Gezonde koeien en vruchtbare bodems met stro in de box Stro is een perfect materiaal als strooisel voor in de ligboxen van onze koeien. Het is zacht en droog voor het melkvee, het zorgt voor een toename van organische stof aan de landbouwbodem en het is relatief goedkoop. De reden dat het weinig wordt gebruik in de Nederlandse melkveehouderij komt door de lastige verwerking van het stro als het eenmaal op de roosters en in de mestkelders komt. De groep ‘stro in de box’ die wordt begeleidt door bureau LaMi en de Province Utrecht, heeft gewerkt aan een functionerend bedrijfsysteem met gebruik van stro in de ligboxen. Mede met DLV’er Harm Wientjes heeft de groep de do’s en don’ts op een rij gezet. zijn 1,0 cent per liter standaardmelk. Stro kost Strooiselgebruik circa €100 per ton om op uw bedrijf aan te Om te zorgen dat het stro niet in de mestkelder voeren, de bemestende waarde van stro op het komt werken de meeste ondernemers met een land ligt op €50. Bij verbruik van 4 kg stro per vrijwel dichte vloer met mestschuif en een afstort dier per dag en de kosten van €50 per ton stro is aan het einde van de mestgangen. Hier wordt de kostprijs van het strooisel 0,7 cent per liter de vaste mest samen met het stro opgevangen standaardmelk. Daarnaast verbeter je met vaste en met hulp van een ketting en meenemers naar mest de bodemvruchtbaarheid van je grond. Het de vaste mestopslag getransporteerd. Om te grootste positieve effect kan verwacht worden voorkomen dat de vaste mest niet uit elkaar drijft van een betere diergezondheid door een zachter moet zowel de opslag als het strogebruik juist en hygiënischer ligbed. Een 5% lagere worden uitgevoerd. vervanging leidt tot 0,9 cent per liter melk meer Voor stapelbare stromest moet de verhouding saldo. drijfmest : stro niet te groot zijn. Per kuub mest hebben we voor stapelbare stromest circa 125 Matté Eikelenboom uit Lopikerkapel heeft kg stro nodig. Daarvoor is het belangrijk om al een nieuwe ligboxenstal gebouwd en heeft op de vloer een scheiding te laten plaatsvinden met een aantal bovenwettelijke tussen urine en mest, anders hebben we teveel aanpassingen het dierwelzijn verbeterd en stro nodig omdat de mest dunner is hebben we de efficiëntie van mineralen op zijn bedrijf per kuub nog meer stro nodig. Een koe vergroot. De nieuwe stal van Matté heeft produceert ongeveer 70 liter aan mest per dag een emissiearme vloer, waarbij vaste mest waarvan (iets meer dan de helft) 40 liter urine is. en urine wordt gescheiden bij de bron. Als we 30 liter mest per dag per dier overhouden staat daar een strogebruik van 4 kg per dier per dag tegenover. Deze hoeveelheid stro kan nog variëren afhankelijk van het soort stro; Gerste versus tarwe stro en al dan niet gehakseld, gesneden of lang. Economie Het systeem levert een hoger rendement op voor de veehouder. De investeringskosten zijn desondanks echter iets hoger. De investering in de stal is vergelijkbaar aan traditionele bouw, de meerkosten van de instrooiapparatuur valt weg tegen de lagere kosten van de diepstrooiselboxen, maar de extra investering in het afvoersysteem van de vaste mest en de opslag van vaste mest zullen in de meeste gevallen boven de kosten voor traditionele mestopvang stijgen. Normkosten voor strooisel
Opslag De opslag dient goed te worden uitgevoerd, bij het gebruik van stromest zakt het effluent na verloop van tijd onvermijdelijk uit. Dit kan kosteneffectief worden afgevoerd via een zogenaamde ‘weeping wall’. Deze zijn bekend van de Australische en Nieuw-Zeelandse bedrijven waarbij het erfwater naar lager
gelegen opvang stroomt en daar kan uitlekken. De ‘weeping wall’ dient het stro op zijn plaats te houden en het effluent water door te laten zonder daarbij te verstoppen. Een conische opening zoals bij aardappelroosters of stroroosters is de meest praktische oplossing. Het effluent kan dan in een aparte opvang worden bewaard of via een pomp met snijinrichting worden getransporteerd naar de urine opvang in de stal. (Zie bijlage 1) DO: Gebruik voldoende stro (> 3 kg per koe per dag) en bij voorkeur tarwestro om de vochtabsorptie te maximaliseren Gebruik dichte roosters met bij voorkeur grote gaten voor gierafvoer Houdt bij de opslag voor vaste mest rekening met afvoermogelijkheden van vocht, daarvoor is een zogenaamde ‘weeping wall’ het meest geschikt. Gebruik een goede pomp met snij-inrichting voor de afvoer van vocht uit de stromestopslag Zet de stromest voor uitrijden nog eens om om de verteerbaarheid te verbeteren of maak bokashi Maak gebruik van V- of H-schuiven Een voerstoep geeft de koeien aan het voerhek rust tijdens het regelmatig schuiven
Land Dit bedrijfssysteem heeft niet alleen voordelen in de stal, maar vooral ook op het land. De organische stof toevoer aan het land stijgt waardoor er meer bodemleven en een grotere diversiteit aan bodemleven komt. Door het verhogen van de organische stof in de bodem wordt ook de draagkracht verbeterd en het vermogen van de bodem om mineralen te binden . De vrije mineralen in de mest binden zich aan het stro waardoor deze minder snel uitspoelen en vervluchtigen. Door toevoegen stijgt de C:N verhouding in de mest van 11 bij gewone drijfmest naar 60 bij het gebruik van stromest. Een effectieve toename van 6 ton stro met 30% effectieve organische stof per hectare.
DON’T - Omzetten van de stromest terwijl deze nog in de opslag is - Gebruik van combischuif, deze vervuilt teveel op de terugweg - Gebruik geen sleuvenroosters, hierdoor blijft het stro hangen en kan de schuif gaan ‘klimmen’ - Gehakseld stro maakt een groter verbruik mogelijk, maar stapelen van de stromest gaat moeizamer
Ammoniakemissie Met hulp van de kringloopwijzer is de vergelijking gemaakt tussen twee stalsystemen: Traditioneel met bemesting van drijfmest en het stalsysteem dat we tijdens dit project hebben geanalyseerd. Het blijkt dat het scheiden van de vaste mest en urine aan de bron leidt tot een lagere ammoniak emissie, daarentegen levert de opslag van vaste mest extra emissie op. Per saldo is dit een toename van 8%. Daar staat tegenover dat het uitrijden van de vaste mest op het land een vergelijkbaar lagere emissie oplevert omdat de stikstof in de vaste mest organisch gebonden is. Deze emissiebeperking is wel afhankelijk van de wijze van toedienen, de vaste mest dient na uitrijden wel te worden ondergewerkt. De kringloopwijzer houdt geen rekening met het onderwerken van vaste mest bij de bemesting en gaat daarom uit van een hogere emissie. (Zie bijlage 3) Per saldo is de ammoniakemissie van het totale bedrijf nagenoeg gelijk wanneer bij de bemesting van de vaste mest een bewerking wordt uitgevoerd om de mest onder te werken. Mineralenefficiëntie De vaste mest zorgt voor een hoger niveau aan mineralenbemesting door de aanvoer van stikstof en fosfaat en overige elementen in het stro als strooisel, deze mineralen tellen uit vaste mest maar voor 5% mee in de bemestende waarde voor het seizoen van aanbrengen. Met de bemesting met vast mest wordt gezorgd voor verhoging van het organische stofgehalte van de bodem en voor een beter stikstof leverend vermogen. Organische stof (humus) heeft vele,
belangrijke functies in de bodem en heeft belangrijke invloed op de bodemvruchtbaarheid. Het verbetert de structuur, bevordert de bewerkbaarheid en verhoogt het vochtvasthoudend vermogen van de grond. Het verhoogt de kationenomwisselcapaciteit van de bodem (CEC) waardoor de bodem meer kationen als kalium, calcium en magnesium kan vasthouden. De organische stof zelf bevat relevante mineralen als stikstof, fosfor en zwavel, die na afbraak van de organische stof beschikbaar komen (mineraliseren). Zie ook bijlage 2. De toevoer van vers organische materiaal stimuleert het bodemleven en kan de bodemweerbaarheid verhogen. Het resultaat zal zijn dat op de langere termijn (3-5 jaar) de gewasopbrengsten structureel hoger zijn met een lagere fosfaat- en stikstofuitspoeling tot gevolg. Voor de korte termijn betekend het dat er via de kunstmest bemesting bijgestuurd moet worden. (Zie bijlage 4.) Uit de analyse van de kringloopwijzer blijkt dat de keerzijde van een hoger aandeel organische stof in de bodem onder natte omstandigheden wel kan leiden tot een hogere lachgas productie uit de bodem. Het belang van een goede ontwatering is essentieel om dit te voorkomen. (zie bijlage 3.)
Eventueel geïnteresseerden of voor vragen kunt u zich melden bij Harm Wientjes, DLV Rundvee Adviseur, Tel: +316-20398271
Bijlage 1. Weeping Wall
Effluent bunker met ‘weeping wall’ in Nieuw Zeeland.
Bijlage 2. Voorbeeld overzicht behoud Organische Stof.
Bijlage 3. Overzicht effect systeem ‘Stro in de box’ op uitkomsten kringloopwijzer
Fictieve vergelijking via de kringloopwijzer tussen exact hetzelfde bedrijf gebruik makend van het systeem ‘stro in de box’ of traditioneel drijfmestsysteem.
Bijlage 4. Voorbeeld bemestingsadvies in relatie tot gebruik drijfmest of vaste mest.
