Module 3g
Module 3g Liedbegeleidingen met band in a box. Studielast: 7 uur Doel: kunnen maken van liedbegeleiding aan de hand van een zogenaamde begeleidingsautomaat, op basis van melodie met akkoordschema. De begeleiding bevat ook een voorspel en liefst ook de melodie van het lied zelf. Voorwaarden: De cursist dient bekend te zijn met: • •
De stilistische relatie tussen een kinderlied en stijlen. (wel of geen triolenopvatting bijv., tempo e.d.) Eenvoudige akkoordsymbolen. Als hier nog vragen over zijn, stel dan je vraag aan medecursisten of aan je docent. aan de hand van een voorbeeld op les zal een en ander wellicht ook duidelijker worden. Inhoud: Met zijn allen of als zelfstudie bekijken we hoe een begeleiding tot stand komt met Band in a box. (zie zelfstudiepakket) Op les kan er nog (in bijv. tweetallen) wat geoefend worden en is er gelegenheid tot het stellen van vragen. De opdracht maakt iedereen individueel thuis. Materiaal: Zelfstudiepakket Band in a box. Software: Band in a box (€88) of Midi-Connections Light (€54). Het meest bekende programma om mee te werken is Band in a Box. Een heel goed alternatief is het veel minder bekende midi-connections. (Handleiding midi-connections is op aanvraag verkrijgbaar.) Opdracht: Maak een liedbegeleiding van een kinderlied aan de hand van een zogenaamde begeleidingsautomaat, op basis van melodie met akkoordschema. De begeleiding bevat ook een voorspel en liefst wordt ook de melodie van het lied zelf nog ingespeeld.
Module 3g
Zelfstudiepakket Band in a Box Het maken van liedbegeleidingen met behulp van zogenaamde begeleidingsautomaten lijkt een eenvoudige zaak, maar de werkelijkheid is anders. Het is niet zo zeer de techniek die problematisch is, maar de manier waarop je daar mee om gaat.
• • • •
•
Het principe van de techniek is eenvoudig: je voert een akkoordschema in, bepaalt enkele lay-outgegevens zoals de lengte van een eventueel intro, waar het refrein begint en waar het lied is afgelopen, kiest een stijl en klaar is Kees. Maar in de praktijk heb je dan slechts zelden een liedbegeleiding die muzikaal deugt en echt bruikbaar is. Dat heeft te maken met de volgende factoren: Een stijl is een complex geheel. Ook de melodie vraagt om bepaalde begeleidingsaspecten. Deze zijn vaak moeilijk terug te vinden in de voorgeprogrammeerde stijlen. Veel kinderliedjes staan in een driekwartsmaat. Slechts weinig stijlen hebben deze maatsoort, waardoor de keuze erg beperkt wordt. Soms zijn een aantal basiszaken bruikbaar, maar om het geheel goed te krijgen moet er in een sequenceromgeving van alles worden bijgesteld. Dat is niet eenvoudig. Een goede functionele begeleiding heeft ook een goed intro. Daar moet je ook over nadenken. De automatische intro’s van band in a box houden geen rekening met de daaropvolgende melodie, terwijl een goed intro bijv. de eerste toon aangeeft. Bij een karaokeversie is het aan te raden om de zangpartij heel zachtjes mee te laten spelen, als steun. Dat kan niet automatisch, maar je kunt wel een melodie opnemen via een midikeyboard. Als je dit zo overziet kun je je afvragen of je wel een liedbegeleiding met een begeleidingsautomaat moet maken. Er zijn nog andere nadelen, zoals de kwaliteit van het geluid. (Midi). Veel mensen gruwen hiervan. Een simpele liedbegeleiding op gitaar of piano is dan in de meeste gevallen ook te verkiezen boven een begeleiding die van te voren digitaal is opgenomen via bijv. band in a box. Maar collega’s die geen gitaar kunnen spelen zijn erg blij met begeleidingsbandjes. En soms staan er wel erg ingewikkelde akkoordsymbolen bij een liedje. Of is de stijl uitgesproken (samba) en moeilijk te realiseren op een gitaar. Alleen al daarom is een zekere handigheid met begeleidingsautomaten goed. En als een begeleiding geslaagd is, vinden de kinderen dit meestal erg leuk. Er zijn met een dergelijk programma overigens nog veel meer mogelijkheden. Enkele zullen aangestipt worden maar ze worden niet verder uitgewerkt. Aan de hand van een voorbeeld gaan we laten zien hoe het muzikaal en technisch in zijn werk gaat. We kiezen een lied in een opvallende maatsoort (12/8) en met uitgesproken niet alledaagse akkoordsymbolen: het liedje van de tante en de oom in Laren. (Annie M.G. Schmidt, muziek Paul Chr. van Westering.)
Module 3g
In de originele begeleiding met piano staan er twee maten intro voor, die ook als tussenspel gebruikt worden. Dat gaan wij nu ook doen. Bij dit lied is het grootste probleem de 12/8 maat. In band in a box is de standaardafstand tussen akkoorden een halve maat, 4 akkoorden in de maat kan niet. Het lijkt het beste om dan het aantal maten te verdubbelen, zodat feitelijk elke 12/8 maat twee 6/8 maten worden. Omdat elke tel in drieën gaat is het zelfs te overwegen om slechts een akkoord per maat te
nemen, zodat je vanuit bepaalde stijlen automatisch deze feeling in drieën hebt. Maar het tempo zal dan waarschijnlijk veel te hoog genomen moeten worden. We besluiten dus tot notatie in 6/8 maten: 2 akkoorden per maat. Nu wordt het de kunst om een stijl te vinden met deze feeling. De wals stijlen vallen af, want die maken van elke maat een driekwartsmaat, het moet juist 6/8 worden. De meeste kans lijken we te maken bij jazz stijlen, dus daar beginnen we mee. Na alle stijlen uitgeprobeerd te hebben, blijkt geen enkele stijl de tel in drieën te verdelen, allemaal 2 of 4! Dit schiet dus niet op. Bij menuonderdeel “edit” hebben we de mogelijkheid tot expand. Nu hebben we slechts één akkoord per maat, en daar kunnen we dan een begeleiding op los laten op basis van een driekwartsmaat.
Module 3g
Hiermee is de triolenfeeling zoals die in een 12/8 maat feitelijk is dan eindelijk bereikt. We zetten het volume van guitar en drums op 0 door het betreffende instrument: te kiezen. Er verschijnt een blauw rondje. Zet nu zet het volume ervan door te klikken op de pijltjes onder het woord volume laag, in dit geval uit want we gaan door tot 0. Kies vervolgens een ander instrument. Deze twee instrumenten die we nu uitgezet hebben hebben in bijna alle stijlen door het noodzakelijke hoge tempo een veel te drukke beweging. Maar door ze uit te zetten houden we een enigszins bruikbare begeleiding over. In dit geval aan de hand van de stijl “tenderly”, tempo 280. Met vibrafoon als akkoordinstrument en basgitaar als basis. Maar juist een leuke slagwerkpartij ontbreekt. Die zou je nu feitelijk via een sequencer nog moeten toevoegen, maar dat gaat te ver in het kader van deze module. We volstaan dus door als laatste de melodie in te spelen. Dat kan via de knop rec. De opname verschijnt onder de knop melodie. Je kunt deze quantiseren (d.w.z. onregelmatigheden laten aanpassen. Nog meer dingen zijn mogelijk, zoals het geheel verschuiven in de tijd, of kopiëren naar de volgende coupletten.) Stappenplan gebruik Band in a box: •
•
•
• • • • • • •
Klik in de eerste maat en voer akkoordsymbolen in. Elk akkoordsymbool bevestigen met enter. Wil je i.p.v. de standaard 2 slechts 1 akkoord in de maat? Nog een keer “enter”. Telkens als het akkoord niet verandert kun je volstaan met “enter”. Partituur afmaken door te klikken waar couplet (blauw) dan wel refrein (groen) begint. Langzaam klikken verandert de maat in blauw, groen of niets. In nevenstaand voorbeeld hebben we een intro van 8 maten, dan een couplet van maat 9 tm 40. Opgeven hoe lang het lied is en welk deel hoe vaak in een loop . Hier is gespeeld moet worden: aangegeven: het lied heeft 40 maten, wordt drie keer gespeeld en daarna geen loop meer. Het deel 9-40 wordt 3 keer herhaald, dus 18 fungeert als intro. Kiezen van een van de vele stijlen. Laat eventueel instrumenten weg door ze boven te selecteren en het volume laag te zetten. Pas het tempo aan, en of: Halveer of verdubbel zonodig de akkoordafstanden met het menu “edit”: Eventueel een intro laten genereren en er automatisch voor laten plakken via de knop Eventueel de melodie met een midikeyboard opnemen via rec. Alles afmixen door volume, pan, reverb etc. per instrument te veranderen. Door te exporteren naar midi kun je het resultaat daarna voor universeel gebruik bewaren of eventueel verder bewerken in een sequencer.
Module 3g
Nog enkele aardige mogelijkheden van het programma • • • •
Met de knop kun je switchen in weergave tussen akkoordsymbolen, ZuidEuropese symbolen (do re mi), en trapsymbolen. Met de knop krijg je een afbeelding van drumstel en andere percussie. Door op de individuele onderdelen te klikken hoor je ze en krijg je een aardig beeld van de klank. Het programma is erg bruikbaar voor muziekschooldoeleinden: genereer een eenvoudige begeleiding in een bepaalde stijl en ga daar op improviseren. Ook kun je solo’s laten genereren, die kun je meespelen of naspelen. De versies 2004 en 2005 kunnen nog meer. Deze beschrijving is gebaseerd op band in a box 8. Bij het besproken lied bleken de mogelijkheden een stuk groter te zijn als je het programma midi-connections zou gebruiken (eveneens een begeleidingsautomaat, gekoppeld aan een sequencer). Dit vooral omdat midi-connections wel de mogelijkheid biedt om 4 akkoorden in de maat te noteren. Dat maakt dat alle swingstijlen nu een 12/8 maat tot gevolg hebben. Diverse stijlen leverden zeer bruikbare resultaten op.
