MJA Sectorrapport 2011 Zuivelindustrie
Pagina 1 van 1
Colofon
Projectnaam Locatie Contactpersoon
Sectorrapport Zuivelindustrie Agentschap NL, Sittard Carine Swillens
Dit rapport is tot stand gekomen in samenwerking met
KWA Bedrijfsadviseurs
Versienummer Datum Status Kenmerk
4 7 juni 2012 Definitief 1235678/223/CS/SR/158007
Pagina 2 van 16
Inhoud
Colofon—2 Samenvatting—5 1
Inleiding—7
2
Overzicht ontwikkeling energiegebruik—8
3
Verklaring verandering energiegebruik—9
4
Spiegeling aan de sectordoelstelling—10
5
Resultaten per pijler—11
6
Tabellen—13
Pagina 3 van 16
Samenvatting
KERNGEGEVENS Sector Zuivelindustrie: Aantal deelnemende inrichtingen Aantal inrichtingen in dit rapport Aantal uittreders door sluiting Energiegebruik 2011
50 50 2 18.114 TJ
Effecten van maatregelen: Procesefficiencyverbetering 2011 tov 2010 Besparing in de keten, 2011 tov 2010 Inzet duurzame energie 2011 tov 2010
1,5% (10,9% tov 2005) -252,2 TJ (174,5 TJ tov 2005) 55,4 TJ (1.193,3 TJ tov 2005)
RESULTATEN Energiegebruik Het totale energiegebruik van de sector is 18.114 TJ, dit is een daling van nagenoeg 2% ten opzichte van 2010. Het is voor het eerst sinds 2005 dat het energiegebruik van de Zuivelindustrie is gedaald. De daling van het energieverbruik is toe te schrijven aan besparende procesmaatregelen en de sluiting van twee productielocaties. De productie van de gesloten locaties is verplaatst naar andere productielocaties, die energie-efficiënter zijn. Het aandeel duurzame energie bedraagt 1.200 TJ, dit is ruim 6% van het totale energiegebruik in de sector. In tegenstelling tot het energiegebruik, is het productievolume in 2011 gestegen met bijna 2%. In de periode 2005-2011 is het totale energiegebruik in de sector met ruim 6% gestegen. In dezelfde periode is het productievolume met anderhalf procent gedaald. Na een forse daling in 2009, neemt het productievolume in de twee laatste jaren weer toe. Uitvoering van de energie-efficiencyplannen Op basis van alle ingediende energie-efficiencyplannen heeft de sector toegezegd om in de periode 2009-2012 voor 2.430 TJ nieuwe maatregelen te treffen op het gebied van procesefficiency, ketenefficiency en inzet van duurzame energie. Na 3 jaar bedraagt het effect van de gerapporteerde maatregelen 1.814 TJ. Hiermee is driekwart van de sectordoelstelling voor 2012 gerealiseerd. Dit resultaat kwam voor circa 40% tot stand door inzet van duurzame energie. De inzet van duurzame energie is nu al hoger dan de doelstelling voor duurzame energie in 2012. De realisatie van procesmaatregelen verloopt nagenoeg volgens plan, maar de realisatie van de gerapporteerde nieuwe ketenprojecten blijft achter. Energiebesparing in het proces De deelnemers rapporteerden voor 2011 meer dan 120 maatregelen op het gebied van procesefficiency. Die maatregelen hebben een besparing van 285 TJ tot gevolg; dit is een energie-efficiencyverbetering van anderhalf procent ten opzichte van 2010. De belangrijkste energiebesparende maatregelen in 2011 zijn: − In gebruik name van omgekeerde osmose installaties waardoor minder energie nodig is voor indampen; − Good Housekeeping maatregelen in de processen; − Optimalisaties van utilities, vooral stoomopwekking en perslucht. Pagina 5 van 16
Energiebesparing in de keten De gerapporteerde besparing in de keten is gerealiseerd door middel van 11 projecten in de productieketen, die samen een besparing van 183 TJ opleveren. Het gaat hierbij vooral om restwarmte inkoop en materiaalreductie bij verpakking. Deze besparing is een positief resultaat ten opzichte van 2005, maar een forse vermindering ten opzichte van vorig jaar. Deze vermindering is het gevolg van de managementbeslissing van een deelnemer om geen groene stroom en CO2certificaten meer in te kopen voor de veehouders. Duurzame Energie De inzet van duurzame energie in de Zuivelindustrie wordt grotendeels gerealiseerd door inkoop van duurzame elektriciteit. In 2011 werd 1.198 TJ duurzaam ingekocht. Daarnaast werd door 3 inrichtingen totaal 7 TJ duurzame energie opgewekt uit restproducten en biomassa. Eén bedrijf koopt zijn energie volledig CO2-neutraal in en vertegenwoordigt daarmee een substantieel aandeel in de inzet van duurzame energie.
VOORUITBLIK Algemene ontwikkelingen Een belangrijke ontwikkeling voor de zuivelsector in de komende jaren is de aanhoudende groei van de vraag (wereldwijd) naar zuivel producten. In 2015 komt een eind aan de melkquotering in de Europese Unie. Naar verwachting zal de melkproductie in Nederland dan beperkt gaan groeien. De zuivelindustrie zal het aanbod van producten blijven aanpassen aan de veranderende wensen van de consument, door het aanbieden van kleinere porties en differentiatie in producten. Dit heeft een stijging van het energiegebruik tot gevolg door meer verpakkingen en vaker reinigen. De jarenlange ontwikkeling naar schaalvergroting in de zuivelindustrie zal nog doorgaan, dit werkt de verbetering van de energie-efficiency in de hand. Teneinde bovenstaande ontwikkelingen op te vangen en de verwachte groei van de melkproductie op een verantwoorde wijze te laten plaatsvinden, hebben de zuivelondernemingen in Nederland en LTO Nederland afspraken gemaakt in het kader van de Duurzame Zuivelketen (zie www.duurzamezuivelketen.nl ). Het gaat hierbij ondermeer over: 20% duurzame energie in 2020 en een energieneutrale zuivelketen, • 2% energie-efficiency per jaar (1,5% in fabrieken en 0,5% in de keten), • in totaal 30% energie-efficiency in de periode 2005-2020, • 2% energiebesparing per jaar bij veehouders. • Convenantactiviteiten De zuivelondernemingen met hun melkveehouders, spelen een centrale rol bij het realiseren van deze doelen. Belangrijk hierbij is het motiveren van alle betrokken partijen. Voorbeelden: Introductie van energiescan voor alle melkveehouders met als doel het energie • verbruik te reduceren en de resultaten te monitoren De organisatie van ‘matchmaking’ bijeenkomsten met als doel innovatie en • samenwerking bij de productie van groene energie Het sluiten van Green Deals met de rijksoverheid over Energie Neutrale • Zuivelketen (door NZO) en Biogas XL (door FrieslandCampina)
Pagina 6 van 16
1
Inleiding
Dit rapport bevat de resultaten van uw sector in het kader van het MJA3 convenant. De grafieken in hoofdstuk 2 t/m 5 geven u een overzicht van: - de trend van het energieverbruik van uw sector vanaf 2005; - de verklaring van de verandering van het energieverbruik ten opzichte van vorig jaar; - de spiegeling ten opzichte van de doelstelling van uw sector 2009-2012; - de ontwikkeling van het effect van de PE-, KE- en DE-maatregelen vanaf 2006. Dit sectorrapport is opgesteld op basis van de door de deelnemende bedrijven aangeleverde gegevens in het kader van de jaarlijkse MJA monitoringcampagne. De berekeningen in dit rapport zijn gebaseerd op de methodiek energie-efficiency zoals die is afgesproken in het MJA3 convenant. Details over de nieuwe methodiek kunt u vinden in de Handreiking Monitoring op de website van Agentschap NL.
Pagina 7 van 16
Overzicht ontwikkeling energiegebruik
Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van het energiegebruik vanaf 2005 zien.
Jaarlijks primaire-energieverbruik Elektriciteit
E nergieverbruik [TJ prim air]
2
Aardgas
Overige brandstoffen
Warmte
20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
In 2011 bedroeg het totale energiegebruik van de sector 18.114 TJ. De bedrijven rapporteerden in totaal 575 miljoen kWh elektriciteit. Het aandeel aardgas is 400 miljoen m3 gas. Voor het eerst sinds 2005 is het energiegebruik van de Zuivelindustrie gedaald. De daling van het energieverbruik is grotendeels toe te schrijven aan de besparende maatregelen en de sluiting van twee productielocaties. De productie van de gesloten locaties is verplaatst naar andere productielocaties, die energie-efficiënter zijn. Het aandeel duurzame energie bedraagt ongeveer 1.200 TJ, dit is 6,6% van het totale energiegebruik in de sector. In de periode 2005-2011 is het totale energiegebruik in de sector met ruim 6% gestegen. In dezelfde periode is het productievolume met 1,6% gedaald. Na een forse daling in 2009, neemt het productievolume in de twee laatste jaren weer toe.
Pagina 8 van 16
Verklaring verandering energiegebruik
Onderstaande grafiek geeft aan in welke mate verschillende factoren de verandering in het energieverbruik tussen het huidige en het vorige monitoringjaar verklaren.
Verandering energieverbruik 2010-2011 400,0 300,0 Energie [TJ primair]
3
200,0 100,0 100,0-
PE maatregelen
Volume effect
Overige invloedsfactoren
Onverklaard
200,0300,0400,0-
Het verschil tussen het energiegebruik vorig jaar en dit jaar bedraagt ruim 300 TJ en wordt verklaard door invloedsfactoren die een besparend of ontsparend effect hebben. Zo zijn er de procesmaatregelen die een besparend effect hebben. Een belangrijke ontsparende factor is de productietoename of het volume-effect (meer energiegebruik door productietoename). De besparende factor “overige invloedsfactoren” is de optelsom van alle invloedsfactoren die door de deelnemende bedrijven zijn gerapporteerd. Voorbeelden van invloedsfactoren die de bedrijven hebben gerapporteerd zijn: − Meer draaiuren van de WKK, − Aanpassingen aan de indamper (ondermeer hogere DS-gehalte), − In gebruik name nieuwe afvalwaterzuiveringinstallatie. Aangezien meestal niet alle factoren verklaard kunnen worden, zal er altijd een restpost 'Onverklaard' overblijven. Hoe kleiner deze restpost, des te beter is de verandering van het werkelijke energiegebruik in de sector verklaard. Slechts een 20-tal deelnemende bedrijven heeft in zijn monitoringrapportage 2011 invloedsfactoren vermeld.
Pagina 9 van 16
4
Spiegeling aan de sectordoelstelling
Onderstaande grafiek toont het effect van de getroffen maatregelen binnen de sector ten opzichte van het basisjaar 2008. De horizontale lijn is de sectordoelstelling voor de periode 2009-2012 op basis van zekere en voorwaardelijke maatregelen Voortschrijdend resultaat versus Sector doelstelling Sectordoelstelling
Sectorrealisatie
16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 2009
2010
2011
2012
Op basis van de energie-efficiencyplannen heeft de sector toegezegd om in de periode 2009-2012 voor 2.430 TJ nieuwe maatregelen te treffen op het gebied van procesefficiency, ketenefficiency en inzet van duurzame energie. Na 3 jaar bedraagt het effect van de getroffen maatregelen 1.814 TJ. Hiermee is driekwart van de sectordoelstelling gerealiseerd. Een analyse op het niveau van de maatregelcategorieën laat zien dat de realisatie van de procesmaatregelen nagenoeg volgens plan verloopt. Op basis van de gerapporteerde maatregelen door de deelnemende bedrijven, blijft de uitvoering van ketenprojecten achter op de doelstelling. De inzet duurzame energie bedraagt na drie jaar al meer dan de doelstelling voor dit onderdeel in 2012. Opmerking: Het realisatiecijfer voor 2010 is lager dan in de voortgangsrapportage 2010 is vermeld. De reden hiervoor is dat bij de analyse van de cijfers dit jaar een dubbeltelling van enkele ketenprojecten is vastgesteld. Daarvoor is het resultaat 2010 nu naar beneden bijgesteld.
Pagina 10 van 16
Resultaten per pijler
Het MJA-convenant kent drie pijlers: procesefficiency, ketenefficiency en inzet duurzame energie. Onderstaande grafieken geven de jaarlijkse resultaten per pijler vanaf 2006. Deze resultaten zijn aangegeven als percentage van het energieverbruik van de sector.
PE-besparing in de sector
PE-maatregelen (cumulatief effect) 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
PE-maatregelen zijn maatregelen waarbij energie wordt bespaard binnen de grenzen van het bedrijf. Dit zijn bijvoorbeeld maatregelen die direct ingrijpen op het productieproces, maar ook maatregelen die ingrijpen op 'utilities' zoals verlichting en opwekking perslucht. KE-maatregelen (jaarlijks effect)
KE-productieketen
KE-besparing in de sector
5
KE-productketen
2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
KE-maatregelen zijn maatregelen waarbij buiten het bedrijf energie wordt bespaard in en gedurende de productlevensketen. Hiertoe behoren de subcategorieën materiaalbesparing, samenwerking op locatie, optimalisatie in de distributie, vermindering energieverbruik tijdens productgebruik, optimalisatie levensduur en optimalisatie productafdanking en -herverwerking. Als ketenmaatregelen in samenwerking met andere partijen uitgevoerd worden, wordt in principe de helft van de gerealiseerde besparing toegerekend aan het bedrijf.
Pagina 11 van 16
DE-maatregelen (jaarlijks effect)
DE-opwekking
DE-inkoop
Aandeel DE in de sector
7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0%
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
In de jaarlijkse monitoringcampagne wordt de hoeveelheid zelf opgewekte en/of ingekochte duurzame energie gerapporteerd.
Pagina 12 van 16
6
Tabellen
Energiegebruik en effect door maatregelen in de periode 2005-2011, uitgedrukt in TJ primaire energie Onderwerp
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Werkelijk energieverbruik
17.052
17.448
17.661
18.020
18.340
18.442
18.144
Procesefficiency
201
454
359,5
172,1
352,4
476,5
285
8
12 3,1
74 35,8
219,9 14,7
84,9 157,4
285,2 149,7
182,6
11,2 8,9
16,3 165,3
12,6 439,7
309,6
12 1.138
6,7 1.198,6
Ketenefficiency − Productieketen − Productketen Duurzame energie − Eigen opwekking − Inkoop
4,5 7,5
-
Toelichting bij de tabel: − De MJA rekenmethodiek Energie-efficiency stelt dat procesmaatregelen éénmaal worden gerapporteerd (in het jaar van ingebruikname). Ketenprojecten en inzet duurzame energie worden jaarlijks gerapporteerd, zolang ze actief zijn. − Er is geen besparing in de productketen gerealiseerd in 2011. Dit is het gevolg van de managementbeslissing van een deelnemer om niet langer groene stroom en CO2-certificaten in te kopen voor de veehouders. − Het werkelijk energiegebruik 2010 is lager dan in de voortgangsrapportage 2010 is vermeld. De reden hiervoor is dat bij de analyse van de cijfers dit jaar een (gedeeltelijke) dubbeltelling van het energiegebruik 2010 voor twee bedrijven is vastgesteld. Daarvoor is in bovenstaande tabel het energiegebruik naar beneden bijgesteld.
Pagina 13 van 16
Overzicht van het effect van geplande en gerealiseerde maatregelen ten op zichte van het basisjaar 2008 Categorie
Subcategorie
Verwachte energie besparing 2009-2012 (TJ)
Gerealiseerde energie besparing 2009 - 2011 (TJ)
Procesefficiency Utilities en gebouwen
442
292
Energiezorg en goodhousekeeping Procesmaatregelen
117
255
1.030
548
52
17
1.641
1.113
Strategische projecten Subtotaal procesefficiency Ketenefficiency Productieketen
Materiaalbesparing
2
9
Optimalisatie distributie
19
-3
Samenwerken op locatie Productafdanking / productherverwerking
12 0
-16 -14
Strategische projecten Productketen
250
Vermindering energiegebruik tijdens productgebruik Subtotaal ketenefficiency
13
-29
296
- 52
Inkoop
Inkoop duurzame energie
469
759
Opwekking
Energie uit afval en biomassa Fotovoltaïsche zonne-energie Subtotaal duurzame energie
23 1 493
-6 0 753
2.430
1.814
Duurzame energie
Totaal
Toelichting bij de tabel: De MJA rekenmethodiek Energie-efficiency stelt dat procesmaatregelen éénmaal worden gerapporteerd (in het jaar van ingebruikname). Ketenprojecten en inzet duurzame energie worden jaarlijks gerapporteerd, zolang ze actief zijn. Dit heeft gevolgen voor de spiegeling tov de sectorambitie: − Het effect van procesmaatregelen in 2011 is bijgeteld bij het resultaat van procesmaatregelen in 2009 en 2010. − Het resultaat voor ketenefficiency en inzet duurzame energie is het resultaat in 2011, verminderd met het resultaat in het basisjaar 2008. Hierdoor kunnen negatieve waarden voorkomen. Op die manier is een transparante vergelijking met de sectordoelstelling mogelijk.
Pagina 14 van 16
Overzicht van de deelnemende bedrijven In het monitoringjaar 2011 namen de volgende ondernemingen met in totaal 50 inrichtingen deel aan de MJA. Twee inrichtingen zijn wegens sluiting uitgetreden uit MJA3: FrieslandCampina Tilburg en KH de Jong Drachten. Onderneming
Inrichting
Vestigingsplaats
ALFI Beheergroep
Lyempf BV
Kampen
Arla Foods amba
Alra
Nijkerk
Bel Groupe
Leerdammer Company BV
Schoonrewoerd
Leerdammer Company BV
Dalfsen
CONO Kaasmakers
Middenbeemster
CONO B.A. CZ "Rouveen" u.a.
CZ "Rouveen" u.a.
Rouveen
Delta Milk
Zuivelfabriek De Graafstroom
Bleskensgraaf
DOC Kaas B.A.
DOC Kaas BA
Hoogeveen
DOC Kaas BA Zuivelpark
Hoogeveen
FrieslandCampina
‘s-Hertogenbosch
FrieslandCampina
Born
FrieslandCampina
Eindhoven
FrieslandCampina
Ede
FrieslandCampina
Lutjewinkel
FrieslandCampina
Maasdam
FrieslandCampina
Rotterdam
FrieslandCampina Holland Cheese
Rijkevoort
FrieslandCampina DMV
Veghel
FrieslandCampina Ecomel
Limmen
Friese Ecologische Zuivel
Drachten
Friesland Campina Domo
Borculo
Friesland Campina
Bedum
Friesland Campina Butter
Lochem
FrieslandCampina
Groupe Danone
Friesland Campina Butter
Noordwijk (GN)
Friesland Campina Cheese
Balkbrug
Friesland Campina Cheese
Dronrijp
Friesland Campina Cheese
Gerkesklooster
Friesland Campina Cheese
Marum
Friesland Campina Cheese
Steenderen
Friesland Campina Cheese
Varsseveld
Friesland Campina Cheese
Wolvega
Friesland Campina Cheese
Workum
Friesland Campina Cheese
Leerdam
Friesland Campina Kievit
Meppel
Friesland Campina Professional
Nuenen
Friesland Campina Domo
Beilen
Friesland Campina
Leeuwarden
Nutricia Cuijk BV
Cuijk
Nutricia Nederland BV
Zoetermeer
Hochwald NahrungsmittelWerke GmbH
Hochwald Nederland BV
Bolsward
Hyproca Dairy BV
Hyproca Dairy BV
Ommen Pagina 15 van 16
Onderneming
Inrichting
Vestigingsplaats
Kaptein BV
Kaasfabriek Eyssen
Oosthuizen
Koninklijke Eru Kaasfabriek B.V.
Koninklijke Eru Kaasfabriek B.V.
Woerden
Nestlé
Nestlé Nederland BV
Nunspeet
Vreugdenhil
Phoenix BV
Scharsterbrug
Promelca BV
Gorinchem
Schipper Kaas B.V.
Schipper Kaas B.V.
Zaandam
Vika BV
Vika BV
Ede
Yakult Europe B.V.
Yakult Europe
Almere
Zuivelhoeve
Zuivelhoeve
Hengelo
Pagina 16 van 16
