MKB Rating: smaakt naar meer Onderzoek naar bekendheid en gebruik van ratings door MKB-bedrijven
Lia Smit, Ro Braaksma, Pieter Fris Zoetermeer , december 2013
ISBN
: 978-90-371-1108-8
Rapportnummer
: A201374
Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia BV
Panteia BV
Bredewater 26
P.o. box 7001
2715 CA Zoetermeer
2701 AA Zoetermeer
079 322 22 00
The Netherlands
www.panteia.nl
+31 79 322 22 00
Voor alle informatie over MKB en Ondernemerschap: www.ondernemerschap.nl De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.
Inhoudsopgave 1
Inleiding
5
2
Bekendheid met ratings door MKB-ondernemers
7
2.1 2.2
Is er een krediet aangevraagd? Bekendheid ratings
7 7
3
Gebruik ratingscores kredietverstrekkers
9
3.1 3.2
Inzicht in de rating? Uitleg over beoordelingssystematiek
4
Nut van een eigen onafhankelijke rating
4.1 4.2 4.3
Functie van rating: eigen bedrijfsvoering Functie van rating: inzicht in eigen kredietwaardigheid Functie van rating: gebruik bij kredietaanvraag
5
Conclusies en aanbevelingen
9 11
13 13 14 15
17
3
1
Inleiding Het verkrijgen van bancair krediet is na de kredietcrisis voor het MKB geen eenvoudige zaak meer. De nieuwe regels waaraan banken moeten voldoen in het kader van Basel-lll-wetgeving vragen een risicobeoordeling van elk krediet. Aan de hand van die risicobeoordeling dient de bank middelen te reserveren op de eigen balans ter dekking van dit risico. Deze wetgeving is begrijpelijk na de kredietcrisis, waarbij banken door de overheid met belastinggeld gered moesten worden . Maar dezelfde wetgeving heeft nu repercussies voor de kredietverlening aan het MKB en de eisen waaraan bedrijven moeten voldoen om nog financiering te krijgen. Over het algemeen wordt het verstrekken van kredieten aan het MKB als risicovol gezien. De reden is dat het MKB relatief weinig informatie geeft en de beschikbaarheid daarvan voor kredietvrager en kredietgever nogal verschilt. Een manier om beter te kunnen beoordelen of een bedrijf solide is en in staat om de verstrekte lening terug te betalen, is gebruik van een rating. Dit is een in een code uitgedrukte waardering van het bedrijf, zoals AAA of CC. AAA is hierbij de hoogste waardering. Voor het bepalen van zijn rating wordt een bedrijf vergeleken en gebenchmarkt met de beste bedrijven die in de sector van het bedrijf actief zijn. In Nederland is het gebruik van ratings voor MKB-bedrijven weinig gebruikelijk en deze optie is ook weinig bekend. Dat is bijvoorbeeld in Duitsland heel anders: daar is een echte ratingcultuur ontstaan en is een bedrijf als Kredietreform bij vrijwel iedereen bekend. Om inzicht te krijgen in de bekendheid van ratings bij Nederlandse MKB-ondernemers is aan het MKB-panel van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap 1 een aantal vragen voorgelegd over ratings. Aan dit onderzoek hebben 2000 ondernemers deelgenomen. Het onderzoek richt zich op bekendheid met ratings, bekendheid met de eigen rating, de mate waarin ratings overeenkomen met de eigen inschatting van de ondernemer over de kredietwaardigheid van het eigen bedrijf en mogelijk toekomstig gebruik van ratings. Over de resultaten van de beantwoording van die vragen wordt in dit korte rapport verslag gedaan.
1
Het Programmaonderzoek MKB en ondernemerschap wordt gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en heeft tot doel algemene kennis over het MKB te genereren. Deze kennis is kosteloos toegankelijk via www.ondernemerschap.nl. Panteia voert dit programma al vele jaren uit voor het ministerie.
5
2
2.1
Bekendheid met ratings door MKBondernemers Is er een krediet aangevraagd? Om de vragen over rating een goede onderbouwing te geven, is eerst aan de geënquêteerde bedrijven gevraagd of zij sinds 2011 financiering hebben aangevraagd voor een bedrag hoger dan €10.000. Uit figuur 2.1 blijkt dat dat slechts bij één op de zeven bedrijven het geval is geweest: 14%. De sector handel en horeca heeft het meest krediet aangevraagd, met een relatief hoog percentage “bij meerdere banken”. figuur 2.1
Aanvragen van financiering bij één of meer banken
1 wp
2 tot 10 wp
meer dan 10 wp
industrie en bouw
N=2001
handel en transport horeca en diensten
totaal
0%
25% 67% 81% 50%
75%
80%
89%
86%
7% 1% 3%
9% 1% 4%
22% 12%
100%
87%
92%
5% 1% 3%
1% 5%
13% 3% 7%
8% 1% 3%
1% 6%
geen financieringsaanvraag
één aanvraag bij één bank
meer aanvragen bij één bank
aanvragen bij meer banken
Bron: Panteia, 2013
2.2
Bekendheid ratings Vrijwel alle respondenten hebben de vraag beantwoord in hoeverre zij bekend zijn met ratings en het gebruik ervan door kredietbeoordelaars. Daarbij blijkt dat in het grotere MKB (boven de 10 werkzame personen) bijna de helft hiervan op de hoogte is. Bij het kleinbedrijf komt dit niet boven een ruime 20%: de bedrijven die qua grootteklassen behoren tot de middenmoot doen het met 26% nauwelijks beter. Kijken we naar het percentage over alle grootteklassen en alle sectoren heen, dan blijft de teller steken bij 25%. Zie verder figuur 2.2.
7
figuur 2.2
Bekendheid met ratings
60% 49%
40% 30%
26% 21%
20%
20%
25%
23%
0% 1 wp
2 tot 10 wp
meer dan 10 wp
industrie handel en transport en bouw horeca en diensten
totaal
bekend met rating scores voor bedrijven
Bron: Panteia, 2013
Wie bekend is met het bestaan van ratingscores, weet doorgaans ook dat kredietgevers die gebruiken voor hun kredietbeoordeling: zie figuur 2.3. Er is daarbij geen verschil naar grootteklasse en maar heel beperkt naar sector: in handel en horeca is men zich daarvan iets minder bewust. figuur 2.3
100%
Bekendheid met het gebruik van ratings door kredietgevers
89%
88%
88%
88%
85%
91%
89%
80% 60% 40% 20% 0% 1 wp
2 tot 10 meer dan wp 10 wp
industrie handel en transport en bouw horeca en diensten
totaal
bekend met gebruik van rating scores door kredietgevers NB: deze vraag is alleen beantwoord door wie bekend is met rating scores (de 25% van figuur 2.2) Bron: Panteia, 2013
8
3 3.1
Gebruik ratingscores kredietverstrekkers Inzicht in de rating? Een ruime meerderheid van de aanvragers van financiering is door de (beoogde) verstrekker van het krediet niet op de hoogte gesteld van de rating van zijn bedrijf: zie figuur 3.1. figuur 3.1
Heeft de kredietverstrekker informatie over de rating van het bedrijf meegedeeld?
100%
75%
77%
door kredietverstrekker NIETop de hoogte gesteld van de rating van het bedrijf door kredietverstrekker op de hoogte gesteld van de rating van het bedrijf
50%
25%
23% 0%
Bron: Panteia, 2013
Waar dat wél is gebeurd, komt die rating in de helft van de gevallen redelijk tot goed overeen met de eigen inschatting van de kredietwaardigheid, maar in de andere helft matig of in het geheel niet2: zie figuur 3.2.
2
Het gaat hierbij wél om een gering aantal gevallen, namelijk in totaal 19.
9
figuur 3.2
Overeenstemming van de rating door de kredietgever met de eigen inschatting van het bedrijf
overeenstemming rating met eigen inschatting 100%
75%
matig of niet
53%
50%
redelijk tot 25% goed
0%
Bron: Panteia, 2013
10
47%
3.2
Uitleg over beoordelingssyst ematiek Eveneens de helft heeft van zijn kredietverstrekker uitleg gekregen hoe de rating tot stand is gekomen en de andere helft niet. In enkele gevallen is dit punt van discussie geweest tussen partijen3: zie figuur 3.3. figuur 3.3
Uitleg van de rating door de kredietgever
Heeft kredietgever uitleg gegeven hoe de rating is vastgesteld?
100%
75%
nee
47%
ja 50%
25%
53%
0%
Bron: Panteia, 2013
3
Hierbij dezelfde kanttekening: deze uitspraak is gebaseerd op een gering aantal gevallen, n.l. 19.
11
4 4.1
Nut van een eigen onafhankelijke rating Functie van rating: eigen bedrijfsvoering Aan de deelnemers is gevraagd hoe zij om zouden gaan met een eigen, niet door de kredietverstrekkers bepaalde rating, indien zij hierover zouden beschikken. Eén op de drie bedrijven zou zo’n eigen rating gebruiken voor de eigen bedrijfsvoering. Deze bereidheid hangt samen met bedrijfsgrootte: bij bedrijven met meer dan 10 werkzame personen is het bijna de helft die hiervoor voelt, bij de kleine bedrijven ligt dat aandeel lager. Verder is men in de sector handel en horeca eerder geneigd om een eigen rating te gebruiken voor de eigen bedrijfsvoering. Zie figuur 4.1. figuur 4.1
Gebruik van een rating voor de eigen bedrijfsvoering
grootte
sector
100%
75%
52% 70%
62%
67%
59% 69%
65%
31%
35%
50%
25% 30%
38%
48% 33%
41%
0% 1 wp
2 tot 10 wp meer dan 10 wp
industrie en bouw
handel en transport horeca en diensten
totaal
zou eigen rating NIET gebruiken voor bedrijfsvoering zou eigen rating gebruiken voor bedrijfsvoering
Bron: Panteia, 2013
13
4.2
Functie van rating: inzicht in eigen kredietwaardigheid Bijna twee derde van de bedrijven zou een eigen rating zonder meer gebruiken om inzicht te krijgen in de eigen kredietwaardigheid. Wat dat betreft is er geen verschil naar bedrijfsgrootte. Wél denkt men daar bij de kleinste bedrijven vaker alleen aan als de ratingscore positief is, en bij wat grotere bedrijven vaker in het geheel niet. Ook hier zijn bedrijven in de sector handel en horeca het meest geneigd om dit instrument te gebruiken voor een beter inzicht in hun kredietwaardigh eid. In de sector industrie en bouw is die neiging naar verhouding het geringst. Zie verder figuur 4.2. figuur 4.2
Gebruik van een eigen rating voor beoordeling van de eigen kredietwaardigheid
100%
75%
16%
21%
21%
16%
29% 9%
17%
28%
18%
22%
19%
15%
18%
63%
63%
transport en diensten
totaal
14%
50%
25%
63%
63%
63%
68% 55%
0% 1 wp
2 tot 10 wp meer dan 10 wp
industrie en bouw
handel en horeca
zou eigen rating NIET gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid zou eigen rating alleen bij een positieve score gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid zou eigen rating zonder meer gebruiken voor inzicht in kredietwaardigheid
Bron: Panteia, 2013
14
4.3
Functie van rating: gebruik bij kredietaanvraag De helft van de bedrijven zou een eigen rating zonder meer gebruiken voor een kredietaanvraag, maar één op de drie zegt expliciet dat alléén te doen in het geval van een gunstige score. Eén op de vijf ziet daar bij voorbaat vanaf. Naar bedrijfsgrootte is er weinig verschil, met een lichte indicatie dat de wat grotere bedrijven eerder kiezen voor gebruik van de rating als de score gunstig genoeg is. Bedrijven in transport en diensten stellen die voorwaarde het vaakst; voor het overige is er weinig verschil tussen sectoren. Zie figuur 4.3. figuur 4.3
Gebruik van een eigen rating bij een eventuele kredietaanvraag
grootte
sector
100% 15%
75% 32%
13%
17%
30% 36%
15%
32%
14%
26%
7% 21%
35% 32%
50%
25%
54%
57% 48%
54%
60%
nee
57% 48%
ja, alleen in het geval van een gunstige score ja, zonder meer
0%
Bron: Panteia, 2013
15
5
Conclusies en aanbevelingen Op dit moment is slechts een kwart van de bedrijven in het MKB op de hoogte van ratings en het gebruik hiervan door kredietverstrekkers, en drie kwart dus niet. Als ondernemers bij het aanvragen van krediet hun rating te horen krijgen, komt deze in 50% van de gevallen overeen met hun eigen inschatting. In de andere 50% wijkt de rating matig tot sterk af van die inschatting. Dat kan liggen aan een onjuiste rating of aan een onjuist beeld bij ondernemers hoe hun bedrijf ervoor staat. Hierover zijn op basis van de antwoorden geen uitspraken te doen, maar het staat vast dat kredietgever en kredietnemer de kredietwaardigheid van het bedrijf vaak verschillend beoordelen. Het lijkt daarom nuttig dat beide partijen hierover in gesprek gaan en nagaan waar zij hun beoordeling van de kredietwaardigheid op baseren. Dat zorgt aan beide kanten voor betere informatie en draagt bij aan het dichten van de kloof die in de helft van de gevallen blijkt te bestaan. De helft van de ondernemers waaraan de rating meegedeeld wordt, krijgt van zijn kredietgever uitleg over hoe die tot stand is gekomen. Dat leidt slechts in enkele gevallen tot discussie. Voor kredietgevers is de boodschap dat uitleg geven loont: het lokt minder discussie uit dan vaak gedacht en kweekt meer begrip bij de ontvanger. Bij het gebruik van ratings door MKB-bedrijven is er nog wel een wereld te winnen, vooral de functie die MKB-bedrijven zien voor een eigen rating, die onafhankelijk van de kredietverstrekkers is vastgesteld: Slechts een derde van de bedrijven zou de eigen rating gebruiken voor (verbetering van) de bedrijfsvoering. Bijna twee derde zou een eigen rating inzetten voor een beter begrip van en inzicht in de eigen kredietwaardigheid, maar ook ruim één op de drie niet. De helft van de bedrijven zou de rating gebruiken bij een eventuele kredietaanvraag. Nog eens een derde doet dit alleen bij een positieve rating, en één op de vijf doet het in elk geval niet. Als MKB-bedrijven hun rating gebruiken voor bedrijfsvoering en financiering kan dit een leerproces in gang zetten: zij gaan kijken wat zij aan hun bedrijfsvoering moeten doen om hun rating te verbeteren, en krijgen een beter inzicht in hun eigen kredietwaardigheid. Dat stimuleert weer om een beter onderbouwd financieringsplaatje te ontwikkelen. Uiteindelijk resulteert dat in betere bedrijfsprestaties. Er is dus veel te winnen met een betere bekendheid en een beter gebruik van ratings, juist ook voor het MKB als motor van de Nederlandse economie.
17
De resultaten van het Programma MKB en Ondernemerschap worden in twee reeksen gepubliceerd, te weten: Research Reports en Publieksrapportages. De meest recente rapporten staan (downloadable) op: www.ondernemerschap.nl.
Recente Publieksrapportages A201374
7-1-2014
MKB Rating: Smaakt naar meer, onderzoek naar bekendheid
A201373
7-1-2014
A201370
19-12-2013
A201369
23-12-2013
Ondernemen in de horecasector 2013
A201368
23-12-2013
Ondernemen in de groothandelsector 2013
A201367
23-12-2013
Ondernemen in de overige dienstverlening 2013
A201366
23-12-2013
Ondernemen in de bouwsector 2013
A201365
23-12-2013
Ondernemen in de transportsector 2013
A201364
23-12-2013
Ondernemen in de autosector 2013
A201363
19-12-2013
Bijdrage van buitenlandse werknemers aan innovatie in het
A201362
23-12-2013
Ondernemen in de zakelijke dienstverlening 2013
A201361
23-12-2013
Ondernemen in de metaalelektro 2013
A201360
23-12-2013
Ondernemen in de voedings- en genotmiddelenindustrie
A201359
23-12-2013
Ondernemen in de detailhandel 2013
A201358
17-12-2013
De grijze ondernemer. Internationale vergelijking van de
en gebruik van ratings door MKB-bedrijven Vertrouwen in eigen bedrijf keldert: ondernemersvertrouwen door de jaren heen Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014
MKB
2013
grijze ondernemer A201355
10-12-2013
A201354
26-11-2013
Opleiding en scholing van zzp’ers – Resultaten zzp-panel meting I van 2013 Internationale benchmark ondernemerschap 2013. Tabellenboek
A201353
19-11-2013
Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update oktober 2013
A201351
21-11-2013
Innovatie en internationalisering in het MKB
A201350
12-11-2013
Innovatie in het MKB, ontwikkelingen in de periode 2002-2013
A201349
31-10-2013
Fulfilment van online verkoop
A201348
15-10-2013
De overheid als klant van het MKB
A201347
26-09-2013
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en
A201346
08-10-2013
De innovativiteit van het MKB in 2013
A201345
19-09-2013
Monitor buitenlandse investeringen MKB
A201344
14-11-2013
Sectorale veranderingen in de Nederlandse economie
A201343
03-04-2013
Geen vertrouwen ondernemers in het economische beleid -
2014
Najaar 2013 A201342
12-09-2013
Verschillen tussen uitzendondernemingen
A201341
17-10-2013
Economische effecten verlaging van de administratieve
A201340
19-08-2013
Exportindex MKB. Ontwikkelingen 2008-2011
A201339
22-08-2013
Topsectoren: beeld en ontwikkeling. Update augustus 2013
A201338
12-09-2013
Bedrijfsfinanciering: zó kan het ook!
A201337
03-09-2013
Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012
lasten voor het bedrijfsleven
19
A201336
27-11-2013
Inkomens Zelfstandigen 2012
A201335
01-07-2013
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en
A201334
15-07-2013
De rol van sociale media bij innovatie door zzp’ers
A201333
02-07-2013
Topsectoren in beeld. Internationale oriëntatie topsectoren
A201332
02-07-2013
Topsectorenpanel. Methodologische verantwoording
A201331
04-07-2013
Calimero creativiteit: De innovatieve netwerken van zzp’ers
A201330
25-06-2013
Hoe goed ligt de gemeente bij MKB?
A201329
18-06-2013
Monitor Inkomens Ondernemers
A201328
27-06-2013
Het wenkend perspectief van consumenteninnovatie
A201327
16-07-2013
Innoveren achter de schermen
A201326
19-07-2013
De financiële positie van het MKB in 2013 en 2014
A201325
9-07-2013
Minirapportage biomaterialen
A201324
5-06-2013
Ontwerp krapte-indicator belangrijke beroepen topsectoren
A201323
06-06-2013
Kleinschalig ondernemen 2013
A201322
13-06-2013
Topsectoren in beeld - Bekendheid met het
A201321
21-05-2013
Administratieve lasten MKB
A201320
04-06-2013
Ambities en vermogensopbouw van zzp'ers
A201319
11-06-2013
Topsectoren: beeld en ontwikkeling
2014 – Update juni
topsectorenbeleid en beleving van het ondernemingsklimaat
A201318
April 2013
A201317
16-05-2013
MKB en ondernemerschap in zakformaat, Editie 2012/2013 Diaspora links van migrantenondernemers in Nederland
A201316
31-05-2013
Intellectueel eigendom topsectoren
A201315
07-05-2013
MKB verdeeld over kabinetsbeleid
A201314
02-05-2013
Topsectoren in beeld
A201313
28-03-2013
Concurrentie in het MKB
A201312
25-03-2013
Alles flex, is dat een mismatch?
A201311
09-04-2013
Challengers: hun kenmerken en succesfactoren
A201310
04-04-2013
Wie wordt werkgever?
A201309
16-04-2013
Oudedagsvoorziening in het MKB
A201308
11-04-2013
Benchmark klanten Qredits
A201306
21-02-2013
De waarde van sociaal ondernemerschap
A201305
24-01-2013
Grondstofschaarste?
A201304
02-04-2013
Gezocht: werklocatie 3.0
A201303
24-01-2013
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en 2013 - Update december
A201302
08-01-2013
Financiering van innovatie in het MKB
A201218
15-01-2013
Samen starten
A201217
17-01-2013
Inkomen, vermogen en dynamiek van zelfstandigen zonder personeel
20
A201216
9-1-2013
A201215
19-12-2012
Financieringsmonitor topsectoren 2012
A201214
7-12-2012
Meer innovatie door buitenlanders?!
A201213
4-12-2012
Meerwaarde van studentbedrijven
A201212
4-12-2012
Duurzaam ondernemen in het MKB
A201211
12-11-2012
Global Entrepreneurship Monitor 2011 The Netherlands
A201210
19-11-2012
Gebruikers en communities
A201209
8-8-2012
Wagenpark MKB en Grootbedrijf 2010
A201208
6-7-2012
Nieuwe financieringsvormen voor het MKB
A201207
20-6-2012
Monitor Inkomens Ondernemers
A201206
20-6-2012
Een typologie van ondernemers met lage inkomens
Ondernemen zonder personeel
