Monitor
Nummer 2 • jaargang 40 juni 2012
Ruimtekaartje van André Kuipers Olympische student Elisabeth Willeboordse
Seks na de ziekte Shockroom Game een wereldprimeur
Focus
Bollebozen
Tekst Gerben Stolk | Beeld Helen van Vliet
Spoedeisende hulp op beeldscherm
ABCDEsim:
The Shockroom Game Het is flitsend, hoogst eigentijds én de opgedane kennis beklijft beter. Artsen in opleiding die zich willen bekwamen in spoedeisende hulp, spelen sinds kort serious games.
M
et haar 37 jaar kan Stephanie Klein NagelvoortSchuit bepaald geen oudgediende worden genoemd in het Erasmus MC. Toch ervaart de internist acute geneeskunde-intensivist soms een flink verschil tussen zichzelf en de tien tot vijftien jaar jongere artsen in opleiding tot specialist (AIOS) die op de spoedeisende hulp (SEH) verschijnen om de fijne kneepjes van het vak te leren.
Serieus leerdoel “Anders dan mijn lichting destijds, is dit een generatie AIOS die tijdens hun leven meer tijd hebben doorgebracht achter de computer dan de tv. En dan vergelijk ik het nog niet eens met het aantal uren waarin ze, gemiddeld genomen, boeken hebben gelezen. Wie zijn studie geneeskunde heeft afgerond en zich daarna als arts wil specialiseren in een medische discipline, heeft dus een andere benadering nodig dan voorheen. Driekwart van deze jonge artsen speelt met regelmaat games. Ze zijn helemaal gewend aan die interactie. Dat was voor het Erasmus MC het vertrekpunt toen we nieuw medisch onderwijs gingen ontwikkelen voor AIOS. Boeken en persoonlijke begeleiding door een SEH-arts vormen de spil, maar we kennen nu eveneens een belangrijke rol toe aan serious gaming. Dat zijn games met een serieus leerdoel. Uit onderzoeksliteratuur weten we ook: je leert iets het best door het te doen. Bij lezen, horen of zien wordt de kennis minder goed opgeslagen.”
Monitor • juni 2012
13
‘Generatie artsen die in hun leven meer achter de computer dan de tv of een boek hebben gezeten’
Avond en nacht
Tweehonderd parameters Het resultaat is een primeur van de eerste orde. Vanaf september wordt de game ‘ABCDEsim’ geïntegreerd in het zogeheten ABCDE onderwijs voor alle AIOS in het Erasmus MC - zie kadertekst ABCDE. Klein Nagelvoort-Schuit leidde het project samen met Mary Dankbaar, programmamanager e-learning van de Erasmus MC Desiderius School, en Liesbeth van Ewijk-van den Bosch, coördinator Unit Intensieve Acute Zorg bij de Erasmus MC Zorgacademie. Het initiatief vergde samenspel tussen vele partijen (zie kadertekst NASA) en wierp na ruim een jaar vruchten af. Klein Nagelvoort-Schuit: “Er zijn elders wel wat simulaties en games ontwikkeld voor bijvoorbeeld reanimatiedoeleinden, maar die zijn lang niet zo ingewikkeld als bij ons. We hebben een fysiologisch model van de mens met meer dan tweehonderd parameters erin.” Wie de game speelt, komt terecht in de virtuele shockroom van de spoedeisende hulp. Dat is de traumakamer waar ernstig zieke patiënten worden opgevangen en waar acute internisten en SEH-artsen vaak ook onderwijs geven aan AIOS. Maar in het spel staat de AIOS er samen met een verpleegkundige alleen voor in deze stressvolle situatie. Het is alsof de speler te maken heeft met levensechte patiënten. Wat moet hij doen? Waarbij is de in levensgevaar verkerende patiënt in eerste instantie het meest gebaat? De AIOS kan bijvoorbeeld een zuurstofmasker plaatsen en een bepaalde hoeveelheid zuurstof toedienen. Of is het op dit cruciale moment zaak zo snel mogelijk een infuus aan te brengen? Welke vochthoeveelheid is nodig? En wat leren de pupil reflexen van de patiënt de AIOS?
De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft in 2009 gesteld dat in ons land zorgprofessionals op de SEH nog beter moeten zijn voorbereid op hun patiënten. Vooral in de avond en nacht, zo luidde het destijds, kon progressie worden geboekt. Het zijn de momenten waarop dikwijls de AIOS de verantwoordelijkheid heeft ter plekke. Klein Nagelvoort-Schuit: “Helaas zijn er niet altijd genoeg docenten om AIOS nog beter op te leiden, iets wat je ziet in het hele land. Mede daarom zijn we blij met onze game. Het is een stap voorwaarts richting de situatie waarin 24 uur per dag en zeven dagen per week de allerbeste kwaliteit en veiligheid worden geboden op de spoedeisende hulp. De game zal nooit face to face training vervangen, maar die wel deels overnemen. De AIOS beginnen nu met een veel hoger aanvangsniveau, zodat de uren van de face to face training beter worden benut. Aangezien de ABCDE systematiek eerder bekend en geoefend is, kan meer tijd besteed worden aan waardevolle elementen als communicatie en teamtraining. Dit betekent minder afwezigheid van de AIOS en minder opleidingskosten. In deze tijden van schaarste is dat een belangrijk voordeel.”
Beter scoren dan professor Bij een game hoort een battle en bij een game hoort fun. Het Erasmus MC organiseert dan ook competities. Internist acute geneeskunde-intensivist Stephanie Klein Nagelvoort-Schuit: “Als gamer behaal je een bepaalde score met een spelletje. Door bijvoorbeeld een forum op te zetten en er social media bij te betrekken, hopen we dat de spelers hun scores vergelijken en elkaar stimuleren het steeds beter te doen. We organiseerden ook een ware battle tijdens de landelijke Internistendagen in april, waarbij zowel de internisten als AIOS konden spelen in een grote boxring met laptops. Welke groep zou het best presteren? Het is voor een AIOS een mooie drijfveer een hogere score te behalen dan de professor of stafleden.”
ABCDE Nú de juiste handeling verrichten, want anders overlijdt de patiënt. Het is soms de praktijk op de Spoedeisende Hulp (SEH). Maar wat is dan de juiste handeling en welke actie heeft prioriteit? In de serious game van het Erasmus MC is het ABCDEprincipe verwerkt. Het uitgangspunt: treat first what kills first. • A staat voor airway. De arts gaat allereerst na hoe het ervoor staat met de luchtweg van de patiënt. Want de patiënt kan bijvoorbeeld wel een bloeddruk hebben, maar dat heeft geen nut als hij geen lucht kan krijgen. • De volgende stap is de B van breathing. Is de patiënt in staat zuurstof op te nemen? • Nu is C aan de orde: circulation. Is er bloeddoorstroming? • Het volgende wat de arts wil weten, is of er uitval van het zenuwstelsel is bij de patiënt: de D van disability. • Wordt de patiënt blootgesteld aan nog meer factoren of dreigt dat te gebeuren? Dit is de E van exposure. De arts verricht bijvoorbeeld handelingen die te maken hebben met koude- en warmteletsels of de verzorging van wonden, kneuzingen en breuken.
Acute patiënten De primaire doelgroep wordt gevormd door jonge dokters die beginnen in het Erasmus MC. Dat zijn niet alleen aanstormende SEH-arts of internisten, maar ook andere artsen die met acute patiënten worden geconfronteerd. Het kan bijvoorbeeld gaan om artsen die zich specialiseren in keel-, neus- en oorheelkunde en die voor hun afdeling diensten draaien op de SEH. Huisartsen in opleiding horen ook bij de doelgroep, althans wanneer zij tijdens hun tweede jaar stagelopen op een spoedeisende hulp.
‘Waarbij is de in levensgevaar verkerende patiënt nu het meest gebaat?’ Klein Nagelvoort-Schuit: “Maar wij zien op den duur veel grotere mogelijkheden. Denk aan AIOS uit andere ziekenhuizen en uiteindelijk ook aan geneeskundestudenten, verpleegkundigen in specialistische vervolgopleidingen acute zorg en medisch specialisten die hun skills in de acute geneeskunde up-to-date willen houden. Diverse perifere en academische ziekenhuizen hebben serieuze interesse om ABCDEsim te gebruiken in hun organisatie.” ABCDEsim is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Stichting Coolsingel. De Stichting Beroepsopleiding Huisartsen (SBOH) was ook betrokken bij de ontwikkeling van de game. Monitor • juni 2012
Internist acute geneeskunde-intensivist Stephanie Klein Nagelvoort-Schuit: “Behandel het eerst wat het meest levensbedreigend is. Staar je bijvoorbeeld niet blind op het stellen van een diagnose, maar herken de levensbedreigende zaken en handel daarnaar. Dat is de kracht van ABCDE. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft in 2009 gezegd dat alle dokters op de spoedeisende hulp hierin getraind moeten zijn. Wanneer jij je eerste dienst draait op de SEH, moet jij je ABCDE kennen. Dat geldt net zo goed voor artsen als voor verpleegkundigen. Elk Nederlands ziekenhuis met een SEH heeft de verplichting die kennis bij te brengen.” Over de toekomst van de game ABCDEsim zegt zij: “Het is mogelijk in diverse centra een onderzoekslijn voor de acute zorg en onderwijs op te zetten met gebruik van onze simulatiegame. De gedachte is dat de game de kwaliteit van zorg voor de patiënt op de SEH verbetert en tegelijkertijd de kosten reduceert. De opbouw van onze game is zodanig, dat deze online omgeving tegen lagere kosten opnieuw kan worden gebruikt voor andere acute zorgleerdoelen. Er zijn grote mogelijkheden om andere onderwerpen te onderwijzen in dit simulatieprogramma. We zijn dus ook hard op zoek naar collega’s binnen het Erasmus MC om in samenwerking serious games te ontwikkelen voor andere leerdoelen.”
NASA Zelfs een programmeur die voor het Amerikaanse luchtvaartprogramma NASA heeft gewerkt, speelde een rol bij de totstandkoming van de serious game voor artsen op de spoedeisende hulp. Gameontwikkelaar IJsfontein deed voor het project een beroep op deze programmeur, die daarbij onder andere samenwerkte met deskundigen van de opleiding Technische Geneeskunde van de Universiteit Twente. De andere teamspelers zijn: • Stichting Beroepsopleiding Huisartsen (SBOH) Binnen het Erasmus MC: • de afdeling spoedeisende hulp • de afdeling inwendige geneeskunde • Erasmus MC Desiderius School • Erasmus MC Zorgacademie Verder is intensief meegedacht door klinische experts van: • de afdeling cardiologie • de afdeling heelkunde • de afdeling neurologie • de afdeling anesthesiologie • de afdeling intensive care • de afdeling huisartsgeneeskunde • het Kenniscentrum Patiëntveiligheid
15
