Dat smaakt naar meer! Onderzoek naar de bijdrage van streekproducten aan de vermarkting van de Zuidwestelijke Delta

Dat smaakt naar meer! Onderzoek naar de bijdrage van streekproducten aan de vermarkting van de Zuidwestelijke Delta

Kenniscentrum Kusttoerisme Vlissingen, december 2012

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1

Inleiding ............................................................................................................... 1

Onderzoeksaanpak ............................................................................................................................. 1 Hoofdstuk 2

Desk research....................................................................................................... 2

Definitie van streekproducten ............................................................................................................ 2 Communicatie van streekproducten .................................................................................................. 3 Motieven voor de aanschaf van streekproducten .............................................................................. 3 Streekproducten in relatie tot toerisme ............................................................................................. 5 Hoofdstuk 3

Consumentenonderzoek....................................................................................... 7

Vakantiebestemming .......................................................................................................................... 7 Keuze vakantiebestemming .............................................................................................................. 10 Vakantiebestemmingen en streekproducten ................................................................................... 13 Eetgedrag tijdens deze vakantie ....................................................................................................... 15 Activiteiten tijdens deze vakantie ..................................................................................................... 19 Hoofdstuk 4

Interviews met ondernemers.............................................................................. 21

Definitie van streekproducten .......................................................................................................... 22 Het gebruik van streekproducten ..................................................................................................... 22 Motieven voor het werken met streekproducten ............................................................................ 24 Streekproducten in de marketing van bedrijven .............................................................................. 25 Waardering voor het bedrijf in relatie tot streekproducten ............................................................ 26 Marketing van de regio middels streekproducten ........................................................................... 27 Waardering van de regio gerelateerd aan streekproducten ............................................................ 27 Streekproducten: hype of trend? ..................................................................................................... 28 Hoofdstuk 5

Conclusies en aanbevelingen .............................................................................. 29

Van definitie naar verhalen............................................................................................................... 29 Belang streekproducten voor imago en keuze van vakantiebestemmingen.................................... 29 Meerwaarde van streekproducten voor individuele bedrijven ........................................................ 31 Literatuur

.......................................................................................................................... 32

Bijlage 1

Vragenlijst online consumentenenquête ............................................................. 33

Bijlage 2

Open antwoorden consumentenonderzoek ........................................................ 44

Bijlage 3

Overzicht interviews........................................................................................... 77

Hoofdstuk 1 Inleiding Eind 2008 is door Economisch Impuls Zeeland en een aantal partners het initiatief genomen tot het netwerk “Lekker Zeeuws”. Lekker Zeeuws is intussen uitgegroeid tot een meerjarig project dat mag rekenen op financiële ondersteuning van het ministerie van Economische Zaken en de provincies Zeeland en Noord Brabant. Onder de titel Lekker Regionaal Product wordt zo geïnvesteerd in het verbeteren van de toegankelijkheid en vergroten van de naamsbekendheid van streekproducten in West Brabant en Zeeland, met als concrete doelstelling “Meer streekproducten op de kaart en in het schap. Uitgangspunt daarbij is dat streekproducten niet alleen tegemoet komen aan het idee van verse, eerlijke producten van het land, maar ook een belangrijke bijdrage leveren aan de vermarkting en beleving van de regio bij toeristen. Dit uitgangspunt is een aanname die aan veel projecten ter stimulering van streekproducten ten grondslag ligt. Een aanname die tot op heden nauwelijks kon worden onderbouwd door middel van onderzoek. Daarom heeft Kenniscentrum Kusttoerisme, het samenwerkingsverband van Hogeschool Zeeland en NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, binnen het project Lekker Regionaal Product onderzoek gedaan naar de bijdrage van streekproducten aan de vermarkting van de Zuidwestelijke Delta. Centraal staat de vraag naar de rol van streekproducten in het imago, de keuze en de beleving (waardering) van vakantiebestemmingen in het algemeen en de Zuidwestelijke Delta in het bijzonder. Daarbij is waar mogelijk ook gekeken naar de meerwaarde van streekproducten voor individuele bedrijven, zoals verblijfsaccommodaties, horeca of retail.

Onderzoeksaanpak Deze onderzoeksvraag is beantwoord door een onderzoeksaanpak, bestaande uit drie delen. Allereerst is er desk research verricht: in de bestaande literatuur is gezocht naar studies waarin de relatie tussen streekproducten en toerisme is onderzocht. Hierbij is gekeken naar onderzoek dat uitgevoerd is in Nederland, maar zijn ook internationale wetenschappelijke journals geraadpleegd om onderzoeksresultaten uit andere landen te benutten. De resultaten van dit literatuuronderzoek vormden de basis voor de volgende onderdelen van het onderzoek. Vervolgens zijn consumenten middels een online enquête gevraagd naar de rol van streekproducten in hun imago van en keuze en waardering voor vakantiebestemmingen. Hierbij is ingezoomd op de Zuidwestelijke Delta. Deze online vragenlijst is uitgezet via het Vrijetijd Panel. Het Vrijetijd Panel is een panel dat wordt beheerd door het Centre for Leisure and Tourism Research, een samenwerkingsverband van NHTV internationaal hoger onderwijs Breda, Universiteit van Tilburg en Wageningen Universiteit. Het Vrijetijd Panel bestaat uit een groep Nederlanders die maandelijks worden benaderd met online vragenlijsten en is representatief voor de Nederlandse bevolking. Ten slotte zijn interviews afgenomen met ondernemers om inzicht te verkrijgen in de meerwaarde van streekproducten op ondernemersniveau. Er zijn 21 interviews afgenomen met verblijfsaccommodaties, horecabedrijven, retail en attracties, verspreid over Zuidwest-Nederland.

1

Hoofdstuk 2 Desk research Definitie van streekproducten Lekker Regionaal Product zet zich in voor het verbeteren van de toegankelijkheid en vergroten van de naamsbekendheid van streekproducten in West Brabant en Zeeland. Er wordt echter al jaren geworsteld met het begrip streekproducten. In 2004 werd in de Quick scan bij de start van het “Koepelproject Kennisontwikkeling Streekgebonden Productie en Vermarkting” reeds vastgesteld dat het begrip streekproducten op een groot aantal wijzen werd benut en dat hierbij vier hoofdgroepen onderscheiden konden worden (zie figuur 1). Herkomst in naam en product (territorialiteit)

Industriële streekproducten

Traditionele streekspecialiteiten

´Streeklijn´ producten met herkomstgarantie

Positionering: - ambachtelijk - kwaliteit

- receptuur - traditie - smaak

- collectiviteit - positieve bijdrage platteland - natuurlijke kenmerken (klimaat) - productiewijze

Limburgse stroop, Limburgs Land, Lamsvleeskroket, Flevosap

Diverse bakkerijproducten, worsten, streekgerechten etc.

Diverse streekinitiatieven, Waddenproducten, Groene Hoed, Zeeuwse Vlegel etc.

Boerderijproduct -

directe afzet ambachtelijk vers individueel contact met consument - positieve bijdrage aan inkomen boer Van Eigen Erf, Landwinkel.nl

Figuur 1: “Uiteenlopende definities van streekproducten” (De Bruin & Oostindie, 2005)

In 2007 deed Van Heusden in haar scriptie “Streekproducten Arnhem & Veluwezoom” eveneens een poging om tot een bruikbare definitie van streekproducten te komen. Raadpleging van vele bronnen leidde tot een gewogen definitie: 'Een streekproduct is een product met een historische naamsbekendheid (minimaal één generatie aangeboden) waarvan de productie & verwerking in de streek gedaan worden waar tevens de grondstoffen/ingrediënten (minimaal 51%) vandaan komen. Bij de productie is rekening gehouden met het verantwoord en duurzaam produceren en de streek van herkomst is opgenomen in de naam van het product.' Gedurende haar onderzoek moest zij echter vaststellen dat een dergelijke definitie niet werkbaar was, er bleek in de regio Arnhem en Veluwezoom geen enkel streekproduct te zijn dat aan deze definitie voldeed. Uiteindelijk benoemt Van Heusden een viertal kernwaarden waarmee streekproducten zich dienen te associëren: • Maatschappelijk verantwoord ondernemen • Diervriendelijkheid • Streek van herkomst in naam van product • Verhaal achter het product

2

Communicatie van streekproducten Een definitie is bedoeld om zowel producent als consument van streekproducten houvast te bieden. In opdracht van de Taskforce Multifunctionele Landbouw heeft Motivaction onderzoek gedaan naar het marktpotentieel van streekproducten (Wolff Schoemaker e.a., 2009). Uit dit onderzoek bleek dat de term streekproducten weinig lading heeft: consumenten weten niet goed wat ze kunnen verwachten van deze producten en welke voordelen streekproducten hen kunnen bieden. Motivaction raadt aan om de consument een houvast te geven wat deze kan verwachten wanneer gesproken wordt over streekproducten, waardoor deze term op zichzelf relevant wordt. Voor streekproducten kan hierbij de nadruk worden gelegd op de verbinding met een bepaalde streek, de Nederlandse oorsprong en ambachtelijkheid. Volgens Motivaction ligt er een kans in het uitstralen van de liefde waarmee het product wordt gemaakt en de specifieke receptuur die wordt gebruikt. Beide termen zijn belangrijk voor voeding, maar worden nu slechts beperkt geassocieerd met streekproducten of lokale producten. Motivaction stelde verder vast dat termen als ‘echt’, ‘puur’ of ‘duurzaam’ weliswaar een positieve klank hebben, maar dat veel consumenten deze termen toch wantrouwen omdat ze reeds veelvuldig gebruikt worden in de voedingsmiddelensector. In zijn artikel ‘Streekproducten: een goed verhaal is het hele werk’ stelt Ottenhof (2011) dat het gebrek aan duidelijkheid rondom streekproducten een barrière vormt in de communicatie over en vermarkting van streekproducten. Hij pleit voor het vertellen van verhalen in de communicatie over streekproducten, want zo schrijft hij: ‘… mensen worden gedreven door de sterkste prikkel die de menselijke psyche kent: nieuwsgierigheid. Die nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd door mythes, door verhalen.’ En reagerend op de bovengenoemde onderzoeksresultaten van Motivaction rondom het wantrouwen van consumenten stelt Ottenhof: ‘Het verhaal stelt geloof boven logica, emotie boven verstand. Streekproducten zijn emotie.’

Motieven voor de aanschaf van streekproducten Motivaction onderzocht niet alleen de communicatie van streekproducten, maar ook welke marktsegmenten kansrijke doelgroepen zijn voor streekproducten. Hiervoor maakte men gebruik van hun ‘Mentality model’, een model waarbij consumenten ingedeeld worden op basis van doelen in het leven, leefstijl, werken en presteren, vrije tijd en familie & relaties.

3

Figuur 2: Mentality Model (Motivaction 2009)

Hieruit is gebleken dat er drie kansrijke doelgroepen kunnen worden onderscheiden voor streekproducten. De primaire doelgroep wordt gevormd door de ‘postmaterialisten’ (bewuste eters) en de ‘kosmopolieten’ (luxe eters). Beide groepen hebben een sterkere voorkeur voor streekproducten dan andere segmenten. Consumenten uit deze groepen zijn bereid meer te betalen voor Nederlandse producten, omdat ze hierdoor het gevoel hebben dat ze de Nederlandse economie steunen. Zij vinden het belangrijk dat streekproducten herkenbaar zijn van vroeger en dat ze cadeau kunnen worden gegeven. De secundaire doelgroep voor streekproducten wordt gevormd door de ‘nieuwe conservatieven’ (kwaliteitseters) en de ‘traditionele burgerij’ (aardappeleters). Zij geven vaker de voorkeur aan producten die ze van huis uit kennen die een authentiek gevoel met zich meebrengen. Ook wordt gelet op gezondheidsaspecten van voeding, bijvoorbeeld calorieën en de herkomst van het voedsel. Deze groep vindt het belangrijk dat streekproducten Nederlands en herkenbaar zijn van vroeger en uitsluitend uit ingrediënten bestaan die in de buurt worden verbouwd. Ook vinden zij het belangrijk dat deze producten op kleine schaal en dicht in de buurt gemaakt worden. Daarnaast vinden ze het van belang dat de producten authentiek zijn en met liefde worden gemaakt. De tertiaire doelgroep wordt gevormd door de ‘opwaarts mobielen’ (snelle eters). Deze groep is ervan overtuigd dat producten van Nederlandse oorsprong gezonder zijn dan andere producten. Men vindt het belangrijk dat streekproducten bij de boer vandaan komen en onbewerkt zijn. Deze groep wordt hierbij graag in aanraking gebracht met herkenbare producten van vroeger, liefst met een tikkeltje ouderwetse uitstraling. Het is belangrijk dat ze geen commerciële look en feel hebben.

4

Uit het onderzoek van Motivaction blijkt welke motieven een rol kunnen spelen bij de aanschaf van streekproducten. Ook Van Gurp (2011) deed hiernaar onderzoek en stelde vast dat veel verschillende motieven een rol spelen bij de aankoop en het gebruik van streekproducten. Consumenten die wel streekproducten kopen doen dat vanuit ‘milieuoogpunt’ dan wel uit ‘hedonistisch’ oogpunt. De milieubewuste consument geeft aan streekproducten te kopen omdat zij dit een milieubewuste keuze vinden en omdat zij denken dat streekproducten biologisch zijn. Voor de hedonistische consumenten spelen ‘versheid’ en ‘smaak’ een belangrijke rol bij de keuze voor streekproducten. Consumenten die zelden/nooit streekproducten kopen staan weliswaar positief tegenover streekproducten, maar geven aan vanwege het ‘gemak’ hun boodschappen in de supermarkt te kopen. Zij zijn niet voldoende gemotiveerd om voor streekproducten naar een andere winkel te gaan.

Streekproducten in relatie tot toerisme Binnen Nederland houden veel partijen zich bezig met het stimuleren van de vermarkting van streekproducten, onder andere omdat dit zou bijdragen aan het toerisme in en naar regio’s. Voor zover bekend is in Nederland nog nooit onderzoek gedaan naar de relatie tussen streekproducten en toerisme. Internationaal is door diverse wetenschappers wel onderzoek gedaan naar deze relatie. Hieronder wordt een aantal recente studies beschreven. Deze studies zijn tevens als bouwsteen gebruikt voor de consumentenenquête. In 2004 definieerde Long culinair toerisme als het beleven van en deelnemen aan de eetgewoonten van anderen, waaronder het consumeren, klaarmaken en presenteren van voedsel. Culinair toerisme is uitgegroeid tot een alom erkende nichemarkt in toerisme, waarnaar desondanks nog maar beperkt onderzoek is gedaan. Volgens Riley (2000) is het verband tussen een nationale keuken en toerisme afhankelijk van de mate waarin de eetgewoonten zijn ingebed in de cultuur en identiteit van het betreffende land. Het succes van bijvoorbeeld de Italiaanse gastronomie wordt voornamelijk toegeschreven aan de wijze waarop de Italiaanse keuken is verweven met de nationale identiteit. Voedsel is onderdeel van de Italiaanse cultuur en verbonden met de levensstijl van de mensen (Corigliano, 2002). Voedsel speelt dan ook een belangrijke rol in het aantrekken van toeristen naar Italië door de weerspiegeling van de Italiaanse cultuur en levensstijl. Quan & Wang (2004) stelden vast dat de identiteit en het onderscheidend vermogen van een bestemming via gastronomie tot uitdrukking kunnen worden gebracht, en op deze manier een unieke toeristische beleving tot stand kunnen brengen. Karim en Chi (2010) onderzochten de relatie tussen het imago van de nationale keuken en de intentie tot bezoek aan desbetreffende bestemmingen voor Frankrijk, Italië en Thailand. Bij het culinaire 1 imago maakten zij onderscheid tussen de nationale keuken zelf, horeca en culinaire activiteiten. Uit het onderzoek bleek dat elke bestemming heeft zijn eigen accenten binnen het culinaire imago heeft, hetgeen belangrijke aanknopingspunten biedt voor de marketing van de 1

Met het culinaire imago wordt het algemene imago van eten en drinken in de regio bedoeld, het duidt dus niet op het niveau van de keuken of de restaurants.

5

bestemming. De kenmerken van het culinaire imago uit deze studie zijn ook gebruikt om het imago van streekproducten in de consumentenenquête voor Zuidwest-Nederland te meten. Kim & Eves (2012) hebben een schaal vastgesteld waarmee de motieven van toeristen voor het consumeren van lokale voedingsmiddelen kunnen worden gemeten. Dit is de eerste keer dat kennis over toeristische motieven en kennis over voedselkeuze bijeen werden gebracht in één onderzoek. Het onderzoek werd uitgevoerd onder Britse toeristen en biedt nuttige aanknopingspunten voor toeristische marketing. Zo blijkt dat Britse toeristen gestimuleerd kunnen worden tot het consumeren van lokale gerechten als zij kookworkshops kunnen bijwonen of culinaire musea kunnen bezoeken. Toeristen hebben namelijk de wens om kennis te maken met de lokale cultuur en dit kan worden bereikt door meer te leren over de lokale keuken. De schaal die in dit onderzoek is vastgesteld, is ook gebruikt in de consumentenenquête voor Zuidwest-Nederland.

6

Hoofdstuk 3 Consumentenonderzoek Nederlandse consumenten zijn middels een online vragenlijst gevraagd naar het belang van streekproducten voor imago, keuze en waardering van vakantiebestemmingen. De online enquête is verspreid via het Vrijetijd Panel. Het Vrijetijd Panel is een panel dat wordt beheerd door het Centre for Leisure and Tourism Research, een samenwerkingsverband van NHTV internationaal hoger onderwijs, Universiteit van Tilburg en Wageningen Universiteit. Het Vrijetijd Panel bestaat uit een groep Nederlanders die maandelijks worden benaderd met online vragenlijsten en is representatief voor de Nederlandse bevolking. De data voor dit onderzoek zijn verzameld tussen 1 juni en 18 juni 2012. 510 panelleden zijn begonnen de vragenlijst in te vullen. 4 respondenten die vroeg in de vragenlijst zijn gestopt, zijn niet opgenomen in de dataset. Het aantal respondenten in de dataset is daarom 506.

Vakantiebestemming De respondenten worden in de analyse onderverdeeld in drie groepen. Er is onderscheid gemaakt op basis van de vraag of men in de afgelopen twee jaar een vakantie heeft doorgebracht in ZuidwestNederland. Zuidwest-Nederland is in het onderzoek afgebakend als het volgende gebied:

Indien men in de afgelopen twee jaar geen vakantie had doorgebracht in Zuidwest-Nederland werd gevraagd waar men de laatste vakantie had doorgebracht: in Nederland of in het buitenland.

7

In de analyse zijn daarom steeds de volgende drie groepen zichtbaar: - Vakantie doorgebracht in Zuidwest-Nederland - Vakantie doorgebracht elders in Nederland - Vakantie doorgebracht in het buitenland

Vakantiebestemming 20,4%

47,8%

31,7%

Zuidwest-Nederland Elders in Nederland Buitenland

20% van de respondenten heeft in de afgelopen twee jaar (1 juli 2010 - 1 juli 2012) een vakantie doorgebracht in de regio Zuidwest-Nederland. Dit is iets hoger dan verwacht zou worden op basis van het ContinuVakantieOnderzoek (CVO), dat onderzoek doet naar het vakantiegedrag van Nederlanders. Volgens het CVO brengt jaarlijks zo’n 9% van de Nederlanders minimaal 1 vakantie door in Zuidwest-Nederland. Respondenten brachten binnen deze regio de meeste vakanties door op Walcheren, gevolgd door Schouwen-Duiveland, West-Brabant en Zeeuws-Vlaanderen.

8

De respondenten die hun laatste vakantie elders in Nederland hebben doorgebracht, bezochten de volgende provincies:

Vakantiebestemming elders in Nederland Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Noord-Holland Zuid-Holland Utrecht Brabant (excl. West-Brabant) Limburg 0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

De respondenten die hun laatste vakantie in het buitenland doorbrachten, bleven vooral binnen Europa. Slechts 10% reisde buiten Europa, vooral naar Turkije, Noord-Amerika en Azië. Binnen Europa werden de meeste vakanties doorgebracht in respectievelijk Duitsland (17%), Frankrijk (15%) en Spanje (11%). Ook Italië, België, Scandinavië en Groot-Brittannië waren veel gekozen bestemmingen.

9

Keuze vakantiebestemming Aan respondenten is gevraagd hoe belangrijk zij bepaalde redenen vinden bij de keuze voor deze vakantiebestemming. In de grafiek wordt het percentage respondenten getoond dat deze reden belangrijk of heel belangrijk vond. Belangrijke redenen keuze vakantiebestemming Mooi landschap / mooie omgeving Genieten van de natuur Er zijn leuke steden en dorpen Het is er veilig en schoon Verblijfsaccommodatie is redelijk geprijsd Mooi weer Goed aanbod van verblijfsaccommodaties De lokale bevolking is vriendelijk Historische plaatsen bezoeken Ontspannen, niks doen Mooie stranden Lekker eten en drinken Bezoek aan een stad Er zijn goede restaurants Tijd als gezin doorbrengen Sportief / actief bezig zijn Er is van alles te doen in de omgeving Zoveel mogelijk zien Vervoer naar bestemming is gemakkelijk Leuke winkels Op bezoek bij vrienden of familie Avontuur beleven Een andere cultuur ontdekken Vervoer naar bestemming is redelijk geprijsd Nieuwe mensen ontmoeten Bezoek aan een specifiek evenement Uitgaansleven 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zuidwest-Nederland

Elders in Nederland

Buitenland

Belangrijkste redenen om voor een vakantiebestemming te kiezen zijn het landschap en de natuur. Daarnaast zijn er grote verschillen per bestemming. Er zijn redenen die vooral gelden voor buitenlandse reizen, zoals zoveel mogelijk zien, het ontdekken van een andere cultuur en de prijs van het vervoer naar de bestemming.

10

Bij Zuidwest-Nederland blijken “Er zijn leuke steden en dorpen” , “Mooie stranden”, “Historische plaatsen bezoeken” en “Lekker eten en drinken” significant hoger te scoren dan bij bestemmingen elders in Nederland. Ook “Er zijn goede restaurants” wordt bij de keuze voor Zuidwest-Nederland belangrijker gevonden dan bij de keuze voor andere bestemmingen in eigen land. Vervolgens is meer ingezoomd op het belang van eten en drinken op deze vakantiebestemming en vakantiebestemmingen in het algemeen. In de grafiek wordt het percentage respondenten getoond dat deze reden belangrijk of heel belangrijk vond. Belang eten en drinken op vakantiebestemming Het eten in deze regio is van goede kwaliteit In de restaurants in deze regio werkt vriendelijk personeel In deze regio kun je voor een redelijke prijs uit eten gaan In deze regio kun je heerlijk eten In deze regio kun je gemakkelijk uit eten gaan Deze regio biedt een grote variatie van eten In deze regio zijn veel regionale producten In deze regio zijn er veel aantrekkelijke restaurants In deze regio wordt het eten aantrekkelijk gepresenteerd In deze regio kun je markten met regionale producten bezoeken In deze regio zijn veel restaurants met regionale producten Deze regio is bekend vanwege eten en drinken In deze regio kun je bij kraampjes op straat eten en drinken kopen In deze regio kun je een unieke culinaire belevenis meemaken Deze regio heeft bijzondere kookmethoden In deze regio kun je speciale activiteiten op het gebied van eten en drinken ondernemen, zoals… 0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Zuidwest-Nederland

Elders in Nederland

Buitenland

Vakantiebestemmingen in het algemeen

11

Voor vakantiebestemmingen in het algemeen vindt men de kwaliteit van het eten, het personeel in restaurants en de prijs van uit eten gaan het meest belangrijk. Opvallend is dat bezoekers van Zuidwest-Nederland alle uitspraken belangrijker vinden dan respondenten die elders in Nederland hun vakantie hebben doorgebracht. Vooral de kwaliteit van het eten, de variatie van het eten, het aanbod van streekproducten en de prijs van het eten zijn uitspraken die door bezoekers van Zuidwest-Nederland belangrijker worden gevonden. Daarna is gevraagd of men wel eens naar een bestemming op vakantie is gegaan speciaal vanwege de streekproducten. 10% van de respondenten zegt dit wel eens te hebben gedaan. In de toelichting schrijven respondenten vaak over Frankrijk en Italië. Enkele respondenten noemen een bestemming binnen Nederland, namelijk de Achterhoek, Limburg en Zeeland.

Naar een bestemming speciaal voor streekproducten? ja; 10%

nee; 90%

12

Vakantiebestemmingen en streekproducten Respondenten kregen een aantal stellingen voorgelegd over streekproducten tijdens de vakantie. De smaak van streekproducten vindt men het allerbelangrijkst, gevolgd door het feit dat streekproducten lokaal gemaakt zijn en er dus geen sprake is van ver transport. Vervolgens zijn het ontdekken van iets nieuws en het kennismaken met de regionale cultuur door middel van streekproducten uitspraken die door respondenten in grote mate bevestigd worden. Belang regionale producten tijdens vakantie Ik vind het belangrijk dat regionale producten goed smaken Ik vind het belangrijk dat regionale producten lokaal gemaakt zijn en er dus geen sprake is van… Door het proeven van regionale producten ontdek ik iets nieuws Door het proeven van regionale producten maak ik kennis met de regionale cultuur Ik vind het belangrijk om de regionale economie te ondersteunen via het kopen van regionale… Regionale producten zijn gemaakt van verse, lokaal geproduceerde ingrediënten Ik ben geïnteresseerd in het verhaal achter het regionale product De smaak van regionale producten is anders dan de smaak van dezelfde producten thuis Ik vind het belangrijk dat regionale producten lekker ruiken Ik ben geïnteresseerd in hoe regionale producten gemaakt worden en door wie Ik vind het belangrijk dat regionale producten er mooi uitzien Het eten/drinken van regionale producten in die regio is een authentieke ervaring Het proeven van regionale producten vind ik spannend Door het eten/drinken van regionale producten heb ik een leuke tijd met vrienden en familie Ik vind het leuk om mensen te vertellen dat ik regionale producten gegeten/gedronken heb Het eten/drinken van regionale producten tijdens de vakantie helpt me te ontsnappen aan de… Regionale producten zijn gezond Ik geef graag advies over regionale producten aan mensen met vakantieplannen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

13

Daarna zijn respondenten gevraagd bij welke vakantiebestemmingen in het buitenland zij aan streekproducten denken en welke producten dat dan zijn. Onderstaande figuur toont de meest genoemde bestemmingen en producten.

Dezelfde vraag werd ook gesteld over vakantiebestemmingen in Nederland. Onderstaande figuur toont de provincies / regio’s en producten die het meest werden genoemd.

14

Eetgedrag tijdens deze vakantie In het onderzoek is gevraagd hoeveel dagen de laatste vakantie duurde en hoeveel van deze dagen men zelf kookte, uit eten ging of kant-en-klare maaltijden at.

Aantal vakantiedagen en eetgedrag

Zuidwest-Nederland

Elders in Nederland

Buitenland

0

2

4

6 Zelf koken

8

10

12

Kant-en-klare maaltijd

Uit eten

De vakantie in Zuidwest-Nederland duurde gemiddeld 7,3 dagen. Hiervan kookte men gemiddeld 3,8 dagen en ging men 2,8 dagen uit eten. Elders in Nederland duurt de vakantie gemiddeld 7,7 dagen. Hierbij wordt op 5 dagen zelf gekookt en ging men gemiddeld 2,2 dagen uit eten. Vakanties in het buitenland duren gemiddeld 11,9 dagen. Hiervan ging men gemiddeld 6,1 dagen uit eten en kookte men 4,6 dagen zelf. Hierbij is tevens sprake van een samenhang met de accommodatiekeuze, zie ook het diagram op de volgende pagina. Respondenten brachten hun vakantie in Zuidwest-Nederland vooral door in hotels, vakantiewoningen en op de camping. Dit is opvallend, omdat vanuit het ContinuVakantieOnderzoek blijkt dat vakanties in de regio vooral in vakantiewoningen en op de camping worden doorgebracht. Elders in Nederland kozen respondenten vaker voor een vakantiewoning en minder vaak voor een camping of hotel. In het buitenland maakten respondenten daarentegen weer veel vaker van een hotel of appartement gebruik. Tijdens een verblijf in een hotel ging men gemiddeld tijdens 2/3 van de vakantiedagen uit eten; bij vakanties in vakantiewoningen ging men 40% van de dagen in een restaurant eten en op de camping kookte men juist op 70% van de dagen zelf.

15

Accommodatie tijdens de vakantie Hotel Vakantiewoning Toeristische kampeerplaats Woning van particulier Pension of Bed & Breakfast Appartement Camper Gehuurde accommodatie op camping Groepsaccommodatie Zeilboot of motorboot Anders 0%

5%

10%

15%

Zuidwest-Nederland

20%

25%

30%

Elders in Nederland

35%

40%

Buitenland

Koken met streekproducten Aan de respondenten die aangaven tijdens de vakantie zelf gekookt te hebben, is gevraagd of zij hierbij met streekproducten gekookt hebben. In Zuidwest-Nederland heeft bijna de helft van de respondenten ten minste één keer met streekproducten gekookt, dit is het meest van alle vakantiebestemmingen. Op andere bestemmingen in Nederland is dit slechts een derde.

Koken met regionale producten

Zuidwest-Nederland

34%

Elders in Nederland

22%

21%

57%

Buitenland

38%

0%

10%

20%

16%

30%

40% nooit

50%

60%

3%

21%

12%

28%

5%

70%

een enkele keer

80%

90%

regelmatig/vaak

100% altijd

16

Er is ook gevraagd welke streekproducten men daarbij gebruikt heeft. In Zuidwest-Nederland zijn mosselen, verse vis en de zilte groenten lamsoor en zeekraal veel gebruikt in de vakantiekeuken. Daarnaast zijn veel groenten en fruit uit de regio gekocht. Bij bestemmingen elders in eigen land worden vaak asperges genoemd, evenals groenten en fruit in het algemeen. Ook is er veel gekookt met lamsvlees, daarnaast wordt ook worst en vlees algemeen genoemd. Ten slotte zijn zuivelproducten als kaas, melk, room en yoghurt populair. In het buitenland worden vooral regionaal gekochte groenten gebruikt tijdens het koken, evenals lokale kazen en vlees uit de regio. Daarnaast specifieke producten zoals kruiden, vleeswaren en sauzen. Vervolgens is gevraagd waar men deze streekproducten gekocht heeft. In Zuidwest-Nederland worden speciaalzaken zoals een slagerij of groentewinkel het meest genoemd, op de voet gevolgd door supermarkten. Daarnaast is het kopen van producten direct bij de boer populair, evenals streekmarkten. Elders in Nederland komt het kopen bij de boer nog vaker voor en wordt minder vaak gekocht bij speciaalzaken en op markten. In het buitenland koopt driekwart van de respondenten streekproducten bij de supermarkt, op afstand gevolgd door speciaalzaken en streekmarkten.

Waar worden regionale producten gekocht? 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zuidwest-Nederland Supermarkt Winkel bij de verblijfsaccommodatie Direct aan de haven

Elders in Nederland

Buitenland

Speciaalzaak (groentewinkel, slagerij, slijterij, etc.) Direct bij de boer Streekmarkt

17

Uit eten in restaurants met streekproducten De respondenten die tijdens hun vakantie uit eten gingen, zijn gevraagd of zij hebben gegeten in een restaurant dat kookt met streekproducten. Opvallend is dat vrij veel respondenten niet weten of het restaurant waar zij aten streekproducten op de kaart heeft staan, en deze groep is veruit het grootst in Zuidwest-Nederland. Dit betekent dat er qua communicatie nog veel te winnen is. 43% van de vakantiegangers in Zuidwest-Nederland heeft wel in een restaurant met streekproducten gegeten. Elders in Nederland is deze groep veel kleiner: 31%. In het buitenland heeft maar liefst twee derde van de respondenten een restaurant met streekproducten bezocht. Met name respondenten die in het buitenland vakantie vierden zeggen dat men regionale gerechten wil proeven “omdat men anders net zo goed thuis kan blijven”. Diverse mensen zeggen daarbij dat zij wel regionale gerechten aten, maar niet zeker weten of deze gerechten ook wel met streekproducten gemaakt werden. Over de vakanties in Zuidwest-Nederland zeggen respondenten dat zij in restaurants met streekproducten vooral vis en mosselen hebben gegeten. Toch blijkt dat een derde van deze respondenten niet bewust kiest voor een restaurant met streekproducten, maar dat men de streekgerechten dan wel waardeert.

Uit eten in restaurants met regionale producten

Zuidwest-Nederland

26%

24%

Elders in Nederland

51%

Buitenland

0%

20%

5%

20%

27%

20%

14%

28%

40% nooit

60% een enkele keer

30%

10%

18%

12%

80%

13%

100%

regelmatig/vaak

18

Activiteiten tijdens deze vakantie Gevraagd naar ondernomen activiteiten tijdens de vakantie is het aantal respondenten dat zegt in een restaurant met streekproducten te hebben gegeten nog iets groter dan zojuist en daarmee de meest populaire activiteit gerelateerd aan streekproducten. Goede tweede is het bezoek aan winkels met streekproducten, hoewel dit bezoek in Zuidwest-Nederland wat achterblijft. Activiteiten tijdens de vakantie Uit eten in een restaurant waar regionale producten en recepten worden gebruikt

Bezoeken van winkels met regionale producten

Bezoek aan streekfestivals / culinaire festivals

Rondleiding bij een bedrijf dat eten verwerkt (bijv. kaasboerderij, oesterkwekerij etc)

Bezoek aan / proeverij op een wijngaard

Bezoek aan / proeverij bij een bierbrouwerij

Deelname aan kook- of wijnworkshops / cursussen

0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Zuidwest-Nederland

Elders in Nederland

Buitenland

19

Streekproducten mee naar huis Tussen de 30% en 40% van de respondenten koopt tijdens de vakantie streekproducten om mee naar huis te nemen. Dit aandeel is het grootst in het buitenland en het laagst bij vakantiebestemmingen elders in Nederland.

% Respondenten dat regionale producten mee naar huis neemt

Zuidwest-Nederland

35%

Elders in Nederland

31%

Buitenland

39%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

Algemeen geldt dat men vooral houdbare producten meeneemt. Vanuit Zuidwest-Nederland is dat vooral snoep (Zeeuwse babbelaars), jam en honing. Elders in Nederland zijn naast deze producten ook kaas en allerhande soorten koeken populair. Vanuit het buitenland worden wijnen, kruiden, kaas, worst, olijfolie, jam en honing meegenomen.

20

Hoofdstuk 4 Interviews met ondernemers Het derde en laatste onderdeel van deze studie is kwalitatief van aard. Er zijn interviews afgenomen met ondernemers om inzicht te verkrijgen in de meerwaarde van streekproducten op ondernemersniveau. In totaal zijn 21 interviews afgenomen met verblijfsaccommodaties , horecabedrijven , retail en attracties , verspreid over Zuidwest-Nederland. Bedrijven waarop verblijf en horeca worden gecombineerd, worden aangeduid met . Deze bedrijven worden weergegeven op onderstaande kaart, een lijst van de geïnterviewde personen staat in bijlage 3.

21

De interviews waren semi‐ of halfgestructureerd. Dit houdt in dat er vooraf een aantal onderwerpen met bijbehorende vragen vastgesteld zijn, de volgorde waarin de vragen worden gesteld kan variëren en de antwoorden op de interviewvragen open. In deze rapportage zijn de antwoorden van de geïnterviewde ondernemers gebundeld per onderwerp.

Definitie van streekproducten Zoals in het hoofdstuk Desk research reeds bleek, is er veel discussie over de exacte definitie van streekproducten. Veel genoemde elementen zijn maatschappelijk verantwoord ondernemen, diervriendelijkheid, de streek van herkomst in naam van product en het verhaal achter het product. De geïnterviewde ondernemers gaan hier heel pragmatisch mee om: streekproducten komen volgens hen vanzelfsprekend uit de eigen regio. Dit wil zeggen producten die in de regio geteeld, geproduceerd of gevangen zijn. Het zijn dus producten met een korte keten en binding met de regio: bij voorkeur hebben streekproducten een verhaal en zijn ze vanuit de historie aan de regio gebonden. Diverse ondernemers geven aan moeite te hebben met producten die door leuke naamgeving of een leuk etiketje bestempeld worden als streekproduct, terwijl er geen binding is met de regio. Denk aan drop of standaard-jam. “Een streekproduct is een product waar geschiedenis van de locatie aan zit. Het Zeeuwse trekpaard hoort in de streek. De paardenmelk zie ik niet als streekproduct, maar het komt wel voort uit een streekproduct.” Pieter Nortier, Paardenmelkerij Nortier De ondernemers maken onderscheid tussen biologische producten versus streekproducten. Dit is niet hetzelfde. Biologische producten hoeven namelijk niet uit de streek te komen. Dit is dan ook meteen de reden waarom enkele ondernemers liever niet over “streekproducten” praten. “Streekproducten zijn altijd uit de streek, in ons geval dus hier van het eiland.” Marion Snijder, De Heerenkeet

Het gebruik van streekproducten De geïnterviewde ondernemers zijn ieder op hun eigen manier bezig met streekproducten. Er zijn interviews gehouden met ondernemers vanuit verschillende sectoren, per sector wordt hier beschreven wat er met de streekproducten wordt gedaan. Voor de sector retail werden gesprekken gevoerd met een supermarkt, een kaasboerderij en twee boerderijwinkels. Supermarkt C1000 in Hulst geeft aan dat de Zeeuwse producten geïntegreerd zijn in het reguliere assortiment: het in één schap bij elkaar zetten van streekproducten werkte niet, omdat de consument producten zoekt per producttype. Zo staat fruitsap uit de streek nu tussen de reguliere sappen in het schap. Daarnaast verkoopt men veel groente, fruit en vlees in samenwerking met lokale slagers en boeren. ’t Hof Welgelegen heeft eigen groenteteelt die verkocht wordt in de eigen winkel. Naast de winkel heeft men een abonnementsysteem op een wekelijkse tas vol biologische groenten ontwikkeld: de GroenteTas. Daarnaast organiseert men 'Boergondische Diners', feestjes en rondleidingen. Johan & Caroline Halters begonnen in 1996 met een Groenten- en Fruitwinkel op hun boerderij. Daar verkochten zij hun eigen geteelde producten evenals producten

22

uit de regio. Door de jaren heen zijn ze gestopt met eigen teelt en worden in de winkel zoveel mogelijk verse producten uit de regio verkocht. Maar aangezien zij merken dat de eisen van de consument qua kwaliteit en uiterlijk van de producten steeds hoger worden, verkopen zij ook groenten en fruit van de veiling. Ten slotte verkopen ze ook houdbare producten gerelateerd aan het assortiment. Kaasboerderij Schellach is 32 jaar geleden begonnen met het maken van kaas en heeft zich door de jaren heen steeds ontwikkeld in reactie op de steeds veranderende vraag van de consument. In de eigen winkel wordt naast kaas ook karnemelk, boter, brood, groenten, appelsap en Zeeuwse knoopjes verkocht en heeft men een saladebar ingericht. Daarnaast wordt de kaas ook verkocht via groothandel Sligro. “We willen onze klant zo breed mogelijk bedienen, maar wel allemaal uit de streek.” Els Mesu, Kaasboerderij Schellach Er zijn zeven interviews afgenomen met verblijfsaccommodaties: een camping, vier hotels en twee minicampings. De hotels werken veelal met streekproducten én biologische producten. Zo wordt er o.a. biologische koffie en wijn, frisdranken, bier, vlees, vis, groente, jam, azijn, mosterd en sappen uit de regio geserveerd. Dit wordt gereserveerd tijdens het ontbijtbuffet maar ook als onderdeel van het restaurantmenu. Ook ontwikkelen hotels arrangementen in samenwerking met bedrijven die streekproducten aanbieden. Zo is er bijvoorbeeld een samenwerking met een aspergeboerderij en een visrestaurant. Deze arrangementen lopen goed. Bij de ontwikkeling van arrangementen wordt gekeken naar wat andere bedrijven niet aanbieden. Hiermee kun je je onderscheiden. De ene minicamping heeft tevens een horecafunctie en maakt daarin veel gebruik van streekproducten. De gasten van de camping maken hiervan slechts beperkt gebruik, maar de horeca trekt veel andere bezoekers. De andere minicamping heeft een groente- en fruitwinkel op het erf, de gasten van de camping maken hier wel af en toe gebruik van, vooral uit gemaksoverwegingen. De camping heeft een Zeeuwse oogstwinkel ingericht, waarin houdbare streekproducten zoals jam, soep, souvenirs en bioproducten worden verkocht. Ook in de campinghoreca wordt gewerkt met streekproducten. Er wordt hier een koppeling gemaakt met de winkel. Ook mosselen, vis en zeekraal staan op de kaart en ook de stoofperen uit eigen boomgaard mogen niet ontbreken. Volgens de ondernemer geeft dit een leuke beleving voor de gast. In de horecasector (11 interviews) zijn de meest voorkomende streekproducten vis, groente en fruit. Een aantal bedrijven werkt al bijna volledig met biologische dan wel streekproducten, een aantal anderen werkt waar mogelijk met streekproducten. Een horecaondernemer verteld dat hij al voor 70% met streekproducten werkt. Vis van het eiland en vleesproducten van de lokale vleeswinkel. De specialiteit is kreeft maar ook de overige vissoorten zijn in trek. Bij een ander restaurant wordt veelal gewerkt met zeekraal en lamsoor. Ook de zeebaars en kabeljauw is streekgebonden. De belangrijkste reden voor het lokaal inkopen van de vis is de garantie op versheid vertelt de eigenaar. Bij de mosselkwekerij, waar ook een horecagedeelte in zit, draait het voornamelijk om de oesters en de mosselen. Maar ook de zeekraal en de lamsoren verkopen goed. In het restaurant worden nu ook streekbieren verkocht. Ook pannenkoeken gemaakt van Zeeuws vlegelmeel valt onder streekproducten. Het pannenkoekenhuis, wat ook een eigen fruittuin heeft, wordt altijd druk bezocht, vooral in het hoogseizoen. De appels, pruimen en bramen uit eigen tuin worden gebruikt voor de pannenkoeken of het zelfgemaakte ijs. Bij een ander bedrijf staat de duurzaamheid voorop en deze ondernemer wil graag koken uit en met de natuur. Dit bedrijf gebruikt daarom duurzame

23

producten op het brede vlak, van kruiden en groenten tot en met vis en vlees. Een heel ander bedrijf gebruikt de streekproducten in haar cateringconcept. Hierbij wordt met verse producten op locatie gekookt. De inkoop hiervoor is lastig, tuinders specialiseren zich steeds meer in slechts enkele groente- of fruitsoorten en vlees moet vaak als pakket aangeschaft worden, hetgeen niet werkt als er gewoon 1 menu gekookt moet worden. In dit geval kiezen consumenten vooral voor het concept waarbij er op locatie met verse kwaliteitsproducten gekookt wordt en niet zozeer voor de streekproducten. De horecaondernemers hebben ook wel een aantal valkuilen ontdekt. Het is volgens diverse horecaondernemers niet mogelijk om 100% met streekproducten te werken. De leveranciers zijn namelijk te veel verspreid. Er is wel een bedrijf dat verzamelt en distribueert maar dit aanbod is nog te klein. Ideaal gezien wil men terug naar een coöperatie zoals vroeger, boeren brengen dan het product naar een locatie en daar kan alles in een keer opgehaald worden. Ook is het vlees voor sommige horecaondernemers relatief duur. “Als het gaat om het inkopen van streekproducten ben ik niet ‘streng in de leer’, er staat bijvoorbeeld ook zalm op de kaart en die komt hier niet vandaan. Maar als er alleen zeekraal uit Israël te koop is, koop ik het niet.” Marijn Faasse, Brasserie de Zeezot Vanuit de attractiesector worden er verschillende activiteiten georganiseerd. Zo zijn er verschillende bedrijven die kookworkshops aanbieden. Dit wordt onder andere gedaan op een ecologische kookboerderij. Er worden workshops aangeboden met overnachtingsmogelijkheden. Maar ook kinderfeestjes, cursussen, vegetarisch koken en ‘vergeten groenten’ zijn in trek. Erg populair is de workshop koken met zeewier waarbij je als gast daadwerkelijk zelf het zeewier plukt. Ook is een ondernemer begonnen met een aantal “Bourgondische diners” wat uitgroeide tot een groot succes. Hier zijn zij op gaan voortborduren en organiseren nu feestjes, rondleidingen etc. Ten slotte is er een ondernemer die allerlei producten ontwikkeld van paardenmelk zoals ijsjes, likeur, pannenkoeken en een cosmeticalijn. De melkerij is de basis van dit bedrijf en verder worden er binnen dit bedrijf vele activiteiten georganiseerd rondom de paarden. Het bedrijf krijgt een uitstraling hoe het vroeger op een landbouwbedrijf eraan toe ging. Het geheel is eigenlijk een dagattractie en daar komt men voor: de beleving.

Motieven voor het werken met streekproducten Ondernemers hebben diverse redenen voor het werken met streekproducten. Zo komt meerdere malen naar voren dat het werken met streekproducten een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen is: de korte transportketen van producten draagt bij aan duurzaamheid. “Het is een manier van verantwoord en energiezuinig ondernemen.” Peter Bommeljé, Hotel Bommeljé Een ander veelvoorkomend antwoord is de gunfactor richting bedrijven in de regio. Men vindt het goed voor de regionale economie, bedrijven hebben het moeilijk genoeg en zo kan je de regio stimuleren.

24

“Gebruik je lokale partners, gun het eerst de ondernemers in de regio.” Hans Douma, Golden Tulip Hotel De Reiskoffer, Bosschenhoofd Daarnaast wordt de kwaliteit en authenticiteit van streekproducten vaak genoemd. Men stelt dat de groente die hier geteeld wordt een hoge kwaliteit heeft en er wordt waar mogelijk ook een uniek Zeeuws karakter meegegeven. Verder speelt versheid van de producten een belangrijke rol. “We willen kinderen kennis laten maken met goed voedsel en eerlijk eten.” Edwin Vinke, De Kromme Watergang Ten slotte zijn diverse ondernemers ervan overtuigd dat het werken met streekproducten het bedrijf onderscheidend maakt. Het voegt toe en kan gezien worden als een Unique Selling Point. “Je kunt niet alleen accommodatie aanbieden, het gaat om de beleving.” Gabriël Coppoolse, Campingpark Ons Buiten, Oostkapelle

Streekproducten in de marketing van bedrijven De verhalen van ondernemers over streekproducten in hun marketing zijn verschillend. Er worden veel verschillende communicatiemiddelen gebruikt, variërend van websites, brochures, sociale media, advertenties in regionale en lokale media, free publicity en mond tot mondreclame. Maar er zijn niet veel ondernemers die streekproducten in hun communicatie op de voorgrond zetten. “Op onze website vertellen nu maar heel weinig over het gebruik van eigen producten. We twijfelen hoe we ons verhaal het beste kunnen vertellen. Sommige gasten vinden het slachten van eigen koeien zielig. Zodra je de koeien in hun weiland laat zien en vertelt over de biologische teelt, waardeert men het enorm. Maar kun je dat verhaal ook goed overbrengen in een brochure of op een website?” Pieter-Jan van Dijck, De Menmoerhoeve Toch genereert het werken met streekproducten ook veel free publicity, bijvoorbeeld door deelname aan kookwedstrijden of door het inspelen op evenementen als de Week van de Smaak. Volgens sommige ondernemers komen gasten niet naar het bedrijf voor de streekproducten maar voor de ambiance, kwaliteit en beleving. Op menukaarten wordt het veelal wel vermeld, medewerkers vertellen het verhaal aan tafel en vervolgens doet de smaak de rest. Anderen stellen dat de streekproducten juist veel gasten naar hun bedrijf brengen en gebruiken dit actief op sociale media. “We vertellen in de sociale media dat we met streekproducten werken. Bijvoorbeeld als we wat hebben geoogst.” Marius Landegent, Pannekoekenmolen De Graanhalm “We zetten bijvoorbeeld ook foto’s van pas geschoten wild op Facebook en Twitter. Dat levert soms veel commentaar op, maar dat zijn onze producten en daar zijn we trots op.” Toon Bosters, restaurant De Bloemkool

25

Waardering voor het bedrijf in relatie tot streekproducten Alle ondernemers vertellen dat de gasten hun bedrijf meer waarderen doordat zij streekproducten aanbieden en zij daarom ook veel positiever denken over het bedrijf. Gasten komen terug vanwege goede ervaringen met het bedrijf en door de kwaliteit van de producten en het bijbehorende verhaal. NB: Dit is het perspectief van de ondernemers, dit is niet aan gasten zelf gevraagd. “Mensen vinden het erg leuk om zelf zeewier te plukken. We plukken samen een emmer vol, terwijl je per persoon aan een aantal eetlepels genoeg hebt.” Marieke Hakkesteegt, Kookboerderij Krommenhoeke “Mensen komen speciaal naar de winkel voor bepaalde producten. Ook herhalingsbezoek speelt hierbij een rol. We horen niet dat ze extra tevreden zijn, maar we merken dit wel.” Peter Jansen, C1000 Hulst Toch brengen enkele ondernemers ook een nuancering aan: zij geven aan dat hun gasten vooral enthousiast worden door het enthousiasme en het verhaal van de ondernemer en diens medewerkers. Zij betwijfelen of gasten werkelijk het verschil proeven tussen reguliere producten en streekproducten. Het verhaal en de persoonlijke aandacht zorgen volgens hen voor de beleving en extra waardering. “Als je vertelt worden mensen automatisch enthousiast. Je geeft hen aandacht en dat willen ze.” Gijs Peijnenburg, Badhotel Renesse Ondernemers zijn verdeeld over de bereidheid van gasten om hun extra waardering ook in extra geld om te zetten. Een deel van de ondernemers stelt dat hun gasten absoluut meer geld uit willen geven voor de goede kwaliteit van streekproducten, maar dit geldt tot op zekere hoogte. “Mensen hebben er meer geld voor over, maar vooral meer moeite” Ard van de Kreeke, 't Hof Welgelegen, Middelburg Anderen zeggen dat de gast hier niet extra voor wil betalen, maar dat dit nog wel kan gaan groeien. “We zorgen ervoor dat de dingen die we verkopen ook niet veel duurder zijn dan alternatieve producten. Hierdoor zijn we niet veel duurder dan de concurrent.” Jaap Wiltenburg, Strandpaviljoen Noordduine

26

Marketing van de regio middels streekproducten Alle ondernemers zijn het met elkaar eens dat Zuidwest-Nederland (Zeeland of West-Brabant) de streekproducten (meer) moet laten zien. De regio heeft veel producten waarop men trots mag zijn en die dus de aandacht verdienen. Met streekproducten kan de regio zich onderscheiden ten opzichte van andere vakantiebestemmingen. “Gasten zoeken specifieke kenmerken van een regio en daarom moet je niet de kaasboerderij laten zien - elke regio heeft immers wel een kaasboerderij. Je moet iets laten zien dat heel bijzonder is, innovatief bezig zijn in een regio.” Johan Halters, Groenten & Fruit Johan& Caroline / Minicamping De Rooie Weel / Streekkoken Aan de andere kant stelt men dat consumenten hun vakantiebestemming niet kiezen op basis van het aanbod van streekproducten. Er wordt gezegd dat streekproducten bij Vlamingen en Duitsers wel meetellen in de keuze van de vakantiebestemming. Belgen denken veel positiever over een regio wanneer er streekproducten te koop zijn. “Men gaat niet op vakantie om streekproducten te eten, maar als het er is heeft het een toegevoegde waarde. Streken kunnen zich er wel goed mee profileren. Het verhaal is belangrijk.” Jos Akkermans, Akkermans Leisure & Golf “Toeristen komen meer voor de streek in totaal, dat daar streekproducten zijn is bijzaak. Mensen denken wel positiever over een regio door streekproducten; het is dan ook zinvol om dit in de marketing te gebruiken.” Rinus van Stee, Zee-eeterij De Viskêête

Waardering van de regio gerelateerd aan streekproducten De ondernemers zijn het er unaniem over eens dat gasten de regio meer waarderen wanneer er streekproducten te koop zijn. Mensen genieten meer van hun verblijf. Vakantie is een beleving en streekproducten kunnen hieraan een bijdrage leveren, het wordt gezien als toegevoegde waarde. “Mensen genieten wel meer. Vakantie is een beleving en streekproducten kunnen hier een bijdrage aan leveren.” Kyra Bijlstra, Hotel KOM!

27

Streekproducten: hype of trend? Aan de ondernemers is de vraag voorgelegd of streekproducten een hype of een trend vormen. Het merendeel van de ondernemers stelt dat er geen sprake is van een hype. Redenen die hiervoor genoemd worden zijn de groeiende belangstelling voor authenticiteit en echtheid, het groeiende bewustzijn rondom gezond, puur en eerlijk voedsel en de groeiende aandacht voor duurzaamheid (vermindering transport en CO2-uitstoot door kortere keten, minder verspilling). “Consument heeft een hang naar echtheid, streekproducten in het verlengde hiervan is logisch. Men is het zat om uit blik te eten en wil weer echte producten proeven.” Teus Slagboom, Eetwinkel de Boerenmeisjes, Woensdrecht Sommige ondernemers twijfelen hieraan en stellen dat de term streekproducten in ieder geval wel een hype is. Doordat de term streekproducten nu heel veel gebruikt wordt, verliest de term aan onderscheidend vermogen.

28

Hoofdstuk 5 Conclusies en aanbevelingen Binnen Nederland houden veel partijen zich bezig met het stimuleren van de vermarkting van streekproducten, onder andere omdat dit zou bijdragen aan het toerisme in en naar regio’s. In dit onderzoek wordt ingegaan op de rol van streekproducten in het imago, de keuze en de beleving (waardering) van vakantiebestemmingen in het algemeen en de Zuidwestelijke Delta in het bijzonder. Daarbij is waar mogelijk ook gekeken naar de meerwaarde van streekproducten voor individuele bedrijven, zoals verblijfsaccommodaties, horeca of retail.

Van definitie naar verhalen In de literatuur is een grote verscheidenheid aan definities van streekproducten te vinden. Zo’n definitie is bedoeld om zowel producent als consument van streekproducten houvast te bieden. In opdracht van de Taskforce Multifunctionele Landbouw heeft Motivaction onderzoek gedaan naar het marktpotentieel van streekproducten (Wolff Schoemaker e.a., 2009). Uit dit onderzoek bleek dat de term streekproducten weinig lading heeft: consumenten weten niet goed wat ze kunnen verwachten van deze producten en welke voordelen streekproducten hen kunnen bieden. Van Heusden (2007) noemt een viertal kernwaarden waarmee streekproducten zich dienen te associëren: • Maatschappelijk verantwoord ondernemen • Diervriendelijkheid • Streek van herkomst in naam van product • Verhaal achter het product Motivaction raadt aan de nadruk te leggen op de verbinding met een bepaalde streek, de Nederlandse oorsprong en ambachtelijkheid. Volgens Motivaction ligt er een kans in het uitstralen van de liefde waarmee het product wordt gemaakt en de specifieke receptuur die wordt gebruikt. Ottenhof (2011) pleit voor het vertellen van verhalen in de communicatie over streekproducten, want ‘Het verhaal stelt geloof boven logica, emotie boven verstand. Streekproducten zijn emotie.’ Op basis hiervan bevelen wij aan om binnen Lekker Regionaal Product niet te veel aandacht te besteden aan definities en afbakening van producten. Het verhaal moet centraal staan en elk product waarbij een verhaal verteld kan worden dat een verbinding heeft met de regio is geschikt. En hierbij geldt: hoe bijzonderder het product is, hoe sterker het verhaal. Streekproducten raken op deze manier nog meer verweven met de vakantiebeleving en vormen zo een substantieel onderdeel van de vakantiebestemming. Een mooi voorbeeld is de winnaar van de Zeeuwse Innovatieprijs Toerisme 2012: Oestour. Oestour is een eendaagse excursie aan de Oosterschelde in Zeeland. Na een introductie over herkomst en eigenschappen van (wilde) oesters, neemt een gids kleine groepjes mee naar een plek waar bij laag tij de oesters droog vallen en je je emmer kan vullen met deze delicatessen. Na anderhalf uur in de frisse buitenlucht wordt het werkveld verruild voor het nabij gelegen restaurant, waar de vangst van de dag op verschillende manieren geprobeerd en gegeten wordt.

29

Belang streekproducten voor imago en keuze van vakantiebestemmingen Long (2004) definieerde culinair toerisme als het beleven van en deelnemen aan de eetgewoonten van anderen, waaronder het consumeren, klaarmaken en presenteren van voedsel. Culinair toerisme 2 is uitgegroeid tot een alom erkende nichemarkt in toerisme. Uit de consumentenenquête blijkt dat 10% van de Nederlanders wel eens speciaal vanwege streekproducten op vakantie is gegaan naar een bepaalde bestemming. Hieruit blijkt dat culinair toerisme ook in Nederland een duidelijke nichemarkt is. Kim & Eves (2012) hebben een schaal vastgesteld waarmee de motieven van toeristen voor het consumeren van lokale voedingsmiddelen kunnen worden gemeten. Dit is de eerste keer dat kennis over toeristische motieven en kennis over voedselkeuze bijeen werden gebracht in één onderzoek. Deze motieven zijn in de vorm van stellingen voorgelegd in de consumentenenquête bij Nederlanders om hun mening te vragen over streekproducten tijdens de vakantie. De smaak van streekproducten vindt men het allerbelangrijkst, gevolgd door het feit dat streekproducten lokaal gemaakt zijn en er dus geen sprake is van ver transport. Vervolgens zijn het ontdekken van iets nieuws en het kennismaken met de regionale cultuur door middel van streekproducten uitspraken die door respondenten in grote mate bevestigd worden. Volgens Riley (2000) is het verband tussen een nationale keuken en toerisme afhankelijk van de mate waarin de eetgewoonten zijn ingebed in de cultuur en identiteit van het betreffende land. Karim en Chi (2010) onderzochten de relatie tussen het culinaire 3 imago en de intentie tot bezoek voor Frankrijk, Italië en Thailand. Bij het culinaire imago maakten zij onderscheid tussen de keuken zelf, de horeca en culinaire toeristische activiteiten. Uit het onderzoek bleek dat elke bestemming heeft zijn eigen accenten binnen het culinaire imago heeft, hetgeen belangrijke aanknopingspunten biedt voor de marketing van de bestemming. Deze imagokenmerken zijn ook gebruikt om het culinaire imago van Zuidwest-Nederland te meten, in vergelijking met andere vakantiebestemmingen in Nederland en het buitenland. ZuidwestNederland scoort op alle imagokenmerken hoger dan de rest van Nederland, hetgeen betekent dat deze regio een meer uitgesproken culinair imago heeft. Dit blijkt tevens uit de vraag naar welke vakantiebestemmingen men in Nederland associeert met regionale producten. Zeeland wordt veelvuldig genoemd, evenals typisch Zeeuwse producten als mosselen en oesters. Ondernemers stellen dat toeristen een leukere vakantie hebben op het moment dat er veel streekproducten in de regio zijn. Toeristen kunnen volgens hen de regio middels streekproducten beter beleven en men kan daardoor beter kennismaken met de regio. Dit wordt bevestigd in wetenschappelijke studies, onder andere van Quan en Wang (2004). Ondernemers zien verder volop kansen om streekproducten meer te gebruiken in de marketing van de regio.

2

Culinair toerisme duidt niet op een bepaald kwaliteitsniveau van eten en drinken, het betekent dat men reist om te genieten van eten en drinken. 3 Met het culinaire imago wordt het algemene imago van eten en drinken in de regio bedoeld, het duidt dus niet op het niveau van de keuken of de restaurants.

30

Zowel vanuit de wetenschappelijke literatuur, consumentenonderzoek als ondernemersinterviews is er dus volop aanleiding om in de marketing van Zuidwest-Nederland meer aandacht te besteden aan streekproducten en het culinaire imago van de regio. In de promotie van Zeeland wordt dit al goed gedaan, onder andere door speciale pagina’s op de website www.vvvzeeland.nl en grote artikelen over streekproducten in het glossy magazine Zeeland. Voor het Brabantse deel van Zuidwest-Nederland wordt er nauwelijks gecommuniceerd over streekproducten. Aanbevolen wordt om het streekproduct nog nadrukkelijker te gebruiken in de communicatie, verhalen en beelden van de regio.

Het glossy magazine Zeeland is een initiatief van alle VVV’s van Zeeland en Promotie Zeeland Delta. Hoofdredacteur van het blad is Nelleke Launspach, onder meer bekend als culinair auteur en journalist. De doelgroep bestaat uit “Levensgenieters en cultureel creatieven”: mensen die over de grens kijken, een bovenmodaal inkomen hebben, genieten van goede producten en daar geld voor over hebben. Eén van de pijlers in het magazine is “culinair”: recepten met Zeeuwse ingrediënten en ontmoetingen met mensen achter de Zeeuwse producten. Van wijngaard tot restaurant en van oesterperceel tot kleiaardappel.

Meerwaarde van streekproducten voor individuele bedrijven De ondernemers in Zuidwest-Nederlanders gaan heel pragmatisch om met de term streekproducten, zij beschouwen dit meestal letterlijk als producten die in de regio geproduceerd, geteeld of gevangen zijn. De meeste ondernemers geven aan in hun marketing slechts beperkt te vertellen over streekproducten op hun bedrijf, pas als de gast hun bedrijf bezoekt horen zij meer over de streekproducten. Desondanks stellen ondernemers dat hun gasten meer tevreden zijn vanwege de streekproducten op hun bedrijf en leidt dit tevens tot meer herhaalbezoek. Gelet op literatuuronderzoek en ervaringen van ondernemers, hebben bedrijven volop kansen op meer bezoek, meer bestedingen en meer waardering door meer te communiceren over het gebruik van streekproducten en het vertellen van de bijbehorende verhalen. Aanbevolen wordt dat ondernemers op hun website, op hun menukaart en in evt. brochures veel meer aandacht besteden aan streekproducten. Het is hierbij belangrijk dat er verhalen verteld kunnen worden over de producten: waar komen ze vandaan, waarom die producten, heeft het bijzondere kenmerken? Medewerkers van het bedrijf moeten deze verhalen kunnen vertellen en dit uitdragen richting de gasten. Op deze manier wordt de beleving en waardering van de gasten vergroot en ontstaat er duidelijk verband tussen de communicatie van het bedrijf, streekproducten en de regio. Een voorbeeld heeft restaurant De Kromme Watergang: op de tafels staan geen zoutvaatjes, maar flesjes met Oosterscheldewater dat over het eten gesprayd kan worden. Dezelfde zilte toevoeging aan het eten, maar door de verschijningsvorm een echte beleving die doorverteld wordt.

31

Literatuur Bruin, R. de, & H. Oostindie (2005). Openbare rapportage van het ‘Koepelproject Kennisontwikkeling Streekgebonden Productie en Vermarkting’ ACB/ACD 03.045 Binnen de co‐innovatieprogramma’s Professionalisering Biologische Afzetketen en Duurzame Agro‐Foodketens. Wageningen / Den Haag Corigliano, A. (2002). The route to quality: Italian gastronomy networks in operations. In: A. M. Hjalager & G. Richards (Eds.), Tourism and gastronomy (pp. 166–185). London, England: Routledge. Gurp, I. van (2010). Ambachtelijk, Bourgondisch en Natuurlijk?! Een onderzoek naar de motieven van de consument voor het al dan niet kopen en gebruiken van streekproducten. Bachelor thesis, Wageningen Universiteit. Heusden, N. van (2007) Streekproducten Arnhem & Veluwezoom. Scriptie, Saxion Hogescholen. Karim, S. and Chi, C. (2010). Culinary tourism as a destination attraction: an empirical examination of destinations’ food image. Journal of Hospitality Marketing and Management. 19: 531–555, 2010 Kim, Y. G., & Eves, A., Construction and validation of a scale to measure tourist motivation to consume local food, Tourism Management (2012), doi:10.1016/j.tourman.2012.01.015 Long, L. (2004). Culinary tourism. Lexington, USA: The University Press of Kentucky. Ottenhof, H. (2011). Streekproducten: een goed verhaal is het hele werk. In: HAN Business Publications, Nummer 6 (Juni 2011), pp. 61-70, Hogeschool Arnhem Nijmegen. Quan, S., & N. Wang (2004). Towards a structural model of tourist experience: An illustration from food experiences in tourism. In: Tourism Management, 25, 297–305. Riley, M. (2000). What are the implications of tourism destination identity for food and beverage policy? Culture and cuisine in a changing global marketplace in strategic questions. In R. Woods (Ed.), Food and beverage management (pp. 187–194). London, England: Butterworth Heinemann. Wolff Schoemaker, F., F. Woldhek, A. Mees, F. Spangenberg (2009). Het marktpotentieel van streekproducten. Motivaction in opdracht van Taskforce Multifunctionele Landbouw.

32

Bijlage 1 Vragenlijst online consumentenenquête Deze vragenlijst leggen we u voor namens onderzoekers van Kenniscentrum Kusttoerisme voor een onderzoek naar de rol van eten en drinken en regionale specialiteiten tijdens uw vakantie. Afhankelijk van uw antwoorden komt u in een ander gedeelte van de vragenlijst terecht. U hoeft dus niet alle vragen te beantwoorden. Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 15 minuten. Als het in deze vragenlijst over vakantie gaat, dan bedoelen wij het volgende: Een verblijf buiten de eigen woning voor ontspanning of plezier met ten minste één overnachting. Het gaat daarbij zowel om vakanties in Nederland als in het buitenland. Ook het logeren bij familie, vrienden of kennissen in het buitenland valt onder het begrip vakantie. Een verblijf in de woning van familie, vrienden of kennissen in Nederland telt niet mee, tenzij de bewoners de hele tijd of de meeste dagen afwezig waren. Vakanties in een eigen accommodatie kunt u ook buiten beschouwing laten. Dit betekent dat overnachtingen in een: - eigen zomerhuisje, vakantiebungalow, tweede woning; - eigen stacaravan; - eigen caravan, vouwwagen of tent op een vaste seizoen- of jaarplaats; - eigen volkstuinhuisje waarin men kan overnachten; - eigen kajuitboot op de vaste ligplaats in dit onderzoek NIET meetellen.

33

VRAAG 1 Bent u in de afgelopen twee jaar (1 juni 2010 - 31 mei 2012) in Zuidwest-Nederland op vakantie geweest? Met Zuidwest-Nederland bedoelen wij het volgende gebied:

• •

Ja Nee (ga verder met vraag 3, vraag 2 overslaan)

VRAAG 2 In welke plaats heeft u tijdens deze vakantie de meeste overnachtingen doorgebracht?

(ga verder met vraag 6, vraag 3 t/m 5 overslaan) VRAAG 3 Waar heeft u tijdens uw meest recente vakantie de meeste overnachtingen doorgebracht? • •

In Nederland In het buitenland (ga verder met vraag 5, vraag 4 overslaan)

34

VRAAG 4 In welke provincie van Nederland heeft u deze vakantie doorgebracht? (Indien u in meerdere provincies bent geweest, noteer dan de provincie waar het grootste aantal overnachtingen is doorgebracht.) • • • • • • • • • • • • •

Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Noord-Holland Zuid-Holland Utrecht Zeeland Noord-Brabant Limburg Weet niet

VRAAG 5 In welk land heeft u deze vakantie doorgebracht? (Indien u in meerdere landen bent geweest, noteer dan het land waar het grootste aantal overnachtingen is doorgebracht.)

VRAAG 6 Waar heeft u tijdens uw vakantie / het grootste deel van uw vakantie overnacht? • • • • • • • • • • • • •

Woning van particulier Hotel Pension / Bed & Breakfast Appartement Zomerhuisje of vakantiebungalow Caravan, vouwwagen of tent op de camping Stacaravan of chalet (geen eigen bezit) Camper Cruiseschip (zeecruise of riviercruise) Boot; zeilboot / motorboot Groepsaccommodatie Anders, namelijk…. Weet niet

35

VRAAG 7 Uit welke personen bestond het reisgezelschap tijdens deze vakantie? <meerdere antwoorden mogelijk> • • • • • • • • •

Alleen Partner Kinderen van 0 - 5 jaar Kinderen van 6 - 12 jaar Kinderen van 13 - 18 jaar Kinderen ouder dan 18 jaar Andere familieleden Vrienden Onbekenden in een reisgezelschap samengesteld door de reisorganisator (bijvoorbeeld tijdens een groepsreis)

VRAAG 8 Wat is uw algemeen oordeel over deze vakantie? Wilt u een rapportcijfer (van 1 tot 10) te geven?

VRAAG 9 Kunt u aangeven hoe belangrijk onderstaande redenen waren om voor deze vakantiebestemming te kiezen? helemaal niet belangrijk

niet belangrijk

neutraal belangrijk

heel belangrijk

Mooi landschap / mooie omgeving Er is van alles te doen in de omgeving

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

Er zijn leuke steden en dorpen

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

□ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ □

Sportief / actief bezig zijn Avontuur beleven Nieuwe mensen ontmoeten Tijd als gezin doorbrengen Ontspannen, niks doen Zoveel mogelijk zien Bezoek aan een stad Genieten van de natuur Historische plaatsen bezoek Een andere cultuur ontdekken Onbekend eten en drinken proeven

36

helemaal niet belangrijk Lekker eten en drinken Er zijn goede restaurants Uitgaansleven Leuke winkels Bezoek aan een specifiek evenement Op bezoek bij vrienden of familie Mooi weer Mooie stranden Vervoer naar bestemming is gemakkelijk Vervoer naar bestemming is redelijk geprijsd Goed aanbod van verblijfsaccommodaties Verblijfsaccommodatie is redelijk geprijsd Het is er veilig en schoon De lokale bevolking is vriendelijk

niet belangrijk

neutraal belangrijk

heel belangrijk

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□

□

□

□

□

□ □ □

□ □ □

□ □ □

□ □ □

□ □ □

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□ □

□ □

□ □

□ □

□ □

VRAAG 10 Graag willen we weten hoe belangrijk u eten en drinken vindt op deze vakantiebestemming maar ook voor vakantiebestemmingen in het algemeen. Kunt u aangeven hoe belangrijk u onderstaande uitspraken vindt voor deze vakantiebestemming en vakantiebestemmingen in het algemeen? helemaal niet belangrijk Deze regio biedt een grote variatie van eten Het eten in deze regio is van goede kwaliteit In deze regio zijn veel regionale producten In deze regio wordt het eten aantrekkelijk gepresenteerd Deze regio heeft bijzondere kookmethoden In deze regio kun je heerlijk eten

niet belangrijk

neutraal belangrijk

heel belangrijk

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

37

helemaal niet belangrijk In deze regio kun je voor een redelijke prijs uit eten gaan In deze regio zijn er veel aantrekkelijke restaurants In deze regio kun je gemakkelijk uit eten gaan In deze regio zijn veel restaurants met regionale producten In de restaurants in deze regio werkt vriendelijk personeel Deze regio is bekend vanwege eten en drinken Deze regio biedt arrangementen op het gebied van eten en drinken In deze regio kun je een unieke culinaire belevenis meemaken In deze regio kun je markten met regionale producten bezoeken In deze regio kun je bij kraampjes op straat eten en drinken kopen In deze regio kun je speciale activiteiten op het gebied van eten en drinken ondernemen, zoals kookcursussen en bezoek aan boerderijen Je kunt veel lezen over eten en drinken in deze regio

niet belangrijk

neutraal belangrijk

heel belangrijk

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

VRAAG 11 We willen u nu graag enkele vragen stellen over het eten en drinken tijdens deze vakantie. Hoe lang duurde deze vakantie?

dagen

Hoe veel dagen hebt u gekookt in uw eigen accommodatie?

dagen

Hoeveel dagen hebt u kant-en-klare maaltijden afgehaald?

dagen

Hoeveel dagen bent u uit eten geweest?

dagen

38

De volgende vragen gaan over regionale producten. Regionale producten (ook wel streekproducten genoemd) worden in de regio geproduceerd of verwerkt en hebben een streekeigen karakter. VRAAG 12 U geeft aan dat u zelf heeft gekookt. Heeft u hierbij gebruik gemaakt van regionale producten? • • • • • •

helemaal niet een enkele keer regelmatig vaak altijd weet niet

(ga verder met vraag 15)

(ga verder met vraag 15)

VRAAG 13 Kunt u beschrijven met welke regionale producten u heeft gekookt?

VRAAG 14 Kunt u aangeven waar u deze regionale producten heeft gekocht? • • • • • • •

supermarkt speciaalzaak (groentewinkel, slagerij, slijterij etc) winkel bij de verblijfsaccommodatie direct bij de boer direct aan de haven streekmarkt anders

VRAAG 15 U geeft aan dat u uit eten bent geweest. Heeft u hierbij gegeten in een restaurant dat kookt met regionale producten? • • • • • •

helemaal niet een enkele keer regelmatig vaak altijd weet niet

(ga verder met vraag 17)

(ga verder met vraag 17)

39

VRAAG 16 Kunt u beschrijven in welk restaurant met regionale producten u heeft gegeten?

VRAAG 17 Heeft u regionale producten meegenomen naar huis, voor uzelf of als cadeautje voor iemand anders? • • • • •

Ja, voor mezelf Ja, voor iemand anders Ja, voor meerdere andere personen Nee (ga verder met vraag 19) Weet niet (ga verder met vraag 19)

VRAAG 18 Kunt u beschrijven wat voor regionale producten u heeft meegenomen?

VRAAG 19 Welke van de volgende activiteiten heeft u tijdens deze vakantie ondernomen? <meerdere antwoorden mogelijk> • • • • • • •

Bezoek aan streekfestivals / culinaire festivals Deelname aan kook- of wijnworkshops / cursussen Uit eten in een restaurant waar regionale producten en recepten worden gebruikt Bezoeken van winkels met regionale producten Bezoek aan / proeverij op een wijngaard Bezoek aan / proeverij bij een bierbrouwerij Rondleiding bij een bedrijf dat eten verwerkt (bijv. kaasboerderij, oesterkwekerij etc)

In de volgende vragen gaan we nog wat verder in op regionale producten en vakantiebestemmingen. Regionale producten zijn voedingsmiddelen die met een specifieke naam in een bepaalde regio gemaakt worden.

40

VRAAG 20 Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over eten en drinken van regionale producten tijdens de vakantie? helemaal mee oneens Door het proeven van regionale producten maak ik kennis met de regionale cultuur Door het proeven van regionale producten ontdek ik iets nieuws Het eten/drinken van regionale producten in die regio is een authentieke ervaring Het eten/drinken van regionale producten tijdens de vakantie helpt me te ontsnappen aan de dagelijkse routine Het proeven van regionale producten vind ik spannend Ik vind het leuk om mensen te vertellen dat ik regionale producten gegeten/gedronken heb Ik geef graag advies over regionale producten aan mensen met vakantieplannen Door het eten/drinken van regionale producten heb ik een leuke tijd met vrienden en familie Ik ben geïnteresseerd in het verhaal achter het regionale product* Ik ben geïnteresseerd in de productiewijze van het regionale product* Ik vind het belangrijk dat regionale producten lekker ruiken Ik vind het belangrijk dat regionale producten goed smaken Ik vind het belangrijk dat regionale producten er mooi uitzien

mee oneens

neutraal

mee eens

helemaal mee eens

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

41

helemaal mee oneens De smaak van regionale producten is anders dan de smaak van dezelfde producten thuis Regionale producten zijn gezond Regionale producten zijn gemaakt van verse, lokaal geproduceerde ingrediënten Het eten/drinken van regionale producten houdt mij gezond Door het proeven van regionale producten maak ik kennis met de regionale cultuur

mee oneens

neutraal

mee eens

helemaal mee eens

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

□

VRAAG 21 Bij welke vakantiebestemmingen in het buitenland denkt u aan regionale producten en kunt u beschrijven welke?

VRAAG 22 Bij welke vakantiebestemmingen in Nederland denkt u aan regionale producten en kunt u beschrijven welke?

VRAAG 23 Aan welke regionale producten denkt u bij de regio waar u deze vakantie heeft doorgebracht?

VRAAG 24 Bent u wel eens naar een regio op vakantie gegaan speciaal vanwege de regionale producten / het lekkere eten en drinken? • •

Ja Nee

(einde vragenlijst)

42

VRAAG 25 Kunt u hier iets over vertellen? Welke regio was dat en hoe lang bent u er geweest? Wat was er zo bijzonder aan het eten en drinken?

43

Bijlage 2 Open antwoorden consumentenonderzoek Open antwoorden op VRAAG 13 Kunt u beschrijven met welke regionale producten u heeft gekookt? Vakantie in Zuidwest-Nederland • Aardappelen, eieren, fruit • aardbei. asperges • Aardappelen en groenten. Weet niet meer precies, is anderhalf jaar geleden. • aardappelen, vlees, drank, groenten, • Asperges en diverse groenten uit tuin van familie • Dat is te lang geleden, maar we hebben zelf zeekraal en lamsoor uit de duinen gegeten. En doen regelmatig inkopen bij de Landwinkel in Schoondijke en bij Bram Vucht in Retranchement. • Gerechten met het speciale bier wat men in Oosterhout heeft • Groente, vlees, graanproducten, vis, gebakwaren, aardappelen van de boer • kempisch schaap • lamsoor en verse vis • mosselen • mosselen • Mosselen • Mosselen, groenten, aardappelen • Mosselen. • Niets in het bijzonder. Het is een persoonlijke gewoonte lokale producten te kopen waar ik ook ben. • oosterscheldekreeft • pannekoekmeel van de korenmolen, aardappelen en groenten van de BD boerderij, melk van de boerderij • tomaten, aardappelen, courgettes, uien en vlees • verse groenten, zoveel mogelijk van stalletjes veel eierkoeken gegeten (met ontbijt), geitenmelk gekocht en gedronken, vlees bij de keurslager • vis • vis en bolussen • vis-, vlees- en kipmaaltijden met veel groente producten van lokale / regionale producenten, b.v. verse vis direct uit de plaatselijke haven. • Vlees voor BBQ • weet ik niet precies meer, maar ik heb wel producten op de markt gekocht. • Zelf geplukte lamsoren en zeekraal Vakantie elders in Nederland • Asperges • Asperges • asperges • Asperges • asperges • asperges • asperges • asperges

44

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

asperges, morellen Boerenkaas, lamsvlees droge worst Friese zuivel, vlees , worst. Friese koek geen Groenten groenten en vlees groenten fruit groenten uit de buurteieren van de camping Groenten, aardappels, brood, vlees melkproducten groentes kaas kaas, aardbeien, aardappels, room, karnemelk, yoghurt Lamsvlees lamsvlees lamsvlees Lamsvlees en kaas lamsvlees, boerenkaas Limburgs bier gedronken Limburgse vlaai als nagerecht nee, kan ik niet. regionaal brood regionaal vis Texel, lamsvlees en natuurlijk slibtong, maar het meeste uit eten geweest bij klif23 den hoorn Texel. helemaal top!!!! Texels producten Vlees, kaas, groenten weet ik niet meer Worst Worst worsten kaas asperges

Vakantie in het buitenland • artisjok / vis / escargots. Ik bemoei me hier niet mee. Als kan eten we vis. Mijn vrouw heeft primaat. • Aardappelsalade met bokworst en zuurkool • aardappelen, groente, vlees • asperges • Asperges • bij het gourmet zijn vleesproducten en kaasproducten uit de regio gebruikt. We hebben ook "Deutsche Kuchen" gegeten, die in de lokale winkel werden aangeboden op een bakplaat en zelfgemaakt waren. E • Bijvoorbeeld, wanneer ik vlees kocht, kocht ik vlees geproduceerd in die regio (omdat dat meestal wel goed vlees is, zover ik weet) en wanneer mogelijk ook streekeigen groenten gekocht in kleinere, lo • Biologische zuivel (kaas, yoghurt, rijstpudding) uit de Alpujarra, biologische rijst uit Murcia, en groente en fruit van de lokale streekproductenmarkt in de wijk waar ik zat. • boter, kaas, vlees, kruidenmengsels • chorizo, vers fruit (sinasappels) • de Franse kazen

45

• • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

forel - vers gevangen gft en vlees uit plaatselijke winkels Groente , fruit, rendiervlees, vis groente, ei, groenten en vlees Groenten en zuivel. groenten gekocht bij de boer Groenten op de lokale markt Groenten uit de streek. Groenten vlees vis groenten, vis Groenten, vis, vlees, zuivel haricots verts, olijven heel veel vis Hongaarse fruit en groenten ,vlees. Ik heb zelf niet gekookt maar dat deden mijn as schoonmoeder en schoonzus. Ik heb wel heel vaak in de keuken mee gekeken en heb er veel geleerd. De Marokkaanse keuken is heerlijk. Veel tajines ( een conische aardewerken pot) en natuurlijk veel kruiden. Die heb ik dan ook mee genomen. In 2 weken tijd was ik 4 kg aangekomen. kaas kaas en vlees kaas, groenten kaas, groenten, vlees etc kaas, kruiden, vlees kaas, tomaten, vlees, aardappelen, kaas, yoghurt, groente, vlees, fruit kaas. asperges Kumera aardappelen courgettes, Lamsvlees, Snapper Limousin vlees, fruit, jam, kaas lokaal geteelde groenten mediterrane verse producten Melk, kaas, boter, vlees. moezelwijn Mosterd, kaas, honing Nieuwe Deense aardappelen Aardbeien Worstjes olijven, vis, kaas, vleeswaren, wijnen olijven. olijfolie, meloen, feta Olijven Courgette pasta Pasta, olie, vleesspecialiteiten uit de streek, kaas pasta, prosciuto, pomedori pastas plaatselijk verbouwde groentes, paddestoelen, kruiden plaatselijke groenten plaatselijk brood racette met kazen van een "bio-boerderij" regionale broodspecialiteitenjam spaghetti, groente, oregano, knoflook tja gewoon wat je hier ook kan krijgen. Maar de oregano was echt beter. speciale kaasjes / groentes

46

• • • • • • • • • • • • • • • • •

specifieke sauzen van de Canarische Eilanden thee, asperges, aardappelen tomaat, paprika ed tomaten aardappelen kaas sla bonen ham Tomaten, paprika’s, uien, eieren, brood Vers gevangen vis verschillende vis en schaaldieren uit de zee. verse pasta, lokaal verbouwde groenten en fruit van de markt, lokale wijn en likeur, brood verse pasta, Kazen vis vis, garnalen vlees Vlees uit eigen slagerij/boerderijasperges uit de omgeving Voornamelijk kazen, en we hebben niet gekookt. worst ham wijn worst, kaas, wijn vlees en kruiden producten

VRAAG 16 Kunt u beschrijven in welk restaurant met regionale producten u heeft gegeten? Vakantie in Zuidwest-Nederland • aan de Zeeuwse en Belgische kust wordt tenminste een maaltijd met verse mosselen, vis of schaaldieren genuttigd bij voorkeur in een restaurant(je) direct aan haven of boulevard. • alle keus naar onze zin • Het was voor mij minder van belang deze vakantie, omdat deze in het teken stond terug te zijn bij familie/vrienden en niet in strikte zin vakantie vieren, desondanks als een onbekende voor de streek h • Ik vind het bij het vakantiegevoel horen om eten uit de streek te proberen en het is vaak gezond en biologisch eten, tenminste daar kijk ik ook naar! • in het voorjaar hebben verschillende restaurants in zeeland speciale oosterscheldekreeft op het menu. • ja streekrecepten • nee • nee • Nee, geen bewuste keuze voor regionale producten, maar er wel voor gekozen van het menu • Nee, niet bewust • Nee, we kijken of het restaurant goed is via de michelin gids of bij navraag goed blijkt te zijn. • Nee. • soms, ingeval van vis/mosselen • We gaan bijna altijd eten in een restaurant met regionale producten. Belangrijk daarbij is dat het biologisch geproduceerde artikelen zijn. • weet ik niet meer

47

Vakantie elders in Nederland • asperges • Geen gesleep met producten van ver weg. (Milieu-invloeden ). Versheid. Verbinding consument-producent. • Heel veel streekproducten, zoals texelse lamsvlees, asperges, slibtong en garnalen, gambas. In den hoorn heb je restaurant klif 23 die heel veel streekgerechten heeft, maar ook texelse pannenkoeken, texels stoofvlees in texels schuumkoppenbier. Allemaal erg lekker, leuk personeel en zeer betaalbaar. • nee • nee • nee kwam bij toeval zo uit • nee niet bewust gekozen • nee, het was het enige restaurant dat open was. maar het zou wel een bewuste keuze van mij kunnen zijn, omdat ik het wel belangrijk vind om rekening mee te houden • nee, ligging bepaalde de keuze en niet of er regionaal werd gekookt • niet bewust gekozen, was gewoon het dichtstbijzijnde • niet bewust maar op Texel is het heel gebruikelijk om regionale producten te gebruiken in restaurants. • niet speciaal daarom, meer omdat het lekker was en goed te betalen, grote variatie • op Texel zijn bijna alle restaurants regionaal bekend met de vers producten van het eiland • Restaurant was nabij camping en daar hadden ze een streekmaaltijd in de aanbieding die hebben wij genomen • texels ijs, vlees ,vis Vakantie in het buitenland • aardappelen waren definitief lekker en regionaal. tomaten en sla idem, vis ook • alle restaurants daar kookten met regionale producten • Als ik in het buitenland ben wil ik de regionale keuken proeven. De mac Donalds is overal maar daar zal je mij echt niet vinden • Biologische keuken met eigen producten en streekproducten op park. Eigen kok en traditionele recepten. • de gerechten waren typisch streekgerechten. of de producten ook echt streekproducten waren weet ik niet • Experimenteel, maar heel lekker en genoeglijk. • Heerlijk goulash soep gegeten!!! • het is belangrijk dat de producten vers zijn • het was lekker • Het zag er aantrekkelijk uit • ik wil graag eten van hetgeen het land te bieden heeft • In dit geval niet in het bijzondere voor gekozen; anders zou dat wel een item zijn. • Ja, eerlijk en heerlijke Italiaanse streekproducten uit streek net ten noorden van Gardameer. Door Italiaanse vrienden meegenomen, zij weten dat we zelf graag koken en genieten van streekproducten. • ja, heel oud restaurant in soort poort boven een brug dat met asperges en vis uit de streek kookte. Keuze was oude bijzondere gebouw + uitzicht over de Moezel. We hadden het al toerend gezien, uitgestapt en naar de menukaart gekeken, bijzonder kaart met veel zoetwatervis! Dus de laatste avond er speciaal voor omgereden. • ja, het is leuk om een onbekende keuken te ontdekken • Ja, op basis van de menukaart gekozen

48

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Je ontkomt er niet aan in Thailand. In Europese vakantielanden moet je er wel naar zoeken: Griekenland en Portugal makkelijk, Frankrijk moeilijker. keuze van menukaart van wat het meest in die richting kwam of als zodanig werd aangeprezen klein restaurant met regionale gerechten nee Nee nee nee nee nee, het was het enige restaurant in het dorp met een gut bürgerliche Küche Nee, niet bewust gekozen voor een restaurant dat kookt met regionale producten, maar wel gekozen op de menukaart voor regionale menus Nee, niet bewust voor gekozen. nee, we gaan te weinig uit eten om dit element mee te nemen nee; als vegetariër heb je weinig te kiezen en ben je al blij als er iets op de kaart staat zonder dood beest. de regionale sauzen werden geserveerd bij aardappelen. de Canarische Eilanden moet Niet bewust gekozen, wel altijd leuke extra Niet bewust voor gekozen maar de brasserie gaf het aan. Veel restaurants in de omgeving adverteerden ermee. Niet bewust, wel gevraagd naar streekgerechten. We hebben gevraagd naar bakkelhau op zn Portugees, maar er bleken wel 10 verschillende manieren te zijn. Het geserveerde gerecht was uitstekend. niet speciaal niet speciaal op zoek maar ze hadden gerechten met streekprodukten Niet speciaal uitgezocht, maar we kennen daar restaurants die veel met regionale producten werken. Probeer het altijd te zoeken, maar deze vakantie niet echt gevonden Regionale bieren, kazen hebben de voorkeur. Vegetarisch menu bepaalt meer de keuze van restaurant. regionale producten zijn in west brabant steeds meer in opkomst dus wil je er ook van genieten speciale pizza met o.a. veel franse kaas Speelde geen rol bij de keuze tapas vaak Verse gerookte forel uit die omgeving. Vis restaurant in haventje bij Stockholm visrestaurant, 0 kilometer van de kust waar wij aten kookte men met de streekproducten en men verkocht ze er ook in de shop ernaast. We waren met een gids op pad en die wees de beste restaurants aan die kookten met streekproducten. Wij hebben niet bewust gekozen.

49

VRAAG 21 Bij welke vakantiebestemmingen in het buitenland denkt u aan regionale producten en kunt u beschrijven welke? • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • •

• • • • • •

aan de kust kun je meestal heel veel diverse soorten visgerechten uitzoeken. in een landelijke omgeving zijn vlees gerechten heel belangrijk evenals allerlei soorten fruit. Alle bestemmingen die niet onder intensieve toeristenhouderij vallen. Alle landen, kaas en vlees vooral alleen vakantie in eigen land Als ik aan een vakantiebestemming denk denk ik niet aan regionale producten. Als ik ermee in aanraking kom geef ik het wel aandacht maar daar is de kous ook mee af. Ik ga niet voor het eten op vakantie. Azië : vele soorten vlees, groenten, fruit, kazen, dranken alpengebied: kaas, worst Bauernhof-hotel in Oostenrijk verbouwt haar eigen groenten en gebruikt haar eigen zuivelproducten. Bedoelt u landen? Steden? Streken? Beieren in Duitsland België België - frites Duitsland - worstsoorten, bier Italië - Parmezaanse kaas, Parmaham Turkije kebab Griekenland - salades met olijfolie Ga zo maar door. belgisch bier en friet duitse worst franse croissant Berlijn, currywurst; Wenen, Sachertorte; Belgie: bieren; Elzas: Flammkuchen; Schotland: haggis, Noord-Italië: Parmaham, parmezaanse kaas; Zwitserland: Emmentaler kaas Bier en worst bier/chocolade wild in Belgie jam en cider in Engeland wijn, kaas, etc. in Frankrijk (en zuid Limburg) mosselen, garnalen in Frankrijk (bretagne) wijn, likeur en worstjes Duitsland Bieren in Belgie, raclette in Zwitserland, tapas in Spanje, sauerkaut mit Wurst in Duitsland. Zo kun je uren doorgaan, maar leuk wordt het met sucrut in Strassburg (sorry voor de spelfouten) en streekkazen in Frankrijk en Heggis in Schotland of echte oude whisky. biersoorten, cranberries Bij alle vakantiebestemmingen zijn er regionale producten waaraan ik zou kunnen denken. In veel landen is de landbouwcultuur / het platteland nadrukkelijker aanwezig dan bij ons, dus gemiddeld genomen vind je in het buitenland een groter aanbod van regionale producten en gerechten. Bij elke bestemming Bij iedere bestemming in het buitenland. Ieder land, iedere streek heeft wel een product wat lokaal geproduceerd wordt. Bij vakanties in Frankrijk denk ik aan andouillet en tripe (de schrijfwijze is mij niet bekend), overigens zijn dit geen lekkere producten. Bij vakanties in Italië denk ik aan pizza, antipasta en pasta in het noorden en vis in het zuiden. Bij vakanties in Oost Europa en de Balkan denk ik aan vlees en grill gerechten. Bijna alle landen hebben regionale producten bijvoorbeeld auvergne lokale kazen e.d. Bordeaux> wijn Bregezerwoud, Vorarlberg in Ostenrijk. Vleeswaren, groenten en zuivelproducten en ook verschillende soorten broodbeleg zoals jams. Bretagne: oesters div. streken in Frankrijk: div. kaas en worst Zuid-Duitsland: Apfelstrudel en zuurkool Spanje: tapas Vogezen: bosbessentaart Belgie: mosselen met frites Bretegane & normandie, de vele vissoorten, mosselen en oesters

50

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Cornwall (Groot-Brittanie) vooral zuivelproducten (clotted cream) en bepaalde groenten de bevolking was erg op regionale producten (afzetten tegen Engeland) Bij veel kleine winkels werd er mee geadverteerd. Dadels olijven dat kan overal zijn, voedsel maar ook gebruiksvoorwerpen en kleding Dat kan vrijwel overal zijn. Elk land heeft wel interessante culinaire eigenaardigheden. Soms valt het we tegen. De Mongoolse keuken is niet echt om voor op reis te gaan. De Franse kusten m.n. van Bretagne met de vele leuke haventjes waar je heerlijk kunt genieten van de "fruits de mer". De Griekse olijven, De Spaanse Paella, De Belgische bonbons en de Belgische frites, De Franse cullinaire keuken en dan mn de visprodukten, De Italiaanse pastas. En de Russiche kaviaar De meeste buitenlandse bestemmingen bieden regionale oroducten. De aard daarvan verschilt per bestemming. Dit geld voor alle bestemmingen zowel in binnen- als buitenland Dit is voor mij geen issue. div. vakantiebestemmingen die niet in een al te toeristisch gebied liggen bieden regionale prod. Diverse zuidelijke landen met regionale wijnen. dordogne-noten,eend,wijn droge wordt - italië parmaham - italië belgisch bier droge worst bijvoorbeeld uit spanje jam van overal olie uit bijvoorbeeld spanje of Italië of griekenland handgemaakte artikelen biefstuk in argentinie of ierland vis in kustplaatsen Duitsland (Pfalz): wijn en soort van pizza, oogstproducten bij de boerderij en markt Duitsland / Pfalz > wijn, zuurdesembrood België / Ardennen > paté, streekbier en trappist, kaas Duitsland doet veel aan asperges en cantharellen, bier, worst uit eigen worstmakerij Frankrijk zijn kazen en hammen, worstjes, wijn, Hongarije zijn paprikas In de Baltische Staten de soep Soljanka, in elk land toch iets anders bereid Duitsland en Griekenland, beide landen om hun speciale vlees gerechten. Duitsland vanwege het gebak. Italië vanwege het eten. Frankrijk vanwege het eten. duitsland wijn bier obstler gebak worst belgie bier chocolade frankrijk wijn kaas eau de vie duitsland wijn borstelprodukten aardewerk duitsland worst en wijn en bier Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Italië : wijn en kaas. Duitsland, lekker moezelwijn, lekker gebak Duitsland, schnitzel, braadworst Duitsland, Schwarzwald: Schwarzwaelderkirschtorte, schwarzwaelder schinken, bauernplatte. Frankrijk, provance: honing, producten met lavendel... Zo veel eigenlijk... Duitsland, Slowakijke, Engeland: bier gemaakt door een brouwerij uit de streek Frankrijk: kaas, wijn Lapland: gedroogd rendiervlees Duitsland: regionale gerechten gemaakt op het restaurant zelf duitsland, spetzels, duitse tomaten en gourgette rechtstreeks uit de moestuin Duitsland: asperges, bier Finland: vruchten en bessen, rendier Spanje: chorizo, tapas duitsland: bier en worst denemarken : kaas en vis Italië: vleeswaren en kaas belgie: bier duitsland: wild, gutburgerliche kuchen Eigenlijk ieder land (ten minste in Europa). Je kunt altijd kamperen bij boeren en particulieren die eigen producten aanbieden. Op lokale markten kun je hele leuke en lekkere lokale producten tegenkomen. In de Pyreneeën kwam ik op de markt in Luz-Saint-Sauveur

51

•

• • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

diverse soorten tomaten tegen die ik nooit eerder zag. Erg lekker en lokaal! In Finland blikjes gerookte zoetwatervisjes al dan niet in tomatensaus. Erg duur, maar heerlijk... Eigenlijk veel te veel om op te noemen. Italië, pastas, kazen, pizzas, vlees en vleeswaren. Spanje, tapas, wijn, olijven, veel bijzondere vissoorten. Frankrijk, stokbrood, kazen, vissoorten. Nederland, erg veel regionale bijzondere producten, zoals aardappelen, vleessoorten, eko producten (we zijn voorloper hierin), vissoorten. Denemarken, Zweden en Noorwegen, knäckebröd, erg veel verschillende soorten vis waaronder heel veel haring variaties. Portugal, wijn, vis, port. België de restaurants. Engeland, kaas, vis. elk klein gebied kun je toch beschrijven als een regio?? dus overal zijn er regionale producten die dichtbij geproduceerd worden, alleen is niet alles eetbaar.. Elk land heeft wel zijn eigen specialiteit wbt alcoholische drank Elke regio kent regionale producten, alleen zijn ze in sommige gebieden makkelijker/moeilijker te vinden, meer/minder bekend. Bij regionale producten denk ik vooral aan de authenticiteit, niet per se aan de kwaliteit. Ook vieze worstjes zijn leuk om te proberen. Als ze ook nog lekker zijn, is het extra leuk. Engeland, beef wellington, cider, pint, Guinness Frankrijk, wijn, kaas, worst Eten en drinken interesseren met eigenlijk totaal niet; als er maar v oldoende (donker) brood te krijgen is met wat fruit ben ik tevreden Finland: finish design Griekenland: ouzo, olijfolie,olijven, lamsvlees Frankrijk Frankrijk - kaas en wijn Frankrijk - kazen, stokbrood, eend Engeland - vlees Italië - pastas, pizzas Frankrijk - stokbrood met brie of cameber? Frankrijk - streekkaas en - wijn Italië - pizza en pasta en parmaham Frankrijk - wijn, vleeswaren, kaas, brood, groentes Schotland - kaas, whisky, vlees (wild), vis Engeland - kaas, vlees Duitsland - wijn Belgie - bier, chocolade, Nederland - kaas, vlees, vis, groentes Frankrijk (lavendelbrood, lavendelkaas, lavendelworst, lavendelkoekjes, lavendelgebak, enz.), diverse kaasjes en wijnen uit bepaalde streken. Ook aan Duitse wijnen, bepaalde koeken of gebak (bijv. "sneeuwballen" uit Rothenburg a.d. Tauber), enz. Frankrijk (Normandie), cider en calvados, crepes, vis, appeltaart. Frankrijk (Provence, Dordogne): wijn, kazen, broodsoorten, div. restaurantmenus. Frankrijk (vanwege de markten), Belgie (bier, kaas, chocola), Italië (pasta, tomaat, kruiden, vis) frankrijk (wijn (-producten), kaas) Frankrijk : kazen, worsten, wijnen, likeuren etc. Schotland : forel en zeevis. taartjes. whisky. Frankrijk -> Brood Italië -> Olijven, basilicum,tomaat, pasta Zuid Duitsland. Lokale runderen, Verse Vis uit lokale meren Zuid Amerika -> Ananas, Vis, Mais Frankrijk croisants, wijn, kaas, stokbrood Portugal Port Italië spagetti naturel Spanje pizza (was eerder mij niet bekend, maar smaakt heerlijk noord-oost Spanje) Belgie bier Frankrijk en Italië: wijnen Duitsland: wijnen/vlees frankrijk geitenkaas, zwitserland raclette en kaasfondue, tunesie dadels, griekenland olijven Frankrijk in verband met de vele markten met streekproducten. Voorbeelden: kaas, jam, worst, wijn Frankrijk kaas wijn likeur armagnac foie gras brood Frankrijk met elke bakker zn eigen brood, streekkazen, wijnen, kruiden Frankrijk met zijn Franse kaas en wijn. Frankrijk- wijn oostenrijk_ tiroolsspek frankrijk, allerlei soorten kaas en wijn, en andere soorten groenten en fruit frankrijk, heerlijke reagionale wijn, met kaas en stokbrood...

52

• • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • •

• • • • • •

frankrijk, honing, kaas, vers fruit( bijv. abrikozen), wijn duitsland: bier, gebak, brood Frankrijk, Normandie - kaas, cider. Schotland - Puddings en gerechten met schapenvlees Duitsland - worst, mosterd, sauerkraut enz. Frankrijk, pate, vis en bepaalde gerechten Portugal, brood en gebak, bepaalde gerechten Frankrijk, plaatselijke bakker en groentenboer Frankrijk, platteland/Portugal kaas,brood,vleeswaren,gerechten,drankjes,fruit Frankrijk, Spanje en Griekenland: op een gezellig terrasje gewoon proberen wat je nog nooit gegeten hebt. Frankrijk, Spanje, Belgie: wijn, kaas, olijfolie, jam, honing, bier frankrijk, wijn en kaas frankrijk, wijn en kaas Italië, div pastas frankrijk, wijn en stokbrood Frankrijk, Wijn van de druiven. Frankrijk, wijn, champagne, brood, kaas! Frankrijk heeft in mijn beleving een sterk imago wat betreft regionale producten. Er zijn ook erg veel wijnhuizen die je kan bezoeken. Frankrijk. Kaas, wijn, confiture, pate, stokbrood, vleeswaren en vleesprodukten.Ook delicatessen zoals bv. mosterd (Dijon). Frankrijk. Wijn, kaas, groenten. Duitsland. Bier, kaas, jams Frankrijk: alleen kaas, wijn en vleeswaren Frankrijk: kaas, jam Frankrijk: Kaas, wijn, champagne, vlees Griekenland: Olijven, vis, kaas, fruit Zwitserland: Kaas, wijn, chocolade Ethiopië: Fruit, schaap, groenten, koffie, thee Kenia: Fruit, noten, vlees, groenten, koffie, thee Suriname: Koffie, rijst, fruit Schotland: whiskey, vis België: Bier, friet Duitsland: Worst Ierland: Guinness, kaas Italië: wijn, ham, olijven, kaas, pizza, pastas China: Fruit, groenten, rijst Frankrijk: kaas, wijn, cider, fruit, vleeswaren Griekenland: feta, yaourti, vleeswaren, olijven, fruit Thailand: fruit, groenten, schaaldieren, kruiden, paddestoelen Frankrijk: kazen en wijn Frankrijk: kazen Portugal: sardientjes Oostenrijk: gebakken kip, knodels Italië: inktvis, pastas, pizzas Ierland: steak Frankrijk: stokbrood en brie, wijn Italië: pasta en pizza Spanje: sangria Mexico: wraps buritos enz. Nieuw zeeland: avocados Frankrijk: stokbrood en verschillende soorten kaas. Wij genieten vooral in Nederland van streekproducten. Bv sausen, mosterds frankrijk: wijn en kaas belgie: vleeswaren Frankrijk: wijn en kaas Duitsland: wijn, worsten, bier Frankrijk: wijn en kaas Italië: ham, kaas en wijn en koffie Griekenland: wijn, kaas, Ouzo Egypte: thee Marocco: Couscous Zuid-Afrika: wijn Indonesië: rijsttafel en alles wat daarbij hoort China: schapendarmen, rijstmaaltijden, thee Turkije: kebab, maar daar heb je na een paar dagen schoon genoeg van Frankrijk: wijn en kaasjes frankrijk: wijn, kaas Italië: olijfolie Frankrijk: wijn, kaas, zongerijpt fruit Italië: wijn, kaas, pasta, zongerijpt fruit Frankrijk: wijnen Italië: wijnen, pastas Frankrijk:Honing van paardenbloemen(pisse en lit) en de jura kaas(Comte) De lavendelvelden met alle lavendelproducten frankrijk; kazen, wijnen, zeevruchten, specifieke gerechten (ratatouille,bouillalbaise, coq au vin etc) Italië; kazen, wijnen, olie, azijn, groenten, olijven, noten etc, gerechten spanje; wijnen, worsten/hammen, olijven, vis, gerechten belgie; chocola, vis, brood, etcetc

53

• • • • • • • • • • •

• • • • •

• • • • • • • • • • • •

Frannkrijk: wijn, appelwijn, honig en kaas Protugal: Port, honing Intalië: kaas, ham en koffie Duitsland: worst en bier Engeland: Fish en ships Zweden: gehaktballetjes Denemarken: broodje met worst Belgie: bonbons en bier Schotland: wiskey Griekenland: Ouzo en honing Ga niet naar buitenland ga niet naar buitenland Ga nooit naar het buitenland. ga te weinig naar het buitenland Ga zelden naar het buitenland, ons land is veel te mooi om ergens anders heen te gaan. Ga liever drie keer per jaar een week ergens in Nederland met vakantie dan een keer per jaar naar het buitenland Gedroogde vis In Denemarken geen idee, ik ben van wat n boer niet kent....... geen idee, wij zijn niet op het buitenland georiënteerd Geitenkaas uit griekenland, Feta uit Portugal. Griekenland - olijven, geitenkaas, tomaten, komkommer, vis, eieren, kip, wijn, kruiden Italië spagetti, rijst, allerlei soorten kaas en vlees Spanje - idem als Italië muv spagetti Marokko, cous cous, zoals Griekenland maar dan met andere kruiden Elk land maakt gebruik van specifieke kruiden en bereidingswijzen waardoor ingredienten anders gaan smaken. Griekenland - verse inktvis Noord-Afrika - geitenvlees, ras el hanut Spanje - Paella Italië pastas Frankrijk - locale kazen Zwitsers - raclette Hongarije - porkult, kolbasz etc Griekenland en dan vooral met salades en tapas. Feta, olijven en tiropita. Griekenland grieksesalades Frankrijk Bretagne Vis Schotland Haggish Scandinavië Smorrbrod, vis Griekenland, Feta, Diverse fruitsoorten, Vis Griekenland, olijfolie, olijven, tomaten, kruiden zoals tijm Italië, parmaham, spumanti, wijn, spaghetti en pizza, kalfsvlees, sardine Spanje, sangria, gambon, sinaasappels Oostenrijk, hertenvlees, wiener schnitsel Duitsland, broodje met. bokworst Zweden, enorm grote hamburgers Frankrijk, relaxen bij een 5 gangen diner van allerlei soorten vlees (geen trieb) vis Tjechie en slowakije, niet lekker gegeten Thailand, niet lekker gegeten ik lust geen koriander Griekenland, souflakies etc. Griekenland: feta, ouzo Malta: Kinnie Italië: pasta, likeuren Spanje: vleeswaren Portugal, vinho verde, port Griekenland: Mousaka Griekenland: retsina, aubergine, feta, honing Italië: pasta, koffie Griekenland: salade,vleesgerechten, visgerechten, retsina Thailand: currys, sweet en sauer en vele andere Frankrijk: worstjes, wijn Groot Brittannie: fish en chips: pies Duitsland: zuurkool en worst, bier Belgie: frites, biertjes groente en fruit bijvoorbeeld lokale aardappels, tomaten, aubergines, papaya, mango, avocado kruidenmengsels, bijvoorbeeld voor soepen en sauzen lokale vegetarische gerechten, bijvoorbeeld bonenschotels lokale kazen groenten, fruit Haggis in Scoltand Heel Midden- en Oost-Europa, Italië en Frankrijk. Kazen en zuivelproducten, vleesproducten, bieren, fruit, chutneys etc. Heel variabel het is niet duidelijk of het regionale producten uit het vakantieland moeten zijn of de Nederlandse producten Het lokale bier of wijn moet je uiteraard altijd proeven. Bij de koffie neem je uiterard ook lokale taart

54

• • • • •

• • • • • • • • •

• • • • • • • • • • •

Het vlees uit eigen streek. Geen bio industrie hongarije: goulash paprika wild belgie:bier mosselen frankrijk:wijn en kaas stokbrood engeland:pub eten duitsland: bier zuurkool eisbein spanje:tapaz aioli bonensoepen Italië:tomatengerechten pasta stoofgerechten honing, wijn, olijven, groenten ieder land dat je bezoekt heeft interessante regionale producten Ieder land heeft toch zijn regionale producten? Dus wat dat betreft maakt het mij niet uit! Ik maak eerst de keus naar de streek waar ik heen wil, en ga dan verkennen via internet wat voor lekkers er geproduceerd wordt. Soorten fruit en groenten die er specifiek voor de streek zijn vind ik interessant. Bier in mindere mate, wijn en likeurtje is altijd lekker bij het eten. Kaas en vlees de bereidingswijze of het soort beest, dus kaas van niet-koe of met speciale kruiden. In de moesselstreek vond ik het leuk in een streekwinkeltje jam van perziken die heel donkerrood was te ontdekken. Nagevraagd in mijn steenkolen-duits en het bleek een bloedperzik te zijn, soort door de romeinen al meegenomen samen met de wijnstok. Dan is het verhaal dus ook heel belangrijk, want perziken heb ik zelf ook in de tuin, maar dan die met wit vruchtvlees. ieder land vwb wijn / kaas Iedere bestemming heeft specifieke regionale producten! Bijvoorbeeld regionale wijnen, kazen, worst/vleeswaar, karakteristieke groentes / fruit. Voorbeelden uit mijn aanstaande vakantie: Krab uit Baltimore, Cheesecake uit Philadelphia, Kersen uit Michigan ... Ik ben niet bovenmatig geïnteresseerd in regionale producten. ik ga nooit naar het buitenland ik ga nooit naar het buitenland. Maar vruchten en vruchtensappen, wijn, artisjok, dadels, vijgen, alle soorten groente en fruit die ik te pakken kan krijgen. Ik ga nu naar Ierland en hoop daar authentieke regionale producten te ontdekken die ik nu nog niet ken ik kom nooit in het buitenland ik zou het niet weten In Frankrijk wijn en kaas uit de streek, stokbrood. Spanje: wijn, ham, tapas, visgerechten, Italië; wijn, fruit, italiaanse pasta gerechten en nagerechten. Turkije: zoetigheid, thee in kleine glaasjes, olijven aan het ontbijt. Marokko: thee met verse munt, vijgen en dadels, eten uit een tahin. Belgie: chocola, wild in de herfst, belgisch biertje, mosselen. Ierland: eten in de pub, ontbijt met roerei, geroosterd brood en worst.Zo is van elk land wel wat te noemen. In Italië worsten, hammen, wijn, olijfolie, kaas. In Frankrijk kazen, wijn, olijfolie, scharrelkip, lekker vlees In Noorwegen, mijn fietsland, proef ik kant en klare Noorse maaltijden, om ze geproefd te hebben. Ik weet ook dat verse Noorse maaltijden lekkerder zijn, maar restaurants hebben vaak niet altijd typisch Noorse maaltijden op de kaart staan. In Spanje eten wij bijv. vaak paella. In Duitsland eten wij vaak een steak. In Turkije denk ik aan de heerlijke Turkse keuken, in Italië aan pastas en pizzas en salades. De meeste landen hebben een goede keuken, vind ik. Zeker als er nmet verse producten uit de streek gekookt wordt. Indien ik naar andere culturen ga, vind ik het meer mee gaan tellen, wat er gegeten wordt. Indonesie - sate indonesië/ kruiden/sambalans Italia, parmezaanse kaas, truffel, buffelmozarella, tomaten, courgette-bloemen, wijn, speciale vis. In andere landen meestal kazen en wijnen, hammen, kruiden, foie gras Italiaanse Italiaanse, Franse, Scandinavische. Italië - pasta

55

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • •

Italië - spaghetti Portugal - vis Spanje - tapas Griekenland- keftedes Italië - tomaten; Frankrijk - wijn; Spanje - olijven; Griekenland - olijven; Duitsland en Belgie bieren; Rusland - borsjt; Mexico - tacos. Italië - wijn, mozarella, pasta, ijs, parmaham Frankrijk - crepes, appelcider, wijn, kaas Spanje - calamares, sherry Griekenland - druiven, fetakaas, kalamata olijven Engeland - bier, thee, fudge, cheddar Italië --> pasta, pesto, limoncello, parmaham, ijs Frankrijk --> wijn, kaas Portugal --> wijn, madeira Spanje --> ham (ibero-ham o.i.d.?) Italië lijfolie, chianti, spritz, prosciuto squamato, pecorino, grano pardano, pasta Italië met tomaten en paprika en Griekenland met komkommers en tomaten die net iets smaakvoller zijn dan in NL. Italië olijven wijn griekenland salade Italië pasta, ijs Italië pasta, tomaat Tsjechie druif Italië wijn kaas oostblok melkprodukten groentes italië! hoge kwaliteit groenten en fruit, heerlijke kazen, lekkere wijnen Spanje (m.u.v. de Canarische Eilanden): idem Thailand: alles vers en licht, vegetarisch eten geen enkel probleem Italië, België, Zwitserland, kleine gemeenschappen in rurale omgeving. Italië, de regio Umbrië. Olijfolie, kazen, vlees, groente Italië, de tomaten, pasta en sauzen Frankrijk, Wijn, het stokbrood Italië, eten in het algemeen italië, frankrijk, spanje, griekenland paddestoelen, wijnen, worsten, likeurs Italië, kaas/wijn/worst/kruiden spanje, kaas/worst/wijn/kruiden Duitsland, worst, bakmixen belgie, bier/kruidenmix Italië, oostenrijk en frankrijk. wijn , uit eten, groenten en vleesproducten Italië, overal veel lokale producten: vleeswaren, kazen, wijnen Italië, pasta etc. Italië, wijn, olijfolie, worst en kaas Italië, zelfgemaakte pastas met bijbehorende salades met tomaten, basilicum etc. uit de streek afkomstig. Praag, brood gemaakt van daar verbouwde tarwe. Curacoa, geitenvlees en vele vissoorten. Italië. Vlees groenten fruit Italië..ijs en vlees , koffie Oostenrijk kaisersmarre, soort pannekoek,vlees ,nodel Italië pizza, spaghetti Denemarken, vlees , fruit, koekjes, worstebroodje Belgie, bier, worst, broodjes Frankrijk, brood, wijn ,kaas Italië/spanje; slow food beweging (Italië), wijnen, groenten en kruiden, kaas Italië: Cilento. Groentegerechten (ben vegetariër), gerechten met mozzarella di buffalo, pastagerechten; regionale kaas, gerechten met paddestoelen en noten uit het bos. 10 jaar geleden, nog niet vergeten. Spanje: Picos de Europa. Bonengerechten. Cabraleskaas. Frankrijk: regionale kazen, gerechten met paddestoelen. Dit zijn eigen ervaringen. Ik kan verder wel wat standaardgerechten bedenken bij landen, maar ik vind de ervaring belangrijker dan in portugal eet je stokvis, en in zwitserland kaasfondue. Italië: de Italiaanse keuken in het algemeen, m.n. visgerechten, wijn, kaas. Frankrijk: Kazen en wijn. België: Bier. Italië: olijven... sardines...... fruit...ham soorten.....alle eigen gemaakte pastas en pizzas. Engeland: De echte high tea. Italië: pasta en wijn Spanje: vis en wijn Frankrijk: wijn Italië: pizza, pasta Frankrijk: foie gras Duitsland: schnitzel

56

• • • • • •

• • • • •

• • • • • • • • •

• • • • • • •

Italië: Wijn en kaas Denemarken: Aaardbeien en nieuwe aardappelen, haring, drop, deense snoep Ijsland: Haai Duitsland: Germknödel, Federweisser Oostenrijk: Producten bij de boer (zum Heurigen) Italië: wijn, honing, jam, pasta Frankrijk: soorten brood Ierland / Schotland: wiskey Noorwegen zalm, kaas Canada; marplesiroop Italië: wijn, kaas, olie, vlees Zuid-Afrika: wijn, vlees Nepal: linzen Italië: wijn, kazen, ham, bijzondere groenten. Italië: wijn, pasta, kaas Italië-pizza, pasta oekraine/bulgarije/hongarije/-veel eten en goedkoop, verse groenten met echte smaak niet van massa landbouw, vooral goede ingrediënten boven bijzondere keuken zoals in italië duitsland-veel eten, goedkoop en gevarieerd, maar geen duits eten behalve worsten en knödel voormalig joegoslavië-de beste soort hamburgers, regionaal product (geen snackbar-achtig) ook kipburger, plece belo (witte kip) is erg lekker, cevabi tjechië, champignons en slachtafval frankrijk, stinkkaas en leverpaté china-bami en nasiblokken, met sambal en witte rijst belgië-friet groot brittanië-friet met vis en ander naar zoutloos eten noorwegen-rotte vis india-broodje kip-curry thailand-thaise curry soep van unox mexicodipsaus voor chips kazen, worsten e.d, verse groenten en fruit, dranken Kreta: olijfolie, olijven, wijn, alle groenten daar verkrijgbaar, honing Kroatië: cevapcici, Polen: Bigos en Kabanosi, Hongarije: Langos kruiden, afrika en azië Lang in Afrika gewoond en terug geweest op bezoek. Vele lokale producten gegeten , die allemaal hun lokale naam hebben en waarvan ik soms niet weet hoe ze gemakt zijn. Het type eten is niet zo belangrijk voor mij, wel dat ik dagelijks een maaltijd heb. Ik ben niet vies van onbekendheid. Letterlijk alle. Regionale producten zijn voor mij een vooraanstaand aspect van iedere reis, ook voor werk. loire en Vendee te frankrijk wijnen en specifieke maaltijden Maleisie Maleisie - de hele Maleisische keuken Mediterrane landen, Duitsland Vlees, vis, kaas, kruiden middellandse zeegebied: vis Midden- en zuid-Europa: wijn, kaas, vlees. mijn vakantiebestemmings regio valt in Nederland, ik kom nooit in het buitenland. Mijn volgende vakantie is al weer geboekt en gaat wederom naar Marokko. Tijdens mijn vakantie zal ik de lokale gerechten eten en drinken. Ik zie het ook niet echt als vakantie omdat ik mijn aanstaande man dan eindelijk weer kan zien. Voor mij voelt het als een soort van thuiskomen terwijl ik toch echt een op en top hollandse ben. Compleet met (donker) blond haar en blauwe ogen. München: bier, vleesgerechten Ardeche: divers Bourgondië: wijn Noord-Italië - Piedmonte : veel aanbod van plaatselijke kazen, hazelnoten en wijnen van verschillende druivensoorten Noorwegen - zalm Maar daar onbetaalbaar. noorwegen: brood, jam Italië: olijfolie, wijn, eekhoorntjesbrood, groente, fruit, vis franrijk: kaas, wijn, vleesproducten, groente, fruit spanje: wijn, vlees, producten Noorwegen: walvis, eland, rendier, moerasbraam, heilbot België: bier uit West-Vleteren Bretagne: Artisjokken etc. Noorwegen;vis kroatie ; vis Normandië, drank cider Bordeaux streek wijnen Auvergne kazen likeur Dordogne kazen noten

57

• • • •

• • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • •

•

normandie,cider,calvados, appels, geitenkaas e.a. kaas normandie= camembert. O.a. Zwitserland: kazen,wijnen (vooral die uit Wallis), en diverse andere streken. Omdat wij vegetarisch eten is het niet dikwijls mogelijk om echte streekmaaltijden te eten. Meestal producten met eieren of kaas bereid zijn in ieder land te krijgen met eigen kruiden. Verdere regional producten waar ik aan denk zijn b.v. tafelkleden met regionaal getinte afbeeldingen. parma en ham Platteland: kaas, fruit, vlees Bergen: kaas, honing Algemeen: zie boven + brood+ vleeswaren, worsten Porlezza, pasta, pizza, worstjes, hammen Thonon les Bains, pens Auch, Floc, ganzelever, kaas portugal: vis provence - kaas bretagne - vis c.a. Provence - olijfolie, olijven, allerhande verse kruiden, verse vis Nederland, het kaasland, Provence Frankrijk, Kaas, worst, wijn provence zwitserland en toscane: wijn, kaas worsten en vis Provence: wijn, kaas, kruiden, paprika, tomaat Italië: wijn, kaas, kruiden, olijfolie, paprika, tomaat Dubai: specifieke gerechten aldaar UK: whisky, bier Scandinavië: bijvoorbeeld veel lokaal gevangen vissoorten, wild en typische scandinavische gerechten als smorrebrod, koldskal en zoete pastry etc proberen. Frankrijk: speciale, lokaal geproduceerde kazen en wijnen proberen. Portugal: allerlei zoete pastry proberen. Engeland: typische broodpudding proberen en de custardgerechten met broodkruimels. Schotland: de whiskys ...dat soort dingen. Misschien zijn dan niet alle ingredienten oorspronkelijk, maar het gerecht is dat wel en dat is leuk om uit te proberen. Schotland - Haggis Italië - Tomaten/Pasta/Kaas Spanje - Paëlla/Tappas Duitsland - Worst Zwitserland - Kaasfondue Japan - Sushi Slovenië, de regionale kazen en wijnen. spaanse worst Spanje spanje Spanje - tapas, Frankrijk - croissantjes en stokbrood, Italië en pasta + pizza, Aruba en pastechi, Griekenland - tzatziki en moussaka, Engeland - fish en chips Spanje en dan vooral aan Tapas-gerechten, Spaanse kaas, olijven, salades. Uiterraad allen voorzien van locale ingrediënten Spanje Paella Spanje- tapa´s Frankrijk- stokbrood-kaas Spanje, Aioli. Spanje, salades, vlees, kaas/zuivel, groenten, vis. Portugal, vis. Italië, idem als spanje. Duitsland, idem als spanje plus alcohol. Spanje: jamon iberico, manchego, olijfolie, Italië: olie, parmesan, wijn Diverse: lokale koek, drank, jam, drank Zweden: Veel restaurants koken regionaal met bv zeevruchten, kaas, vlees etc België: abdijkaas, -bier Spanje: paella gerechten (per streek verschillend) Canada N-W kustgebied: visgerechten; m.n. volgens recept Indiaanse bevolkingsgroepen Spanje: schapenkaas, geitenkaas, yoghurt, olijven en olijfolie, rijst, amandelen, saffraan, zeep, ham. Frankrijk: koeienkaas, wijn, yoghurt, zoetwatervis (bijv. forel in de Pyreneeen), .. Belgie: lokaal bier, koeienkaas. Thailand: mangos (de lekkerste ter wereld), koffie van de plantages van koningin Sirikit (echt, dat bestaat - waanzinnig lekker, maar wordt op geen enkele wijze geexporteerd, helaas). Spanje-Tapas, zoals je het daar eet is het in Nederland niet.

58

• • • • • • • • • • • • • • •

• • •

• • • • • • • • • • • • • •

te veel om op te noemen Teveel om op te noemen. thailand thailand de gehele keuken Italië pastas/ olijfolie frankrijk wijn spanje tappas/ serano ham thuringen- braadworst moezel-wijn zeeland-mosselen belgie-chocolade Tirol: Landswirtschaftliche Produkte! Toscane wijnen en zelf gemaakte pasta Noorwegen zelf bosbessen en multe plukken Belgie bier en diverse kazen toscane: olijfolie en wijn schotland: whisky frankrijk: foie gras maar dat eet ik niet uit principe duitsland: bier of wijn Toscane: wijn, olijven, pasta Bourgogne: escargots, cuisses de grenouilles turkije - appelthee, baklava spanje - tapas, Turkije schapenvlees, geitenkaas,olijven Turkije, bananen en tomaten Turkije, Egypte, Griekenland De plaatselijke keuken Turkye, Turks eten Uit eigen ervaringen de volgende opsomming (niet volledig) Op reis is de keuken een belangrijke verrassing. Italië: Kazen en worst, ravioli, pizza, wijn en grappa. België, kaas en bier, stroop, bloedworst. Duitsland: zuurkool en bier, wijn en hackfleisch. Spanje, Tapas, w.o. ingewanden en vis, koude soep. Wijn, aquadiente. Polen; soep, bier, worsten. Rusland Saljanka, Pirogy (grote ravioli), Hongarije, soep (w.o. ook koude vruchtensoepen) Tokaj wijnen. Frankrijk; vis, vlees, kaas, wijnen, calvados, brood!. Tsjechie: bier, soep, BBQ, knoedels. Slowakije: goulash, kofola (ook in Tsjechie en Rusland). VS; visgerechten, Vage vraag! Vakanties buiten grote steden; zuivel, fruit, groenten,vlees vele oosterse landen , afrika Verse groente en vers fruit. Kazen, vleessoorten. Bijzondere bereidingswijze van bekende ingrediënten. Ook dranken als lokale wijn of iets sterkers. Duitsland: soorten brood en bloedworst Frankrijk: Soorten brood, bijzondere gerechten, rillette Italië: idem plus veel lekkerder smaak van groenten en fruit (tomaten, artisjokken, knoflook, enz) Ik probeer altijd zoveel mogelijk lokaal en biologisch / ekologisch Vietnam - rijst en groente schotels vind ik onbelangrijk visgerechten, kazen, artisjokken etc. in Bretagne; wijnen in diverse Franse streken; grof wild in de Hautes Fagnes/Eiffel; tapas in Spanje en dan vooral in Catalonië. voor de vuist weg: Frankrijk-wijn, Spanje-paella, Griekenland-feta, Italië-pastas, Duitslandbier, Engeland/Ierland-ale, Schotland-whiskey, Aziatische landen-rijstgerechten met exotische groenten, vruchten, kruiden en uitgekookte bereidingswijze. Waddeneilanden We letten bij een vakantie in het buitenland meer op cultuur dan op eten. We zijn in Schotland geweest; het staat niet bij uw keuzemenu’s maar we hebben daar whiskydistilleerderijen bezocht. Wenen: Wienerschnitzel, Apfelstrudel, Pallatschinken , Kaiserschmarn Wij gaan altijd naar kuststreken zowel in Nederland als in het buitenland. Het spreekt dus vanzelf dat we groot visliefhebber zijn en graag veel soorten proberen en weten te waarderen. wijn in de Bordeauxstreek mosterd in Dyon wijn olijven vijgen etc etc etc etc etc en heleboel dingen waarvan ik de naam niet weet Wijn. Fruit Groente . Brood producten Cavia in Peru Insecten in China wijnen uit Frankrijk en Duitsland bruine kaas, Noorwegen schapenkaas, Griekenland worst vlees ijs

59

• • • • • • • • • • •

Zeeland Zuid Duitsland, regionale wijnen zuid duitsland: worstsoorten, biersoorten frankrijk: verse streekproducten; kaas + wijn Zuid Europa, Turkije, Marokko, MiddenOosten, Azie Zuid Frankrijk. Picodon (geitenkaas), Clarette, Bretonse creppes zuidelijke europa: veel groentes noord-afrika: groentes, kebab, brood, gierst india: kerries en rijst / brood-chapati Zuid-Italië, Spanje, Zuid-Frankrijk Zweden - vis, bosvruchten, ambachtelijke zoetwaren en broodjes Groot Brittannië- lokaal gevangen vis, lokaal wild, lokaal geproduceerd bier Frankrijk - lokale wijnen, kazen en brood Spanje - diverse lokaal geproduceerde vruchten, wijnen en broden. Zweden rendier en zalm. Frankrijk vissoep. Belgie heel veel lekker eten vis vlees. Zwitserland- kaas, chocolade Frankrijk- wijn, kaas, stokbrood Griekenland- olijven, retsina wijn, olijvenzeep Portugal- sardientjes, net gevangen door een plaatselijke visser, gekocht aan de haven Zwitserland, Racklet Nepal, rijst met linzen Vietnam, vis

VRAAG 22 Bij welke vakantiebestemmingen in Nederland denkt u aan regionale producten en kunt u beschrijven welke? • •

• • • • • • • • • • • • • • • •

(Bio) Vlees, landelijke groenten, zoals asperges, courgettes en prei Fruit; aardbeien, kersen appels (producten die ik speciaal nastreef als ik in de stad, regio ben) Leiden; Hutspot en haring op 3 oktober. Kustregio: haring. Limburg; asperges. Kaas uit Noord-Holland, uit Zuid-Holland. Amsterdams zuur. Schippersbitter in Friesland. Erwtensoep (overal in de herfst) Vlees van een lokaal ras (MRIJ, Baambrugs varken) Geitenkaas van landgoed Twickel. Texels lam. Nieuwe aardappelen, vers seizoensfruit (aardbeien, kersen, appels) Witte wijn (op veel plaatsen in Nederland) Bossche bollen. Vlaai in Limburg. Bockbier, of ander lokaal gebrouwen bier. (bijv in Laren, in Amsterdam, in Limburg) Aan schrobeler in Brabant Achterhoek Achterhoek Achterhoek : wijn Brabant, Limburg: asperges, fruit Zeeland, Betuwe: jam, fruit achterhoek, producten direct van de boer zuidlimburg, regionaal gemaakte producten, direct bij de boer zoals kaas, groenten, vlaai Achterhoek: kazen, honing, jam. Alblasserwaard: kaas(boerderijen), ijs Terschelling: cranberries Wageningen: wijn Urk: vis, paling Algemeen: kaas, wordt, koekjes. Zeeland: vis, mosselen, Friesland: friese producten (duumkes, beerenburg), Terschelling: cranberrieproducten, Limburg: wijn, asperges, bier, alkmaar kaas alkmaar kaas doesburg mosterd Alkmaar. Om zijn Kaas soorten. Alkmaarse kaas, De Limburgse vlaaien en champigons, De Zeeuwse mosselen,kreeften en krabben. En de Zeeuwse bollussen Alle alle gebieden hebben we iets regionaals. Veelal boerderij producten : kaas, worst, sappen alle regios in nederland hebben specialiteiten alleen vakantie bestemming in eigen land

60

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

alles gemaakt van cranberries op Terschelling witte wijn in Limburg mosterd in Zwolle stroop in zuid Limburg asperges in Noord Limburg bolussen in Zeeland bier in Hilvarenbeek en Arcen koffie in Zutphen Als ik aan een vakantiebestemming denk denk ik niet aan regionale producten. Als ik ermee in aanraking kom geef ik het wel aandacht maar daar is de kous ook mee af. Ik ga niet voor het eten op vakantie. Amsterdam: haring, nederwiet Limburg: Kaas In het algemeen: drop andijk NH : bloemkool, honing en wijn van de natuurwinkel en fruit uit de boomgaarden appelstroop uit Limburg, opperdoezer ronde, vlaai uit Limburg, bossche bol in Den Bosch, Arnhems meisje, hardenbergse kruidenkoek, Friese oranjekoek, terschelling - cranberry asperges brabant en limburg vleesproductie veerassen en hun vleesproducten regionale groenten en fruit Asperges in Overijssel Asperges in Venlo. asperges limburg asperges, kaas betuwe, fruit Betuwe: fruit Limburg: bier en vlaaien Bij iedere VVV in Nederland vind je wel een streekproduct. Ik denk dus aan alle bestemmingen bij vakantiebestemmingen in Nederlands denk ik meer aan buitenlandse gerechten die hier in het oosten nauwelijks geserveerd worden, maar bijvoorbeeld in het westen (Den Haag, Amsterdam) wel verkrijgbaar zijn bijna nooit in nederland op vakantie bijv. kaasboerderij, aspergebedrijf, aardbeienteler, kersentuin boerenkaas regionale koekjes texels lam bolussen in zeeland vlierbessen terschelling kersen betuwe groene hart producten etc etc etc etc camperen bij de boer > kaas Cranbery op de wadden Daar heb ik niet direct een idee van dagmenu is lokaal de kust: vis en schaal en schelplieren de veluwe: vlees en groenten. limburg: champignons en wijn De meeste regios hebben goede regionale producten, maar ik denk vooral aan Twente met koeken en krentenwegge, aan Friesland met kruiden bitters en -likeuren en aan de asperges in Limburg en Noord-Brabant. De Veluwe: edelhert en wild zwijn. De zee: verse vis. Delfts blauw, gouda kaas, Den Bosch -> Bosche Bol Zeeland -> Zeeuwse Bolus Leiden -> hutspot denk bij vakanties niet zozeer aan eten denk ik niet zo aan Deventer Koek Zeeland Mosselen deventer koek, haagse hopjes, veluws wild. Meerdere regios hebben wel regionale producten; soms typisch soms algemeen Dit kan van alles zijn. Uiteraard de Terschellinger cranberrycultuur die ik al noemde. Er zijn veel regios die wel iets hebben: kaas, drank, groente, vleesproducten, fruit, broden enz. diverse plekken - kaas Doeburg, Terschelling

61

• • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Drente honing direct van de imker Drente: bruine bonen Limburg: vlaai Zeeland: oesters Twente: krentenwegge Drenthe, kaas, vruchtensappen Drenthe, Limburg, Achterhoek: vlaai, vleesgerechten drenthe: lamsvlees, droge worst, speltbrood Drenthe: stip in t gat / kniepertjes / boeren wafels / tweibak / boerenkoolsoep. Twente: krentenwegge limburg: vlaai / zuurvlees / bieren Edam met kaas Amersfoort met De Drie Ringen Bierbrouwerij Deventer met Koek Fries Roggenbrood Den Haag met Hopjes Leusden met Leusder Spul elke streek heeft wel een eigen streek product, bv. Limburgse Vlaaien elke streek heeft wel wat: kaas, verwerking van vruchten, asperges (Limburg), fruit (Betuwe). Er wordt veel aan promotie gedaan op dat vlak! Elke vakantiebestemming in Nederland kent zijn eigen streekproducten Maar specifiek denk je bij Limburg:vlaai Friesland:kaas Zeeland: vis Erg veel variaties in honing. Iedere regio heeft zijn eigen smaken. Kustprovincies met vis maar ook met groentes en vleessoorten. Brabant en Limburg met hun biersoorten. Soms even zoeken maar er zijn er legio. Drenthe, roggebrood. Friesland aardappelen en roggebrood.groningen heeft alleen mosterd. Flevoland: fruit(drank), groenten Frankrijk ---> Wijn Italie -> Truffels verse kruiden verse groenten Spanje --> Vers fruit Nederland --> Niet echt bekend. Mosselen uit Zeeland? Piepers uit Noord-Oost Nederland Bier uit Brabant of Amsterdam? Friesche worst Friesland - kruidkoek, suikerbrood Zeeland - mosselen (Zuid-)Limburg - asperges NoordHolland - weespermoppen Zuid-Holland - haagse bluf, haagse hopjes Friesland Beerenburg boerenkazen Friesland kaas eigengemaakte vruchtenwijn zelfgekweekte groenten Friesland met zelfgemaakte kazen. Friesland Suikerbrood Friesland Suikerbrood, droge worst, roggebrood, oranjekoek, dumpkies Groningen - Boffert, droge worst Overijssel - Deventer koek (Bussink) Texel - schapenvlees Wieringermeer Wieringerstik Limburg - Asperges en limburgse vlaai Friesland, Beerenburg Friesland, Pompebleadsje en kruidenbitters Zeeland. mosselen en vis Holland, kaas Braband, bier en worstebroodjes Friesland, suikerbrood Limburg asperges Brabant, zult Friesland: dumkes en suikerbrood Leiden: boerenkaas en andere zuivel Limburg: rijstevlaai en zuurvlees Den Bosch: Bossche bollen friesland: oranjekoek en suikerbrood. Brabant: worstenbrood en eierkoeken. Alle provincies: honing, jam uit de streek Friesland: produkten met ui, div. worsten, bijzondere groenten beerenburg Friesland: suikerbrood Friesland: suikerbrood, oranjekoek Limburg: vlaai, bier Friesland: zoetwatervis Ga ook altijd kersen halen in wijk bij duurstede.Paling in spakenburg. gebieden buiten de grote steden/Randstad: zuivel, groenten Geen enkele. Ik denk vooral aan verse producten van de boer. Nederland is een regio voor mij. geen, ik zie ter plekke wel Gelderland vanwege de streekproducten.

62

• • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • •

•

• • • • •

•

Gouda, Alkmaar, Edam, Leiden => kaas Overijssel, Limburg => (vergeten) groente Limburg => asperges Scheveningen, Volendam, Urk => vis Gelderland => Nederlandse wijn gouda, kaas, stroopwafels zeeland, mosselen urk, vis groninge, worst Gouda: kaas Limburg: Hertog Jan, asperges Wageningen: Biologische boer de Born Zeeland: Mosselen Den Bosch: Bossche bol Betuwe: Fruit IJmuiden: Vis IJsselstein: Mosterd groente en fruit jam melk kaas en eieren groningen - koek limburg - kaas, wijn friesland - droge worst Groningen, Limburg, Zeeland zonder specifieke gerechten te kunnen noemen. Groningen, paardensport, metworst, leverworst groningen, spelt, mosterd Groningen: groninger koek Zeeland: vis, mosselen, jam Ameland; likeurtje Abeltje? Friesland: brood, koek, groningen; roggebrood+groninger koek Heel Nederland Helaas! Dat lijkt in Nederland tamelijk onderontwikkeld. helemaal niets Het vlees uit eigen streek. Geen bio industrie. Groenten van lokale biologische boeren. Hof van Twente: geitenmelk ---> geitenkaas maken Idem als buitenland. Voor regio’s maakt binnen of buitenland niet uit. Heel bijzonder vind ik Drentse droge worst (ook in Friesland) Lekker is altijd de sensatie van vegetarische smaakcombinaties in restaurants. Bijvoorbeeld Kop van t Land in Dordrecht. Of Kruiden en Jasmijn in Woudrichem. Je moet altijd even zoeken voor je zoiets gevonden hebt. Op vvvwebsites zou het wel mogen staan. iedere regio heeft zijn eigen producten van ossenworst tot kaas tot mosterd iedere regio zijn eigen streekproducten Ik ben niet bovenmatig geïnteresseerd in regionale producten. Ik denk bij Nederlandse bestemmingen niet direct aan regionale producten, maar laat me ter plaatse "verrassen". Ik ga in elk geval niet naar een bestemming vanwege een regionaal product. Ik probeer overal waar ik kom regionaal geproduceerde kaas te eten. In de Betuwe komt fruit sterk naar voren, evenals groenten. In de Achterhoek hebben we laatste ontzettend lekker gegeten in een familiehotel dat hoofdzakelijk regionale producten verwerkte op vaak ouderwetse kookwijze. Zoals rabarber opgeklopt met eiwitschuim. Heerlijk! In heel Limburg zijn allerlei soorten streektproducten te koop. Van Limburgse vlaai tot chutney, van asperges tot de heerlijke eigengemaakte stroop van Mart van de Wall uit Doenrade. De Livar varkens uit Echt.. Ik Oost/Brabant hebben ze trouwens ook veel eigenstreekproducten.... in verschillende provincies zijn er diverse regionale producten. In Yerseke eten wij vaak mosselen. In Limburg eten wij vaak gerechten met asperges en ook natuurlijk in Noord-Brabant. In Zeeland de zeeuwse bolussen en de mosselen In Zeeland: oesters In Limburg: Echte Limburgerse vlaaien. Spakenburg: Jan-Hagel, Hart Betuwe: Kersen jam van overal (kan vanuit heel nederland dus maakt niet uit in welk deel je dan bent er is altijd wel een jam uit de buurt) eieren van overal (idem) groenten van overal (idem) vis aan de kust vis uit watergebied (zoetwater) fries suikerbrood waddenzout het besjesspul van terschelling verwerkt tot allerlei produkten honing uit de streek streekgerechten ken ikniet echt kaas (alle regios)

63

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Kaas --> misschien vooral in Gouda Kaas Alkmaar Zeeuwse babbelaar . Asperges Brabant Kaas Boter Vlees groente kaas van een kaasboerderij her en der in de regios kaas vlees mosterd sladressing Kaas! Bij elke vakantie bestemming. Kaas, alle delen in Nederland. Wijn, in het zuiden van Nederland. Kaas, jams, sappen, eier kaas. dalfsen kamperen bij de boer: verse zuivelproducten, zelfgemaakt ijs kan zo niet iets specifieks noemen. zie het wel als ik daar ben. kazen, wijnen, asperges, champignons, molenbrood, bier kust - vis brabant en limburg - bier en fruit in maaltijden drenthe / noord-holland - lamsvlees twente / achterhoek - jachtschotel grote steden - regonale producten uit de hele wereld. kuststreken: vis rest van het land geen idee lamsvlees - texel kersen - betuwe oesters - zeeland Lastige vraag, een voorbeeld vind ik gebruik van cranberries, maar elke streek heeft zijn eigen produkten, vooral kaas, maar ook jam, honing, appelstroop, de krentenwegge, suikerbrood, etc Limburg Limburg - asperges Friesland - Fries brood, Berenburg Texel - Lamsvlees, asperges Terschelling - cranberries Zeeland - oesters, mosselen. Daarnaast hebben de meeste restaurants wel regionale producten die ik niet ken en zo niet kan noemen. In ieder geval wel veel lokale kazen Limburg - bier en vlaaien kuststreek - vis Friesland - Berenburg Limburg - Gulpener bier Limburg - vlaai Friesland - suikerbrood Limburg - Vlaai/Asperges Overal in Nederland - Verschillend plaatselijk gebak en snoep Zeeland - Mosselen Limburg - vlaai; Zeeland - mosselen; Brabant - worstenbroodje. Limburg - vlaaien De Betuwe - fruit Limburg - zuurvlees, vlaai. Limburg (vlaai, asperges), Brabant (Bossche Bollen, worstebroodjes), Texel (bier, geitenkaas van de Wezenspyk), Friesland (Beerenburg, Friese Dumkes (koekjes), Blokzijl (Blokzijlerbrok), Den Haag (Hopjes), enz. limburg asperge zeeland mosselen limburg- aspergers zeeland- vis limburg asperges limburg asperges Limburg- asperges limburg asperges kersen betuwe fruit limburg asperges zeeland vis Limburg asperges, zeeland mosselen, verse vis, groene hart mooie boerenkaas Limburg en Brabant: asperges Veluwemeer: Paling Limburg Kaas Limburg met vlaai, Friesland met Friese koek, Brabant/Limburg met asperges. Limburg zeer onsmakelijke bloedworst stinkkaas. Westfriesland lekker stoofvlees, broeder, 3 in de pan. Limburg, asperges, kust, vis Limburg, kaas en worst en zuurvlees

64

• • • • •

• • • • • •

• • • • •

• • • • • • • • • • • •

Limburg, kaas, zuurvlees, vlaai, etc. Limburg, limburgse vlaaien Gewoon producten die in de streken gemaakt zijn. Limburg, Vlaaien Noord-Brabant: worstebroodjes, thans niet meer regionaal : Asperges Limburg/Noord Brabant Hoofdkaas, Limburgse kaas Betuwe Fruit Zeeland mosselen Limburg: Asperges, kaas en Gulpernerbier, vlaai Friesland,: Zuikerbrood, Orjanjekoek, jutterbitter Groningen: jenever en Groningerkoek/oudewijvenkoek Drenthe: heide honing, en knieperties Utrecht: Domtorentjes Den haag: Haagse Hopjes Terschelling: cranberry producten zoals jam en sap en taartjes Limburg: asperges, witte wijn; verder: eenheidsworst limburg: bieren en asperges Limburg: verse asperges van de boer, vlaai Diverse: drankjes, brood, koek, vlees etc Limburg: vla (m.n. pruimenvla), gebakken pastei (als broodbeleg), droogworst NoordBrabant: roggebrood Limburg: Vlaai, Zeeland: mosselen. Limburg: Vlaaien en in de lente asperges, Den Bosch: bosse bollen. Friesland: beerenburg en oranjekoek. In de winter: pannekoeken en erwtensoep en chocolademelk thuis of buitenshuis na een wandeling. In het westen: kaas, aan zee: mosselen, Zaanstreek: mosterd. Betuwe: fruit in de zomer. Op de kermis: oliebollen en zuurstokken. Oudjaar: oliebollen en appelbeignees, in de achterhoek en twente: rolletjes gevuld met slagroom. Zeeland: babbelaars en mosselen en visgerechten. Limburg: Vlaaien Terschelling: Pondkoek Limburg: vlaaien, bieren, asperges. Ameland: Nobeltje. Limburg: zuurdesem brood, bier, kaas, stroop, konijn in het zuur zeeland: vis, schaal en schelpdieren friesland, suikerbrood, friese duimkes Limburg: zuurvlees Limburg; luikse stroop, asperges Brabant, asperges Zeeland schelpdieren, vis, Zeeuwe bloem= speciaal om koekjes te bakken Zuid-Holland; Westlandse tafeldruiven; bonbons en gebak uit denHaag, ijzerkoekjes uit Vlaardingen Noordholland; Kaas, waddeneilanden cranberries; gedroogde en thee en verse liefst zelf plukken, lamskoteletten pré salé Friesland; vlees van slager/boeren, kruidnagelkaas, NIEt die vieze oranjekoeken Overijssel, vlees direct bij de boer, paling eten in Elburg (is dat overijssel?), sigaartjes Flevoland; vis van de vismarkt op Urk, kip van de ekokippenboer in lelystad, eend uit Zeewolde, appelsap, hazelnoten, walnoten, en duindoornproducten uit Luttelgeest Limburgs bier Limburgse kaas, Groninger Kouk, Bier van de abtdij in Brabant, Bavaria bier, tja... In Nederland worden produkten pas echt interessant als ze heel lokaal worden gemaakt. Honing e.d. Geitekaas, etc. limburgse vlaai Limburgse vlaai, zeeuwse mosselen, goudse kaas, doesburgse mostert Limburg-vlaai Alkmaar-kaas Texel-kaas-drank Limburg-Vlaai, Brabant- Worstenbrood Lokaal gevangen vis op de eilanden en kuststreken. Brabant: lokale asperges Limburg: lokale bieren Drenthe: Lokaal geteelde groentes Lokale biertjes (heel Nederland) Stavoren > worst mosselen in Zeeland asperage in Brabant en Overijssel Mosselen in Zeeland, haringen in Scheveningen, pralines in Antwerpen, fruit in de Betuwe, smeltbrood uit het Groene Woud, kaantjes in de Achterhoek, een goeie Twentse mik. mosselen/asperges Mosterd uit Doesburg en voor de rest kaas en fruitproducten op het platteland, smaak varieert van plek in Nederland.

65

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • •

mosterd, de kaas, de jam, de groente, de snoepjes, het brood, het gebak, de koeken Nederland , Limburg: asperges, groene asperges, fruit, jam Nederland is zijn eigen culinaire traditie weer aan het ontdekken en de aandacht voor streekproducten neemt toe. Je denkt bijvoorbeeld bij Zeeland aan de mosselen en de andere lekkernijen uit de zee en bij Limburg zijn de "vergeten groenten", die in beeld komen. NL Zeeland: mosselgerechten NL Ameland: garnalengerechten noord droge worst koek zuid bier asperges vlaai Noord-Holland met zijn kaas noord-holland: kaas zeeland: oesters, mosselen Noord-Limburg: asperges; Zeeland: mosselen; Rivierengebied: vers fruit. Ook in Nederkand bieden veel vakantiebestemmingen diverse regionale producten, verschillend per regio. Overijssel (de Weerribben vanwege de heerlijke zuivel) de Beemster (kazen) de Achterhoek (fietsen langs onmemande eetstalletjes met fruit, ingelegde pruimen etc) Overijssel, Drenthe. Van alles en nog wat. Overijssel, Texel (waddeneilanden algemeen trouwens): wolprodukten, honing, cranberryproducten, dressings etc. Overijssel: brood en granen paling en volendam platteland, boerderijen...melk boter kaas regionale prod. en streekmarkten zijn "in"en worden nu door het hele land wel georganiseerd Retranchement, zeekraal, lamsoor, asperges uit de duinen, zelf gevangen vis. Muntthee van munt uit de duinen. Duindoornbessen in de yoghurt, brandnetels als groente. schelpdieren uit Zeeland, zeegroenten van Texel, Scheveningen --> haring en andere vis, garnalen Limburg balkenbrei en bloedworst Kaas in verschillende plaatsen verspreid over nederland Scheveningen en haring Edam en kaas Volendam en paling Scheveningen, echte lekkere vis, vis en vis Schiermonnikoog Friese dumkes Groningen koek en gedroogde worst Texel bier en diverse jam Limburg asperges en kazen Sorry, dat zou ik zo niet weten. sterren restaurants de betere plattelandsrestaurants Terschelling cranberries. Terschelling Cranberry-wijn Terschelling: cranberries Limburg asperges Zeeland mosselen Stellendam garnalen Ameland speciale kruidenbitter Friesland friese duimpjes (koekje voor bij de koffie) Edam lekkere kaas Texel lamsvlees Elk jaar ga ik een paar keer in Nederland op vakantie en kom dan altijd leuke streekproducten tegen Terschelling: cranberries Limburg: koeienkaas Nijmegen: wijn Betuwe: kersen, pruimen en peren, jam (Flipje..) Amsterdam: bier (brouwerij Het IJ!) Terschelling: cranberry Terschelling: cranberries en producten die daarvan gemaakt zijn Noord-holland: kaas Utrecht: domtorentjes (chocolade bonbons) Plaatsen aan de kust: vis en zeedieren Terschelling; kaas, honing en cranberries Deurne/grientsveen: arretjescake Texel texel Texel kaas texel texels bier texels lamsvlees texelse koek

66

• • • • • • • • • • • • • • • • •

•

• • • • • • • • • • • • • • •

Texel- wol, mosterd Vlieland- cranberry jam Terschelling- mosterd, cranberry Amelandmosterd Schiermonnikoog- honing, brood Texel, kaas, bier, ijs Texel, kaas, wol, lamsvlees, appelsap, bier Texel, lamsvlees texel, lamsvlees, fruit Texel, lamsvlees, lamsoor, kaas, garnalen. Limburg, vlaaien, vers fruit, bier. Texel, schaapevlees, borrel,wol, juttertje Limburg, vlaai Maastricht, borsche bollen Friesland, friese koek, zuivelproducten, vlees, worst Arnhem, koekjes , snoepgoed texel, texels bier, cranberries, friesche nagelkaars, bols Texel. o.a producten van het schaap, wol, producten van het wolvet van het schaap, schapenvlees. Texels bier Texel/ schapenkaas/wol Texel: bier, lam, vis Ameland: Nobeltje, Grieks (Jorgos,hollum) Groningen: droge worst Drenthe: Zuidlaarderbol texel: lam, kaas en vis limburg: bier, vlaai Texel: lamsvlees Brabant: asperges en aardbeien Texel: lamsvlees présalé, kaas (schapen/koeien), bier, brood Texel: Slibtong Winterswijk: Krentenbrood Texels lamvlees / fruit en kaas Texels streekproducten Texel en Waddenproducten Texel bier en (voorheen) kaas Texel vis vanuit Oudeschild (nu ook Den Oever verse zeevis) Sinds kort: Hollands Kroonkaas Dijkgatshoeve (Wieringermeer nieuwe BD boerderij) Duivenkater vanuit de Zaanstreek Zaanse mosterd en velen andere producten (het is tijd voor nog meer bekendheid van lekkere producten!) Tja, dat is ook al weer zon hele rij... bijv. asperges in Limburg en Brabant, oesters in Zeeland, kaas in de polders en het veenweidegebied, opperdoezer rondes, vis aan de kust en het IJsselmeer, gerookte paling, eieren uit Barneveld, cranberries van de wadden, verschillende regionale schapenrassen, deventer koek en een hele rij zoete versnaperingen (Arnhemse meisjes etc etc), en dan natuurlijk nog de regionale gerechten (zoals broeder, stamppotten etc). Twente - boerenmarkten met eigengemaakte jam en inmaak, kaas, bier Drente boerenwinkels met eigen inmaak en groentes Kustprovincies met vis. Twente -Achterhoek Twente: krentenwegge Zuid- Limburg: Elske Yerseke: Oesters veluwe / wild veluwe /melkmoes (boeren gerecht) Veluwe: wild Zeeland: mosselen Limburg: vlaai Harderwijk: paling vind ik onbelangrijk VIS vis vis .groente >vlees .kaas vis aan de kust, bieren in iedere regio Vis aan de kust. Asperges in Limburg. Vis in het westen en vlees in het oosten Volendam klompen Volendam, Urk of Spakenburg - vis Veluwe - wild volendam/urk-haring gouda/edam-kaas den bosch-bosche bollen rotterdam-shoarma almere-afhaalchinees abcoude-abcouder knollen knollendam-knollendammer knakworsten friesland-kneckerbröd zaandam-albert heijn utrecht-vockingworst de veluwe-gebraden hert limburg-vlaai flevoland=feboland eindhoven-gloeilampen, nu spaarlampen staphorst-elke

67

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

vrijdag vis artis-broodje olifant Apeldoorn-broodje aap, appels noord brabant-broodje bakpao, bier en tieten putten-koeinvloai zoetermeer-snoep texel-zeehondfilet vooral kaas, bosbes, asperge, diverse soorten koek vrnl kaas,fruit,groenten en brood Waddeneilanden Waddeneilanden: Jutterbitter, zeekraal Limburg: Asperges Betuwe: Fruit, kersen Zeeland: Aardappelen Waddeneilanden: WaddenJam, Japanse Oesters Zeeland: Mosselen, Zeeuwse hopjes Den bosch: Bosche bol Twente: Bunkerkaas Waddeneilanden: wollen dekbedden, bittertjes en cranberries Zeeland: zeekraal en vele vissoorten Veluwe: wild wij gaan niet voor het eten op vakantie. Zeeland zeeland - lamsoor, zeekraal, kreeft, vis (ook van biologische kwekerij) Zeeland - oesters Zuid-Holland - Goudse kaas Noord-Holland - lokale kaas bv Edammer Limburg - asperges Brabant/Gelderland - gebak (bv Bossche bollen, Arnhemse meisjes) Friesland - Beerenburg etc Zeeland - vis Zeeland - vis, mosselen etc Texel - Vis, kaas, mosterd Kustlijn - Vis Zeeland : mosselen, Scheveningen/Urk/ Spakenburg: vis Salland/Limburg: asperges zeeland en de kust algemeen vis-mosselen. Limburg Vlaai-Fruit-vlees-kaas zeeland en limburg, asperges vers bij de telers zeeland mosselen zeeland -mosselen zeeland mosselen noordoostpolder aardappelen friesland worst groningen hete bliksem zeeland mosselen, bolus, friesland suikerbrood, beerenburg, brabant bossche bol zeeland zeekraal en lamsoor zeeland, bolussen Zeeland, denk o.a. aan visproducten Zeeland, Limburg Zeeland, mosselen. zeeland, oesters en schelpen zeeland, zeeuwse babbelaars zeeland: bolussen brabant: worstebroodjes, bossche bollen limburg: biertjes friesland: koeken, beerenburg zuidholland: haagse hopjes Zeeland: De diverse verse vissoorten. zeeland: mosselen fruit vis aardappelen limburg: vlaaien asperges fruit groenten brabant:asperges aardbeien friesland:zuivel beerenburger Zeeland: mosselen Limburg: vlaai Den Bosch: bossche bollen Zeeland: mosselen, vismenus Twente: krentenwegge Friesland: suikerbrood, oranjekoek, (echt) fries roggebrood Limburg: vlaaien Zeeland: mosselen. Terschelling:cranberries Zeeland: mosselen; Limburg: fruit en dan houdt het wel een beetje op zeeland: soorten verse vis, alikruken(?), zeegroenten: lamsoren, Zeeland: wijn van zwarte bessen, bolussen, bier uit Zeeuws-Vlaanderen, mosselen, zeekraal Noord-Holland: slibtong, kool, bieten, uien, opperdoezer aardappel Limburg: vlaai en bier Noord-Brabant: trappist bier

68

VRAAG 23 Aan welke regionale producten denkt u bij de regio waar u deze vakantie heeft doorgebracht? Vakantie in Zuidwest-Nederland • aardappel mosselen fruit groenten • bier • bloembollen en bloemen en veel kassen en tuinderijen, waarvan de producten langs de weg verkocht worden een schijntje van wat we er thuis voor betalen • bolus • bolussen • courgettes, tomaten, aardappelen, pompoen • De heerlijke monniken bieren • Eierkoeken Toch wel: Bosse bollen (bij de koffie)Asperges Belgisch bier (waar blijft het Brabants antwoord?) Geitenmelk (net over de grens in België) • fruit • Fruit en aalbes • fruitsap van appel en peer, jam met kweepeer, vispotje • Ga over twee weken naar Terschelling dus cranberries zullen wel in het menu verwerkt worden. Ben net terug van een paar dagen Noord Limburg, heb heerlijke asperges gegeten, champignons kwamen ook u • garnalenkroketten van net over de grens in België zeevruchten (mosselen, oesters) en slik/zeegroenten; zeeaster, zeekraal • het brood, het banket, het fruit, de groente • Honing Pompoenen • In Zeeland de Zeeuwse bolussen en de mosselen. • Jam, Fruit • Je kon er vooral in België goed eten • Kaas, vis, Mosterd • Kan alleen op speculaas komen • lamsoor zeekraal • mosselen • mosselen • Mosselen • mosselen • mosselen • Mosselen • Mosselen • Mosselen • mosselen • mosselen • Mosselen en oesters. • mosselen maar ik lust ze niet. • mosselen schelpdieren • Mosselen. • Mossels in Yerseke. • Oesters • oesters - vis • oesters, kreeft, vis, lamsoor, zeekraal • tomaat . aardbei. asperges. paprika • vis

69

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

vis vis Vis vis en schelpdieren vnl vis, maar niet extreem een soort vis, schaaldieren, lamsvlees, specialiteiten van de bakker bij de koffie vis/ mosselen/bolussen vis-mosselen Volkorenproducten en aardappelen weet niet Worstenbroodjes Zeegras Zeeland: mosselgerechten Zeeuws Vlaanderen: Zeeuwse babbelaars en bolussen Zeeuwse babbelaars Zeeuwse mosselen (niet gegeten) Zeeuwse bolussen Zeeuwse bolussen zie vorige vraag. Kempisch heideschaap, Chaams hoen, bier, asperges

Vakantie elders in Nederland • alleen de lokaal geproduceerde groeneten en het vlees bij de slager • asperge • asperges • Asperges • Asperges • asperges • asperges • asperges • asperges • Asperges, aardappelen, bier • asperges, aardbeien, wijn, jams (vlaaien niet, die kun je overal kopen tegenwoordig), zelf verzonnen gebak. • asperges, kaas, bier en vlaai bij de koffie. • asperges, val dieu-kaas, vlaaien, speciaal bier • Asperges. • bier • cranberry, lam • deze vakantie was ik thuisgeen lokale producten gebruikt • Drenthe: droge worst, speltbrood, lamsvlees • Drenthe: honing, jam, melkproducten • Edelhert en wild zwijn • Falafel, goede pizza • friese uiensoep • Friese worst, vlees, koek , zuivel, borrel • fruit groenten • Groente en fruit • Groningen: Kruidkoek, Mosterd, Graanjenever • helaas geen want Flevoland heeft geen streekproducten. Tenminste niet dat ik weet. • Hoofdkaas

70

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Humkessoep jam eieren groenten alles van lokale boeren, bedrijfjes particulieren kaas Kaas Kaas kaas en groente kaas mosterd kaas, jam, vlees uit de regio kaas, lamsvlees kaasgroente Lamsvlees lamsvlees, garnalen, zeekraal Limburgs bier limburgse vlaai Limburgse Vlaai Ook N-H. met zijn Kazen. producten met bosbessen (bosbessenkwekerij), boerderij-ijs, heidehoning roggebrood nobeltje rundvlees, suikerbrood, oranjekoek. Slibtong, garnalen, zelf gevangen en gekookt, hoornder ringkoek, sommeltjeskoek, asperges, schuumkoppebier, lamsvlees suikerbrood Suikerbrood (Friesland) Friese dumpies Oranje koek ( Friesland) texels lam vind ik onbelangrijk vis vis vis Vis en schelpdieren Vis, kaas Vis. vlaai vlaaien en kaas en wijn Vlees Wijn en kaas. Zuurvlees, kaas en worst Zware boerenkost, Streek van Bartje

Vakantie in het buitenland • (Limburg, oost Belgie en het deel Duitsland wat daar tegenaan ligt) Asperges, bier, kazen, zuurkool, worst. Koffie en lekkernijen bij een bakker. • Aardappelsalade • Aioli, paella, veel vis, zelfgemaakte wijn, chorizo etc. • alcoholvrij bierkebab (kip, rund, kalf, schaap en geit)Disi (gerecht van vlees en gestoomde groenten gelardeerd met ongezouten brood) • andere groentes in het oosten van het land. • appelthee, baklava, gegrilde vis, ovenbrood, kersensap • artisjok / dadels / perzik / inktvis • asperges • asperges

71

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

asperges, worst, brood bier bier (Kölsch), worst, lokale jams en fruitconserven Bier en kazen Bier vleesproducten gebak jam en marmelades, groenten en melkproducten. Bier, Ardenner ham. Bier, worst Bier; 1 van de restaurants was een Abdij-brouwerij, waar men zelf bier maakte. Ook aan asperges (Spargel). boeren kaas Breng geen vakantie door in Nederland Brood- en bakkerijproducten. Brood, koek, kaas, soms gedestilleerd, worst calvados Champagne currywurst Daar zijn er in Oostenrijk gewoon te veel van om op te noemen! Dat heb ik al genoemd deegwaren, Risotto, Pizza, vis(tonijn, ansjovis), ijs, gebak, wijn Diverse reeds genoemd drank druiven, tomaten Duitse broodjes, kuche en bratworst. Duitsland, eten was slecht, geen regionale producten gegeten Een boerengerecht bij een boerenrestaurant. Geen idee van de exacte samenstelling. Wel iets met kastanjes. Fish and chips fuet(spaanse worst) gebak, wijn geen idee, er was wel een special drankje, maar ik drink niet Geen kennis/sprake van speciale streekproducten Geen speciaal product, dit hangt af van het seizoen en wat er op de menu kaart staat. Geitenkaas, asperges gesuikerde noten, Carob siroop van Judasboom, Zivana, kopersteen Giros, Tzatiki, feta, olijven Goulash Griekenland, olijfolie, olijven, export Heineken biertje, pita giros, suvlaki, dalmadi, mousaka Griekenland: olijven, olijfolie, feta, meloen. Groenten voor op de pizzas. gulash, paprikas haggis : in schotland en whisky Honing, worst, brood, kaas, wijn jam jam van perziken en wijndruiven, bier, wijn, likeur, vlees en vleesproducten van varken en zwijn kaas kaas Kaas en andere melkproducten van de zuivelboerderij bij ons in de buurt. kaas, ham

72

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Kaas, Oregano kaas, vis, vlees en kruiden Kaas, vlees, sappen, jams kaasjes kastanjes kazen en worst kazen vlees Kazen, bieren. kazen, salami, wijn, olie, kazen, wijnen, groenten, fruit kip en vis. kruide, rijst, fruit, broodsoorten, etc. Lokaal geproduceerd rundvlees, whiskys Mais mosselen mossels, oesters + ben de naam even kwijt, maar ook schaaldier Mosterd, cranberryproducten Nergens aan (paella wellicht, maar die eet ik daar nooit) olijfolie Olijfolie, wijn, balsamico-azijn Olijven olijven Olijven Courgette Raki Sinaasappels En nog veel meer maar weet de naam niet meer Ook de regionale drank Ostfriesland > Thee ouzo en likeurs Ouzo en griekse salade, musaka Paella Pastas Paella Valencianne, Vis gerechten, mooi lamsvlees en de onvergetelijke geitenkoteletten. Mooie wijnen en het regionale producten festival. rendiervlees schapenvlees, koolsoorten, worst, op speciale manier bereide vis Schnitzel. schnitzels en bier Schnitzels, bier, aardappels. Schwarzwaelder schinken sinaasappels, verse vis schnitzels Tajine en couscous met muntthee tapas Tapas tapas, wijn, olijven Tarpon en andere lokale vissoorten tibetaans brood Tomaten, soort sinaasappel, vis, kebab, Vers gevangen vis. Verse zalm uit IJsland, Cheddar uit Engeland, Rocamacour-kaas uit Frankrijk, Bier uit Twente VIS

73

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

vis vis vis vis Vis, maar daar krijg ik last vanCroissant Vis, thee, ananas, alle fruit en groenten, kaas Vis, whisky, traditioneel bier vislamsvlees Vleesspies en Knödel vleeswaren, dranken voornamelijk vlees en groenten was niet van toepassing; hebben in bergen gelopen en s avonds gegeten wat ons werd voorgeschoteld: elke dag pasta, soep, groenten, vlees, fruit na Weet ij niet meer weet niet welke vakantie? wij gaan niet voor het eten op vakantie. wijn wijn wijn en kaas wijn en kaas - vis wijn en kaas en frans kwalitetsvlees Wijn, bakkeljau Wijn, chocolade, kraampjes langs de weg met aardbeien en appels, peren, noten enz. wijn, kaas, pasta Wijn, kruiden, groentes Wijn, macarons, Wijn kaas rosti brood etc etc etc etc en gerechten waar ik de naam niet meer van weet wijnkaasyoghurtsalades worst Worst en mosterd worst, knoflooksoep zalm Zeefruit, vis, Port. Zout deegwaar, soort fetakaas, wijn frankovka. zoute aardappelen Zuid Engeland - vis en chips, scones, brownis Zwezerik en asperges.

74

VRAAG 24 / 25 Bent u wel eens naar een regio op vakantie gegaan speciaal vanwege de regionale producten / het lekkere eten en drinken? Indien ja: kunt u hier iets over vertellen? Welke regio was dat en hoe lang bent u er geweest? Wat was er zo bijzonder aan het eten en drinken? • •

• • • • • • • • • • • • • • • • •

• •

Achterhoek tijdens een voorjaarsfair Baskenland, per auto, een week. > toprestaurants. Tapas van topkwaliteit zowat overal. Verse vis> octopus in eigen kleur/saus, verse ansjovis. Zarzuela. Oost-europa (verschillende landen) per fiets meerdere malen. Tot een maand weg. > Daar verschillende lokale gerechten gegeten (saljanka, pirogi, andere soepen, bier en sterk) Verschillende Franse regio’s, meest recent Bretagne > Oesters, artisjokken, aardbeien, appelcider, bloedworst. Met vakantie houd ik zeker rekening met de lokale keuken en probeer zo vaak als mogelijk regionaal te eten Belgisch bier in Brabant Belgische kuststreek. In allerlei restaurantjes zijn goede maaltijden te krijgen, ook voor de lunch. Geen gehaast, plezierige bediening. Goede bieren. Aandacht voor het eten. Veel delicatessenwinkels. Bezoek van toprestaurants. Weekend. Michelin sterren Bourgogne, voor de witte wijn. Drie weken daar geweest. Bourgogne, vanwege de wijnen Champagne, vanwege de champagnes De Ardennen in België. Langs brouwerijen die hun eigen biertjes maken . De buurt rondom Doesburg. Wijn van de wijnboerderij uit Dieren en Drempt. Mosterd uit Doesburg, Bonbons uit Zeddam, Frankrijk de Ardeche heerlijk gegeten in heel kleine dorpjes , in gites. Was er altijd druk met lokale bevolking en dat is een goed teken. Soms was het eten 10x beter dan de kamer met ontbijt. Ontbijten moet je sowieso niet in Frankrijk. Frankrijk in de Provence/Vaucluse. Wij hebben daar ons vaste wijnadres. Jaarlijks een aantal weken frankrijk wijn Frankrijk: avondeten bereid met heerlijke regionale kaas Op heenreis mee kennis gemaakt en op terugreis speciaal hiervoor omgereden. Frankrijk: Bordeaux (wijn), champagne (champagne) Zwitserland: Gruyères (kaas) Franse Elzas: verfijnde keuken in mengcultuur, gastronomisch centrum. Verblijf: een week. Vlaamse steden hebben weleens als dagtrip gediend. Griekenland Ik ben naar Toscane, Italië geweest om echte italiaanse pizza en pasta te eten. Ik ga één à twee keer per jaar op gastronomische (steden)trip, vaak met vrienden. De keuze van het toprestaurant bepaalt de keuze van de vakantiebestemming. Meestal 3 - 5 dagen, afhankelijk van de reistijd om er te komen. In de Jura. We kwamen daar ruim 12 jaar ,meestal 6 weken op de camping. Ik nam dan ruim 14 kilo honing mee naar huis, verschillende soorten en daar kwam ik dan precies het jaar mee door. Deze honing is nog echt door de plaatselijke boeren daar verzameld en is zoooo lekker We dronken meestal de jura wijn maar deze smaakt thuis niet lekker In Italie is eten erg belangrijk. In Toscane heb ik een culinaire reis gemaakt. Diners waren proeverijen. Ook in Frankrijk zoek ik uit waar de markten zijn voordat we boeken. In Middelburg aantal jaren geleden, daar was een ondernemer die franse producten 2 maal per week kocht en voor zijn gasten klaarmaakte. Helaas geen Zeeuwse producten. Verder in thema bijeenkomst Noordhollands dagblad bij het Zuiderzeemuseum, waar locale producten werden klaargemaakt (zuurkool, oesters)

75

• • • • • • • • • • • • •

• •

• • • •

In portugal, een heel klein restaurant. Met een reisgids zijn we via een stdswandeling hierna toegeweest. Een heel klein restaurant voor max. 20 mensen. Hier werd de Fado door diverse mensen gezongen/bezongen i.c.m. met de plaatselijke gerechten. Geweldig! Italie. Enkele weken. De smaak van het eten, de ambiance (buiten) en de tijd die ervoor genomen werd. Italië: Al het eten is gewoon lekker ( en het weer is dan ook mooi) limburg asperges 3 dagen Limburg, veel ove gehorrd vooral de biersoorten en het bourgondische eten ben er 3 weken geweest mediterain frankrijk Meer de mooie combi. Naar Stockholm? Dan even boeken bij goed regionaal restaurant. meerdere plekken in frankrijk en italie die bekend staan om hun specifieke locale producten en de markten waar men die dingen mooit uitgestald verkoopt Noord-Italie, rondreis met rugzak. Wilde graag meer weten over de producten en gerechten. Mooie pure producten, veel groenten. Past ook goed bij vegetarisch dieet. Noord-Spanje met s werelds beste restaurants Portugal ,heerlijke kip. Sicilië. Zeer smakelijk voedsel, zeer gezond, attent opgediend na een uitstekende voorlichting over combinatie met wijn. Slechts heel zelden, dat het minder was. Zelfs het minste voedsel daar was beter, dan wat ik menigmaal in Nederland voorgeschoteld krijg. Turkije, 1991 vier weken en 1996 drie weken: geen varkensvlees en veel aandacht voor eten met veel verschillende smaken. Thailand/Maleisie, 2002 vier maanden: weinig tot geen varkensvlees en een meltingpot van culinaire invloeden uit de regio (m.n. het eiland Penang was een culinair walhalla). Suriname, 2010, drie weken: Javaans-Hindoestaans, Creools, Chinees.. beste roti ever in Paramaribo, helaas bakt dezelfde keten in Rotterdam (Roopram) er niks van (vergeven van de vetsin). Umbrië, gecombineerde culinaire en wandelreis voor wandelen en fietsen gaan we regelmatig naar gebieden met wijnbouw. Deze streken kennen dan vaak speciale gerechten bij de variatie in wijnen, kazen en andere streekproducten. West frankrijk - wijnen uit de Loire=streek Rhone - omgeving Carpentras de viognier leren kennen Piedmonte - Langhe, streek van de slowfood Wijnen in Bourgogne, Rhone, Duras Zeeland Zeeland - Mosselen - vis Alleen zou ik het graag zien als het geen hoogseizoen is, dat er ook voldoende restaurants open zijn. In de periode dat wij in Burgh Haamstede waren was bijna alles gesloten. Zuid-Italie: Vers, goedkoop, Smaakvol, Anders.

76

Bijlage 3 Overzicht interviews type

bedrijf

gesprek met

datum

attractie

Kookboerderij Krommenhoeke, Biggekerke

Marieke Hakkesteegt

14 sep

attractie

Paardenmelkerij, Oostburg

Pieter Nortier

14 sep

attractie / horeca

Akkermans Leisure & Golf, De Heen

Jos Akkermans

11 sep

horeca

De Kromme Watergang, Hoofdplaat

Edwin Vinke

06 sep

horeca

Strandpaviljoen Noordduine, Domburg

Jaap Wiltenburg

10 sep

horeca

Brasserie De Zeezot, Westkapelle

Marijn Faasse

10 sep

horeca

Eetwinkel de Boerenmeisjes, Woensdrecht

Teus Slagboom

11 sep

horeca

Zee-eeterij De Viskêête, Yerseke

Rinus van Stee

12 sep

horeca

Restaurant De Heerenkeet, Kerkwerve

Marion Snijder

13 sep

horeca

Pannenkoekenmolen De Graanhalm, Burgh-Haamstede

Marius Landegent

18 sep

horeca

Restaurant De Bloemkool, Bergen op Zoom

Toon Bosters

26 sep

retail

C1000 Jansen, Hulst

Peter Jansen

19 sep

retail

't Hof Welgelegen, Middelburg

Ard van de Kreeke

10 sep

retail / attractie

Kaasboerderij Schellach , Middelburg

Els Mesu

10 sep

retail / horeca / verblijf

Groenten en Fruit Johan en Caroline, Minicamping De Rooie Weel, Streekkoken.nl; Wagenberg

Johan Halters

10 sep

verblijf

Golden Tulip Hotel De Reiskoffer, Bosschenhoofd

Hans Douma

11 sep

verblijf

Hotel KOM!, Sint Maartensdijk

Kyra Bijlstra

14 sep

verblijf

Campingpark Ons Buiten, Oostkapelle

Gabriël Coppoolse

18 sep

verblijf

Badhotel Renesse, Renesse

Gijs Peijnenburg

20 sep

verblijf

Apparthotel Bommeljé, Domburg

Peter Bommeljé

24 sep

verblijf / horeca

De Menmoerhoeve, Etten-Leur

Pieter-Jan van Dijck

25 sep

77