voor jongens en meisjes
school. Dit percentage neemt af met de leeftijd.
ongeveer gelijk. Het aantal meisjes in Hardenberg met overgewicht is van Naar de groente- en fruitconsumptie is in 2003 niet ge-
17% in 2007 gedaald naar 13% in 2011. Het aantal jon-
vraagd. In 2011 eet 23% elke dag minimaal één stuk fruit,
gens met overgewicht is 19%, wat hoger is dan in de
dit was in 2007 ongeveer gelijk. Meisjes zijn sinds 2007
regio.
minder fruit gaan eten (31% in 2007 versus 24% in 2011). De fruitnorm is twee stuks fruit per dag, waarbij één stuk
Voeding, bewegen en gewicht bij jongeren in Hardenberg (%)
vervangen mag worden door een glas vruchtensap. Het percentage jongeren dat hieraan voldoet is zowel in Har-
eet elke dag groente
25 26
denberg als in de regio erg laag (13% versus 12%). Het aantal jongeren in Hardenberg dat elke dag groente eet,
eet elke dag fruit
24 23
ligt lager dan in de regio en is gelijk gebleven sinds 2007. In 2011 sport bijna 60% van de jongeren in Hardenberg
9
voldoet aan beweegnorm (12 t/m 18 jaar)
6 15
minimaal één keer in de week bij een sportvereniging. Dat is meer dan in de regio. In 2003 en 2007 is deze vraag niet
17 18 16
overgewicht
gesteld aan de jongeren. 0
5
10
15
20
25
2003
Om aan de beweegnorm te voldoen, moeten jongeren tot 18 jaar elke dag minstens één uur bewegen. In 2011 zijn er maar weinig jongeren in Hardenberg die aan deze norm voldoen. Maar dit percentage is wel gestegen van 9% in
Kennis- en Expertise Centrum
2003 en 6% in 2007 naar 15% in 2011. Dit laatste percen-
Postbus 1453 8001 BL Zwolle T. 038 428 16 24 E.
[email protected] I. www.ggdijsselland.nl
30
35
2007
40 2011