Jaarverslag 2013
2
jaarverslag 2013
jaarverslag 2013
3
Missie van Arcade Arcade staat voor overkoepelend, letterlijk: op twee kolommen rustende boog. De toevoeging mensen en wonen in het onderschrift van het logo maakt kenbaar waar het Arcade om gaat: mensen en wonen. Arcade is de belangrijkste verhuurder en ontwikkelaar in de gemeente Westland. Daarnaast is zij beheerder, verhuurder en ontwikkelaar van vastgoed in de gemeente Den Haag. Zij wenst als woningcorporatie haar eigen bijdragen te leveren aan de volkshuisvesting in de regio Haaglanden.
4
jaarverslag 2013
Inhoudsopgave 6 Voorwoord 8 Volkshuisvestingsverslag 10 Dienstverlening en verhuur 16 Woningbezit 28 Wonen en zorg 30 Leefbaarheid 32 Bewonersparticipatie 34 Externe betrekkingen 36 Organisatie en personeel 40 Financiële continuïteit 46 Jaarverslag Raad van Commissarissen
50 Verklaring van het Bestuur en van de Raad van Commissarissen
52 54 56 57 59
jaarverslag 2013
Financieel Jaarrekening Winst- en verliesrekening Kengetallen Accountantsverklaring
5
Voorwoord Het speelveld van woningcorporaties is de afgelopen jaren sterk gewijzigd en we verwachten dat deze dynamiek nog wel even aanhoudt. De economische crisis, de invoering van de verhuurders- en saneringsheffingen, aanscherping van regels voor Diensten van Algemeen Economisch Belang (hierna ‘Daeb’) en kabinetsplannen voor de woningmarkt en huurverhogingen leiden ertoe dat kritisch naar de bedrijfsvoering en de financiële haalbaarheid van de nieuwbouw- en renovatieprojecten is gekeken. Wij hebben na 2008, 2011, 2012 en 2013 verdere koerswijzigingen doorgevoerd.
renovatie/groot onderhoud onderzocht voor circa 370 woningen in Poeldijk, Monster, ’s-Gravenzande en De Lier. In december 2013 zijn 63 appartementen en een bedrijfsruimte voor de doelgroep ouderen aangekocht van Zorgorganisatie Careyn. Deze appartementen zullen in 2014 en 2015 beter geschikt gemaakt worden voor de doelgroep. Met deze aankoop bezitten wij bijna 7.000 verhuureenheden in Westland en Den Haag.
• In 2014 zullen wij beperkt de ontwikkeling van nieuwbouw- projecten voor de jaren 2014 – 2016 oppakken binnen de financiële mogelijkheden • Realisatie van nieuwbouwprojecten en mogelijke aankopen mits het faciliteringsvolume van het WSW toereikend is • Levensduurverlenging van complexen door meer groot onderhoud/renovatie • Efficiënter onderhoud en beheersing kosten werkorganisatie • Verkoop van huurwoningen uit bestaand bezit handhaven
Zorg hebben wij over het gesloten woonakkoord tussen het kabinet Rutte en Aedes. De belangrijkste punten zijn extra belastingheffingen in de vorm van: • De jaarlijkse verhuurdersheffing oplopend van € 4,1 miljoen in 2013 tot € 7,2 miljoen in 2018 (dit is bijna twee maanden huur per verhuureenheid) • De inkomensafhankelijke huurverhoging, die wordt afgewenteld op de huurders
Deze maatregelen zijn noodzakelijk voor een positief continuïteitsoordeel, een voldoende solvabiliteitsoordeel van het CFV (Centraal Fonds Volkshuisvesting) en het verkrijgen van een toereikend faciliteringsvolume van het WSW (Waarborgfonds Sociale Woningbouw). In 2013 zijn 224 woningen opgeleverd in de projecten Abrigo Leyweg (dak- en thuislozen) in Den Haag, Oostzijde in ’s-Gravenzande en Bloemenbuurt in Poeldijk. Op 31 december 2013 zijn 393 woningen in aanbouw. • Tuinveld Noord 3e fase in ’s-Gravenzande • Woerdblokeiland in Naaldwijk • CalandTower in Den Haag • Ter Heijde – 1e fase • Tramonta in De Lier Door invoering van de genoemde heffingen hebben wij onze nieuwbouw-, renovatie- en groot onderhoudsprojecten kritisch beoordeeld. Ook hebben wij in onze processen en uitvoering van het onderhoud een efficiencyslag gemaakt. Hierdoor is voor de komende drie jaar enige financiële ruimte ontstaan voor nieuwe ontwikkelingen. Besloten is om circa 400 nieuwe woningen te gaan ontwikkelen in Monster, ’s-Gravenzande, De Lier, Naaldwijk en Den Haag/Scheveningen. Op 31 december 2013 is voor 176 woningen groot onderhoud/ renovatie in uitvoering. Voor de komende jaren wordt
6
jaarverslag 2013
Daarnaast zal het Centraal Fonds Volkshuisvesting de komende jaren een aanzienlijke heffing opleggen (voor 2014 en 2015 jaarlijks circa € 1,4 miljoen, dit is € 200,- per woning per jaar). Volkshuisvestelijke zorg hebben wij over de verkoop van sociale huurwoningen van Vestia Westland van circa 130 eengezinswoningen per jaar (in totaal de komende jaren circa 1.800 woningen) in Naaldwijk en omgeving. Dit is voor de Westlandse woningmarkt een ongewenste situatie. Immers als Vestia verkoopt zal ongeveer 60% van dit aantal weer bijgebouwd moeten worden. Een deel van onze klanten kunnen we door de woning toewijzingsregels niet meer helpen aan een sociale huurwoning met een huurprijs tot € 699 per maand. De EU-beschikking trekt de grens voor het verhuren van een
sociale huurwoning bij een huishoudinkomen van € 34.678 per jaar. Woningzoekenden met een laag midden inkomen van € 34.678 tot € 43.800 per jaar kunnen gelet op de gespannen woningmarkt slechts zeer beperkt voor een huurwoning in aanmerking komen. Deze woningzoekenden hebben ook geen mogelijkheid om een woning te kopen. Heel belangrijk is voor ons het contact met gelijkgestemde volkshuisvestingspartners, maatschappelijke organisaties en zorginstellingen. Gezamenlijk optimaliseren we onze dienstverlening en zijn we kwetsbare groepen van dienst. In 2013 hebben wij het KWH-label gecontinueerd. Het KWH-label heeft als doel de dienstverlening van de woningcorporatie naar de klant te verbeteren en/of te continueren op het al bereikte hoge niveau. De normering en beoordeling door het KWH vormt daarbij een objectieve maatstaf voor ons en externe organisaties. Wij zijn een financieel gezonde en ambitieuze woning corporatie, die midden in de samenleving staat. Het personeel is constant bezig om de kwaliteit van de dienstverlening op een zo hoog mogelijk peil te houden. Ook de komende jaren zetten alle medewerkers zich in om aan de toenemende huisvestingsvraag van jongeren en ouderen boven de 70 jaar te voldoen.
Naaldwijk, 9 april 2014 René Lemson directeur-bestuurder
jaarverslag 2013
7
Volkshuisvestingsverslag
8
jaarverslag 2013
jaarverslag 2013
9
Dienstverlening en verhuur Zorgen voor goede en betaalbare woonruimte, werken aan
De gemiddelde resultaten van de meting in 2013:
de leefbaarheid van buurten en wijken, investeren in de
Klantcontact
kwaliteit van onze dienstverlening. Dat is waar wij voor staan. Als maatschappelijk betrokken woningcorporatie
resultaat
KWH norm
Bereikbaarheid Communicatie en informatie
7,3 7,0
7,0 7,0
Woning zoeken Nieuwe woning Huuropzeggingen
7,9 8,3 8,0
7,0 7,0 7,0
Reparaties Onderhoud Klachten behandelen *
8,2 7,4 -
7,0 7,0 6,5
Verhuizen
leveren wij een bijdrage aan goed wonen en leven in ons hele werkgebied. Wij zijn actief in de woonkernen Ter Heijde,
Onderhoud
Monster, ’s-Gravenzande, Heenweg, Poeldijk, De Lier en Naaldwijk van de gemeente Westland, en in de gemeente
* Voor het onderdeel klachten behandelen is onvoldoende respons
Den Haag. In totaal bezitten wij 6.912 verhuurbare eenheden.
ontvangen, waardoor er geen cijfer toegekend kon worden.
Klanten
Onze klanten bestaan uit huurders, woningzoekenden, mensen die een woning van ons kopen, maar ook gemeenten, welzijn- en zorgorganisaties. Wij willen natuurlijk graag tevreden klanten. Regelmatig onderzoeken we of onze dienstverlening voldoet aan de wensen van de klanten. Als meetinstrument gebruiken wij hiervoor onder andere het KWH-label, dat de Stichting Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector verstrekt. In 2013 is onze dienstverlening continu gemeten. De meting van de dienstverlening bestaat uit vier hoofdthema’s: Klantcontact: bereikbaarheid, communicatie en informatie Verhuizen: woning zoeken, nieuwe woning en huur opzeggen Onderhoud: reparaties en onderhoud Klachten behandelen: behandeling van klachten De resultaten van de metingen zijn online te raadplegen. Zodra KWH een enquête ontvangt van een huurder verwerken zij deze direct in de rapportage. Dit biedt ons de mogelijkheid om snel en gericht te sturen op onderdelen die verbeterd moeten worden. Wij nemen contact op met huurders die in de enquête hebben aangegeven ontevreden te zijn over onze dienstverlening
10
jaarverslag 2013
Doelgroepen
De belangrijkste doelstelling van onze organisatie is het beschikbaar stellen van passende en betaalbare woonruimte voor mensen met lage inkomens, maar ook voor jongeren, ouderen, gehandicapten en vluchtelingen. Wij stellen in principe geen beperkingen aan degenen die van onze diensten gebruik kunnen maken. Het blijvend zorgen voor voldoende woningen voor deze doelgroepen is daarbij uitgangspunt. Ook spannen wij ons in voor die woningzoekenden, die hogere eisen stellen aan ‘wonen’ en de daarbij behorende prijs willen en kunnen betalen.
Woningbezit
Op 31 december 2013 bedroeg de totale voorraad 6.912 verhuureenheden, waarvan 6.585 huurwoningen, 102 overige wooneenheden en 225 niet-woongelegenheden, zoals winkels, dienstencentra, kinderdagverblijven, kantoren en garages.
Opzeggingen en verhuringen in relatie tot de voorraad wooneenheden eind 2013 en 2012 Woonplaats De Lier
voorraad 2013
opzeggingen
verhuringen
972
15%
44
5%
47
5%
Den Haag
1.107
17%
82
7%
82
7%
Monster
1.318
20%
89
8%
78
7%
164
2%
16
1%
23
2%
859
13%
73
7%
120
11%
1.999
30%
124
11%
195
18%
Naaldwijk Poeldijk ’s-Gravenzande Ter Heijde Totaal
Woonplaats De Lier
166
3%
7
1%
6
1%
6.585
100%
435
7%
551
8%
voorraad 2012
opzeggingen
verhuringen
954
14%
63
7%
71
7%
Den Haag
1.106
17%
72
6%
82
7%
Monster
1.358
21%
76
6%
62
5%
Naaldwijk Poeldijk ’s-Gravenzande Ter Heijde Totaal
73
2%
11
11%
31
31%
814
13%
40
5%
32
4%
1.907
30%
124
6%
160
8%
167
3%
11
7%
12
7%
6.379
100%
397
6%
450
7%
Inschrijving en toewijzing
Wij wijzen de woningen toe volgens de regels van de “Regionale Huisvestingsverordening Stadsgewest Haaglanden”. Hierbij staat voorop dat woningen uit de kernvoorraad worden toegewezen aan huurders uit de primaire doelgroep. In 2013 zijn 551 woningen verhuurd waarvan 76% is verhuurd aan de primaire doelgroep.
Opzeggingen en verhuringen
In 2013 zijn 435 woningen opgezegd en ontvingen wij veertien huuropzeggingen van niet-wooneenheden. In vergelijking met vorig jaar is het aantal opzeggingen gestegen van 397 naar 435 (9,6%). Het aantal verhuringen is gestegen van 450 naar 551 woningen (22,4%). Van de 551 woningen die wij verhuurden, zijn 417 woningen uit bestaand bezit en 134 nieuwbouw woningen. • 2 koopappartementen in Waldeck State zijn in verband met stagnerende verkoop verhuurd in de vrije sectorhuur (Den Haag) • 9 nieuwbouw appartementen Aquarius van totaal 28 appartementen (Naaldwijk) • 25 nieuwbouw eengezinswoningen en 24 nieuwbouw appartementen Bloemenbuurt (Poeldijk) • 40 nieuwbouw eengezinswoningen en 34 appartementen Oostzijde, waarvan 28 appartementen in de sociale huur en zes appartementen in de vrije sector huur (’s-Gravenzande)
Woningtoewijzing
Europese regelgeving
Vanaf 1 januari 2011 zijn wij als corporatie verplicht om 90% van onze sociale huurwoningen toe te wijzen aan huishoudens met een gezamenlijk inkomen tot € 33.614. In 2013 was de inkomensgrens € 34.229. Er is 10% ruimte om woningen aan woningzoekenden met een inkomen boven de € 34.229 toe te wijzen. In 2013 is 98% van onze verhuurde woningen toegewezen aan de inkomens doelgroep tot € 34.229. Huishoudgrootte
In 2013 is het merendeel van de woningen in Westland en Den Haag toegewezen aan één- en twee persoonshuishoudens. eenpersoonshuishoudens tweepersoonshuishoudens driepersoonshuishoudens vierpersoonshuishoudens en meer
jaarverslag 2013
Westland 39% 31% 18% 12%
Den Haag 72% 23% 4% 1%
11
Leeftijdscategorieën
Jongeren van 18 tot en met 22 jaar Jongeren van 23 tot en met 26 jaar Kandidaten met een leeftijd van 27 tot 54 jaar Kandidaten met een leeftijd van 55 tot 64 jaar Kandidaten met een leeftijd vanaf 65 jaar
7,5% 15% 54% 7,5% 16%
Sociaal / medische voorrangsverklaringen en urgenten Aanvragen
Voor de gemeente Westland en Midden-Delfland behandelt de Regionale Commissie Huisvesting de aanvragen voor een sociaal medische voorrangsverklaring. In 2013 zijn 34 aanvragen ingediend bij de Regionale Commissie Huisvesting. In Den Haag worden voorrangsverklaringen door de gemeente behandeld. De medewerker woonservice verzorgt de aanvragen. In 2013 zijn 95 aanvragen ingediend bij
de gemeente Den Haag, de meeste aanvragen komen voornamelijk vanuit de noodopvang. Toewijzingen voorrangsverklaringen
In 2013 zijn in Westland door ons 26 woningen (5,5%) toegewezen aan kandidaten met een voorrangsverklaring en in Den Haag zijn zeven woningen (8,5%) toegewezen aan kandidaten met een voorrangsverklaring. Huisvesting statushouders
De taakstelling voor Westland bestond in 2013 uit het huisvesten van 32 statushouders. Wij hebben acht woningen beschikbaar gesteld. Per woning zijn meerdere statushouders gehuisvest, waardoor in totaal 27 statushouders zijn gehuisvest. Door gezinsherenigingen zijn nog vijf statushouders gehuisvest. Hiermee hebben wij de taakstelling voor 2013 behaald.
Verhuurde woningen naar type, grootte en huurprijsklasse per woonplaats
’s-Gravenzande
Ter Heijde
Totaal
20
0
41
82
6
174
48
23
58
84
0
259
4
54
10
0
21
29
0
118
47
82
78
Naaldwijk
1 27
Monster
24 19
Den Haag
Eengezinswoning Etagewoning gelijkvloers
De Lier
Poeldijk
Verhuringen woningen Arcade 2013
Naar woningtype en woonplaats
Etagewoning met trap Totaal
23 120 195
6 551
Kamergrootte en woonplaats 1 kamer
0
5
0
0
0
0
0
5
2 kamers
6
16
19
13
27
35
0
116
3 kamers
18
40
31
10
53
76
0
228
4 kamers
21
14
19
0
38
77
6
175
0
2
7
0
27
5 kamers of meer
2
7
9
47
82
78
0
3
1
0
0
1
0
5
€ 374,45 tot € 574,35
19
65
36
9
51
64
6
250
€ 574,36 tot € 681,02
28
8
33
14
0
6
8
0
47
82
78
Totaal
23 120 195
6 551
Huurklasse en woonplaats tot € 374,44
Meer dan € 681,03 Totaal
12
66 112
0
261
18
0
35
23 120 195
6
551
3
jaarverslag 2013
Stadsvernieuwing / Herhuisvesting
Bloemenbuurt – Poeldijk
Van Ostade - Monster
In voorgaande jaren is onderzocht of dit complex geschikt zou zijn voor beschermd wonen of voor huisvesting van EU medewerkers, dit is niet haalbaar gebleken. Dit jaar is onderzocht om twee éénkamerwoningen samen te voegen naar driekamerwoningen, dit bleek financieel niet haalbaar. In het tweede halfjaar is een nieuwbouwvariant onderzocht. Op basis hiervan is besloten op deze locatie negen sociale eengezinshuurwoningen te realiseren. Oostzijde – ’s-Gravenzande
Bij het aanbieden van de eengezinshuurwoningen is rekening gehouden met stadsvernieuwskandidaten uit de Oostzijde met recht van terugkeer. Eén gezin heeft van dit recht gebruik gemaakt. Bij de appartementen hebben vijf stadsvernieuwingskandidaten gebruik gemaakt van het recht op terugkeer.
Van de 25 eengezinswoningen zijn acht woningen verhuurd aan stadsvernieuwingskandidaten. Eén oud-bewoner met recht van terugkeer heeft een appartement gehuurd.
Huurincasso / huurderving
Eind 2013 hadden 293 huurders een huurachterstand. In 2013 zijn 280 zaken in behandeling bij de deurwaarder geweest. Er zijn 68 ontruimingen aangezegd en daadwerkelijk hebben negen ontruimingen plaatsgevonden. Het merendeel van de dossiers werd gelukkig tijdig afgesloten na algehele betaling door de huurders. Op 31 december 2013 bedroeg het totaalsaldo aan achterstand op de overige vorderingen € 259.000. De overige vorderingen betreft onbetaalde facturen, vertreknota’s, afrekening servicekosten en eerste verhuurnota’s.
Toewijzingen
Toewijzingen
naar doelgroepen SVH*
naar huishoudgrootte
230
73%
66
87%
296
Gemeente
76%
Westland
Toewijzingen vanaf inkomensgrenzen huurtoeslag Totaal
Den Haag 84
27%
10
314 100%
13%
94
76 100%
24%
Totaal
7 personen
huurtoeslag
6 personen
inkomensgrenzen
5 personen
Toewijzingen t/m
4 personen
Totaal
3 personen
Den Haag
2 personen
Westland
1 persoon
Inkomen
184
147
84
36
15
2
1
59
19
3
1
0
0
0
243
166
87
37
15
2
1
390 100%
* Dit is exclusief toewijzingen aan vrije sector- en nieuwbouwwoningen.
Gemeente
27-54 jaar
55-64 jaar
65 jaar
Totaal
naar doelgroep
23-26 jaar
Toewijzingen
naar leeftijdscategorie
18-22 jaar
Toewijzingen
Westland
32
53
263
36
85
469
Den Haag
9
29
35
5
4
82
41
82
298
41
89
551
7,5%
15%
54%
7,5%
16%
100%
Totaal Percentages
jaarverslag 2013
Laag
Midden
Hoog
inkomen
inkomen
inkomen
Totaal
Westland
305
129
35
469
Den Haag
66
12
4
82
371
141
39
551
Gemeente
Totaal
13
In Westland betaalt 81% en in Den Haag betaalt 61% van de huurders de maandelijkse huurtermijn via een automatische incasso (5.251 huurders). De overige 1.514 huurders betalen met een acceptgirokaart. De huurachterstand in Westland is 0,5% van de jaarhuur. De huurachterstand in Den Haag is 1% van de jaarhuur.
onder of gelijk aan € 33.614,- is de huur met 4% verhoogd, voor huishoudens met een inkomen boven € 33.614,-, maar onder of gelijk aan € 43.000,- is de huur verhoogd met 4,5% en de huren zijn met 6,5% verhoogd voor huishoudens met een inkomen boven € 43.000,-. Wij ontvingen 207 bezwaren. 198 bezwaren zijn na beantwoording door de huurder ingetrokken. De overgebleven negen dossiers zijn bij de huurcommissie aangeleverd. Voor het bedrijf onroerend goed is de huurverhoging op basis van CPI prijsindexcijfer toegepast, waar dit in de huurovereenkomst is opgenomen.
Huurverhoging
Huurcommissie
Eind 2013 hadden totaal 471 huurders (7%) betalings achterstanden, zoals huurachterstand, overige vorderingen en nog te betalen betalingsregelingen. In totaal bedroeg deze gehele achterstand € 533.000. Dit is 1,2% van de jaarhuur.
In 2013 zijn de huren verhoogd met de wettelijk maximaal toegestane huurverhoging afhankelijk van de inkomensgroep waartoe de huurder behoort. Dit betekende een gemiddelde huurverhoging van 4,2%. Voor huishoudens met een inkomen
De Huurdersvereniging Westland heeft een zaak ingediend bij de Huurcommissie tegen de door ons aangekondigde inkomensafhankelijke huurverhoging. De Huurcommissie heeft geoordeeld dat wij met het aanzeggen van de inkomens-
Toewijzing aan urgente kandidaten
Overzicht van niet-wooneenheden Arcade eind 2013
Westland 2013
Den Haag 2013
Verhuureenheid
aantal aandeel
aantal aandeel
Garage
81
Sociaal/medisch Stadsvernieuwing Statushouders/pardonregeling
23
5%
4
5%
Bedrijfsruimte
37
2
0%
4
5%
Winkelruimte
34
Parkeerplaats
32
8
2%
1
1%
Overige woningzoekenden
435
93%
74
89%
Totaal
468
100%
83
100%
Westland 2012 aantal aandeel Sociaal/medisch
14
Den Haag 2012
Recreatieruimte
6
aantal aandeel
Dienstencentrum
3
Opslag- en bergruimte
6 3
8
10%
Stadsvernieuwing
0
0%
4
5%
Statushouders/pardonregeling
8
2%
7
8%
Totaal
Overige woningzoekenden
335
91%
63
77%
Totaal
368
100%
82
100%
Totaal in %
Totaal
Ter Heijde
’s-Gravenzande
Poeldijk
Naaldwijk
Westland
Niet-woon eenheden
2
43
79
0 28
2 32
14
974 1.213 1.440 192 893 2.034 166 6.912
Totaal in %
14% 18% 21%
2012
2013
2012
61
49
37
50
162
142
99
97
Aantal aangezegde ontruimingen
40
40
18
22
Aantal uitgevoerde ontruimingen
3
7
6
5
een betalingsregeling Gemiddeld aantal huurders bij de deurwaarder
1%
Totaal
29%
0
102
3%
3% 13%
21
0
225
14
63
43
Gemiddelde huurachterstand in % van de jaarhuur
2% 100% 100%
Den Haag
2013 Gemiddeld aantal huurders met
972 1.107 1.318 164 859 1.999 166 6.585 95% 0
225
Huurincasso en huurachterstand
Monster
Den Haag
De Lier
Perceeltype en woonkernen
Overige woon eenheden
9
Kantoorruimte
7%
25
Kinderdagverblijf
Praktijkruimte
Huurwoningen
aantal
jaarverslag 2013
0,49% 0,40% 0,99% 1,14%
afhankelijke huurverhoging een beleidswijziging hebben doorgevoerd, zonder het advies van de Huurdersvereniging Westland af te wachten. De Huurdersvereniging Westland eiste dat Arcade de te vroeg geïncasseerde huurverhoging terug zou betalen. Hierover kon de Huurcommissie geen uitspraak doen. De Huurdersvereniging Westland heeft besloten geen gebruik te maken van de mogelijkheid om hierover de kantonrechter een uitspraak te laten doen. Daarnaast zijn in 2013 negen zaken door ons bij de Huurcommissie ingediend over de inkomensafhankelijke huurverhoging. In één zaak zijn wij door de Huurcommissie in het gelijk gesteld. De overige acht zaken zijn nog in behandeling.
klachten op te lossen. Is de huurder niet tevreden met onze oplossing? Dan kan hij de klacht voorleggen aan de Regionale Klachtencommissie. Behalve onze organisatie zijn ook Vestia Westland, Wonen Wateringen, Wonen Midden-Delfland en Woningbouwvereniging Hoek van Holland aangesloten bij de Regionale Klachtencommissie. In 2013 ontving de Regionale Klachtencommissie in totaal negen klachten. Vijf klachten zijn ingediend door huurders van onze organisatie. Eén klacht is gegrond verklaard en vier klachten zijn ongegrond verklaard door de klachtencommissie.
Klachtencommissie
Het kan voorkomen dat een huurder ontevreden is over onze dienstverlening. Wij doen ons uiterste best om
jaarverslag 2013
15
Woningbezit Wij willen woningen bouwen die nu en in de toekomst voldoen aan de vraag en woonwens van bewoners.
46 sociale huurappartementen en een bedrijfsruimte aan het Verdipark en 17 sociale huurmeergezinswoningen aan de Anjerlaan.
Dit betekent dat nieuwe huurwoningen door een lange
Verkopen
termijn onderhoudsvisie zonder meer kunnen concurreren
veiligheid hebben onze volle aandacht. Maar ook hechten we
In 2012 is de verkoop van de nieuwbouwprojecten Oostzijde, Woerdblokeiland en Bloemenbuurt gestart. In totaal betreft dit de verkoop van 110 eengezinswoningen en appartementen. Per 31 december 2013 zijn in totaal 72 woningen van deze nieuwbouwprojecten verkocht.
waarde aan het behouden en herstellen van de authentieke
Verkoop bestaand bezit
Verkoop nieuwbouwprojecten
met koopwoningen. Duurzaamheid, energiebesparing en
De 653 te koop staande woningen van het bestaand bezit zijn overwegend woningen met een vraagprijs die lager ligt dan € 200.000 kosten koper. Met deze prijsstelling zijn deze woningen goed bereikbaar voor
architectuur van panden en het in stand houden van het karakter van wijken. Vele nieuwbouw- en renovatieprojecten in Westland en Den Haag zijn vanuit dit oogpunt in gang gezet of staan op de agenda.
Strategisch voorraadbeleid
In 2012 zijn we gestart met het herzien van ons strategisch voorraadbeleidsplan van 2009. Op complexniveau wordt de volgende informatie verzameld. Ieder jaar actualiseren we gegevens die aangepast moeten worden. • • • • • • • • •
perceeltype energielabels woningwaardering financiële gegevens verhuurbaarheid onderhoudsniveau strategie onderhoudsbeleid duurzaamheidsmaatregelen
Huurbeleid
Bij mutatie stijgt de maandhuur gemiddeld naar 90 tot 95% van de door het ministerie vastgestelde maximaal redelijke huurprijs. Verkoop
In totaal hebben 653 woningen op 31 december 2013 een verkooplabel. Begroot is jaarlijks 20 woningen te verkopen.
Aankopen
In 2013 hebben wij 64 verhuureenheden in Naaldwijk aangekocht van Careyn Zorg en Vastgoed. Het betreft
16
jaarverslag 2013
jongeren. In 2013 zijn 29 woningen verkocht. Daarnaast zijn drie koopgarantwoningen teruggekocht en weer doorverkocht. Deze verkopen zijn mede nodig om onze nieuwbouwprojecten te financieren en sinds kort om een deel van de ons opgelegde saneringsheffingen Centraal Fonds Volkshuisvesting en de verhuurdersheffing te kunnen betalen. De huidige huurder krijgt eerst de gelegenheid om de woning te kopen tegen taxatieprijs en vrij van huur en gebruik. Besluit een huurder de woning niet te kopen, dan gaat deze pas in verkoop zodra de huurder zelf besluit de huurovereenkomst op te zeggen.
Nieuwbouw en verbouw
Medio 2013 heeft het WSW het faciliteringsvolume voor 2013 verstrekt. Hierdoor konden de projecten Ter Heijde fase 1 en Tramonta, die eerder waren stopgezet als gevolg van de beleidsvoornemens van het kabinet
op volkshuisvestingsgebied, de verhuurders- en de saneringsheffing en de beperking van het faciliteringsvolume worden hervat. Beide projecten zijn in 2013 aanbesteed en ook daadwerkelijk gestart. De projecten Oostzijde in ’s-Gravenzande, Bloemenbuurt in Poeldijk en Abrigo Leyweg in Den Haag zijn in 2013 opgeleverd. In totaal bouwen wij de komende twee jaar circa 389 nieuwe eengezinswoningen en appartementen in Westland en Den Haag. Plegen we groot onderhoud aan 235 woningen en zijn 373 nieuwbouwwoningen in ontwikkeling.
Projecten opgeleverd
Nieuwbouw kantoor Arcade – Naaldwijk
In april 2013 is ons nieuwe hoofdkantoor aan de Stokdijkkade in Naaldwijk opgeleverd en in gebruik genomen. Bloemenbuurt – Poeldijk
In de Bloemenbuurt in Poeldijk bouwden we totaal 68 woningen. Er zijn 19 koopeengezinswoningen, 25 huureengezinswoningen en 24 huurappartementen gerealiseerd. De feestelijke opening vond plaats in oktober 2013. De woningen zijn binnen één jaar gebouwd. Oostzijde – ’s-Gravenzande
Aan de Oostzijde bouwden we totaal 128 woningen verdeeld over 35 sociale huurappartementen, 40 sociale huureengezinswoningen, 21 koopappartementen en 32 koopeengezinswoningen. De feestelijke opening van het project heeft in november 2013 plaatsgevonden. Abrigo Leyweg – Den Haag
In samenwerking met Stichting Limor is een gemeentelijke monument, namelijk het voormalig marechausseegebouw aan de Leyweg in Den Haag, ontwikkeld. Het gebouw is in november 2013 opgeleverd en biedt plaats aan 28 dak- en thuislozen die in een beschermde omgeving leren hun leven weer op de rails te krijgen.
Projecten in aanbouw
Woerdblokeiland – Naaldwijk
Het project Woerdblokeiland in Naaldwijk realiseren we in samenwerking met Careyn Zorg en Vastgoed. Op de locatie in het uitleggebied Woerdblok verschijnen naast 38 koopappartementen (ILand Villa) ook 63 appartementen in de zorgcategorie verblijf licht en 24 eenheden zorgcategorie verblijf zwaar. De zorgwoningen staan op een plint die plaats biedt aan 768 m2 verblijffuncties voor Careyn en 144 m2 voor dagverzorging. Daarnaast is ruimte
jaarverslag 2013
17
ontwikkeld voor het Centrum voor Jeugd en Gezin en een kinderdagverblijf. De bouw is gestart in juli 2012 en de oplevering vindt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2014 plaats.
Pijletuinenhof – Naaldwijk
Het gebouw is eigendom van Careyn Zorg en Vastgoed en zal onze organisatie te koop worden aangeboden. Na de verhuizing van de bewoners van verzorgingshuis de Pijletuinenhof naar het project Woerdblokeiland onderzoeken we de nieuwbouwmogelijkheden voor deze locatie.
CalandTower – Den Haag
In het herstructureringsgebied Laakhaven in Den Haag realiseren wij CalandTower. Het project bestaat uit 104 sociale huurappartementen, een bedrijfsruimte op de begane grond en 104 parkeerplaatsen in een apart gebouw. De bouw van de appartementen is in december 2012 gestart en wordt naar verwachting medio 2014 opgeleverd. De bouw van de parkeergarage start in het tweede kwartaal 2014.
Van der Horstweg – ’s-Gravenzande
In 2014 starten we met een onderzoek naar de nieuwbouw mogelijkheden op de locatie van ons voormalige hoofdkantoor. Hierbij wordt overwogen de naastgelegen locatie van kinderdagopvang Okidoki te betrekken. Sportlaan – De Lier
Deze locatie ligt na de sloop van de voormalige RMTS school al vele jaren braak. De ontwikkeling van de locatie heeft een tijd stil gelegen vanwege de financiële crisis. In 2013 is opnieuw
Tuinveld Noord fase 3 – ’s-Gravenzande
In het uitleggebied Tuinveld Noord wordt de derde en laatste fase, bestaande uit achttien vrije sector huureengezinswoningen, gerealiseerd. De oplevering heeft in februari 2014 plaatsgevonden. Ter Heijde
Het programma van de 1e fase is vanwege de markt omstandigheden aangepast en bestaat uit de bouw van 48 eengezinswoningen en 20 appartementen in de sociale huursector. In het derde kwartaal van 2013 is na een gang naar de Raad van State het bestemmingsplan definitief vastgesteld en is de omgevingsvergunning onherroepelijk geworden. Doordat het WSW medio 2013 faciliteringsvolume beschikbaar heeft gesteld voor 2014 heeft de aanbesteding plaatsgevonden en is het project met het slaan van de eerste paal officieel in november 2013 gestart. Tramonta – De Lier
Vanwege de marktomstandigheden zijn de eerder in het plan opgenomen koopappartementen uit het project geschrapt. Het project betreft de ontwikkeling van 60 huurappartementen en 14 huureengezinswoningen. Doordat het WSW medio 2013 faciliteringsvolume beschikbaar heeft gesteld voor 2014 is na onderhandelingen overeenstemming bereikt met de aannemer en is de bouw door het slaan van de eerste paal in december 2013 gestart.
Projecten in ontwikkeling
Scheveningen Norfolkterrein blok 7 en 8
De gemeente Den Haag heeft ons gevraagd mee te denken over de invulling van een tweetal locaties op het voormalige Norfolkterrein in Scheveningen. Wij doen een onderzoek naar de realisatie van circa 240 appartementen in de sociale en vrije sector huur. Bij een snelle doorloop van diverse procedures is een start van de bouw in 2015 mogelijk.
18
jaarverslag 2013
een start gemaakt met een onderzoek naar de mogelijkheden van deze locatie. Van Ostade – Monster
In 2013 is een onderzoek gestart naar de sloop/vervangende nieuwbouwmogelijkheden van deze locatie. Besloten is op deze locatie negen sociale eengezinshuurwoningen te realiseren.
de schil en een inpandige upgrade, zowel in technische als esthetische zin. In de zomer van 2013 is de uitvoering van start gegaan en de oplevering vindt naar verwachting plaats in het tweede halfjaar van 2014. Eind 2013 waren de woningen van het eerste blok gereed en werd de hand gelegd aan de afronding van de schil, trappenhuizen en galerijen.
Renovatieonderhoud in voorbereiding
Julianaweg/Mumsenstraat – ’s-Gravenzande
Bleijenburgflat – De Lier
Na een diepgaand onderzoek naar de toekomstmogelijkheden van dit complex is besloten het complex nog twaalf jaar door te exploiteren
Voor dit complex met 24 eengezinswoningen is in 2014 groot onderhoud voorzien. In 2013 is gestart met de voorbereidingen, waarbij tevens een energetisch verbeterplan is opgesteld.
Renovatieonderhoud in uitvoering
Onderhoud algemeen
Ter Flats Monster Noord
Dit project van totaal 176 woningen omvat de renovatie van
Ons onderhoudsbeleid is gebaseerd op het strategisch voorraadbeleid. Dit beleid omvat alle activiteiten die wij ontplooien met als doel de woningvoorraad op de korte en lange termijn in overeenstemming te houden en/of te brengen met de ontwikkelende marktvraag en onze doelstellingen. Om uitvoering te kunnen geven aan het onderhoudsbeleid, beschikken wij over een technische meerjarenplanning voor de levensduur van de woningcomplexen.
Conditiemetingen
Bij onze conditiemetingen worden alle bouwelementen van een complex conform de NEN 2767 beoordeeld. De beoordeling resulteert in een score tussen één (goede conditie) en zes (acuut onderhoud noodzakelijk/technisch rijp voor sloop). Wij hanteren als norm de gemiddelde score van drie. Komt een score hoger uit dan drie, dan plannen we voor het betreffende onderdeel in de eerstvolgende jaren onderhoudsacties en nemen deze in uitvoering. In 2013 is het gehele bezit op basis van conditiemetingen beoordeeld. De huidige onderhoudsbegroting is geheel opgebouwd met deze (nieuwe) inspectiegegevens. Vanaf 2014 inspecteren we jaarlijks 1/3 deel van ons bezit. Van iedere inspectie wordt een rapport opgesteld van de inspectieresultaten. Deze rapporten worden afgestemd met de opzichter. Voorts maken we voor onze onderhoudsplannen gebruik van informatie uit de reparatieverzoekenregistratie, de ervaringen in het mutatieonderhoud en de signaleringen ‘in het veld’ door opzichters en service medewerkers.
Onderhoudscategoriën
De totale onderhoudsuitgaven in 2013 bedragen € 6,6 miljoen. Het onderhoud is verdeeld in een aantal categorieën: reparatieonderhoud, servicepakket, mutatieonderhoud en planmatig onderhoud.
jaarverslag 2013
19
Mutatieonderhoud
Reparatieonderhoud
In 2013 is voor ruim € 1,5 miljoen aan reparatieonderhoud uitgegeven. Gemiddeld is dit € 168 per melding. Ten opzichte van het voorgaande jaar is een duidelijke stijging in het aantal meldingen zichtbaar. Daarentegen zijn de gemiddelde kosten afgenomen.
In 2013 bedraagt het mutatieonderhoud € 1,1 miljoen. Dit is gemiddeld € 2.316 per mutatie. Het aantal mutaties is moeilijk te bepalen omdat het afhankelijk is van factoren zoals oplevering nieuwbouwprojecten en fluctuatie in de koopsector. Het mutatieonderhoud is als volgt gespecificeerd: Overzicht mutatieonderhoud
Overzicht reparatieonderhoud Jaar
2013
2012
2011
Aantal vhe’s
6.855
6.664
6.591
Uitgaven totaal
€1.522.000
€1.617.000
€1.490.000
Uitgaven per vhe
€
222
243
€
€
226
Aantal reparatieverzoeken
9.074
7.712
9.128
Aantal reparaties per vhe
1,32
1,16
1,38
Gem. kosten per reparatie
168
€
€
210
€
Woonkern
163
Servicepakket
Het servicepakket houdt in dat wij tegen betaling van een vast bedrag per maand kleine herstellingen verrichten, die op grond van de wet eigenlijk door de huurders zelf moeten worden verricht. Van onze huurders heeft 68% een serviceabonnement afgesloten.
2013
2012
2011
Aantal deelnemers
4.677
4.372
4.094
Opbrengsten totaal
€ 193.000
€ 178.000
€ 183.000
Uitgaven totaal
€ 208.000
€ 232.000
€ 181.000
Gemid.kosten deelnemer
€
Aantal serviceverzoeken Uitgaven per serviceverzoek
20
44
€
3.232 €
64
53
€
2.320 €
100
Ter Heijde
€
37.000
5
€ 7.400
Monster
€ 168.000
89
€ 1.888
Poeldijk
€
194.000
73
€ 2.658
Naaldwijk
€
8.000
7
€ 1.143
De Lier
€
99.000
56
€ 1.768
s-Gravenzande
€
215.000
148
€ 1.453
Den Haag
€
349.000
84
€ 4.155
Totaal 2013
€ 1.070.000
462
€ 2.316
Totaal 2012
€ 1.112.000
424
€ 2.623
Bewoners hebben de mogelijkheid om naar eigen inzicht voorzieningen in de woning aan te brengen. Hiervoor is een aantal kluswijzers met kwaliteitseisen ontwikkeld. Dit voorlichtingsmateriaal stellen we alle (nieuwe) huurders ter beschikking. De huurders dienen voor bepaalde aanpassingen in de woning vooraf toestemming te vragen om te kunnen voldoen aan de door ons gestelde eisen van het Bouwbesluit en de veiligheidsvoorschriften. Bij vertrek moet de woning in goede staat worden opgeleverd.
44 2.936
€
Kosten per mutatie
Zelf aangebrachte voorzieningen
Overzicht serviceonderhoud Jaar
Uitgaven
Aantal woningen waar mutatieonderhoud is uitgevoerd
62
Planmatig onderhoud
Wij beschouwen het uitvoeren van planmatige onderhouds werken als een doelmatig instrument om de gewenste technische kwaliteit in de complexen te handhaven of te verbeteren, dit in samenhang met de verhuurbaarheid. Het planmatige onderhoud heeft een cyclisch en een preventief karakter. Dit laatste betekent dat we werkzaamheden uitvoeren, voordat overlast voor bewoners ontstaat. Om bewoners niet ieder jaar te confronteren met werkzaamheden in of aan de woning proberen we het onderhoud, binnen een verantwoord technisch kader, te clusteren en te spreiden. Deze spreiding is ook belangrijk vanuit financieel oogpunt. Hierbij streven wij naar een evenwichtig en gelijkmatig uitgavenpatroon.
jaarverslag 2013
In 2013 is € 3.2 miljoen besteed aan planmatig onderhoud en 0,7 miljoen aan contractonderhoud. Ten opzichte van voorgaande jaren is dit relatief laag. Onderzoek uit 2012 wees uit dat verschillende cycli opgerekt konden worden. Dit heeft vooral betrekking gehad op de elementen cv-ketels, planmatig schilderwerk, keuken-, badkamer- en toiletrenovaties.
Planmatig onderhoud Schilderwerk Keuken-, douche- en toiletrenovatie
125 1.083
Werkzaamheden aan daken
221
Installaties (cv/ww/mv/liften/electra/enz.)
276
Gevels, vloeren, plafonds en wanden
221
Complexrenovatie
281
Groot onderhoud Den Haag
366
Portieken opknappen
120
Diversen
267
Contractonderhoud
689
Totaal 2013
3.649
Totaal 2012
7.153
Keuken-, douche- en toiletrenovatie
Naast de individuele aanpak van 88 keukenrenovaties en 74 badkamer- en/of toiletrenovaties, is in 2013 besloten een tweetal complexen projectmatig aan te pakken. In het complex ‘Vaillantlaan’ in Den Haag hebben 63 keukenrenovaties plaatsgevonden en in het complex ‘Kasteeleplein’ in ’s Gravenzande zijn 20 keukens en badkamers gerenoveerd. Complexrenovatie
De besteding van € 281.000 op dit onderdeel heeft betrekking op het vervangen van de aluminium kozijnen van de woningen in de Edelstenenbuurt in ’s Gravenzande. De Vergeten Driehoek – Den Haag
Dit project is gestart in 2009 en is medio 2012 afgerond. Van alle woningen is de schil aangepakt. Inpandig pakken we woningen bij mutatie aan. Per jaar houden we rekening met zes (mutatie) woningen. In 2013 zijn negen woningen, waarvan zes woningen met relatief hoge onderhoudskosten inpandig aangepakt. Hierdoor ontstaat een begrotingsoverschrijding van € 61.000. Contractonderhoud
In 2012 en 2013 zijn de meeste langlopende onderhouds contracten herzien. Dit heeft geresulteerd in een besparing van gemiddeld 20% op onder andere cv- en liftonderhoud.
jaarverslag 2013
Maatwerk bij keuken-, douche- en toiletrenovaties
Wij hebben veel aandacht voor het renoveren van keukens, douche- en toiletruimten. In onze vestiging zijn voorbeeldopstellingen geplaatst en is documentatie beschikbaar. Huurders kunnen voor keukens een keuze maken uit diverse frontkleuren, maatvoeringen van kastjes, greepjes en aanrechtbladen. Tevens is er een ruime keuze in vloer- en wandtegels, zowel in maatvoering als kleuren. Tenslotte hebben onze huurders keuzemogelijkheden voor sanitair en kranen. In het bewonersblad van november 2013 zijn de bewoners geïnformeerd over de nieuwe voorwaarden voor eerdere vervanging, waarbij in de berekeningen wordt uitgegaan van de gewijzigde levensduur van deze elementen. In 2013 hebben tevens onderhandelingen plaatsgevonden met de keukenleverancier. Dit heeft geresulteerd in een nieuw contract voor twee jaar, waarbij een aanzienlijke kostenbesparing behaald werd.
Inbraakpreventie
Een aanzienlijk deel van het bezit is geïnventariseerd en geïnspecteerd op inbraakgevoeligheid. In de afgelopen jaren zijn in een aantal complexen inbraakpreventieve voorzieningen getroffen. Waar dergelijke voorzieningen nog moeten plaatsvinden, combineren we dit zover mogelijk met cyclisch schilderwerk. Ook bij mutatie treffen we, als dit nog niet complexmatig is gebeurd, dergelijke voorzieningen. Deze lijn zetten we de komende jaren voort.
Arbo en veiligheid
Deze onderwerpen krijgen binnen het onderhoudsbeleid de vereiste aandacht. Eerder uitgevoerde inventarisaties en analyses zijn vertaald naar een gefaseerde aanpak. Zodoende vinden jaarlijks wel één of meer van de onderstaande werken en activiteiten plaats: • het verwijderen van asbesthoudend materiaal, bij planmatig onderhoud, maar ook bij mutatie • het aanbrengen en/of onderhouden van valbeveiligings systemen (in combinatie met gepland groot onderhoud aan daken) • het uitvoeren van preventieve- en beheersmaatregelen ter voorkoming van legionella • het aanpassen van liftinstallaties en liftmachinekamers aan verscherpte wet- en regelgeving • het keuren van elektrisch handgereedschap
Milieu en energie
Duurzaamheid is een belangrijk onderdeel van ons onderhoudsbeleid en de uitvoering daarvan. We treffen
21
jaarlijks maatregelen op het gebied van milieu en energie besparing waarbij we de volgende uitgangspunten toepassen:
van dubbelglas, dak-, gevel- en vloerisolatie en een zuinige cv-ketel. Label A staat voor een energiezuinige woning en label G staat voor een zeer onzuinige woning. Met dit inzicht weten wij beter of en hoe wij energiebesparende maatregelen aan de woningen kunnen treffen om daarmee het energieverbruik te verminderen. Dat is belangrijk voor het tegengaan van de wereldwijde klimaatverandering door de uitstoot van CO2. Een andere belangrijke reden voor het terugdringen van het energieverbruik van woningen is beperking van de energiekosten.
• bij vervanging van conventionele cv-ketels en verbeterd rendement cv-ketels plaatsen we, indien technisch mogelijk, hoog rendement cv-ketels • bij noodzakelijke vervanging van kozijnen, ramen en deuren, waarbij de keuze op hout valt, schrijven wij bij voorkeur het FSC-keurmerk voor. Dit betekent toepassing van hout uit verantwoord beheerde bossen • bij de vervanging van keukenblokken gaan we geleidelijk over op het FSC gerelateerde programma van onze keukenleverancier • bij noodzakelijke vervanging van kozijnen, ramen en deuren, waarbij de keuze op het materiaal kunststof valt, verwachten wij dat de fabrikant/leverancier zich conformeert aan het recyclingsysteem van de VKG • bij het vervangen van kozijnen, ramen en deuren gaan we standaard uit van het toepassen van isolerende beglazing • bij plaatsing van isolerende beglazing gaan we uit van HR++ isolatieglas • ook bij ander planmatig en groot onderhoud aan de schil wegen energetische aspecten en comfort mee • bij het schilderwerk moeten de toegepaste verfproducten voldoen aan professionele kwaliteitseisen en de jongste milieunormen voor beperking van de hoeveelheid vluchtige organische stoffen (VOC-wetgeving) • wij passen sinds jaren een actief asbestbeleid toe, gericht op het saneren van asbestproducten binnen het bezit • wij voeren preventieve maatregelen uit ter voorkoming van legionella • wij onderzoeken nieuwe ontwikkelingen • de energielabeling wordt afgerond, waarna de resultaten hiervan een vertaling moeten krijgen naar het strategisch voorraad-, energie- en onderhoudsbeleid. Alleen al in het kader van nationale en Europese klimaatdoelstellingen, krijgt het voeren van een goed energiebeleid steeds meer importantie. Hoe gaan wij om met de toenemende veranderingen en doelstellingen op het gebied van energiereductie? Ons ambitieniveau voor de komende jaren moet, verder reikend dan nu het geval is, zo spoedig gestalte krijgen en vastgesteld worden. Bij complexmatige aanpak (groot onderhoud) wordt steeds onderzocht welke maatregelen kunnen leiden tot een verbetering van het label.
Al onze huurwoningen worden voorzien van een label. Op dit moment is 96% van ons woningbezit voorzien van een energielabel. De laatste woningen zijn moeizaam te voorzien van een label. Bij een aantal woningen geeft de huurder ons geen toegang, zodat de woning niet voorzien kan worden van een label.
Energie Prestatie Label
Het energielabel is te vergelijken met het label dat er is voor witgoed en auto’s. Het label geeft aan of de woning meer of minder energiezuinig is. Bijvoorbeeld door de aanwezigheid
22
jaarverslag 2013
Bij woningmutaties controleren wij het energielabel. Bij diverse woningen zijn verbeteringen toegepast zoals een nieuw dak met isolatie of in de kozijnen HR++glas. Deze verbeteringen worden meegenomen in het nieuwe label. Momenteel loopt een onderzoek over renovatiewerkzaam heden in het complex Koningin Julianaweg / Mumsenstraat in ’s-Gravenzande. Het doel is hier om minimaal twee stappen qua energielabel te verbeteren. De gegevens uit deze pilot gebruiken wij vervolgens voor toekomstige renovatieprojecten.
jaarverslag 2013
23
Kantoor Arcade, Naaldwijk
Projecten opgeleverd in 2013 224 woningen:
59 sociale huurappartementen, 21 koopappartementen, 93 sociale huurwoningen, 51 koopwoningen, 1 kantoor kantoor Arcade
Bloemenbuurt, Poeldijk
24 sociale huurappartementen
Abrigo Leyweg, Den Haag
28 sociale huurwoningen voor dak- en thuislozen
Oostzijde, ’s-Gravenzande
Projecten in uitvoering 565 woningen:
259 sociale huurappartementen, 12 vrije sector huurappartementen, 38 koopappartementen, 56 sociale huurwoningen, 24 vrije sector huurwoningen, groot onderhoud 176 sociale huurappartementen, 1 bedrijfsruimte, recreatiecentrum en ruimten voor kinderdagverblijf Kwest en Centrum Jeugd en Gezin 32 koopwoningen en 40 sociale huurwoningen
Iland Villa, Naaldwijk
38 koopappartementen
Woerdblokeiland, Naaldwijk
87 zorgeenheden voor Careyn, ruimten voor kinderdagverblijf Kwest en Centrum Jeugd en Gezin
Kantoor Arcade, Naaldwijk
kantoor Arcade
Bloemenbuurt, Poeldijk
19 koop- en 25 sociale huureengezinswoningen
Abrigo Leyweg, Den Haag
28 sociale huurwoningen voor dak- en thuislozen
Oostzijde, ’s-Gravenzande
21 koop- en 35 sociale huurappartementen
CalandTower, Den Haag
CalandTower, Den Haag
104 sociale huurappartementen en 1 bedrijfsruimte
Tuinveld Noord 3e fase, ’s-Gravenzande
18 vrije sector huurwoningen
104 sociale huurappartementen en 1 bedrijfsruimte
Fase 1, Ter Heijde
20 sociale huurappartementen, 48 sociale huurwoningen
Fase 1, Ter Heijde
20 sociale huurappartementen, 48 sociale huurwoningen
Tramonta, De Lier
Tramonta, De Lier
48 sociale huurapp., 12 vrije sector huurapp., 8 sociale huurwoningen, 6 vrije sector huurwoningen
48 sociale huurapp., 12 vrije sector huurapp., 8 sociale huurwoningen, 6 vrije sector huurwoningen
Van Ostade, Monster
Projecten in voorbereiding 373 woningen:
groot onderhoud 24 sociale huurwoningen, bouw 349 woningen
9 woningen (herstructurering)
Norfolkterrein, Scheveningen
Sportlaan, De Lier
50 woningen
240 woningen
Fase 1, Ter Heijde
20 sociale huurappartementen, 48 sociale huurwoningen
Tramonta, De Lier
48 sociale huurapp., 12 vrije sector huurapp., 8 sociale huurwoningen, 6 vrije sector huurwoningen
Vier flats, Monster
groot onderhoud 176 sociale huurappartementen
groot onderhoud 176 sociale huurappartementen
Van der Horstweg, ’s-Gravenzande
50 woningen (herstructurering)
Julianaweg - Mumsenstraat, ’s-Gravenzande
groot onderhoud 24 sociale huurwoningen
Norfolkterrein, Scheveningen
240 woningen
Vier flats, Monster
Wonen en zorg Zorgen voor voldoende passende en betaalbare woningen
Woerdblokeiland in Naaldwijk
Samenwerking met Stichting Careyn
voor starters, senioren, gehandicapten en mensen die zorg
aan woningen waar combinaties met zorg mogelijk zijn.
In Naaldwijk ontwikkelen wij in samenwerking met Careyn Zorg en Vastgoed een woon-zorgcomplex op de locatie Woerdblokeiland. Hier komen naast 38 koopappartementen, 63 appartementen in de zorgcategorie verblijf licht en 24 eenheden zorgcategorie verblijf zwaar. De zorgwoningen staan op een plint die plaats biedt aan verblijffuncties en dagverzorging voor Careyn. In de plint komt ook een kinderdagverblijf van Stichting Kwest en is een Centrum voor Jeugd en Gezin gepland.
Daarnaast bieden we onderdak aan diverse zorg- en
Beschermd wonen Leyweg in Den Haag
of begeleiding nodig hebben. Wij zetten ons maximaal in om deze doelstelling te realiseren. Al jaren ontwikkelen we nieuwe accommodaties en verhuren we een breed scala
Samenwerking met Stichting Limor
welzijnsorganisaties. In 2013 zijn verschillende projecten in
In het kader van een landelijke project om het aantal daklozen op straat in de grote gemeenten terug te dringen, heeft het
het kader van wonen en zorg ontwikkeld en gerealiseerd.
Visie op wonen, zorg en welzijn Senioren huisvesting
Wij spelen in op de toenemende vraag naar geschikte huisvesting voor senioren. De vergrijzing neemt steeds meer toe. Waar mogelijk passen we voorzieningen aan in ons huidige bezit, zodat bewoners zelfstandig kunnen blijven wonen, ook als er hulp nodig is. Daarnaast realiseren wij moderne nieuwbouwcomplexen met appartementen die altijd levensbestendig gebouwd worden, waardoor ze voor verschillende doelgroepen zoals senioren en mindervaliden geschikt zijn. Huisvesting bijzondere doelgroepen
De vraag naar huisvesting voor bijzondere doelgroepen is groot, denk hierbij aan: dak- en thuislozen, lichamelijk psychisch of verstandelijk gehandicapten. Wij hebben een groot aantal complexen gebouwd waarin we samen met zorgorganisaties deze doelgroepen huisvesten. Bij de ontwikkeling van nieuwbouwprojecten onderzoeken we altijd of het mogelijk is om huisvesting voor bijzondere doelgroepen in het woonprogramma op te nemen. Welzijn
Wij vinden het belangrijk dat voor bewoners in de woonkernen voldoende aanbod is aan recreatieve en ontwikkelactiviteiten die bijdragen aan een positieve invulling van vrije tijd. Hierin werken we nauw samen met onder andere Stichting Vitis Welzijn. Zij bieden activiteiten voor jong en oud in de wijkcentra die zij van ons huren.
28
jaarverslag 2013
college van B&W van de gemeente Den Haag in februari 2011 besloten de locatie aan de Leyweg 2,4 en 6 aan te wijzen als locatie voor een woonvoorziening voor Stichting Limor. Wij ontwikkelden hier een beschermde woonvoorziening voor daklozen in samenwerking met Limor (Landelijke Instelling voor Maatschappelijke Ondersteuning en Rehabilitatie). De woonvoorziening bestaat uit 28 appartementen verdeeld over twee nieuwbouwblokken met elk acht appartementen en twaalf appartementen en algemene voorzieningen in het voormalig hoofdgebouw en paardenstal (beide gemeentelijk monument). Het project is in november 2013 opgeleverd. Nieuw WMO-beleid
Per januari 2013 is het nieuwe WMO-beleid door de gemeente doorgevoerd. Mensen die ondersteuning nodig hebben kunnen niet meer automatisch een beroep doen op een WMO-voorziening. Men dient eerst zelf te zoeken
naar oplossingen. Ook voorzieningen die in winkels te koop zijn en door iedereen gebruikt kunnen worden, maar juist aan mensen met een beperking extra ondersteuning bieden, worden niet meer vergoed vanuit de WMO. Voor woon- en vervoersvoorzieningen geldt een inkomensafhankelijke eigen bijdrage. Deze eigen bijdrage geldt ook voor roerende en onroerende woonvoorzieningen, die vanaf januari 2013 zijn of worden toegekend. Scheiding van wonen en zorg
De eerder door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangekondigde scheiding van wonen en zorg in 2013 is uitgesteld tot 2014. In 2014 wordt in ieder geval gestart met de scheiding van ZZP’ers 1 en 2. Waar mogelijk zal ook per 2014 voor de ZZP’ers 3 en 4 het scheiden van wonen en zorg doorgevoerd worden (ZZP=zorg zwaarte pakket). Via de weg van de geleidelijkheid volgt het scheiden van wonen en zorg over de hele linie. Tussen onze organisatie en de zorginstellingen moeten nadere afspraken gemaakt worden over woningtoewijzing, leegstand en huurprijzen in relatie tot wonen en zorg.
Andere organisaties op het gebied van wonen en zorg waarmee wij samenwerken zijn:
• R.K. Bejaardenpaviljoen De Masemude
• Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest • Stichting Philadelphia • Stichting Fokus
• Stichting Paus Johannes XXIII • Stichting Humanitas
• 2samen Kinderopvang
• Stichting Kinderopvang Okidoki
• Ouderinitiatief Begeleid Wonen ’s-Gravenzande • Groepswonen door Ouderen Den Haag • Stichting Anton Constandse
jaarverslag 2012
29
Leefbaarheid Wij zetten ons actief in voor de leefbaarheid in wijken en buurten, waarbij we nauw samenwerken met gemeenten, welzijnsorganisaties, hulpverlenende instanties, politie, Huurdersvereniging Westland en huurders. Ons uitgangspunt is dat we alleen kunnen werken aan leefbaarheid als er betrokkenheid en inzet vanuit de bewoners is. Binding aan woning en buurt is daarbij van groot belang.
Samenwerking met Stichting Vitis Welzijn
Stichting Vitis Welzijn biedt een breed scala activiteiten aan bewoners van de wijk. Deze activiteiten leveren een positieve bijdrage aan het welzijn van mensen. De vijf wijkcentra die zij van ons huren zijn: Dingemans van de Kasteeleplein, Larixstraat en Kornalijn in ‘s Gravenzande, ’t Anker in De Lier en De Backerhof in Poeldijk.
Overlast
In 2013 zijn 110 overlastzaken door ons in behandeling genomen, 104 overlastzaken zijn afgehandeld. Het aantal overlastmeldingen is ook dit jaar iets gedaald. Veelal wordt overlast in samenwerking met de bewoners opgelost. Waar het niet lukt om de situatie op te lossen, zijn partijen niet bereid om met elkaar in gesprek te gaan. In de informatie over de aanpak van overlast wordt duidelijk aangegeven dat het belangrijk is dat huurders altijd eerst zelf de buren aanspreken op de overlast die zij ervaren. Het zorgvuldig registreren van de overlast door de huurders is van groot belang voor de behandeling van overlast.
Onrechtmatige bewoning
In Den Haag is bij acht woningen onrechtmatige bewoning geconstateerd. De huurovereenkomsten zijn bij deze woningen beëindigd. In Westland is geen onrechtmatige bewoning geconstateerd.
Hennep
In 2013 zijn zes hennepkwekerijen ontmanteld, waarvan één in Den Haag en vijf in Westland. De huurovereenkomsten van deze woningen zijn beëindigd.
30
jaarverslag 2013
jaarverslag 2013
31
Bewonersparticipatie Wij nemen de inbreng van huurders serieus.
• • • • • • • • • • •
Bewonersparticipatie staat dan ook hoog op onze agenda. Huurders betrekken wij op verschillende manieren bij het maken van beleid en de uitvoering daarvan. Of het nu gaat om het geven van informatie, het voeren van regelmatig overleg of het organiseren van inspraakavonden: de stem van onze huurders telt.
Bewonerscommissie Witte Brug Poeldijk Bewonerscommissie flats Poeldijk Bewonerscommissie de Mandenmaker ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Oostzijde ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Mr. Bruntstraat ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Phaelea ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Kornalijn/Topaas ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Edelstenenbuurt ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Victoria ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Everest ’s-Gravenzande Bewonerscommissie Dingemans van de Kasteeleplein ’s-Gravenzande
In Ter Heijde overlegden wij met de belangengroep HINT (Heijdse Inspraak Nieuw Ter Heijde) over de voortgang van de ontwikkeling van de nieuwbouw in Ter Heijde.
Huurdersvereniging Westland
Wij betrekken de Huurdersvereniging Westland bij veel van onze activiteiten. Er zijn een aantal vaste onderwerpen die in de overlegvergaderingen altijd besproken worden zoals deze ook in de Overlegwet zijn vastgesteld. Vanzelfsprekend zijn de jaarrekening, begroting en onderhouds- meerjarenbegroting en de jaarlijkse huurverhoging belangrijke onderwerpen. In 2013 zijn de volgende onderwerpen met de Huurdersvereniging Westland besproken en waar nodig heeft de Huurdersvereniging advies uitgebracht. • nieuw onderhoudsbeleid • huurbeleid • beleid beloning vroegtijdige huuropzegging • jaarlijkse huuraanpassing per 1 juli 2013 • ondernemingsplan en begroting 2013 • energielabeling • voortgang nieuwbouw- en onderhoudsprojecten • Van Ostade – Monster sloop/vervangende nieuwbouw
Bewonersoverleg Westland en Den Haag
Het aantal bewonersgroepen waar wij regelmatig mee overleggen, is in Westland uitgebreid met drie bewonerscommissies. De positieve en actieve inzet van alle bewonersgroepen waarderen wij zeer. Met alle bewonerscommissies in Westland is overlegd. Bewonersoverleg in Den Haag is moeilijk structureel te realiseren, het overleg met bewoners verloopt voornamelijk op individueel en incidenteel niveau. De huidige bewonerscommissies en werkgroepen in Westland zijn: • Bewonerscommissie Bleijenburgflat De Lier • Bewonerscommissie Acaciastraat/Zeestraat Monster • Bewonerscommissie flats Monster Noord • Bewonerscommissie A Capella Naaldwijk
32
jaarverslag 2013
Bewonersblad ‘Mensen en Wonen’
Via ons bewonersblad ‘Mensen en Wonen’ informeerden wij bewoners ook dit jaar weer ieder kwartaal over de meest uiteenlopende onderwerpen. De informatie bestond uit onze plannen voor nieuwbouw en herstructurering, onderhoud in diverse complexen en renovaties, maar ook beleidsmatige zaken kwamen aan de orde. Ook verstuurden wij een digitale nieuwsbrief aan huurders die zich hiervoor hebben aangemeld.
www.arcadewonen.nl
Op onze website vinden bezoekers, waaronder bewoners en woningzoekenden, actueel nieuws en informatie over onze organisatie. Onder andere het woningaanbod en de status van onze projecten zijn hier te vinden. Ook kunnen huurders via onze site reparatieverzoeken melden.
jaarverslag 2013
33
Externe betrekkingen Als moderne woningcorporatie staan wij midden in de
In februari 2010 hebben het Stadsgewest Haaglanden en SVH de Regionale Prestatieafspraken 2010 tot en met 2014 ondertekend. De belangrijkste punten uit het akkoord zijn:
maatschappij en onderhouden we een uitgebreid netwerk aan contacten. We werken samen met gemeenten, andere
• minimaal 70 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen is bestemd voor de primaire (BBSH) doelgroep • vrije vestiging blijft bij de toewijzing van woningen in de sociale huursector het uitgangspunt. In bepaalde (dorps) kernen en (stads)wijken is bijsturing in de verdeling soms nodig voor de sociale samenhang en leefbaarheid. Daarom is overeengekomen om gemeenten 10% ruimte te bieden voor het zelf oplossen van specifieke problemen in de woonruimteverdeling • bij nieuwbouw zetten Stadsgewest Haaglanden en de SVH per gemeente in op de realisatie van 30% sociale woningbouw (koop en huur)
woningcorporaties en organisaties op het gebied van zorg en welzijn. Doel is om producten en diensten te ontwikkelen of te verbeteren om onze doelgroepen (nog) beter van dienst te zijn. Ook met diverse bewonersorganisaties en Huurdersvereniging Westland onderhouden we nauwe betrekkingen.
Gemeente Westland Overlegstructuren
Op regelmatige basis vindt overleg plaats tussen de wethouder wonen en de bestuurders van de in Westland opererende woningcorporaties. Daarnaast vindt op ambtelijk niveau overleg plaats met de gemeente en vertegenwoordigers van de corporaties. Er wordt gewerkt aan prestatieafspraken, waarbij gezamenlijk wordt gekeken hoe de woningvoorraad in Westland zich ontwikkelt.
EU-beschikking in Westland EU-beschikking
De Europese Commissie heeft op 15 december 2009 een beschikking afgegeven inzake de bestaande steunregel/ staatssteun. De beschikking die is gericht aan de Nederlandse staat, betreft de toegelaten instellingen en legt voorwaarden en definities op die woningcorporaties rechtstreeks en individueel raken. 135 woningcorporaties, waaronder onze organisatie ondersteunen het beroep. De uitspraak van het hoger beroep bij het Europese Hof wordt niet eerder dan 2015 verwacht.
Sociale Verhuurders Haaglanden
In de vereniging Sociale Verhuurders Haaglanden (SVH) werken alle zestien corporaties die in het Stadsgewest Haaglanden gevestigd en werkzaam zijn beleidsmatig samen. De corporaties beheren gezamenlijk circa 162.000 woningen. Doelgroepen die door de corporaties met voorrang worden gehuisvest zijn de huishoudens uit de primaire doelgroep, de lage middeninkomens en de bijzondere aandachtsgroepen.
34
jaarverslag 2013
In 2013 is 76% van onze vrijgekomen woningen aan de primaire doelgroep verhuurd. De prestatieafspraak van 70 procent is ruim behaald. Het inkomen van Westlandse huurders is vaak net iets hoger dan de inkomensgrens van de BBSH doelgroep. Ook de EU-norm van 90% is ruimschoots gehaald met het percentage van 98%.
Coöperatieve Woningbouwvereniging Tuinstadwijk Daal en Berg
Vanaf mei 2005 voeren wij het administratief, verhuur technisch en onderhoudstechnisch beheer van de 68 eengezinswoningen, de 60 gestapelde woningen en de kantoorruimte van de Coöperatieve Woningbouwvereniging Tuinstad Daal en Berg in Den Haag. De woningen liggen in de Bloemenbuurt van de gemeente Den Haag. De monumentale woningen in de Papaverhof staan, samen met Huis ten Bosch,
jaarverslag 2013
de Gevangenpoort en het Mauritshuis, in de Unesco top 10 van het Haagse onroerend goed.
Careyn
Vanaf december 2013 verzorgden wij voor twee seniorencomplexen van Careyn in Naaldwijk het administratief beheer, de verhuur, de afhandeling van reparatieverzoeken en het mutatieonderhoud. Het betreft 46 woningen in het complex Verdipark en 17 woningen in het complex Rozenflat. Deze woningen zijn in december 2013 door onze organisatie aangekocht.
Samenwerking zorg en welzijn
Zowel in Westland als in Den Haag werken wij nauw samen met diverse partijen op het gebied van zorg en welzijn. Meer informatie over deze samenwerking en specifieke projecten vindt u in het hoofdstuk Wonen en zorg.
35
Organisatie en personeel Ziekteverzuim
Wij zijn een professionele organisatie waarin klantgerichtheid en samenwerken centraal staat. Dit jaar is
Het ziekteverzuim over 2013 bedraagt 2,3% en is berekend exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof.
er voldoende ruimte geweest voor onze medewerkers om zich
Opleidingen en trainingen
Professionaliseren en ontwikkelen blijft een belangrijk aandachtspunt binnen onze organisatie. Dit jaar hebben we ons gericht op samenwerking en efficiënter werken. Ook heeft de verhuizing naar één kantoor in Naaldwijk bijgedragen aan de bevordering van de samenwerking en onderlinge communicatie. Er is een training ‘slimmer werken’ gevolgd door alle afdelingen, hierin is efficiëntie en structuur aanbrengen in de processen en in de dagelijkse werkzaamheden aan de orde gekomen. Voor de afdeling vastgoed en de afdeling wonen is een training ‘samenwerken’ georganiseerd. In deze training is aandacht besteed aan
verder te ontwikkelen op het gebied van klantgerichtheid en samenwerken. Met als doel een uniforme uitstraling en het verder optimaliseren van onze dienstverlening naar de klant. Door efficiëntere werkwijzen en een optimalere personeelsbezetting is de formatie in 2013 met 10% verlaagd ten opzichte van 2012.
Onze organisatie bestaat uit vier afdelingen: staf, financiën, wonen en vastgoed. In april hebben wij ons nieuwe kantoorpand betrokken en werken wij vanuit één kantoor. Dit leidt tot nog efficiëntere werkwijzen en een optimalere personele bezetting. In het tweede halfjaar is een aanvang gemaakt met de omslag naar een meer zakelijke organisatie. We gaan nog proactiever denken en handelen. In 2014 gaan we verder met de implementatie van deze cultuuromslag. Voor de afdeling wonen zoeken we in 2014 versterking op het gebied van management, beleid, marketing en rapportages. De vestiging in Den Haag sluiten wij in het eerste kwartaal van 2014 als front-office kantoor.
Managementteam
Op 31 december 2013 bestaat ons managementteam uit: Naam
René Lemson Wim Hulst Petra van der Slot Floor Oskam
Functie
directeur-bestuurder manager financiën manager wonen manager vastgoed
Personeel
Per 31 december 2013 zijn 56 medewerkers in dienst (exclusief vier medewerkers met een tijdelijk arbeidscontract). Het betreft 49,18 formatieplaatsen (exclusief 3,89 tijdelijk). Fulltime is 36 uur per week.
Personele ontwikkeling
In 2013 vertrokken tien medewerkers en zijn drie nieuwe medewerkers gestart.
36
jaarverslag 2013
de gezamenlijke doelen, taken, rollen, procedures en verantwoordelijkheden. Daarnaast hebben de coördinatoren een ontwikkelingstraject gevolgd op het gebied van coachen/beginnend leidinggeven. In 2013 is een bedrag van circa € 60.000 uitgegeven aan opleidingskosten.
Arbo
Door de verhuizing naar ons nieuwe kantoor is de RI&E en het daarbij behorende plan van aanpak geactualiseerd door een veiligheids-, arbeids- en organisatiedeskundige van de arbodienst. Er is onder andere gekeken naar de veiligheidsaspecten zoals vluchtwegen, nooduitgangen en spreekkamers en naar het meubilair en de opstelling daarvan. Het plan van aanpak is hierop aangepast en ook goedgekeurd door de arbodienst. Het plan van aanpak wordt jaarlijks
opgesteld en bewaakt of de openstaande actiepunten worden opgevolgd. Ook is er een goed opgeleid EHBO/BHV team dat na de verhuizing door een woordvoerder van de brandweer verder is geïnformeerd over hoe te handelen bij calamiteiten en het houden van ontruimingsoefeningen. Elk jaar volgen de leden van het team een herhalingscursus EHBO/BHV (AED).
Stage
We zijn een erkend leerbedrijf voor technische, administratieve en ict beroepsopleidingen. We vinden het belangrijk om te investeren in de toekomst van studenten door ze in de gelegenheid te stellen praktijkervaring bij ons op te doen en te zorgen dat ze een goede begeleiding krijgen. Op de afdelingen financiën, vastgoed en wonen hebben in 2013 in totaal zeven studenten bij ons stage gelopen.
Personeel Formatie Fulltime Parttime
Man
Vrouw
Totaal
26
9
35
0
25
25
26
34
60
tot 29 jaar
2
6
8
Totaal Leeftijdsklasse 30-39 jaar
6
7
13
40-49 jaar
7
13
20
50-59 jaar
9
4
13
60-65 jaar
2
4
6
26
34
60
Totaal
De gemiddelde leeftijd per 31 december 2013 is 44 jaar.
Personeel Ziekteverzuim
jaarverslag 2013
Percentage
1e kwartaal
4,3%
2e kwartaal
1,2%
3e kwartaal
0,9%
4e kwartaal
2,7%
Totaal
2,3%
37
PR & Communicatie Algemeen
Voor de informatieverstrekking naar onze huurders brachten wij vier maal een bewonersblad uit. Ook informeerden wij huurders die zich daarvoor aanmelden met een digitale nieuwsbrief. Onze website is in 2013 geheel vernieuwd en werd door een nieuwe rubriekindeling beter toegankelijk voor de verschillende bezoekersgroepen. Door een ander kleurgebruik kreeg de site een frisser en eigentijdser uiterlijk. Ook ontvingen huurders, oud-huurders, kopers en omwonenden nieuwsbrieven over de voortgang van onze renovatie- of nieuwbouwprojecten. Niet alleen via nieuwsbrieven, maar ook organiseerden wij voor hen diverse informatieavonden. Onze zakelijke relaties houden wij op de hoogte via speciaal op hen afgestemde digitale nieuwsbrieven. Voor onze verkoopwoningen in de nieuwbouwprojecten Woerdblokeiland/ILand Villa in Naaldwijk, Oostzijde in ’s-Gravenzande en Bloemenbuurt in Poeldijk zijn verkoopbevorderende acties ondernomen. Daarnaast lieten we regelmatig door bedrijfsadvertenties en persberichten zien waar we als woningcorporatie mee bezig zijn.
Koppeling Woonruimtebemiddelingssysteem WBS – website Arcade
Deze maatwerkkoppeling is in 2013 verder geoptimaliseerd. Omdat gegevens op één plaats worden bijgehouden en door koppelingen in verschillende systemen worden bijgewerkt is een efficiënter werkproces ontstaan. Mobiele inspectie
In 2013 zijn de mogelijkheden van het programma SG Mobile Inspectie verder onderzocht. Met dit automatiseringsprogramma kunnen de werkzaamheden bij mutatie van een woning efficiënter worden uitgevoerd. Besloten is vanaf 2014 met dit programma te gaan werken. SEPA
In 2013 zijn alle voorbereidingen in de software aangebracht voor een geruisloze overgang naar SEPA.
Sponsoring
Wij sponsoren maatschappelijke organisaties, die een raakvlak hebben met waar wij ons als corporatie mee bezighouden. Zo zijn wij sinds 2009 hoofdsponsor van de Arcade Halve Marathon. Net als het Varend Corso, is dit evenement in de loop der jaren uitgegroeid tot een Westlandse ‘happening’. Wij leveren graag een bijdrage aan een typisch Westlands evenement, dat bijdraagt aan een gevoel van saamhorigheid in de gemeente Westland. Wij betrekken bewoners, medewerkers en relaties dan ook graag bij dit sportieve evenement. In 2013 gaven wij ook een financiële bijdrage aan de Plusbus. Deze bus vervoert personen van 60 jaar en ouder tegen lage kosten van deur tot deur. De Plusbus vergroot hiermee de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van Westlandse bewoners.
Informatisering & Automatisering Nieuw kantoor Naaldwijk
De gedegen voorbereiding voor de implementatie van de automatisering bij de ingebruikname van ons nieuwe kantoor heeft erin geresulteerd dat alle medewerkers op de eerste werkdag na de verhuizing op hun nieuwe werkplek aan de gang konden. Voor internet en telefonie is een 100mb zakelijke glasvezel aangelegd. Vanuit veiligheidsoverwegingen hebben wij gescheiden Wi-Fi netwerken, een voor het interne netwerk en één voor ons gastennetwerk. Voor de toegang tot het gebouw en de verdiepingen werken we met een pasjessysteem. Ook onze nieuwe printers werken met dit pasjessysteem.
38
jaarverslag 2013
Ondernemingsraad
De OR bestaat per eind 2013 uit: Ronald Borsje (voorzitter), Jordi van Kester (secretaris), Samira le Blanc (lid), Sarah van der Kruk (lid) en Frans Stokman (lid). In november is de nieuwe OR aangetreden en is vanaf dit moment ook voltallig. De ondernemingsraad is driemaal in overleg met de directeur-bestuurder bijeen geweest. Belangrijke gespreksonderwerpen waren: • • • • • •
personele zaken Arbo plan van aanpak 2013 jaarrekening 2012 jaarverslag OR 2012 plannen/projecten in de toekomst ondernemersplan 2013, begroting 2013, meerjarenbegroting 2013-2017
• ondernemersplan 2014, begroting 2014, meerjarenbegroting 2014-2018 • OR verkiezingen De OR heeft positief geadviseerd over de wijziging in openingstijden van onze vestiging Den Haag en de gewijzigde aanvang werktijd van 7.30 naar 8.00 uur. Ook is positief geadviseerd over de werkgeversbijdrage aan de collectieve zorgverzekering van ONVZ en de vastgestelde tarieven voor 2014.
Personeelsvereniging
Wij hebben een actieve personeelsvereniging. Het bestuur bestaat uit vier medewerkers van verschillende afdelingen. In 2013 organiseerden zij een tennistoernooi, motortoertocht, personeelsuitje, sinterklaasfeest en een kerstdiner.
jaarverslag 2013
39
Financiële continuïteit Een belangrijk prestatieveld is het waarborgen van de
grondpositie bij deze complexen realiseren we relatief goedkope projecten. Verder zorgt het op deze locaties realiseren van zogenaamde gemengde projecten (projecten met huur- en koopwoningen) voor hoge compensabele verliezen voor de vennootschapsbelasting. Dit komt doordat bij deze projecten rekening gehouden mag worden met een hoge fiscale inbrengwaarde van de grond. Met de verrekenbare verliezen die al zijn opgebouwd en de gerealiseerde gemengde projecten verwachten wij de komende jaren geen vennootschapsbelasting te hoeven betalen.
financiële continuïteit. Dit wil zeggen dat wij een zodanig financieel beleid en beheer moeten voeren, dat ons voortbestaan in financieel opzicht gewaarborgd is.
Financieel beleid
Het speelveld van woningcorporaties is de afgelopen jaren sterk gewijzigd en we verwachten dat deze dynamiek de komende jaren nog aanhoudt. Vanwege de economische crisis, de invoering van de verhuurder- en saneringsheffingen is kritisch naar de bedrijfsvoering gekeken, alsmede naar de financiële haalbaarheid van de nieuwbouwprojecten en renovatie- en groot onderhoudsprojecten. Door efficiënter onderhoud en efficiënter werken is enige ruimte ontstaan voor investeringen in de periode na 2014. In juni 2013 heeft het Waarborgfonds Sociale Woningbouw een faciliteringsvolume vastgesteld waarmee we tot en met 2015 nieuwbouwprojecten kunnen ontwikkelingen.
De mate waarin wij in staat zijn risico’s op te vangen en onze sociale doelstellingen te verwezenlijken, hangt voor een belangrijk deel af van onze financiële positie. Dit komt onder andere tot uiting in de omvang van het eigen vermogen en onze jaarresultaten. De voornaamste randvoorwaarde bij het voeren van het financieel beleid sluit aan op de belangrijkste doelstelling van het bedrijf, namelijk het garanderen op de lange termijn van een woningvoorraad van voldoende omvang en goede kwaliteit voor de primaire doelgroep.
Eigen vermogen en jaarresultaat
De redenen dat we doorgaan met de ontwikkeling van bovengenoemde nieuwbouwprojecten zijn:
Eigen vermogen
Het eigen vermogen bedraagt ultimo 2013 € 44,5 miljoen (2012: € 39,4 miljoen). Het positieve jaarresultaat van € 5,2 miljoen is in 2013 toegevoegd aan het eigen vermogen.
• Maatschappelijke functie: Als betrokken, initiatiefrijke sociale onderneming stellen wij ons primair ten doel passende en betaalbare woonruimte beschikbaar te stellen voor degenen die niet zelfstandig in hun woonbehoefte kunnen voorzien. Met Stadsgewest Haaglanden en SVH zijn afspraken gemaakt over bouwproductie voor de periode 2010 tot en met 2014. De afspraken voor 2015 en daarna zijn nog niet definitief.
Jaarresultaat
Het resultaat voor belasting bedraagt € 5.161.000 positief. Begroot was een jaarresultaat voor belasting van € 670.000 positief. De belangrijkste afwijkingen van de financiële resultaten ten opzichte van de begroting zijn ontstaan door:
• Kapitaalmarktrente: Door de lage rente nemen de financieringslasten af en wordt exploitatie van de projecten financieel haalbaar.
Resultaat effect Hogere opbrengsten uit verkoop bestaand bezit
• Aanbestedingsmarkt: Door teruglopende bouwproductie komt capaciteit op de aannemersmarkt vrij en neemt de concurrentie toe bij aanbestedingen. Dit leidt tot significant lagere aanneemsommen waardoor projecten financieel haalbaar zijn.
Hoger resultaat uit ontwikkeling koopwoningen
€ 1.519.000
Hogere afwaarding materiële vaste activa
€ -2.083.000
Lagere onderhoudskosten
€ 1.456.000
Lagere verhuurder- en saneringsheffing
€ 1.187.000
Lagere rentelasten
€
536.000
Lagere personeelskosten
€
268.000
overige bedrijfsopbrengsten
€
438.000
Per saldo hoger resultaat dan begroot
€
Lagere overige bedrijfskosten en hogere
• Vennootschapsbelasting (bij herstructureringsprojecten): Activiteiten van woningcorporaties vallen met ingang van 1 januari 2008 onder de heffing van vennootschapsbelasting. Als gevolg van de eigen
40
€ 1.170.000
jaarverslag 2013
4.491.000
Het jaarresultaat is in 2013 sterk beïnvloed door de jaarlijks fluctuerende opbrengsten uit de verkoop van woningen, ontwikkeling van koopwoningen en afwaardering van grondposities in projecten. In 2013 zijn 32 woningen uit het bestaande bezit verkocht inclusief drie koopgarantwoningen met een netto resultaat van € 3,9 miljoen. Dat is € 1,2 miljoen hoger dan begroot.
Opbrengsten 2013 2%
Overige
17%
Verkoop
Onderh 7%
Het resultaat uit ontwikkeling van nieuwbouw koopwoningen is hoger dan begroot als gevolg van de bouw- en verkoopvoortgang.
Vergoed 3%
Huren
71%
In 2013 zijn de grondposities voor toekomstige nieuwbouw projecten afgewaardeerd als gevolg van verslechterde marktomstandigheden. De onderhoudskosten zijn lager dan begroot. In 2013 is besloten om een complex te slopen voor de ontwikkeling van nieuwbouw. De voor dit complex geplande renovatie werkzaamheden zijn hierdoor komen te vervallen. Tegenover deze besparing staat een afwaardering van de boekwaarde van dit complex. Verder is in 2013 sprake van diverse aanbestedingsvoordelen en konden een aantal voor 2013 geplande onderhoudsposten op basis van een conditiemeting worden uitgesteld naar de toekomst.
Huren Vergoedingen
vennoo
Verkoop woningen
overige
Projectopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten
verkoop
onderha
De verhuurder- en saneringsheffing zijn lager dan begroot. Ten tijde van het opstellen van de begroting 2013 was er veel onduidelijkheid over de omvang van deze heffingen. Inmiddels is duidelijk dat de omvang van de verhuurderheffing in de komende jaren fors zal toenemen tot circa € 8 miljoen in 2018.
Kosten 2013
vergoed
rentelasten
21%
23%
overige be
De rentelasten bedragen in 2013 € 11,8 miljoen. De rentelasten zijn € 536.000 lager dan begroot omdat in 2013 de project bestedingen zijn vertraagd waardoor in 2013 minder financiering hoefde te worden aangetrokken.
verhuurder
4%
Onderhoud
11%
Lonen en s
Opbrengsten en kosten
16%
In 2013 bedragen onze opbrengsten € 55,9 miljoen, waarvan € 39,6 miljoen huuropbrengsten en € 9,7 miljoen opbrengsten uit verkoop van nieuwbouw koopwoningen.
3%
lasten ondf
13%
In 2013 bedragen de lasten € 50,6 miljoen. De belangrijkste kostencategorieën betreffen: Rentekosten € 11,8 miljoen Afschrijvingskosten € 10,4 miljoen Kosten verkochte nieuwbouw koopwoningen € 6,6 miljoen Onderhoudskosten € 6,6 miljoen
9%
overige wa
Afschrijving
Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa Lasten onderhanden projecten Lonen en salarissen Lasten onderhoud Verhuurder- en saneringsheffing
De kosten van de verkochte nieuwbouw koopwoningen worden volledig gedekt door de verkooptermijnen van de koopwoningen.
jaarverslag 2013
huren
Overige bedrijfslasten Rentelasten
41
De samenstelling van de opbrengsten en kosten zijn in onderstaande diagrammen gespecificeerd.
resultaat uit verkoop bestaand bezit, de kosten die volgen uit de verhuurders- en saneringsheffing en verlies als gevolg van het onrendabele deel van de investeringen in nieuwbouwcomplexen.
Financiële meerjarenbegroting 2014 tot en met 2018
Eén van de instrumenten om het gevoerd financieel beleid te toetsen, is de financiële meerjarenbegroting. Deze geeft een indicatieve vertaling van het gevoerde beleid naar de financiële positie van de corporatie in de toekomst. De ontwikkeling van het jaarresultaat in periode 2014-2018 luidt als volgt:
Uit deze meerjarenprognose blijkt een verbetering van het jaarresultaat. Bij de ontwikkeling van bovenstaande resultaten worden kanttekeningen geplaatst namelijk ten aanzien van de overheidsheffingen en huuropbrengsten. Ten tijde van het vaststellen van onze begroting 2014-2018 bestaat er nog steeds onduidelijkheid over de kabinets plannen rondom de verhuurdersheffing. Het is nog niet bekend of de verhuurdersheffing ook na deze kabinets periode wordt geheven. Wij verwachten dit wel en in de meerjarenbegroting is dan ook gerekend met een verhuurdersheffing na deze kabinetsperiode. Verder bestaat
Ontwikkeling jaarresultaat Resultaten x €1.000
2014
2015
2016
2017
2018
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
3.611
5.061
5.338
5.612
7.859
-5.418
-6.395
-6.534
-7.499
-7.992
2.572
2.560
2.545
2.788
2.668
–
-2.700
–
–
–
765 -1.474
1.349
701
2.535
Kosten verhuurders- en saneringshefing Resultaat uit verkoop bestaand bezit Verlies door onrendabel nieuwbouwcomplexen Begrote jaarresultaat
Ontwikkeling jaarresultaat 2014-2018
x €1.000
8000 6000 4000 2000 0 -2000 -4000 -6000 -8000
2014 2015 2016 2017 2018
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Kosten verhuurders- en saneringshefing Resultaat uit verkoop bestaand bezit Verlies door onrendabel nieuwbouwcomplexen — Begroot jaarresultaat
In het overzicht en in de grafiek zijn de resultaten verdeeld in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening,
42
jaarverslag 2013
onduidelijkheid over de wijze waarop woningcorporaties invulling moeten geven aan het huurprijsbeleid in de periode na 2014.
Eigen vermogen
Onderstaand overzicht geeft de ontwikkeling van het eigen vermogen weer:
De beleidsvoornemens van het kabinet op volkshuisvestings gebied, huurprijsbeleid en de verhuurdersheffing hebben grote impact op onze financiële positie en ontwikkel mogelijkheden van nieuwbouwprojecten.
Resultaat effect 7500
Onderstaand overzicht geeft de ontwikkeling van het eigen 7250 weer: vermogen
Resultaat gewone bedrijfsuitoefening
7000
De resultaten in de periode 2014 tot en met 2018 stijgen van € 3,6 miljoen in 2014 tot € 7,9 miljoen in 2018. De verbetering van het resultaat ontstaat door oplevering van nieuwbouw complexen, reguliere huurverhogingen en efficiënt onderhoud en efficiënt werken. Verder is sprake van positieve resultaateffecten door de lage rentepercentages die in de afgelopen twee jaren zijn gerealiseerd bij het aantrekken van nieuwe leningen en herfinancieringen.
Eigen vermogen 6750 (x € 1.000) 6500
Aantal woningen 6250 Eigen vermogen per
woning in €
2013
2014
2015
2016
2017
2018
44.512 45.274 43.803 45.153 45.855 48.390 6.622
6.830
6.961
7.041
7.281
7.261
6.722
6.629
6.293
6.413
6.298
6.664
6000
Ontwikkeling eigen vermogen
Resultaat uit verkoop bestaand bezit
in €
In 2013 zijn 29 huurwoningen verkocht. Eind 2013 zijn er nog 653 huurwoningen met een verkoopbestemming. In de meerjarenbegroting is per jaar rekening gehouden met de verkoop van 20 woningen waarvan zeventien uit de regio Westland en drie uit de regio Den Haag. De boekwinst is begroot op basis van de in voorgaande jaren gerealiseerde verkopen. Het realiseren van de verkopen vraagt de komende jaren de nodige aandacht!
7.500
Afwaardering onrendabel op nieuwbouw
6.000
Door efficiënter onderhoud en efficiënter werken is enige ruimte ontstaan voor investeringen in de periode na 2014. In de meerjarenbegroting zijn nieuwbouwprojecten ingerekend waarvoor momenteel nog geen sprake is van een ontwikkelverplichting. In 2015 is sprake van een afwaardering als gevolg van het ingeschatte onrendabele deel van een investering in een nieuwbouwproject waarvoor we nog geen ontwikkelverplichting zijn aangegaan. Resultaat uit ontwikkeling nieuwbouw koopwoningen
In 2014 worden de laatste nieuwbouw koopwoningen opgeleverd. Eind 2013 is sprake van 38 onverkochte woningen. Vanwege afzetrisico’s is geen rekening gehouden met voorcalculatorische winsten op deze koopwoningen. Vanaf 2014 is in de meerjarenbegroting geen projectontwikkeling van nieuwe koopwoningen opgenomen. Vennootschapsbelasting
Wij verwachten dat wij de komende jaren, als gevolg van onze sloopvervangende nieuwbouwprojecten, geen vennootschapsbelasting hoeven te betalen.
jaarverslag 2013
7.250 7.000 6.750 6.500 6.250
—— ——
aantal woningen eigen vermogen per woning
Bij het opstellen van de meerjarenplanning zijn de cijfers over de eerste begrotingsjaren in het algemeen ‘harder’ dan in de latere begrotingsjaren. De gekozen uitgangspunten en afwijkingen van deze uitgangspunten gaan na verloop van tijd een steeds grotere rol spelen. De ontwikkeling van de resultaten en het eigen vermogen moet dan ook als indicatief worden gezien. De ontwikkeling van het eigen vermogen laat een positief verloop zien, van € 44,5 miljoen in 2013 naar € 48,4 miljoen in 2018. De stijging van het eigen vermogen komt door de toevoeging van de resultaten over de verslagperiode aan de overige reserve. Het eigen vermogen per woning bedraagt eind 2013 € 6.722 en € 6.664 ultimo 2018.
43
Solvabiliteit
Kasstroom
Onder solvabiliteit wordt verstaan de mate waarin een organisatie in staat is aan haar toekomstige langlopende verplichtingen jegens vreemd vermogensverschaffers te voldoen. (Solvabiliteit is eigen vermogen, gedeeld door het totaal vermogen, maal 100%). Onvoorziene verliezen dienen door het eigen vermogen te worden opgevangen. Hoe hoger de solvabiliteit, hoe gemakkelijker vreemd vermogen kan worden verkregen.
Belangrijke voorwaarde voor het verlenen van borgstelling door het WSW is een positieve kasstroomprognose en dat we voldoen aan normen voor een tweetal nieuwe ratio’s; • Interest Coverage Ratio (ICR) • Debt Service Coverage Ratio (DSCR) Het WSW houdt bij de beoordeling van de kasstromen rekening met een aflossingsfictie van twee procent van de lening portefeuille. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de operationele kasstroom in de periode 2014 tot en met 2018 gespecificeerd. Opgemerkt wordt dat het overzicht is opgesteld op basis van het uitgangspunt dat alle activiteiten onder Dienst Algemeen Economisch Belang- activiteit (= sociale verhuur) vallen.
Om de financiële continuïteit van de bedrijfsvoering te waarborgen streven we naar een gezonde solvabiliteit. Dit is noodzakelijk om WSW borging voor aan te trekken leningen te behouden. Om deze doelstelling te bereiken is het van belang om jaarlijks positieve kasstromen te realiseren (inclusief 2% aflossingsfictie van de leningen). Onderstaand overzicht en de grafiek geven de ontwikkeling van onze solvabiliteit weer.
Solvabiliteit Onderstaand overzicht geeft de ontwikkeling van de solvabiliteit weer: Jaar
Solvabiliteit
2013
11,20%
2014
11,30%
2015
10,63%
2016
10,38%
2017
10,45%
2018
11,35%
Ontwikkeling solvabiliteit
in procenten
15
10
5
0
44
2013 2014 2015 2016 2017 2018
jaarverslag 2013
organisatie berekend op 1,85 waarmee we voldoen aan de eis van het WSW.
Kasstroommodel WSW kasstroom x € 1.000,Omschrijving
2014
2015
2016
2017
2018
Operationele kasstroom
9.145 10.212 10.754 10.252 11.774
Af: genormeerde aflossing (2%)
-6.557
-6.757
-7.009
-7.429
-7.485
Operationele kasstroom incl. aflossingsfictie
2.588
3.455
3.745
2.823
4.289
Uitgaande van het door het WSW gehanteerde kasstroommodel is in 2014 sprake van een positieve operationele kasstroom van € 9,2 miljoen. De jaren hierna fluctueert dit tussen de € 10,2 miljoen en € 11,8 miljoen. Rekening houdend met de genormeerde aflossing van 2% komt het saldo operationele kasstroom over de hele planningsperiode positief uit. In de vorige meerjarenplanning was de kasstroom na de aflossingsfictie over de hele looptijd positiever. De afname van de kasstromen ten opzichte van de vorige meerjarenbegroting ontstaat doordat vanaf 2014 nieuwe projecten zijn ingerekend en doordat de verhuurderen saneringsheffing voor hogere bedragen zijn ingerekend. Hier staan tegenover: • hogere huuropbrengsten door de inkomensafhankelijke huurverhogingen in 2013 en 2014 en de huuropbrengsten uit de vanaf 2014 in exploitatie genomen 530 verhuur eenheden, die niet waren opgenomen in de meerjaren begroting 2013-2017. • lagere onderhoudslasten • lagere personeelskosten door afname van het aantal fte
Het WSW beoordeelt de aflossingsruimte binnen kasstromen met behulp van de DSCR. Dit is een kengetal dat aangeeft of er voldoende operationele kasstromen worden gegenereerd voor rente en aflossing. Hoe hoger de DSCR, des te gunstiger. De DSCR behoort minimaal 1,0 te bedragen. Belangrijk uitgangspunt voor de bepaling van de kasstromen is dat het onderhoud wordt ingerekend op basis van een minimale norm van € 700 per vhe (woonequivalent). Deze norm is aanzienlijk lager dan onze eigen norm voor onderhoudskosten per vhe. Verder wordt de verkoopopbrengst bestaand bezit voor maximaal vijf jaar en de restwaarde van de woningportefeuille (genormeerd op € 5.000 per vhe) betrokken bij de bepaling van de aflossingsruimte voor de aflossing van de leningenportefeuille. Het gewogen gemiddeld geprognotiseerde DSCR is voor onze organisatie berekend op 1,21.
Belangrijkste risico’s ten aanzien van de toekomstige kasstromen zijn: • realisatie van de ingerekende huurverhogingen • toereikendheid van het ingerekende onderhoudsbudget • realisatie van gunstige rentepercentages bij nieuwe financiering Het WSW hanteert de Interst Coverage Ratio, hierna ICR, om vast te stellen in hoeverre de corporatie in staat is aan haar renteverplichtingen te voldoen. Voor financiers is de ICR, samen met de Debt Service Coverage Ratio, hierna DSCR, een belangrijke indicatie van een financieel gezonde exploitatie van huurwoningen. Een ICR lager dan 1,3 geeft het WSW een signaal dat een corporatie bij een slechtweerscenario al snel niet meer aan haar renteverplichtingen kan voldoen en dan ook onvoldoende geld beschikbaar heeft voor aflossingen. Het WSW past een norm toe van 1,4. De ICR is voor onze
jaarverslag 2013
45
Jaarverslag Raad van Commissarissen Algemeen
of ruggespraak naar derden en vrij van andere zakelijke belangen die conflicteren met het belang van de stichting, kan handelen.
De Raad van Commissarissen (RvC) heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in de woningcorporatie en de met haar verbonden ondernemingen. Daarnaast staat de RvC het bestuur met raad ter zijde. De RvC houdt onder andere toezicht op: • realisatie van de doelstellingen van de corporatie • strategie en de risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie • opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen • kwaliteitsbeleid • kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording • financieel verslaggevingproces • naleving van toepasselijke wet- en regelgeving De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de RvC zijn in artikel 7 en 18 van de statuten van Stichting Arcade mensen en wonen omschreven. Een en ander is verder uitgewerkt in het reglement voor de Raad van Commissarissen van 11 december 2006.
Samenstelling
De leden van de RvC voldoen daarnaast individueel aan de volgende kwaliteiten: • academisch werk- en denkniveau/HBO opleiding met ervaring • in staat zijn een helder onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken • in staat zijn om complexe materie te doorzien en zo boven de materie/situatie te stijgen (helicopterview) • in staat zijn de maatschappelijke verhoudingen en invloeden te doorgronden en vanuit een grote betrokkenheid bij de doelstellingen van de organisatie een eigen visie te verwoorden • bekend zijn met (risicodragend) ondernemen uit eigen ervaring op een schaalgrootte van minimaal Arcade en/ of hebben van aantoonbare bestuurlijke ervaring in organisaties van redelijke omvang • besluitvaardig, doortastend zijn en beschikken over kritisch analytisch vermogen
Statuten
De RvC bestaat overeenkomstig artikel 10 van de statuten uit ten minste vijf en ten hoogste zeven leden. Profielschetsen
In het bestuursconvenant, gesloten tussen bestuurder en RvC, is afgesproken dat de RvC zodanig samengesteld dient te zijn dat deze in staat is om de collectieve verantwoordelijkheid voor de stichting te dragen. Elk individueel lid van de RvC moet geschikt zijn om de hoofdlijnen van het totale beleid te kunnen beoordelen en een aantoonbare visie op maatschappelijke ontwikkelingen en ontwikkelingen in de branche te hebben. Daarnaast dient men te beschikken over een - voor Arcade relevant – relatienetwerk en vanzelfsprekend affiniteit te hebben met Westland. Binnen de RvC dienen de volgende kennis- en of ervaringsgebieden vertegenwoordigd te zijn: • financieel/economisch beleid • bestuur en organisatie • commerciële dienstverlening • projectontwikkeling/ruimtelijke ontwikkeling • zorg en maatschappelijk beleid • volkshuisvesting De Raad streeft naar een evenwichtige leeftijdsopbouw alsook naar een gelijk aantal vrouwen en mannen in haar samenstelling. Daarnaast is het belangrijk dat de Raad qua persoonlijkheden evenwichtig is samengesteld. Het is vanzelfsprekend dat een lid van de Raad zonder last
46
jaarverslag 2013
• betrouwbaar en integer zijn • bekendheid/affiniteit met de onroerend goed- en volkshuisvestingssector in het algemeen en met het werkgebied van Arcade in het bijzonder
overige RvC leden hebben een zittingsduur van maximaal acht jaar. In 2013 waren de heren Van Dort, Van Alphen en Groen aftredend. Zij hebben zich allen herkiesbaar gesteld. Zij zijn in de vergadering van 13 februari 2013 herkozen.
Voor de voorzitter gelden specifieke kwaliteiten. Hij moet in staat zijn om: • de RvC als team te binden • de vergaderingen effectief en efficiënt te leiden • de werkzaamheden van de RvC te coördineren • de communicatie binnen de RvC en tussen de RvC en directeur-bestuurder te onderhouden en te optimaliseren
Toezicht
De leden van de RvC treden uiterlijk vier jaar na hun benoeming af volgens een door de Raad op te maken rooster van aftreden zodanig, dat de voorzitter en vicevoorzitter niet gelijktijdig aftreden. Herbenoeming is sinds de wijziging in de Governancecode Woningcorporaties van 2011 slechts éénmaal voor een periode van vier jaar mogelijk. Er is daarom een nieuw schema van aftreden vastgesteld, waarin een overgangsregeling is opgenomen. Dit betekent dat de vicevoorzitter in totaal negen jaar in functie kan zijn. De
De RvC heeft in 2013 zesmaal regulier voltallig vergaderd en heeft de volgende besluiten genomen: • aanpassing begroting 2013 – meerjarenbegroting 2013-2017 en scenario’s (op verzoek van WSW en CFV) goedgekeurd • herbenoeming van de heren Van Alphen, Groen en Van Dort, alsmede herbenoeming van de heer Van Dort als voorzitter • jaarrekening 2012 goedgekeurd (in aanwezigheid van accountant) • goedkeuring verkoop van een perceel in ’s-Gravenzande • geactualiseerd Treasurystatuut goedgekeurd • goedkeuring herzien fasedocument Tramonta • vaststelling notitie uitgangspunten begroting 2014-2018 • ondernemingsplan 2014, begroting 2014 en meerjarenbegroting 2014-2018 goedgekeurd • goedkeuring aankoop van woningen en bedrijfsruimte in Naaldwijk van Careyn
Overzicht leden op 31 december 2013 Naam J.P.P. van Dort
m/v Functie m voorzitter
Benoemd Aftredend Leeftijd Beroep
Nevenfuncties
2009
interim manager/
vicevoorzitter RvC De Kernen
organisatieadviseur
voorzitter RvT St. SWK-groep
2017
67 jaar
voorzitter rekenkamer-cie Valei en Veluwerand E.M.J. Schoenmaker m vicevoorzitter
2010
2014
53 jaar
directeur Lighthouse
lid RvT Florence Zorg
Investements investeerder
lid RvT Stichting Teylingereind
en interim manger P.G.M.C. v Alphen
m lid
2009
2017
51 jaar
Van Alphen Finance &
penningmeester Kerkrentmeesters
Interimmanagement
Herv. Gemeente Wateringen lid RvT St. Christelijk Onderwijs Delft e.o.
R.J.E. Theeuwen
m lid
2010
2014
44 jaar
partner Smart2Result
A.L.M. Groen
m lid
2009
2017
46 jaar
directeur Movinex b.v.
lid Kabelraad CAIW/Westland voorzitter commissie sociale begeleiding GGZ Breburg in GilzeRijen en GGZ WNB in Bergen op Zoom
W. Kersbergen
m lid op voordracht
2010
2014
62 jaar
van de huurders
management consultant/
adviseur/coach directie
interim manager
Lek/Habo groep BV
vereniging
coach bestuurlijke en politieke ambtsdragers
E. van Noort
m lid op voordracht
2012
2016
52 jaar
van de huurders
hoofd International Office TU Delft
vereniging
jaarverslag 2013
47
In de vergaderingen van de RvC zijn verder de volgende onderwerpen/zaken aan de orde geweest: • kwartaalrapportages • accountantsrapport inzake jaarrekening 2012 • jaarverslag regionale klachtencommissie • treasury-besluiten (aantrekken financiering) • rijksbeleid ten aanzien van financiën (vennootschapsbelasting, verhuurders- en saneringsheffingen, huurbeleid, huurtoeslagheffing, kooprecht huurders en EU-beschikking) • nieuwbouwprojecten, waar onder fasedocumenten Tuinveld Noord in ’s-Gravenzande, Ter Heijde – fase 1, verbouw Dudok State in Monster, Van Ostade in Monster, Blijenburghflat in de Lier • inkomensafhankelijke huurverhoging • relatie met Huurdersvereniging Westland • risicomanagement • fraudemanagement • vaststellen verslag van de besloten zelfevaluatie van december 2012 en op de actielijst opnemen van de in de besloten vergadering bepaalde actiepunten • zelfevaluatie 2013 Verder is kennisgenomen van de bevindingen van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw.
achteraf te voorkomen zijn goede afspraken over het monitoren gemaakt. Daarnaast heeft een themadag over projecten plaatsgevonden en zijn projecten bezocht. Bij het financieren van vaste activa wordt gestreefd om het (her)financieringsrisico per jaar tussen de 10 en 12,5% te houden (WSW-norm 15%). In de jaren 2014 t/m 2018 wordt naar verwachting de norm van 12,5% niet overschreden. Ingevolge het treasurystatuut is er voor onder andere het aantrekken van geldleningen een treasurycommissie ingesteld. De gevolgen van de EU-beschikking en ontwikkeling van de cash-flow, de daaraan gekoppelde borging en voortgang van de financiering, evenals de verkoop van bestaand en nieuw bezit worden door de raad van commissarissen nauwlettend gevolgd. Gegeven de onzekerheden van de omvang van de heffingen en de stagnerende verkoop zijn begin 2013 een tweetal projecten naar achteren geschoven. Medio september 2013 kon besloten
Zelfevaluatie
Op 12 december 2013 heeft de RvC aan de hand van vooraf ingevulde vragenlijsten en de uitkomst van de evaluatie van 2012 een zelfevaluatie gehouden. Aan de orde zijn geweest het functioneren van de RvC als team, het functioneren van directeur-bestuurder naar RvC en het functioneren van voorzitter RvC, individuele leden en directeur-bestuurder. Het oordeel en de actiepunten zijn in een reguliere vergadering vastgesteld. Er is niet gebleken dat leden van de RvC op enig moment niet onafhankelijk geopereerd hebben. De RvC is gestuit op een kleine omissie in de statuten en hierop zijn adequate maatregelen genomen. Deze omissie had geen gevolgen voor de onafhankelijk heid van het functioneren van de raad en de besluitvormingsprocessen.
Financiële continuïteit
Arcade streeft naar het handhaven van een solvabiliteit van minimaal 10% op basis van historische kostprijs of lagere bedrijfswaarde en positieve kasstromen. De solvabiliteit exclusief de belastinglatentie vennootschapsbelasting zal volgens de meerjarenbegroting 2014-2018 steeds hoger zijn dan 10%. Om de voortgang van de verkopen en de projecten voortdurend te monitoren om financiële verrassingen
48
jaarverslag 2013
worden de projecten Tramonta in De Lier en Ter Heijde weer naar voren te halen, zeker toen de borging door het waarborgfonds verzekerd was.
Volkshuisvestelijke opgaven
Arcade is een maatschappelijk betrokken, initiatiefrijke en sociale onderneming. In het Ondernemingsplan 2013 – 2015 heeft Arcade haar missie en doelstellingen geformuleerd. Herijking vindt plaats in het jaarlijkse ondernemersplan. De Sociale Verhuurders Haaglanden hebben met het stadsgewest Haaglanden afspraken over de bouwproductie gemaakt. Sinds het ontstaan van de gemeente Westland op 1 januari 2004 is het de drie corporaties niet gelukt om met de gemeente prestatieafspraken te maken. Inmiddels is er wel een aantal werkafspraken gemaakt en is de intentie om de afspraken verder uit te breiden. In 2013 zijn 32 bestaande huurwoningen verkocht (begroot was 20). Opgeleverd zijn de projecten Oostzijde in ’s-Gravenzande, Bloemenbuurt in Poeldijk en Abrigo Leyweg in Den Haag. Ook het nieuwe kantoorpand van Arcade in Naaldwijk is dit jaar opgeleverd. In aanbouw zijn de projecten Tuinveld Noord in ‘s-Gravenzande, Woerdblokeiland in Naaldwijk, 1e fase Ter Heijde, Tramonta in De Lier en CalandTower in Den Haag. In Monster is een groot onderhoudsproject in uitvoering. In onderzoek zijn nieuwbouwprojecten in Westland en Den Haag, almede groot onderhoudsprojecten in Westland. In de meerjarenbegroting is uitgegaan van de bouw van circa 760 woningen tot en met 2017, waarvan circa 580 huurwoningen.
Governancecode
Bestuur en RvC volgen in principe de Governancecode Woningcorporaties 2011. Op de volgende punten wordt van de governancecode afgeweken: 1. Visitatie 2. Honorering Bestuur 3. Geen auditcommissie en selectie-/remuneratiecommissie Gekozen is om zoveel mogelijk als (volledig) RvC te opereren, behoudens bij het functioneringsgesprek met de directeur-bestuurder en de selectie van de accountant
Visitatie
De vele rapportages en het toezicht van CFV, WSW, KWH, Aedes, Huurdersvereniging Westland en accountant geven geen aanleiding tot het instellen van visitatie. Binnenkort wordt het CFV vervangen door een Woonautoriteit. In onze ogen leiden alleen prestaties/productie tot een beter imago. Wel heeft de RvC besloten om jaarlijks een onderdeel van de organisatie of een onderwerp expliciet te doen onderzoeken. In 2012 is besloten de ingezette koerswijziging stringent te monitoren, zoals de aangepaste organisatie met beperktere
jaarverslag 2013
nieuwbouw, een aangepast onderhoudsbeleid en de teruggebrachte formatie. Ook de beoordeling van de risico’s ten opzichte van de relatief grote nieuwbouwproductie is onderdeel van deze monitoring.
Integriteit
Met instemming van de Ondernemingsraad is de integriteitcode van Arcade inclusief klokkenluiderregeling op 1 juli 2008 van kracht geworden. De RvC heeft de code in 2008 besproken en onderschreven. In artikel 3 van het Reglement voor de RvC wordt stilgestaan bij onafhankelijkheid en belangenverstrengeling. In 2013 zijn er geen transacties geweest waarbij sprake was van tegenstrijdige belangen van RvC-leden, directeur-bestuurder of personeelsleden.
Honorering Bestuur en RvC
Op 1 juli 2010 is de Sectorbrede beloningscode Bestuurders Woningcorporatie in werking getreden. De RvC volgt deze code voor haar bestuurder. In afwijking van de beloningscode kent de arbeidsovereenkomst van 21 december 1998 een hogere vergoeding bij beëindiging op initiatief van de corporatie en heeft de bestuurder een dienstverband voor onbepaalde tijd. De inschaling van de directeur-bestuurder is conform de beloningscode. Op 11 december 2013 hebben de voorzitter en vicevoorzitter een functioneringsgesprek met de directeurbestuurder gehouden. Per 1 januari 2013 is de ‘Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector’ (WNT) in werking getreden. Voor de honorering van de directeur-bestuurder wordt gebruik gemaakt van de geldende overgangsregeling. Bij een toekomstige benoeming van een nieuwe directeur-bestuurder wordt de modelarbeidsovereenkomst gevolgd wat betreft de vergoeding bij beëindiging. Ook zal dan opnieuw een looptijd van maximum vier jaar worden afgewogen. De honoreringscode commissarissen woningcorporaties is op 15 september 2010 in de vergadering van de RvC aan de orde geweest. Besloten is om de code te volgen. De bruto vergoedingen per jaar zijn € 11.000 voor de voorzitter, € 9.500 voor de vicevoorzitter en € 8.000 voor de overige leden. Het normenkader van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector is toegepast voor de beloning van het bestuur en de RvC leden. De beloning van het bestuur en de RvC leden is toegelicht in de jaarrekening (toelichting 27 lonen en salarissen). In 2013 zijn geen interim-topfunctionarissen werkzaam geweest voor Arcade.
Namens de Raad van Commissarissen, Jan P.P. van Dort (voorzitter)
49
Verklaring van het Bestuur en van de Raad van Commissarissen
50
Het bestuur is van mening, dat het jaarverslag een getrouw beeld geeft van het functioneren en de financiële positie van Stichting Arcade mensen en wonen. Tevens verklaart het bestuur dat de middelen uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting. Overeenkomstig het bepaalde in artikel 25 van de statuten van de stichting, is de jaarrekening 2013 ter goedkeuring aan de raad van commissarissen voorgelegd. De raad van commissarissen heeft de jaarrekening, het volkshuisvestingsverslag en het cijfermatig overzicht van kerngegevens goedgekeurd. De raad heeft tevens kennisgenomen van de gegeven toelichting door de directeur-bestuurder en de bevindingen van BDO Accountants B.V. Naaldwijk, 9 april 2014
De directeur-bestuurder, René Lemson
De Raad van Commissarissen, Jan P.P. van Dort voorzitter Emile M.J. Schoenmaker vicevoorzitter Peter G.M.C. van Alphen lid Roland J.E. Theeuwen lid Alphonsus L.M. Groen lid Wim Kersbergen lid Elco van Noort lid
jaarverslag 2013
jaarverslag 2013
51
Financieel
52
jaarverslag 2013
jaarverslag 2013
53
Jaarrekening 2013 (x e 1.000)
Balans per
ACTIVA
31-12-2013 31-12-2012
VASTE ACTIVA
Materiële vaste activa
1 Sociaal vastgoed in exploitatie 2 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 3 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie
265.354
38.241
35.209
16.564
282.859
337.664
2.526 303.089
Vastgoedbeleggingen
4 Commercieel vastgoed in exploitatie
32.493
30.728
5 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden
8.337
9.501
6 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie
4.053
44.883
3 40.232
Financiële vaste activa
7 Latentie vennootschapsbelasting
983
1.109
983
1.109
VLOTTENDE ACTIVA
Voorraad (onverkocht)
8 Vastgoed bestemd voor de verkoop
2.260
473
9 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop
4.414
8.046
6.674
8.519
Vorderingen
10 Onderhanden projecten (verkocht)
0
11 Huurdebiteuren
Gemeenten en rijk
12 Overige vorderingen 13 Overlopende activa
87
186
124
12
20
3.292
846
169
185
3.659
1.262
14 Liquide middelen
2.534
4.545
Totaal activa
396.397 358.756
De volledige jaarrekening is gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel.
54
jaarverslag 2013
31 december 2013(x e 1.000)
PASSIVA
31-12-2013 31-12-2012
15 Eigen vermogen
Overige reserves
Reserve VPB latentie
43.528
38.242
984
1.109
44.512
39.351
Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw
0
0
0 0
16 Langlopende schulden
Leningen overheid
Leningen kredietinstellingen
Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden
Waarborgsommen
416
665
322.285
294.146
8.389
9.501
175
177
331.265
304.489
Kortlopende schulden
Schulden aan leveranciers
17 Belastingen en premies sociale verzekering
Schulden aan gemeenten
18 Overige schulden en overlopende passiva 19 Onderhanden projecten (verkocht)
3.540
7.178
3.750
21
14
9.266
7.208
40
4.115
20.620
Totaal passiva
404 14.916
396.397 358.756
jaarverslag 2013
55
Winst- en verliesrekening 2013 (x e 1.000)
2013 2012
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
20 Huren
39.560
21 Vergoedingen
1.475
Overheidsbijdragen
15
37.552 1.467 31
22 Verkoop onroerende goederen eigen bezit
3.882
3.997
23 Projectopbrengsten
9.742
4.802
24 Overige bedrijfsopbrengsten
1.180
816
55.854
48.665
10.413
10.422
25 Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa
2.083
3.959
26 Lasten onderhanden projecten
8.223
4.369
27 Lonen en salarissen
3.264
3.879
482
519
Som der bedrijfsopbrengsten
BEDRIJFSLASTEN
Afschrijvingen op materiële vaste activa
Sociale lasten
28 Pensioenlasten
609
29 Lasten onderhoud
6.625
30 Overige bedrijfslasten
Som der bedrijfslasten
657 10.281
7.104
5.594
38.803
39.680
Bedrijfsresultaat
17.051
8.985
FINANCIËLE BATEN EN LASTEN
31 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 32 Rentelasten en soortgelijke kosten
109
110
-11.874
-11.110
--11.765
-11.000
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting
5.286 -2.015
33 Vennootschapsbelasting
-125
-618
JAARRESULTAAT
56
5.161
jaarverslag 2013
-2.633
Kengetallen
2013 2012 2011 2010
Gegevens woningbezit
Aantal verhuureenheden
1. Voor-oorlogse woningen
794
784
781
764
2. Na-oorlogse woningen
5.828
5.648
5.598
5.526
3. Woningen in aanbouw
351
343
75
122
6.973
6.775
6.454
6.412
Totaal woongelegenheden
4. Garages
81
82
82
84
5
5
5
3
6. Bedrijfsruimten
87
78
86
86
7. Kantoorgebouw
9
7
6
6
6. Parkeerplaatsen
5. Dienstencentrum
32
32
12
12
8. Bergingen
6
6
6
6
9. Kinderdagopvang
8
10
10
9
10. Recreatieruimten
5
5
5
4
11. Woonwagenstandplaatsen
6
6
6
6
239
231
218
216
7.212
7.006
6.672
6.628
Totaal niet woongelegenheden
Totaal verhuureenheden
Aantal woningen naar huurprijsklasse
1. Rekenhuur lager dan € 536
3.751 4.148 4.391 4.470
2. Overig
2.871
2.284
1.988
1.820
6.622
6.432
6.379
6.290
Woningen in beheer
96 159 94 94
Kwaliteit 1. Aantal reparatieverzoeken per woning
1,4
1,2
1,4
1,2
2. Aantal gevallen mutatieonderhoud per woning
0,1
0,1
0,1
0,1
3. Uitgaven niet-planmatig onderhoud per woning in €
397 431 361 396
4. Uitgaven planmatig onderhoud per woning in €
603 1.167 1.052 1.129
5. Uitgaven projectmatig onderhoud per woning in € 6. Totaal uitgaven per woning in €
0
0 612 537
1.000 1.598 2.025 2.062
Prijs- en kwaliteitverhouding
1. Gemiddeld aantal punten WWS
134
134
134
130
493
468
452
445
2. Gemiddelde nettohuurprijs in € (per maand)
van woningen met huurprijs tot € 681,03
jaarverslag 2013
57
Kengetallen
2013 2012 2011 2010
Het verhuren van woningen
1. Mutatiegraad
8,6%
7,1%
6,7%
5,6%
10,7%
13,7%
16,6%
17,3%
3. Huurachterstand in % jaarhuur
0,5%
0,4%
0,5%
0,5%
4. Huurderving in % jaarhuur
1,2%
1,2%
1,2%
2,1%
1. Solvabiliteit
11,2%
11,0%
12,4%
11,9%
2. Rentabiliteit Eigen Vermogen
11,6%
-6,7%
7,5%
8,1%
3. Rentabiliteit Vreemd Vermogen
3,8%
3,9%
4,1%
4,1%
4. Rentabiliteit Totaal Vermogen
4,5%
2,6%
5,0%
4,8%
5. Liquiditeit (current ratio)
0,62
0,96
0,61
0,72
2.371
1.307
1.635
1.447
44.512
39.351
41.984
38.841
2. Acceptatiegraad
Financiële continuïteit
6. Cash-flow per woning
Balans en winst- en verliesrekening
(x € 1.000) 1. Eigen vermogen 2. Voorzieningen
0
0
0
418
3. Schulden lange termijn
331.265
304.489
280.577
270.031
4. Materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen in exploitatie
315.352
296.082
291.443
272.454
5. Huren
39.560
37.552
35.968
6. Vergoedingen
1.475
1.467
1.383
1.208
7. Jaarresultaat
5.161
-2.633
3.143
3.164
15
31
1.349
53
8. Overheidsbijdragen
34.978
Algemeen
1. Eigen vermogen einde boekjaar per verhuureenheid in €
6.488 5.906 6.364 5.970
2. Eigen vermogen einde boekjaar uitgedrukt in % van de huren
en overheidsbijdragen
58
113%
jaarverslag 2013
105%
113%
111%
Tel: +31 (0)13 594 02 02 Fax: +31 (0)13 594 02 94
[email protected] www.bdo.nl
BDO Audit & Assurance B.V. Postbus 757, 5000 AT Tilburg Prof. Cobbenhagenlaan 95, 5037 DB Tilburg Nederland
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: raad van commissarissen en directeur-bestuurder van Stichting Arcade Mensen en Wonen Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2013, de samengevatte winst-en-verliesrekening en de kengetallen over 2013 met bijbehorende toelichtingen, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening 2013 van Stichting Arcade Mensen en Wonen te Westland. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 9 april 2014. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 9 april 2014. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector, richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving en de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT). Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Arcade Mensen en Wonen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de samengevatte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de in de gecontroleerde jaarrekening opgenomen algemene grondslagen van waardering en resultaatbepaling. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die voldoet aan de WNT-eisen van financiële rechtmatigheid, zoals opgenomen in het controleprotocol WNT in de beleidsregels toepassing WNT die niet in deze samengevatte jaarrekening 2013 is opgenomen. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”. Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening 2013 van Stichting Arcade Mensen en Wonen en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de in de gecontroleerde jaarrekening opgenomen algemene grondslagen van waardering en resultaatbepaling. Tilburg, 9 april 2014 BDO Audit & Assurance B.V. origineel getekend door L.A. Bijl RA
Statutair gevestigd te Eindhoven en ingeschreven in het handelsregister onder nummer 17171186. BDO Audit & Assurance B.V. is lid van BDO International Ltd, een rechtspersoon naar Engels recht met beperkte aansprakelijkheid, en maakt deel uit van het wereldwijde netwerk van juridisch zelfstandige organisaties die onder de naam “BDO” optreden.
jaarverslag 2013
59
