Missie Actal
05 Jaarverslag 2005
Actal is een tijdelijk en onafhankelijk adviescollege met als doel een cultuuromslag bij regelgevers te bewerkstelligen. Zij moeten de administratieve lasten voor bedrijven en burgers automatisch en blijvend verlichten. Om de cultuuromslag te bevorderen adviseert Actal de regering en de Staten-Generaal over voorgenomen wet- en regelgeving en over programma’s en maatregelen om de bestaande lastendruk voor bedrijven en burgers te verminderen. Daarnaast ondersteunt Actal regelgevers om de lastendruk zo laag mogelijk te houden. Ook voert Actal projecten uit om bij te dragen aan de vermindering van de administratievelastendruk voor bedrijven en burgers.
Het kantoor van Actal is gevestigd aan het Lange Voorhout 58 in Den Haag.
Postbus 16228
Telefoon: 070 310 86 66
2500 BE Den Haag
Telefax: 070 310 86 79 E-mail:
[email protected]
Adviescollege toetsing administratieve lasten
inhoud
Jaarverslag 2005 Voorwoord
5
1 Verinnerlijken
6
Thema: Toezicht en vermindering administratieve lasten
12
2 Verbreden
14
Thema: Privacy en vermindering administratieve lasten
18
3 Adviseren
20
Thema: Vermindering van administratieve lasten internationaal
26
Thema: ICT en vermindering administratieve lasten
34
Bijlagen 1 Adviezen 2005
37
2 Onderzoeken 2005
39
3 Internationale bezoeken 2005
40
4 Actal
42
voorwoord
Doelstellingen halen
Den Haag, maart 2006 Over één jaar zal duidelijk worden of de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en voor de burger met 25% netto zijn gedaald. Uit dit Jaarverslag 2005 blijkt dat het kabinet de pas fors moet versnellen om de doelstelling voor de burger te halen. In het Jaarverslag 2005 staat ook dat het kabinet niet kan volstaan met het feitelijk meten van de administratieve lasten. Het bedrijfsleven en de burger zijn niet alleen gevoelig voor administratieve lasten, maar – breder – voor alle uitvoeringskosten van wetten en regels. Met de Actaladviezen van 2005 is het kabinet in staat om de messen te slijpen voor de verbreding van de administratievelastenaanpak. Ik ben ervan overtuigd dat hiermee de regeldruk op internationaal, nationaal en regionaal niveau daadwerkelijk beperkt kan worden.
Robin L.O. Linschoten Collegevoorzitter
1
verinnerlijken
Het bewerkstelligen van een
Mijlpalen administratievelastenbeleid 2005
cultuuromslag door middel
maart 2005
van advies, ondersteuning en onderzoek
Het kabinet stelt een pakket maatregelen vast dat in 2007 leidt tot een 25% netto daling van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven.
mei 2005
Het kabinet beschikt over de paretometing administratieve lasten burger. 3
juli 2005
Het kabinet stelt een pakket maatregelen vast dat leidt tot een bruto daling van de administratieve lasten voor de burger met 14% in uren en 22% in kosten.
Actal Het kabinet vindt de werkzaamheden van Actal een onmisbare ondersteuning bij zijn
december 2005
De Europese Raad benadrukt het belang van de vermindering van onnodige lasten
activiteiten om de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en de burger structureel
voor bedrijven en burgers en stemt in met het nieuwe programma van de Commissie
te verlichten. Actal is opnieuw ingesteld tot 1 juni 2009.1 Hiermee is een nieuwe fase in
voor de vereenvoudiging van de EU-regelgeving. De Europese Raad is ingenomen
het bestaan van Actal aangebroken. De missie blijft het zorgen voor een cultuuromslag
met het Commissiebesluit over een gezamenlijke EU-methode voor het bepalen van
zodat regelgevers de administratieve lasten automatisch en zelfstandig verminderen.
administratieve lasten die voortvloeien uit wetgeving.
Kernactiviteit van Actal is en blijft het verinnerlijken van de aandacht voor een structureel lage administratievelastendruk voor het bedrijfsleven en de burger. Sinds de oprichting in mei 2000 is het werkterrein van Actal steeds breder geworden.
Actal adviseert de bewindslieden die verantwoordelijk zijn voor de betreffende
Actal is een kleine organisatie gebleven: drie Collegeleden en een secretariaat van
regelgeving. Actal brengt de adviezen uit voor de behandeling in de ministerraad
12 personen. Aanvankelijk betrof de adviestaak alleen de administratieve lasten voor
of publicatie in de Staatscourant. Deze werkwijze in de fase van de totstandkoming
het bedrijfsleven van voorgenomen wet- en regelgeving. Dit is eerst uitgebreid met
van wet- en regelgeving biedt optimale mogelijkheden voor de doelstelling van Actal:
de administratieve lasten voor het bedrijfsleven van bestaande wet- en regelgeving.
het bewerkstelligen van een cultuuromslag.
2
Per 1 januari 2005 volgde een forse uitbreiding met de administratieve lasten voor burgers van voorgenomen en bestaande wet- en regelgeving. Met de kennis en ervaring
De cultuuromslag bij nationale regelgevers staat niet op zichzelf. Actal heeft een stevig
die Actal in de afgelopen jaren heeft opgedaan, neemt Actal diverse initiatieven om
netwerk opgebouwd op internationaal en regionaal niveau. Dat heeft Actal ook nodig
de operatie te verbreden naar bijvoorbeeld een daling van alle nalevingskosten.
bij zijn werkwijze van ‘adviseren, ondersteunen en onderzoeken’.
Ook ziet Actal mogelijkheden om de administratieve lasten tussen diverse overheids geledingen te beperken.
Onderzoek Medio 2005 heeft Actal onderzocht wat de mate van verinnerlijking binnen de departe
Adviestaak Actal 1 januari 2005 – 1 juni 2009
menten in Den Haag is.4 Dit onderzoek betrof hoofdzakelijk de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Omdat Actal per 1 januari 2005 met de adviestaak administratieve lasten burger is aangevangen, was bij de start van het onderzoek nog te weinig
Het College heeft tot taak de regering en de beide kamers der Staten-Generaal te adviseren over:
ervaring opgedaan met dit terrein. Actal heeft wel de gelegenheid aangegrepen om te adviseren over de wijze waarop het kabinet de cultuuromslag voor de administratieve
a de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en burgers als gevolg van voorgenomen wetten,
lasten voor de burger kan bevorderen.
algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen. b programma’s en maatregelen inzake de reductie van administratieve lasten voor het bedrijfsleven en burgers als gevolg van bestaande regelgeving.
1 2
Instellingsbesluit Adviescollege toetsing administratieve lasten 2006, Staatsblad 2006, nr. 138. Bijlage 4 geeft inzicht in de besluiten waarop het bestaan van Actal is gebaseerd en de samenstelling van het College en het secretariaat.
3 De departementale nulmetingen zijn uitgevoerd conform het Paretoprincipe. Dit betekent dat met name die wet- en regelgeving in de nulmetingen is opgenomen die het grootste deel van de administratieve lasten veroorzaken en dat alleen de ministeries BZK, Financiën, Justitie, OCW, SZW, VenW, VROM en VWS een nulmeting hebben uitgevoerd. 4 Aan dit initiatief ligt een studie van het Instituut voor Onderzoek van Overheidsuitgaven (IOO BV) ten grondslag. In opdracht van Actal heeft IOO BV in oktober 2004 het rapport ‘Verinnerlijking administratieve lasten, haalbaarheidsstudie meetinstrumenten’ afgerond. Met uitzondering van het ministerie van Justitie hebben alle betrokken departementen aan het onderzoek deelgenomen.
1
verinnerlijken
verinnerlijken
In het onderzoek is verondersteld dat de mate van verinnerlijking afhankelijk is van de kennis over de administratieve lasten voor het bedrijfsleven, de houding ten
1
september 2005 Advies versterking en versnelling cultuuromslag: naar structureel lage administratieve lasten
aanzien van de doelstelling om de administratieve lasten te beperken en het gedrag in de dagelijkse beleidspraktijk. Uitgangspunt daarbij is dat er een positieve correlatie is tussen kennis, houding en gedrag en dat een hoog kennisniveau leidt tot een relatief positieve houding en een gedrag dat uiting geeft aan de aandacht voor administratieve
Advies
lasten.
Op 14 september 2005 heeft Actal het ‘Advies versterking en versnelling cultuuromslag:
5
naar structureel lage administratieve lasten’ uitgebracht.7 Het kabinet heeft Actal De respons bij het onderzoek was hoog. Onder beleidsambtenaren was deze 81%, onder topambtenaren 71%. Uit de hoge deelname blijkt het belang dat ministeries hechten aan
op 2 december 2005 gemeld dat hij het advies onderschrijft.8 Kernpunten van het Actaladvies zijn:
de administratievelastenreductie. Bovendien geeft de hoge respons een betrouwbare
1 Houd de infrastructuur operationeel.
basis om over de cultuuromslag te adviseren. In totaal hebben 544 beleidsambtenaren
2 Verbeter de knowhow.
en 127 topambtenaren aan het onderzoek meegedaan.
3 Optimaliseer de aansturing.
Er is een overkoepelend rapport opgesteld en een rapport per departement. In het
Het kabinet heeft de infrastructuur tot het einde van de kabinetsperiode gewaar-
individuele rapport per departement staat de relatieve positie van het betreffende
borgd. Het bestaan van Actal is verlengd. Hetzelfde geldt voor de Interdepartementale
departement ten opzichte van de gemiddelde uitkomsten voor alle departementen.
Projectdirectie Administratieve Lasten (IPAL), die de minister van Financiën onder-
De mate van verinnerlijking is uitgedrukt als de gemiddelde score op de vragen over
steunt bij de verlichting van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Deze
kennis, houding en gedrag.
projectdirectie werkt verder samen met de departementen aan de ontwikkeling van
6
opleidingsprogramma’s. Het kabinet erkent het belang van een effectieve aansturing Uit het onderzoek blijkt dat de verschillen in de mate van verinnerlijking tussen
op dit beleidsterrein.
de departementen gering zijn. Beleids- en topambtenaren onderkennen het belang van de vermindering van de administratieve lasten juist door de opgebouwde infrastructuur, met name het oprichten van projectdirecties en de inschakeling van Actal. Het onderzoek toont aan dat er een sterk verband is tussen het kennisniveau, de houding
oktober 2005 Advies versterking en versnelling cultuuromslag per departement
en het gedrag. Meer kennis over administratieve lasten leidt tot een betere houding en dat bevordert het gewenste gedrag. Ook blijkt dat de aansturing kan worden verbeterd. Er is een verschil tussen de mate waarop topambtenaren signalen in de organisatie denken door te geven en de mate waarin beleidsambtenaren de signalen waarnemen.
Op basis van de resultaten per departement heeft Actal iedere minister op 28 oktober
Bovendien worden niet alle alternatieven in de beleidsafweging betrokken.
2005 geadviseerd over de wijze waarop de beoogde verinnerlijking verder verankerd
De conclusie is dat de mate van verinnerlijking van de aandacht voor administratieve
kan worden. Actal voert in het eerste kwartaal van 2006 overleg over het onderzoek
lasten op redelijk niveau is. Binnen alle departementen is er nog ruimte voor verbetering
en de adviezen met de bewindslieden en ambtelijke leiding van de betrokken departe-
van de verinnerlijking. Het einddoel van Actal is kortom nog niet bereikt.
menten. Met het oog hierop heeft Actal ook een overzicht ‘Voorbeelden voor de praktijk’ opgesteld, dat eind januari 2006 aan de betrokken bewindslieden is aangeboden.
5
6
De meting, een internetenquête, is uitgevoerd bij de (beleids)ambtenaren die in elk departement direct of indirect betrokken zijn bij de ontwikkeling en controle van nieuwe wet- en regelgeving. Verder is verondersteld dat de houding en het gedrag van de topambtenaren (directeuren en hoger) een belangrijke rol spelen bij de verinnerlijking. Alle vragen over kennis (oorzaken, meten, omvang, maatregelen), houding (probleemperceptie, maatregelen, toekomst) en gedrag van de beleidsambtenaren en de topambtenaren zijn van een normatief oordeel voorzien. De juistheid van de kennis, de aard van de houding en het feitelijke gedrag indiceren een bepaalde mate van verinnerlijking. Het overkoepelend IOO-rapport is op www.actal.nl gepubliceerd.
7 Het advies is gepubliceerd op www.actal.nl. 8 De minister van Financiën heeft de kabinetsreactie ook aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 2005 – 2006, 29 515, nr. 110).
1
verinnerlijken
In 2005 heeft Actal voorts de in 2002 uitgebrachte alternatievenbrochure geactualiseerd. Het doel van die brochure is beleidsmakers en uitvoerders inzicht bieden in de mate waarin beleidsinstrumenten meer of minder administratieve lasten voor het bedrijfsleven veroorzaken. De taakuitbreiding met administratieve lasten burgers en de opgedane ervaringen hebben geleid tot een verbeterde en een digitale versie. In februari 2006 heeft Actal de website www.minderadministratievelasten.nl gelanceerd. Bij de website hoort een map met een samenvatting van de site. De aankondiging van de website en de map zijn breed verspreid binnen de departementen en onder andere belanghebbenden. Actal meent dat met het verinnerlijkingsonderzoek een waardevol element aan de ‘gereedschapskist’ is toegevoegd. Het is aanbevelingswaardig om begin 2007 een vervolgonderzoek uit te voeren over de mate van cultuuromslag voor de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en voor de burger. Actal doet er alles aan om dit te institutionaliseren. Dat mag ook verwacht worden van een adviescollege dat door middel van ‘adviseren, ondersteunen en onderzoeken’ een cultuuromslag moet bewerkstelligen.
10
11
thema
Toezicht en vermindering administratieve lasten
Vaak is de toezichthouder degene die informatie opvraagt bij het bedrijfsleven en de burger. De toezichthouder heeft daardoor directe invloed op de hoogte van de (gevoelde) administratieve lasten. Om het belang van de administratievelastenreductie ook bij deze toezichtinstanties op het netvlies te krijgen, heeft Actal de afgelopen jaren overleggen gevoerd met verschillende toezichthouders en inspectiediensten (AFM, DNB, Zorgcolleges, NMa, OPTA en VWA). Op 3 maart 2005 organiseerde Actal het symposium ‘Toezicht en Administratieve Lasten’ om de aandacht voor de administratieve lasten verder te verstevigen en kennis uit te wisselen. Voorzitters, (plaatsvervangend) inspecteurs-generaal, hoofdinspecteurs en directeuren van Rijksinspecties en toezichthouders hebben de mogelijkheden verkend voor een efficiëntere uitvoering van toezicht, met in het bijzonder aandacht voor de mogelijkheden om de administratieve lasten te beperken. Het uitgangspunt in de lezingen en in de discussies vormde de afweging tussen enerzijds de maatschappelijke verantwoordelijkheid van toezicht en anderzijds de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Tijdens het symposium hebben de WRR, VNO-NCW en de projectleider van het project samenwerkende rijksinspecties hun visie op dit spanningsveld gegeven. De conclusie is dat een aanzienlijke reductie van de administratieve lasten behaald kan worden op het terrein van de inspectie, het toezicht en de handhaving door een betere samenwerking tussen inspecties en door geïntegreerde controles. De samenwerking kan tegelijkertijd de kwaliteit en efficiëntie van het toezicht verhogen. Kernbegrippen zijn: samenwerken, differentiëren en selecteren. In het najaar van 2005 heeft Actal een vervolg gegeven aan dit symposium door een onderzoek uit te besteden naar concrete mogelijkheden om de administratieve lasten van het toezicht te verminderen. Het onderzoek zal in het voorjaar van 2006 leiden tot een aantal ‘best practices’ op het gebied van toezicht. Hiervoor wordt geput uit de ervaringen die bedrijven hebben met toezichthouders, inspecties en decentrale overheden. Actal stemt zijn activiteiten af met de vervolgonderzoeken van het project ‘samenwerkende rijksinspecties’ waarvan de SG van het ministerie van VROM, mevrouw M. Sint, de opdrachtgever is.
Betere samenwerking tussen inspecties en geïntegreerde controles 12
13
2
verbreden
verbreden
Patiënten in plaats van papieren,
2
metingen met het bedrijfsleven gemaakte, afspraak maakt dat aan de administratieve
dienstverlening in plaats
lastendruk een te hoge waarde wordt toegekend. Als bij het opschonen van wet- en
van documenten
gezien. Praktisch verandert er voor het bedrijfsleven en de burger helemaal niets.
regelgeving ook administratieve lasten verdwijnen, dan daalt de lastendruk technisch – Er zijn administratieve lasten die, ook al zijn die geschrapt, toch op het bedrijfsleven en de burger blijven rusten, omdat dat bijvoorbeeld praktisch nodig is voor de bedrijfsvoering of administratie. Dit worden ‘gemengde kosten’ genoemd. Schrappen van zulke wettelijke verplichtingen, levert het bedrijfsleven en de burger niets op.
december 2005
– Het midden- en kleinbedrijf besteedt vaak de uitvoering van wettelijke informatie
Advies Naar zichtbare vermindering van administratieve lasten: advies verbreding en meetmethodiek
verplichtingen uit aan een administratiekantoor of aan andere adviesbureaus. Ook burgers kunnen de afhandeling van administratieve lasten uitbesteden. Deze bureaus kunnen hun diensten eenvoudiger en sneller en dus goedkoper verrichten als de administratieve lasten dalen. Zij geven dit voordeel echter niet automatisch
Actaladvies december 2005 Het bedrijfsleven en de burger hebben belang bij een structureel lage administratieve-
door aan de klant. – De gevoelens van het bedrijfsleven en de burger worden in belangrijke mate
lastendruk. Ook overheidsinstellingen hebben voordeel van een efficiënte uitvraag
beïnvloed door het feit dat zij geen onderscheid maken tussen diverse soorten
en verwerking van informatie. Resultaat hiervan is een doelmatige inzet van mensen
effecten van regelgeving. Het is allemaal last van de overheid: een overheid met veel
en middelen: dienstverlening in plaats van documenten, patiënten in plaats van papieren.
verschillende bestuurslagen met eigen regelgeving, interpretaties en toezicht.
Op verzoek van het kabinet heeft Actal in december 2005 het advies ‘Naar zichtbare vermindering van administratieve lasten: advies verbreding en meetmethodiek’
In het advies van december 2005 staat dat al deze zaken, die de gevoelens beïnvloeden,
uitgebracht. Dat advies beoogt de daling van administratieve lasten zichtbaar te
maken dat niet kan worden volstaan met de op papier gepresenteerde daling van
maken. Voorts gaat het advies over de mogelijkheden om de inzet bij de beperking
de administratieve lasten. Leidraad voor de toekomst moet volgens Actal zijn het
van de administratieve lasten te verbreden naar andere beleidsterreinen. Het laatste
in harmonie brengen van de gevoelens van het bedrijfsleven en de burger met de
onderdeel van het advies betreft verbeteringen in de meetmethodiek.
ambities van het kabinet. Actal beveelt aan om verdergaande stappen te zetten om
9
het ondernemen voor het bedrijfsleven eenvoudiger te maken en de tevredenheid van Merken van minder administratieve lasten Een veelvuldig geuite klacht is dat het bedrijfsleven en de burger van alle inspanningen
burgers te verhogen: 1 Hanteer vertrouwen als uitgangspunt en ga uit van de eigen verantwoordelijkheid
weinig merken. Actal heeft geanalyseerd welke feiten aan deze gevoelens ten grond-
van het bedrijfsleven en de burger. Stel algemene en duidelijke regels op en handhaaf
slag liggen. Dat heeft het volgende beeld opgeleverd:
de regels met behulp van risicoprofielen.
– Veel voornemens om de administratieve lasten te beperken, zijn nog niet bewaarheid en veel maatregelen zijn nog niet inwerking getreden. – Stelselwijzigingen, zoals Walvis of Zorgverzekeringswet, zorgen eerst voor aanzienlijke incidentele lastenverzwaringen. Dat is een bittere pil om te slikken.
2 Voer de lex silencio op korte termijn in.10 3 Stel informatie breed beschikbaar, zodat het bedrijfsleven en de burger slechts eenmalig gegevens hoeven te verstrekken. Maak een breed gebruik van het burger servicenummer mogelijk.
Voor structureel lagere administratieve lasten in de toekomst zijn incidentele lasten veelal een noodzakelijke investering. – Een deel van de reductiemaatregelen betreft regelgeving die toch al niet wordt nageleefd en gehandhaafd. De meetmethodiek veronderstelt dat wet- en regelgeving voor de volle 100% wordt nageleefd. Deze, in begeleidingscommissies bij de nul
14
9
Het advies is gepubliceerd op www.actal.nl.
10 Lex silencio: als de overheid niet binnen de wettelijke termijn beslist over een vergunningsverzoek wordt het verzoek geacht te zijn verleend. Actal en het ministerie van Economische Zaken hebben in 2005 hierover een rapport opgesteld (‘De Lex Silencio, Een studie naar de werking van het Spaanse model van fatale termijnen en fictieve beslissingen en de toepasbaarheid van dit model in Nederland’). Het rapport is in maart 2005 aan de staatssecretaris van Economische Zaken aangeboden. Het kabinet toetst voor 1 mei 2006 alle bestaande vergunningstelsels op nut en noodzaak en betrekt hierbij de mogelijkheden van de lex silencio.
15
2
verbreden
verbreden
4 Stel rijksbreed ICT-standaarden vast, zoals één bedrijvenloket met elektronische transacties en DigiD.
2
Verder zijn er de administratieve lasten tussen de overheidsgeledingen. Actal beveelt aan om ook voor de vermindering van deze interbestuurlijke administratieve lasten
5 Betrek de gevolgen voor de administratievelastendruk bij de onderhandelingen over Europese regelgeving. Agendeer op de Europese agenda zowel een reductiedoelstelling
een project voor te bereiden en hiervoor de beschikbare techniek en kennis van de beperking van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven in te zetten.
voor het totaal van Europese regelgeving als de uitvoering van een nulmeting. Verbeteren meetmethodiek Verbreding
Actal toetst sinds 2000 wet- en regelgeving op de gevolgen voor administratieve
Actal heeft bereikt dat departementen vooraf de effecten van voorgenomen regel
lasten. Bij deze werkzaamheden is een aantal technische mogelijkheden aan het licht
geving op de administratievelastendruk transparant maken en minder belastende alter-
gekomen om de meetmethodiek te verbeteren. Het tweede deel van het advies van
natieven consequent bezien. De lastenplafonds (vooralsnog alleen voor de beperking
december 2005 betreft de verbeteringen in de meetmethodiek. Actal heeft daarbij
van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven) en bestuurlijke discipline leggen
een onderscheid gemaakt in aanpassingen in de methodiek die gedurende de huidige
een constante druk op de departementen.
kabinetsperiode worden toegepast en verbeteringen die voorbereid moeten worden
De methodiek om de administratieve lasten te beperken, blijkt succesvol, maar werkt
ten behoeve van het aantreden van een nieuw kabinet:
11
deels niet door op de gevoelens van het bedrijfsleven en de burger.
– Uitvoeren van een ex post meting aan het eind van de kabinetsperiode naar de daadwerkelijk behaalde administratievelastenverlichting.
Actal meent dat dit gevoel nauw samenhangt met de hoogte van de totale nalevingskosten. Actal beveelt daarom aan om de aanpak te verbreden en een project voor te bereiden om de nalevingskosten te beperken. Deze werkzaamheden kunnen meteen beginnen en hoeven niet te wachten op het aantreden van een nieuw kabinet. Actal adviseert om dezelfde werkwijze en politieke discipline te kiezen. De techniek
– Direct uitbreiden van deze meting zodat hij tevens gebruikt kan worden als een nieuwe nulmeting. Uitvoeren van deze meting volgens één standaard. – Opnemen van de nieuwe standaard in een handleiding, deze voor advies aan Actal voorleggen en wijzigingen tijdig met de betrokkenen communiceren. – Op gedifferentieerde wijze omgaan met gemengde kosten. Aspecten van de
is in principe beschikbaar, maar de vormgeving van het instrument is mogelijk iets
normale bedrijfsadministratie niet in de nieuwe nulmeting opnemen. Indien nodig
ingewikkelder.
verplichtingen markeren met een percentage gemengde kosten en deze verwerken in de plafonds.
Actal adviseert voorts dat de verschillende toetsen op voorgenomen wet- en regel geving gestroomlijnd worden. Nu is er een lappendeken met toetsen op de gevolgen voor de administratieve lasten en op de juridische kwaliteit van de wet- en regel
van nieuwe of gewijzigde informatieverplichtingen. Dit plafond onderbrengen bij de
voor de burger, zoals de hoogte van leges, inhoudelijke verplichtingen en maatschap-
vastgestelde departementale plafonds.
Dit vraagt (in aanvulling op de wetgevingstoets van het ministerie van Justitie) om een financieel-economische toets van voorgenomen wet- en regelgeving op een
16
Alleen als dit niet het geval is uitgaan van 100% naleving. – Vaststellen van een jaarlijks plafond voor alle eenmalige investeringen als gevolg
geving (wetgevingstoets). Daarnaast worden andere effecten voor het bedrijfsleven en pelijke effecten op bijvoorbeeld concurrentiepositie niet consequent in beeld gebracht.
11
– Uitgaan van feitelijke naleving als daarvoor gegevens beschikbaar zijn in registraties.
– In beeld brengen van alle administratieve lasten van rechtstreeks werkende inter nationale regelgeving en betrekken bij de reductieplafonds. – Toevoegen van een aantal labels aan de nieuwe nulmeting om de bruikbaarheid te
beperkt aantal hoofdpunten van regeringsbeleid, bijvoorbeeld innovatie, duurzaam-
vergroten.12
heid, economische concurrentiepositie, administratieve lasten en overige inhoudelijke
Dit advies completeert het beeld van de mogelijkheden die de succesvolle infrastruc-
verplichtingen.
tuur biedt.
Alle departementen hebben geïnvesteerd in standaardkostenmodellen. Sommige departementen hebben de rekentaak gecentraliseerd en werken met een klein team met de modellen. Andere departementen hebben een interface die departementsbreed beschikbaar is. Een voorbeeld is AL Clear van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
12 Aan dit advies liggen ook twee onderzoeksrapporten ten grondslag: Verkennend onderzoek ketenbenadering en database nulmetingen administratieve lasten en Leerpunten nulmetingsonderzoeken op het terrein van de administratieve lasten. Eén van de conclusies is dat de in 2005 gerealiseerde integratie van de bestaande nulmetingen in één database het mogelijk maakt om eenvoudiger overlappende gegevensuitvraag op te sporen. De departementen kunnen hun standaardkostenmodellen beter hanteren en gebruiken. Deze rapporten zijn gepubliceerd op www.actal.nl.
17
thema
Privacy en vermindering administratieve lasten
Bij de reductie van administratieve lasten wordt vaak verwezen naar de gevolgen voor de privacy van de burger en de gevolgen voor de bedrijfsvertrouwelijkheid. Dit idee is veelal onterecht en dit blokkeert een aantal voorstellen van administratievelastenreductie, bijvoorbeeld het breed gebruik van het Burgerservicenummer (BSN). In 2005 is Actal gestart met het project naar administratieve lastenvermindering en privacy. De gedachte is dat gegevens relatief eenvoudig tussen ‘overheden’, ‘overheden en bedrijfsleven’ en ‘bedrijfs leven onderling’ uitgewisseld (moeten) kunnen worden. Dit hoeft niet ten koste te gaan van de privacy. Helaas is het niet mogelijk gebleken om een gezamenlijk project van Actal en het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) van de grond te krijgen. Actal heeft vervolgens op 2 november 2005 een expertpanel over privacy en administratievelastendruk georganiseerd. Hierbij waren vertegenwoordigers aanwezig van het CBP, adviesbureaus, verzekeraars, de IB-Groep, de ICTU, het UWV en VNO-NCW. Nu reeds blijkt dat de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp) een bredere uitwisseling van gegevens toestaat dan sectorale regelgeving feitelijk mogelijk maakt. Daarnaast biedt het toepassen van zelfregulering vaak voldoende waarborgen ter voorkoming van misbruik van privacygevoelige gegevens. Het belang van bedrijven en burgers bij het zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens loopt veelal parallel. Generieke regelgeving kan ruimte laten aan gedragscodes die branches zelf opstellen en die worden goedgekeurd door het CBP. De gedragscode Verwerking Persoongegevens Financiële Instellingen is hiervan een voorbeeld. Gegevensbestanden en elektronisch berichtenverkeer kunnen door de technische vooruitgang steeds beter worden beveiligd. De overheid zou daarom zo weinig mogelijk vormvoorschriften moeten opleggen. Actal heeft de bevindingen van het expertpanel gebruikt bij de voorbereiding van adviezen over voorgenomen wet- en regelgeving, zoals het Actaladvies over de Regeling zorg verzekering en de Actalbrief over het BSN aan de Tweede Kamer. Op korte termijn voert Actal twee onderzoeken uit. Het eerste is een onderzoek naar de ‘quick wins’ die binnen het wettelijke kader van de privacyregelgeving kunnen worden geboekt. Daarnaast zal Actal bezien welke mogelijkheden de Europese privacyregelgeving biedt tot uitgebreidere gegevensuitwisseling. Tenslotte zal Actal samen met IPAL een conferentie organiseren over privacy en vermindering van administratieve lasten.
Eenvoudige gegevensuitwisseling met behoud van privacy 18
19
3
adviseren
adviseren
Adviezen over gevolgen van bestaande en voorgenomen
3
Adviezen kabinetsbeleid vermindering administratieve lasten In 2005 heeft Actal vier adviezen over dit kabinetsbeleid uitgebracht. Het betreft
regelgeving voor
twee adviezen over de reductie van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en
bedrijfsleven en burger
twee adviezen over de vermindering van de administratieve lasten voor de burger. De reacties van de coördinerende bewindslieden op deze adviezen heeft Actal met hen besproken. De adviezen zijn voorts onderwerp van gesprek geweest in het parlement, in het bijzonder in de vaste commissies voor Financiën, Economische Zaken en
Inleiding
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
In augustus 2004 heeft Actal het Werkprogramma 2005 aan de minister van Financiën aangeboden. De minister van Financiën heeft dit Werkprogramma op 21 september 2004 vastgesteld en aan de Tweede Kamer gezonden.13 In verband met de uitbreiding
maart 2005
van de adviestaak naar de administratieve lasten voor burgers was Actal genood-
Advies vermindering administratieve lasten burger (opgenomen in hoofdstuk 2 van het Jaarverslag 2004)
zaakt een Aanvullend Werkprogramma op te stellen. Actal heeft het Aanvullend Werkprogramma op 11 maart 2005 gezonden aan de minister voor Bestuurlijke
april 2005
Vernieuwing en Koninkrijksrelaties, die het document op 12 april 2005 aan
Advies Maatregelenpakket reductie administratieve lasten bedrijfsleven
de Tweede Kamer heeft gezonden.
14
september 2005 Een aantal zaken uit het Werkprogramma 2005 is in een ander daglicht komen te
Advies eerste tranche reductievoorstellen administratieve lasten burger
staan. Zo is in verband met de verlenging van de bestaansduur van Actal in overleg met de coördinerende bewindslieden besloten om de evaluatie van Actal niet in de
november 2005
jaren 2005 en 2006 uit te voeren.
Advies kabinetsbrief 3 oktober 2005
Dit hoofdstuk betreft de in 2005 uitgebrachte adviezen over de gevolgen van bestaande en voorgenomen regelgeving op de administratievelastendruk voor het bedrijfsleven en voor de burger. Actal heeft deze adviezen gestuurd aan het kabinet en het parlement. Het bedrijfsleven en de burger merken nog nauwelijks iets van lagere administratieve lasten. Dat komt tot uitdrukking in hun ‘gevoelstemperatuur’. Ook spreken de ‘lasten-
Website Actal
meters’ voor zich. Het ministerie van Financiën heeft een lastenmeter gepubliceerd op www. administratievelasten.nl. De minister van Financiën heeft een pakket maat regelen ingevuld dat aan het einde van de kabinetsperiode leidt tot de beoogde daling
Actal plaatst een advies op de website www.actal.nl zodra het voorstel
van de administratievelastendruk met een kwart. Kern van het Actaladvies van april
waarop het advies betrekking heeft is ingediend bij de Tweede Kamer
2005 is dat de daad bij het woord gevoegd moet worden en dat de maatregelen
of in het Staatsblad of de Staatscourant is gepubliceerd.
ingevoerd moeten worden. Het advies betreft voorts de beperking van de incidentele
Op de website van Actal kunnen ook onder meer adviezen bij het kabinetsbeleid vermindering administra-
administratieve lasten, de volharding in de Europese aanpak en clusteraanpak en
tieve lasten, werkprogramma’s, onderzoeksrapporten, jaarverslagen geraadpleegd worden. In 2005 heeft
de versterking van de ICT-aanpak. Actal is verheugd dat bij de vermindering van
Actal de toegankelijkheid en overzichtelijkheid van de website verbeterd en is de inhoud geactualiseerd.
de administratieve lasten voor het bedrijfsleven inmiddels administratievelasten
Actal ontvangt op de website reacties uit het binnenland en buitenland.
plafonds zijn vastgesteld. Actal adviseert de risico’s van het welslagen van het kabinetsbeleid voortdurend te analyseren.
20
13 Kamerstukken II, 2004 – 2005, 29 515, nr. 35. 14 Kamerstukken II, 2004 – 2005, 29 515, nr. 68.
21
3
adviseren
Actal is teleurgesteld over de resultaten van de modelbedrijvenaanpak. Actal mist bij
adviseren
3
Reis door de zorgketen
deze modelbedrijvenaanpak het gebruik van de standaardkostenmodellen om inzichtelijk te maken welke gevolgen deze aanpak heeft voor de administratievelastendruk
Ook bij de daling van de administratieve lasten voor de burger adviseert Actal de clusteraanpak.
van deze bedrijven. Voorts ontbreekt inzicht in alternatieven met minder administra-
Het ministerie van VWS heeft daartoe in 2005 een interessant initiatief genomen. Om uit de
tieve lasten. Het is niet duidelijk of gekozen is voor de minst belastende optie. Het
‘Haagse toren’ te komen en de ‘praktijk van alledag’ te ondervinden, heeft VWS een ‘Reis door de zorg-
kabinetstreven naar het werkelijk merken van de verlichting van de administratieve
keten’ georganiseerd. Actal is meegereisd. De reis had als doel de administratieve lasten en processen
lasten vereist dat het kabinet de zorgen over het resultaat van de modelbedrijven-
in de care in één dag helder te maken en aanknopingspunten te vinden voor verlaging van administra-
aanpak wegneemt.
tieve lasten en vereenvoudiging van processen. Het volledige proces van zorgvraag, indicatiestelling, zorgtoewijzing, zorgverlening en bekostiging is doorlopen. Na de start in een verzorgingshuis
De verschillen in fase, sturing en inhoud tussen het traject voor het bedrijfsleven
werd het gezelschap naar het Centrum Indicatiestelling Zorg, een zorgverzekeraar en zorgaanbieders
en het traject voor de burger zijn opvallend. Het is zorgwekkend dat de minister voor
vervoerd. Ook de rol van de gemeente kwam aan bod. Het reisgezelschap werd met een bus naar de
Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties geen gebruik maakt van het succes
verschillende locaties in de Leidse regio vervoerd. De reis heeft onder meer geleid tot overleg van het
van en de opgedane ervaring bij de vermindering van de administratieve lasten voor
CIZ met zorgverleners om de kwaliteit van de indicatiestelling te verbeteren. De bevindingen van de reis
het bedrijfsleven.
staan voorts in het rapport ‘Een kwestie van Vertrouwen’.15 De reis maakte de onderlinge samenhang van het dagelijkse werk van de ketenpartners zichtbaar. De papieren werkelijkheid kwam tot leven
Op de website www.lastvandeoverheid.nl van het ministerie van Binnenlandse Zaken
en dit gaf goed zicht op knelpunten en mogelijke vereenvoudigingen.
en Koninkrijksrelaties staat zowel een ‘urenmeter’ als een ‘kostenmeter’. Uit beide meters blijkt dat de verlichting van de administratieve lasten voor burgers en zeker voor de doelgroepen nog geen werkelijkheid is. Het Actaladvies om te werken met één noemer is niet opgevolgd. Naast het onderscheid in ‘uren’ en ‘euro’s’, maakt de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties een onderscheid tussen administratieve lasten op basis van regelgeving van de rijksoverheid en op basis van autonome regelgeving van de medeoverheden. Ook is er een aparte categorie ‘rijksoverheid algemeen’. Deze wirwar van cijfers bemoeilijkt de greep op de operatie. De
Medeoverheden
minister heeft het advies om ook een interdepartementale projectdirectie in te richten en een volledige nulmeting uit te voeren naast zich neergelegd. Gevolg hiervan is dat
Het standaardkostenmodel voor gemeenten is al geruime tijd beschikbaar. In september 2004
de positie van de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties veel
heeft de minister van Financiën mede namens de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en
minder sterk is dan de positie die de minister van Financiën bij de verlichting van de
Koninkrijksrelaties het rapport ‘Administratieve Lasten Gemeenten’ aan de Tweede Kamer
administratieve lasten voor het bedrijfsleven heeft bemachtigd.
aangeboden.16 Ook het standaardkostenmodel voor de administratieve lasten burger gemeenten is beschikbaar.17
Dat heeft ertoe geleid dat de verlichting van de administratievelastendruk voor
Gemeenten passen het meetinstrumentarium echter nog niet toe en weten veelal niet eens
de burger ten opzichte van die voor het bedrijfsleven verder is vertraagd. Het is nog
van het bestaan van de standaardkostenmodellen af.
niet duidelijk op welke wijze de reductiedoelstelling gehaald moet worden. Daar
Actal blijft zich hiervoor inzetten door adviezen aan en overleggen met zowel bewindslieden als
bovenop komt nog dat de toenamen in administratieve lasten voor burgers nog niet
de VNG. Voorts beveelt Actal aan om bij alle medeoverheden te werken met de doelstelling om
over de hele linie in beeld zijn.
de administratievelastendruk met 25% netto te verlichten.
Dit project dreigt te verzanden en heeft een forse impuls nodig van het kabinet.
22
15 Rapport van de VWS-commissie administratieve lasten in de zorg, januari 2006. 16 Kamerstukken II, 2004 – 2005, 29 515, nr. 36. 17 Kamerstukken II, 2004 – 2005, 29 362, nr. 35.
23
3
adviseren
3
adviseren
Overzicht dossiers
2005
2004
– Dossiers met formeel advies
92
50
Advies Omgevingsvergunning
– Dossiers zonder formeel advies
140
226
– Totaal aantal behandelde dossiers
232
276
Er zijn verschillende vergunningen op het terrein van wonen, ruimte en milieu. Voorbeelden zijn een
Dossiers met formeel advies
2005
2004
bouwvergunning, een sloopvergunning en een kapvergunning. VROM wil vergunningen zoveel mogelijk
– Ja-adviezen
34
19
samenvoegen. De bedoeling is dat in de toekomst één vergunning volstaat: de omgevingsvergunning.
– Ja, nadat-adviezen
43
22
Deze vergunning kan bij één loket worden aangevraagd. Dit staat in het wetsvoorstel algemene bepalingen
– Nee, tenzij-adviezen
8
9
omgevingsrecht. In 2008 gaan gemeenten met de nieuwe vergunning werken en uiterlijk in 2010 sluiten
– Nee-adviezen
7
-
92
50
de provincies aan bij de omgevingsvergunning. De administratieve lasten voor het bedrijfsleven en de burger dalen aanzienlijk door de introductie van de omgevingsvergunning. In het voortraject van het advies heeft Actal deelgenomen aan de begeleidingscommissie voor de berekening van de administratieve lasten. Voorts heeft Actal in november 2005 een bijeenkomst van een expertpanel georganiseerd met vertegenwoordigers
Dossiers met formeel advies
van gemeenten, bedrijven en wetenschap. Op 22 december 2005 heeft Actal advies uitgebracht over dit
– Administratieve lasten bedrijfsleven
voorstel. Het advies wordt openbaar op het moment dat het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer is ingediend.
en administratieve lasten burger
28
– Administratieve lasten bedrijfsleven
47
– Administratieve lasten burger
17 vervolg op pagina 31
Adviezen voorgenomen regelgeving De advisering over voorgenomen wet- en regelgeving bestaat uit vier onderdelen: agenderen, selecteren, toetsen en adviseren. Het agenderen betreft het verkrijgen van een totaalbeeld van voorgenomen wet- en regelgeving. De departementen vermelden
Advies Zorgverzekeringswet
in de toelichting van alle voorgenomen wet- en regelgeving een raming van de gevolgen van het voorstel voor de administratieve lasten voor het bedrijfsleven en
De Zorgverzekeringswet is een belangrijk wetsvoorstel met gevolgen voor de administratieve lasten
de administratieve lasten voor burgers. Als het voorstel geen consequenties heeft voor
voor het bedrijfsleven en de burger. Actal heeft adviezen uitgebracht over dit wetsvoorstel en de daarbij
de administratieve lasten, dan is dat vermeld.18 Het zwaartepunt van de werkzaam-
behorende lagere regelgeving. Kern van deze adviezen over de stelselwijziging is het opstellen van een
heden van Actal ligt in de fase van totstandkoming van wet- en regelgeving. Actal
compleet overzicht van de gevolgen voor de eenmalige en structurele administratieve lasten voor het
streeft er naar dat regelgevers dan de administratieve lasten automatisch en zelf-
bedrijfsleven en de burger. Het gaat hierbij in het bijzonder om inzicht in de informatieverplichtingen voor
standig verlichten. Hiertoe stelt Actal in ambtelijke overleggen of bijeenkomsten met
zorgverzekeraars en zorgverleners. Bij het in kaart brengen van de lastendruk voor de burgers adviseert Actal
experts vragen over de berekeningen en de alternatieven. Idealiter heeft Actal bij het
specifiek aandacht te besteden aan de gevolgen voor de verschillende doelgroepen. Actal heeft de minister
uitbrengen van het formele advies aan de bewindspersoon niets meer op te merken,
van VWS geadviseerd in april 2006 het meest actuele beeld te verstrekken. Inzicht in de gevolgen voor de
omdat in het voortraject alle suggesties zijn verwerkt.
administratieve lasten van keuzes bij gegevensuitwisseling en gebruik van het burgerservicenummer (BSN)
19
ontbreekt nog. Dat belemmert de afweging tussen het gewenste beschermingsniveau van privacygevoelige gegevens en de daarmee samenhangende administratieve lasten. Actal heeft geadviseerd het aspect administratieve lasten te betrekken bij de voorziene evaluatie van de Zorgverzekeringswet.
24
18 Actal selecteert een dossier al dan niet voor een toets en een advies. De selectie- en toetscriteria zijn gepubliceerd op www.actal.nl. 19 Bijvoorbeeld ter voorbereiding op het advies inzake de Wet maatschappelijke ondersteuning heeft Actal een expertpanel ingeschakeld. Op 7 februari 2005 heeft Actal een advies uitgebracht met het eindoordeel ‘niet indienen’.
25
thema
Vermindering van administratieve lasten internationaal
Ongeveer de helft van de administratieve lasten voor het Nederlandse bedrijfsleven wordt veroorzaakt door Europese regelgeving. In veel landen zijn initiatieven ontplooid om de administratievelastendruk voor het bedrijfsleven en de burger te verminderen. Uiteindelijk hebben burgers en bedrijven er voordeel bij als de administratievelastendruk uit Europa daalt. Daarvoor is essentieel dat de lidstaten de Nederlandse aanpak steunen en op Europees niveau het thema voortvarend wordt opgepakt. Uiteindelijk moet ook op Europees niveau een volledige nulmeting beschikbaar zijn en moet de Commissie een reductiedoelstelling bepalen. Alleen op die manier kunnen de administratievelastendruk en de bureaucratie effectief onder controle worden gebracht. De internationale activiteiten van Actal staan dan ook in het teken van minder administratieve lasten voor bedrijven en burgers in Nederland. In de eerste plaats kunnen door te leren van andere landen, ‘best practices’ worden gevonden die in Nederland kunnen worden toegepast. In de tweede plaats komt door het onder de aandacht brengen van het Nederlandse model in andere Europese landen, een effectieve Europese aanpak naar Nederlands voorbeeld van de grond.
Onderzoek administratieve lasten uit verdragen van vijf internationale organisaties Actal heeft onderzoek laten uitvoeren naar de administratieve lasten uit verdragen van vijf internationale organisaties: ILO, IMO, UN-ECE, WTO en de Raad voor Europa. Het doel van dit in juni 2005 afgeronde onderzoek was inzicht te krijgen in het belang van deze internationale regelgeving voor de administratieve lasten in Nederland. Het onderzoek maakt duidelijk dat slechts in een klein deel van de verdragen (10 procent) administratieve verplichtingen staan. De berekende administratieve lasten bedragen 324 miljoen euro voor bedrijven en voor burgers 13 miljoen uur en 18 miljoen euro out-of-pocketkosten. Verreweg de meeste gevonden administratieve lasten uit verdragen waren reeds opgenomen in eerdere nulmetingen.
Aan een door Actal in 2005 georganiseerd werkbezoek aan de Verenigde Staten en Canada hebben ook vertegenwoordigers van het ministerie van Financiën en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties deelgenomen. Bij het bezoek aan de Verenigde Staten bleek dat Actal nog steeds in de warme belangstelling van de Wereldbank staat. Een lage administratievelastendruk bevordert immers ook het ondernemerschap in ontwikkelingslanden. 26
27
Tijdens het bezoek aan de Verenigde Staten sprong het meest in het oog dat de admini-
Actal heeft in 2005 overleg gevoerd met de Nederlandse Eurocommissaris Kroes over het
stratievelastendruk aldaar per werknemer hoger is dan de lastendruk per werknemer in
administratievelastenbeleid in Europa. Dit overleg heeft geleid tot een bespreking van
Nederland. Daarnaast werd duidelijk dat de werkwijze van de Amerikaanse regering –
Actal met Eurocommissaris Verheugen, die zich sterk inzet voor het Europese beleid inzake
de strikte scheiding van de wetgevende en uitvoerende macht – een effectieve aanpak van
minder regeldruk.
de regeldruk in de Verenigde Staten sterk bemoeilijkt. De Europese Unie heeft aan het eind van 2005 besloten de gevolgen voor de administraHet bezoek aan Canada heeft waardevolle informatie opgeleverd over de actuele stand
tievelastendruk te berekenen voor nieuwe Europese regelgeving. In november 2005 heeft
van zaken op ICT-gebied en het uitvoeren van impactassessments van regelgeving in het
de Europese Commissie voorstellen daartoe aan de Europese Raad gedaan. In december
bijzonder in de Province of Ontario. Ontario toetst wetgeving consequent op de hoofd-
2005 heeft de Europese Raad de definitieve beslissing genomen. Het gebruik van het stan-
punten van het regeringsbeleid. Het is een manier van werken die ook in Nederland kan
daardkostenmodel door Europese lidstaten neemt gestaag toe. IPAL werkt hard aan de
worden ingevoerd. Actal zal op basis van de opgedane ervaringen nagaan welke ‘best
ondersteuning van lidstaten door middel van een eigen ‘standaardkostenmodelnetwerk’.24
practices’ voor impactassessments in andere landen bestaan. De informatie kan gebruikt worden bij de vormgeving van de toets op voorgenomen regelgeving in Nederland.
Een effectieve Europese aanpak
Verder zijn verschillende initiatieven van de Canadese overheid direct toepasbaar in Nederland. BizPal is een Canadees systeem waarmee ondernemers en burgers in één oogopslag kunnen zien welke vergunningen zij nodig hebben.20 Ontario beschikt over ServiceOntario. Dat is een toegankelijke website voor burgers en bedrijven. Verschillende administratieve handelingen kunnen digitaal met de overheid afgehandeld worden.21
naar Nederlands voorbeeld komt van de grond
Voorts is gebleken dat problemen met toezicht wereldwijd aandacht vragen. Canada werkt aan een project om de toezichtslasten voor bedrijven sterk te verminderen. In 2005 is Actal gestart met het in beeld brengen van ‘best-practices’ in de aanpak van De Europese activiteiten van Actal, het ontvangen van delegaties, het afleggen van
de administratievelastendruk voor burgers in Europa. Dit gebeurt in samenwerking
bezoeken en het verstrekken van informatie, werpen zijn vruchten af. Het Verenigd
met het team van het Programma Administratieve Lasten van het ministerie voor
Koninkrijk is gestart met het uitvoeren van volledige nulmetingen voor de administratieve
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Verschillende ‘good practices’ zijn zeker aan te
lastendruk. In 2006 zal bekend worden gemaakt welke administratievelastendruk de
wijzen, maar de verkenning van Actal toont aan dat de aanpak van administratieve lasten
Britse economie belast en zal ook een reductiedoelstelling worden gepresenteerd.
voor burgers in Europa nog niet zo ver gevorderd is als de aanpak van de lastendruk voor
In het Duitse regeerakkoord staat dat de administratieve lasten naar Nederlands
het bedrijfsleven. Daarom is Actal is 2005 gestart met het inventariseren van de betrokken
voorbeeld gereduceerd moeten worden. Voor Actal heeft dit geleid tot een sterke
instanties en contactpersonen in de EU-landen. In 2006 organiseert Actal de conferentie
toename van informatievragen uit Duitsland zowel van de overheid als van de media.
Administrative Burdens Citizens (ABC-Conference) waarin de aanpak van de lastendruk
Een succesvolle administratievelastenaanpak in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland,
voor burgers centraal staat. De conferentie resulteert in een Europees netwerk voor de
Frankrijk en andere Europese landen versterkt het agenderen van het onderwerp op
vermindering van administratieve lasten burgers (ABC-netwerk). Daarnaast worden de
Europees niveau. Een economische groei in Duitsland als gevolg van een vermindering van
bevindingen van de conferentie omgezet in een lijst met ‘best practices’.
22
23
de administratievelastendruk aldaar zal ook de Nederlandse economie ten goede komen. In Den Haag heeft Actal in 2005 verschillende implementatieplannen van Europese 20 21 22 23
28 28
www.bizpal.ca. www.serviceontario.ca. www.bundesregierung.de/Anlage920135/Koalitionsvertrag.pdf, pagina’s 62-63. Zo ondersteunen een medewerker van Actal en Nederlandse onderzoeksbureaus de BertelsmannStiftung bij haar adviezen over de vormgeving van het Duitse administratievelastenbeleid. Er zijn twee documentaires over het Nederlandse model gemaakt (Frontal 21 van de ZDF in juni 2005 en Plusminus van de ARD in december 2005). Voorts heeft Actal meegewerkt aan een artikel in Die Zeit van november 2005.
regelgeving getoetst. Toetsing van een plan moet de implementatie in de Nederlandse
24 www.administrative-burdens.com.
29
adviseren
3
vervolg van pagina 25
regelgeving uiteindelijk bespoedigen. Na toetsing hoeft een ministerie de implementatie
De uitbreiding van de adviestaak naar de administratieve lasten voor burgers heeft
voorstellen niet meer aan Actal voor te leggen, tenzij zich grote wijzigingen hebben
geleid tot bijna een verdubbeling van het aantal Actaladviezen. Het aantal adviezen
voorgedaan. Deze optie is nog niet vaak door ministeries toegepast.
dat specifiek betrekking heeft op de administratieve lasten voor het bedrijfsleven is
25
aanzienlijk meer dan de adviezen over voorgenomen regelgeving die in het bijzonder Actal beoordeelt Europese voorstellen waarvoor de zogeheten BNC-fiches worden
gericht is op de administratieve lasten voor burgers. Dat verschil hangt bijvoorbeeld
opgesteld, globaal op de vraag of zij gevolgen hebben voor de administratievelastendruk
samen met het faseverschil tussen de beide trajecten. Veel reductiemaatregelen
voor bedrijven of burgers. Wanneer een voorstel gevolgen heeft voor de administratieve
administratieve lasten burger moeten nog ontworpen worden en zijn dus nog niet in
lastendruk, stelt Actal de coördinator administratieve lasten van het verantwoordelijke
de vorm van voorgenomen regelgeving voor advies aan Actal voorgelegd. Dat heeft er
departement op de hoogte. Ministeries hebben daardoor een beter beeld van de gevolgen
ook toe geleid dat Actal de in het Werkprogramma 2005 voorgenomen aanpassing
van Europese regelgeving voor de administratievelastendruk in Nederland.
van de selectiecriteria pas in het eerste kwartaal van 2006 doorvoert.
26
Het parlement heeft zichzelf nog steeds buiten de procedures weten te houden die voor het kabinet gelden. Het is van belang dat initiatiefwetsvoorstellen, amendementen en moties met gevolgen voor de administratieve lasten voor het bedrijfsleven of voor de burger voor advies aan Actal voorgelegd worden. Dat betekent dat ook het parlement berekeningen op basis van de standaardkostenmodellen laat maken en dat het parlement verzekert dat er geen alternatieven met minder administratieve lasten zijn. Actal is wel verheugd over de positieve uitlatingen van individuele kamerleden. Zij zijn er echter nog niet in geslaagd om de door Actal aanbevolen discipline in de procedures van de Tweede Kamer te verankeren. In 2005 heeft Actal geen enkel advies uitgebracht over een initiatiefwetsvoorstel. Wel was er een primeur. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft Actal op 31 maart 2005 het Advies Amendementen op het wetsvoorstel Wet toezicht accountants organisaties uitgebracht. Actal heeft per amendement een oordeel gegeven. Het betreft viermaal het dictum ‘ja’, eenmaal het dictum ‘nee, tenzij’ en viermaal het dictum ‘nee’. De Tweede Kamer heeft Actal in 2005 voorts in toenemende mate geraadpleegd over de gevolgen van wetsvoorstellen op de administratievelastendruk en de wijze waarop bewindslieden de Actaladviezen hebben verwerkt. Communiceren en faciliteren Om de departementen te ondersteunen en om kennis en ervaring te delen neemt
30
25 Actal had in 2005 het voornemen om door middel van benchmarking de mogelijkheden voor reducties voor één-op-één implementaties te identificeren. De achterliggende gedachte was dat er ook bij één-op-één implementaties ruimte is voor de wijze van uitvoering. Op basis van de ervaringen van IPAL ten aanzien van benchmarking heeft Actal besloten dit project niet uit te voeren. De verschillen tussen landen maken het resultaat van een dergelijk onderzoek ten aanzien van de toepasbaarheid van ‘best practices’ onzeker. 26 Bij de voorbereiding en implementatie van EU-regelgeving vult het eerstverantwoordelijke ministerie op verzoek van de Werkgroep beoordeling nieuwe Commissievoorstellen het daarvoor bestemde formulier in. Deze ‘fiches’ worden in de vorm van een door de Werkgroep beoordeling nieuwe Commissievoorstellen vastgesteld standaardformulier door die werkgroep verspreid. Op het fiche worden ook de gevolgen voor de administratievelastendruk belicht. In de werkgroep zijn alle ministeries vertegenwoordigd. Zij staat onder leiding van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Actal deel aan diverse commissies die de departementen hebben ingesteld. Deze commissies hebben veelal een gemengd karakter. Er zijn vertegenwoordigers van de rijksoverheid en van belangenorganisaties van het bedrijfsleven en de burger.
31
3
adviseren
Voorbeeld indicatorenvlinder ‘Indicatoren Formulieren en Administratieve Lasten’ 1
Actal zoekt ook direct contact met het bedrijfsleven en de burger. Zo heeft Actal in 2005
16
bedrijfsbezoeken en burgerbezoeken afgelegd om praktijkproblemen en -oplossingen op te sporen. Het afleggen van de bezoeken is voorts een mogelijkheid om na te gaan
2
3
15
wat het effect is van de reductieplannen in de praktijk. Actal heeft een horecagelegenheid, een huisartsenpraktijk en een financiële dienstverlener bezocht. Het bezoek aan de financiële dienstverlener heeft geleid tot de organisatie van een expertpanel met ‘compliance officiers’ uit de financiële sector.
4
14
In januari 2006 heeft Actal in het kader van de vermindering van de administratieve lasten voor de burger een bijeenkomst georganiseerd met mensen die gebruik maken van het Persoonsgebonden Budget (PGB). Tijdens deze bijeenkomst zijn verschillende knelpunten gesignaleerd bij het gebruik en de verantwoording van het PGB. De gesig-
5
13
naleerde knelpunten, met name in de uitvoering, gebruikt Actal bij het adviseren over de desbetreffende wet- en regelgeving. Naast deze incidentele bezoeken onderhoudt Actal structureel op bestuurlijk en
12
6
ambtelijk niveau contact met diverse belangenorganisaties voor het bedrijfsleven en de burger. Dat leidt er onder meer toe dat Actal bij toetsing van nieuwe en bestaande wet- en regelgeving voortdurend aandacht vraagt voor kleine bedrijven en daarbij
7
11
de signalen uit het bedrijfsleven goed in het oog houdt. Waar mogelijk worden deze signalen meegenomen bij de beoordeling van specifieke wet- en regelgeving. Actal
10
is verheugd dat ook het kabinet nadrukkelijk ingaat op de effecten van de verlichting van de administratievelastendruk voor het midden- en kleinbedrijf.27 Actal heeft ook aandacht gegeven aan formulieren met minder administratieve lasten. In 2005 heeft Actal het onderzoek naar administratieve lasten van formulieren voor het bedrijfsleven afgerond. Naast het rapport met conclusies en aanbevelingen is er een ‘indicatorenvlinder’ gemaakt waarbij een instelling de score van haar eigen formulieren kan bepalen.28 Door het formulierenonderzoek heeft Actal contacten gelegd tussen medewerkers die binnen verschillende organisaties betrokken zijn bij
9
8
Bron: Capgemini N.V. 1 Betrekken van doelgroepen 2 Eenvoudig in te vullen 3 Aanpak terugdringen formulieren 4 Elektronische formulieren 5 Noodzakelijke informatie 6 Hergebruik overheidsinformatie 7 Leidraad voor klantgerichtheid 8 Effecten voor doelgroep
9 Gemakkelijk terugvinden op de website 10 Online invulinstructie 11 Betrokkenheid ICT-projecten 12 Vervangen door on-line formulieren 13 Inzicht in lasten 14 Aanpak voor lastenverlichting 15 Overleg maatregelen met ministerie 16 Samenwerking met uitvoeringsinstanties
(de ontwikkeling van) formulieren. Hierdoor is de uitwisseling van kennis verder in gang gezet. Het programma eFormulieren van ICTU gaat verder met de ontwikkeling en het beheer van elektronische formulieren. Via de zogenaamde ‘formulierentafels’
Het gebruik van het hulpmiddel geeft indicaties over vier onderwerpen: formulieren,
blijven contacten en kennisuitwisseling behouden.
klantvriendelijkheid, elektronische dienstverlening en verminderen van administra-
Eind 2005 is Actal samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks
tieve lasten. Het hulpmiddel omvat een korte vragenlijst over deze onderwerpen,
relaties een onderzoek gestart naar de administratieve lasten van formulieren voor
die medewerkers van de uitvoeringsinstanties invullen. Het resultaat is een grafische
burgers. Dit onderzoek is in het eerste kwartaal van 2006 afgerond en moet concrete
voorstelling van de onderwerpen in hun samenhang. Wanneer de vragenlijst door
vereenvoudigingsvoorstellen voor 10 geselecteerde formulieren opleveren.
meerdere uitvoeringsinstanties wordt ingevuld, kunnen de resultaten worden vergeleken. Het hulpmiddel kan in de tijd worden toegepast om de kwaliteitsver betering van formulieren van één of meer uitvoeringsinstanties te meten, zichtbaar
32
27 Kamerstukken II, 2004 – 2005, 29 515, nr. 94, bladzijde 6. 28 Het rapport en de indicatorenvlinder zijn gepubliceerd op www.actal.nl.
te maken en te vergelijken. 33
thema
ICT en vermindering administratieve lasten
Actal vindt de inzet van ICT een van de meest effectieve en efficiënte manieren om de administratieve lasten voor burger en bedrijfsleven te laten dalen. Actal heeft al menigmaal kritiek geuit op de voortgang van ICT-projecten en de hierdoor tot nu toe bereikte administratievelastenreductie.29 In 2005 heeft Actal – in overleg met de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – een indicatief onderzoek (Quick Scan) uitgevoerd naar mogelijke versnelling van generieke projecten op het terrein van ICT-infrastructuur. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn de basisregistraties, DigiD, E-formulieren en het Bedrijvenloket. Het onderzoeksrapport verschaft inzicht in de werkwijze van de ICT-projecten. Er zijn grote verschillen in de mate waarin bij de ICT-projecten aandacht aan (gedetailleerde) planningen, projectrisico’s en ‘risk management’ wordt besteed. Dit is juist bij deze grote ICTinfrastructuurprojecten, waarbij complexiteit en onderlinge afhankelijkheden een grote rol spelen, van levensbelang. De conclusie is dat bij de meeste van deze projecten versnelling mogelijk is of vertraging kan worden voorkomen. Voorts is geconcludeerd dat er grote coördinatieproblemen zijn bij de implementatie van nieuwe ICT-infrastructuur bij gemeenten. De resultaten van de Quick Scan hebben geleid tot een Actaladvies aan de bewindspersonen die verantwoordelijk zijn voor e-government: de minister van Economische Zaken en de minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. Met dit advies kunnen desbetreffende ICT-projecten zo snel en effectief mogelijk bijdragen aan de reductie van de administratieve lasten. Tevens organiseert Actal begin 2006 een workshop voor alle betrokken projectleiders, waarin specifiek aandacht wordt besteed aan het managen van grote ICT-infrastructuurprojecten. Tijdens deze workshop worden ‘best practices’ uitgewisseld. Gezien de grote coördinatieproblemen organiseert Actal een bijeenkomst voor beslissers bij gemeenten om duidelijker te krijgen waar kansen liggen om de ICT-infrastructuur voor de elektronische dienstverlening aan burgers en bedrijven sneller geïmplementeerd te krijgen.
ICT-infrastructuurprojecten kunnen sneller
34
29 In 2004 heeft Actal het kabinet geadviseerd de mogelijke besparingen door toepassing van ICT in de dienstverlening van de overheid voor de burger en het bedrijfsleven te laten kwantificeren. Dit heeft geresulteerd in de publicatie van twee EIM-rapporten (april en juli 2005) waarin de potentiële effecten van ICT-basisvoorzieningen op de administratieve lasten voor de burger en bedrijven in beeld zijn gebracht.
35
bijlage 1 advi ezen 2005
Actal werkt voorts aan het gegevenswoordenboek. Een gegevenswoordenboek is een lijst van standaardbegrippen. Het is een praktisch hulpmiddel om uniformiteit in begrippen
Actaladviezen voorgenomen wet- en regelgeving
en definities binnen de diverse beleidsterreinen door te voeren. Dit draagt bij tot verlaging van de administratieve lasten voor burgers en bedrijfsleven. Het was oorspronkelijk de bedoeling om een gegevenswoordenboek te maken dat uiteindelijk de gehele rijksover-
Dossiers die tot een formeel advies hebben geleid
heid kon gebruiken. Om daartoe te komen heeft Actal in 2005 samen met VROM en het
CBS een eerste versie van het gegevenswoordenboek uitgewerkt. Actal zal in 2006 verder
Wet- en regelgeving afkomstig van (departement of Tweede Kamer) Ja
aandacht vragen voor dit initiatief om daarmee meerdere departementen te overtuigen van het belang van een algemene toepassing van het woordenboek binnen de rijksoverheid.
Dossiers die niet tot een formeel advies hebben geleid
Dictum (eindoordeel) Ja, nadat
Nee, tenzij
Nee,
BZ
0
0
BZK
4
1
3
9
EZ
9
3
3
12
Financiën
6
2
4
5
Justitie
14
7
5
2
19
LNV
10
4
5
1
12
OCW
4
2
1
1
3
SZW
6
4
2
10
VenW
12
4
8
14
VROM
12
3
8
12
VWS
6
Tweede Kamer
9
4
Totaal
92
34
Actal volgt de grote infrastructurele ICT-projecten zoals DigiD, E-formulieren en XBRL nauwlettend. Door het lidmaatschap van bijvoorbeeld de Regiegroep en het Platform ICT en administratieve lasten is Actal in staat bij deze projecten de reductie van de administratieve lasten hoog op de agenda te houden.
36
2
1
4
43
1
2
44
1
4
0
8
7
140
37
bijlage 1 advi ezen 2005
bijlage 2 on derzoeken 2005
Actaladviezen kabinetsbeleid vermindering administratieve lasten bedrijfsleven en administratieve lasten burger
Onderzoeken 2005
maart 2005
Datum afgerond
Titel
Onderzoeksbureau
april 2005
Formulieren en administratieve lasten
Capgemini N.V.
juni 2005
Onderzoek administratieve lasten uit
Capgemini N.V.
verdragen van vijf internationale
organisaties
augustus 2005
Verinnerlijking administratieve lasten
Overkoepelend rapport
november 2005
Verkennend onderzoek ketenbenadering en
database nulmeting administratieve lasten
Advies vermindering administratieve lasten burger (opgenomen in hoofdstuk 2 van het Jaarverslag 2004)
april 2005
Advies Maatregelenpakket reductie administratieve lasten bedrijfsleven
september 2005
Advies versterking en versnelling cultuuromslag: naar structureel lage administratieve lasten
september 2005
Advies eerste tranche reductievoorstellen administratieve lasten
IOO BV
burger oktober 2005
Advies versterking en versnelling cultuuromslag per departement
november 2005
Advies kabinetsbrief 3 oktober 2005
december 2005
Advies Naar zichtbare vermindering van administratieve lasten:
november 2005
Weten voor meten, leerpunten nulmetings-
onderzoeken op het terrein van de
administratieve lasten
EIM
EIM
advies verbreding en meetmethodiek
38
november 2005
Versnelling realisatie basisregistraties
en andere generieke ICT-projecten,
haalbaarheidsstudie in het kader van
de administratieve lastenverlaging
Innovation Factory
39
b i j l a g e 3 i n t e r n at i o n a l e b e z o e k e n 2 0 0 5
b i j l a g e 3 i n t e r n at i o n a l e b e z o e k e n 2 0 0 5
Internationale werkbezoeken Actal 2005
Bezoeken buitenlandse delegaties aan Actal 2005
Land
Instantie(s)
Datum
Land
Instantie(s)
Datum
Verenigde Staten
Wereldbank
juli 2005
Luxemburg
Ministère des Classes Moyennes,
januari 2005
Witte Huis (Office of Information
du Tourisme et du Logement
and Regulatory Affairs)
Government Accountability Office
Frankrijk
Ministère de la Fonction Publique
Internal Revenue Service
et de la Réforme de L’État
Small Business Administration Verenigd Koninkrijk
Financial Services Authority Treasury
april 2005
Canada
Industry Canada en Privy Council
Canadian Council of Chief Executives
Europese Commissie
Europees Commissaris Kroes
mei 2005
Gemeente Ottawa
Conference Board of Canada
Verenigd Koninkrijk
Better Regulation Task Force
juni 2005
Government of Ontario Duitsland
Delegatie Duits Parlement
augustus 2005
Duitsland
BertelsmannStiftung
augustus 2005
Verenigd Koninkrijk
Better Regulation Task Force
augustus 2005
Spanje
International Institute on
september 2005
Governance Barcelona
België/Europese
Europees Commissaris Verheugen
juli 2005
september 2005
Commissie
40
maart 2005
Verenigd Koninkrijk
UK Presidency Conference on Better
Regulation
Edinburgh
Duitsland
Conferenz Bürokratieabbau
BertelsmannStiftung
Nieuw Zeeland
Medewerkers van Ministry
Berlijn
of Economic Development
september 2005
december 2005
Verenigd Koninkrijk
Ministerie DTi en gemengde
commissie DTi
september 2005
oktober 2005
41
b i j l ag e 4 ac ta l
b i j l ag e 4 ac ta l
Actal Aan Actal liggen de volgende besluiten ten grondslag:
De heer dr.mr. J.A. Sleifer
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
en Milieubeheer
Mevrouw C.R. Touw
Secretaresse
Mevrouw mr. J.M. Wijckmans
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Mevrouw drs. A. van der Zwan
Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit
Volksgezondheid, Welzijn en Sport
– Instellingsbesluit Adviescollege toetsing administratieve lasten, Staatsblad 2000, nr. 162. – Verlengingsbesluit Adviescollege toetsing administratieve lasten, Staatsblad 2004, nr. 66. – Besluit taakuitbreiding Actal met administratieve lasten burgers, Staatsblad 2005, nr. 113. – Instellingsbesluit Adviescollege toetsing administratieve lasten 2006, Staatsblad 2006, nr. 138.
Actal bestaat uit drie collegeleden. Voorzitter is de heer R.L.O. Linschoten. De twee andere leden zijn mevrouw dr. B.I. van der Burg en de heer drs. J.A. Kamps. Het College wordt ondersteund door een secretaris, de heer drs. P.F.H. Bont.
In de eerste helft van 2006 is één van de secretariaatsmedewerkers parttime gedetacheerd bij de BertelsmannStiftung. Daarom is tijdelijk en parttime een extra medewerker ingeschakeld.
De samenstelling en taakverdeling van het secretariaat is als volgt:
42
De heer drs. E. Akse
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Mevrouw mr. F. Guachati
Justitie
Buitenlandse Zaken
De heer ing. J.J.H.W. Hamerlinck
Financiën
Mevrouw drs. Z.M. Hoogendoorn
Economische Zaken
Mevrouw mr. F.J.G. van Klink
Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Algemene Zaken
De heer P.B. Lut
Verkeer en Waterstaat
De heer A.A. Moaty
Beleidsondersteuner
De heer P.H. Sevat
Economische Zaken
43
Colofon Tekst en redactie: Actal, Den Haag Concept en ontwerp: Total Identity, Den Haag Illustraties: Ruud Troostheide, Steenwijk Druk: Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk a/d Amstel © 2006 Actal, Den Haag
