Misselijkheid en braken tijdens chemotherapie
In overleg met uw behandelend arts hebt u besloten tot een behandeling met chemotherapie. Door deze behandeling kunnen misselijkheid en braken optreden. In deze folder wordt beschreven wat hier aan gedaan kan worden.
Oorzaak
Het is niet precies duidelijk hoe de chemotherapie misselijkheid en braken veroorzaakt. De volgende zaken spelen een rol: Chemotherapie prikkelt gebieden in de hersenen die dit vertalen in misselijkheid. Chemotherapie tast naast de kankercellen ook andere sneldelende cellen aan. Hierdoor kan het slijmvlies van het maagdarmstelsel geïrriteerd raken. De stof die hierbij vrijkomt, veroorzaakt misselijkheid. Niet iedereen heeft evenveel last van misselijkheid en braken door chemotherapie. Dit heeft te maken met de soort, dosis en combinatie van de middelen die gegeven worden. Ook reageert iedereen anders. Leeftijd, geslacht en eerdere ervaringen met misselijkheid en braken (bijvoorbeeld wagenziekte of zwangerschapsmisselijkheid) kunnen hierbij van invloed zijn.
• •
Voor de chemotherapie Het kan gebeuren dat u al misselijk bent of braakt voordat u de chemotherapie krijgt. Dit wordt anticipatoire misselijkheid en braken genoemd. Het kan te maken hebben met spanningen voor de behandeling of angst om misselijk te worden of te braken. Het is belangrijk dit met uw arts of verpleegkundige te bespreken. Eventueel kan hiervoor (rustgevende) medicatie worden voorgeschreven. Ook gedragstherapie kan hierbij helpen. Tijdens de chemotherapie U kunt last krijgen van misselijkheid en/of braken vanaf het moment dat de chemotherapie wordt gestart. Dit wordt acute misselijkheid en braken genoemd. Het begint meestal binnen vier uur na de start van de chemotherapie en is het hevigst tussen de vier en tien uur na toediening. Dit kan tot 24 uur na toediening duren.
1
Na de chemotherapie U kunt na het einde van de chemotherapie nog een tijd last blijven houden van misselijkheid en/of braken. Soms duurt dit tot een week na het einde van de chemotherapie. Dit wordt vertraagde misselijkheid en braken genoemd.
Medicijnen tegen misselijkheid en braken (anti-emetica)
Er zijn verschillende medicijnen die misselijkheid en braken tijdens chemotherapie kunnen tegengaan. Deze medicijnen worden anti-emetica genoemd (anti = tegen, emesis = braken). Afhankelijk van de soort chemotherapie, bestaan er verschillende schema’s van anti-emetica. Deze staan hieronder beschreven. Uw arts of verpleegkundige kruist aan welk schema bij u van toepassing is. Uw arts schrijft de bijbehorende recepten. Het is belangrijk dat u deze medicijnen altijd in huis heeft en volgens voorschrift gebruikt.
□ □ □ □ □
Schema 1: Aprepitant, Dexamethason, Ondansetron en Metoclopramide Schema 2: Aprepitant, Ondansetron en Metoclopramide Schema 3: Dexamethason, Ondansetron en Metoclopramide Schema 4: Ondansetron en Metoclopramide Schema 5: Metoclopramide
Aprepitant (emend®)* Dag 1
1 x daags 125 mg (1 uur voor chemotherapie)
Dag 2
1 x daags 80 mg (08.00 uur)
Dag 3
1 x daags 80 mg (08.00 uur)
* Het is belangrijk dat u dit afbouwschema afmaakt, ook al bent u niet misselijk en braakt u niet.
Let op: Bij gebruik van Aprepitant is de anticonceptiepil is niet meer betrouwbaar, daarom wordt geadviseerd tot twee maanden na de laatste inname van aprepitant aanvullende maatregelen te nemen. Als u Aprepitant gebruikt samen met bloedverdunnende middelen (namelijk acenocoumarol of fenprocoumon) bestaat een grotere kans op bloedingen.
• •
2
Dexamethason * Dag(en) van chemotherapie
1 x daags 8 of 16 mg via infuus Zo nodig 1 x extra via infuus
Dag 1 na chemotherapie
1 x daags 8 mg (08.00 uur)
Dag 2 na chemotherapie
1 x daags 8 mg (08.00 uur)
Dag 3 na chemotherapie
2 x daags 3 mg (08.00 uur en 18.00 uur)
Dag 4 na chemotherapie
2 x daags 3 mg (08.00 uur en 18.00 uur)
* Het is belangrijk dat u dit afbouwschema afmaakt, ook al bent u niet misselijk en braakt u niet. Ondansetron (zofran®) * Dag(en) van chemotherapie
1 x daags 8 mg via infuus Zo nodig 1 x extra via infuus/(smelt)tablet
Na chemotherapie
Zo nodig tot maximaal 2 x daags 8 mg (smelt)tablet, gebruiken tot uiterlijk 3 dagen na chemotherapie
*
Ondansetron helpt met name tegen acute misselijkheid en braken en is daarom de eerste 24 na chemotherapie de eerste keus.
Metoclopramide (primperan®) * Na de chemotherapie
Zo nodig 4 x daags 20 mg zetpil of 10 mg tablet. Indien u erg misselijk bent, is het raadzaam deze gedurende enkele dagen op vaste tijden in te nemen: 3 x daags een half uur voor de maaltijd en eventueel voor het slapen gaan.
*
Metoclopramide helpt met name tegen vertraagde misselijkheid en braken en is daarom vanaf 24 uur na chemotherapie de eerste keus.
3
3. Bijwerkingen
De medicijnen tegen de misselijkheid en het braken kunnen bijwerkingen hebben. Hieronder staan de meest voorkomende bijwerkingen vermeld. Voor een volledig overzicht kunt u de bijsluiter raadplegen. Aprepitant Hik, vermoeidheid, moeilijke stoelgang, hoofdpijn, verminderde eetlust. Dexamethason Ontstaan of doen verergeren van acné, gevoeliger zijn voor schimmelinfecties, opgejaagd gevoel, zuurbranden, vasthouden van vocht, emotionele labiliteit, ongeremde eetlust, verhoogde glucosewaarden, lichamelijke onrust. Ondansetron Moeilijke stoelgang, hoofdpijn. Metoclopramide Slaperigheid, stijf gevoel in de kaak, de tong of de nekspieren. Als deze bijwerkingen optreden, is het belangrijk dit te melden aan uw arts of verpleegkundige.
4. Aanhoudende misselijkheid en/of braken Tijdens de chemotherapie In enkele gevallen zijn misselijkheid en/of braken tijdens de chemotherapie niet acceptabel ondanks de voorgeschreven medicatie. Het is belangrijk dit aan te geven bij uw arts of verpleegkundige. Er worden dan andere medicijnen toegevoegd die de misselijkheid en het braken kunnen verminderen.
4
Na de chemotherapie Het is raadzaam bij de volgende klachten contact op te nemen met het ziekenhuis: Ernstige en aanhoudende misselijkheid en/of braken gedurende 24 uur of langer. Als u niet voldoende kunt drinken, dit is 1½ liter per dag (dat zijn 12 kopjes of 10 bekers). Als u tekenen van uitdroging vertoont: weinig plassen, donkere urine, droge mond, droge huid.
• • •
5. Tips voor voeding
• •
• • • • • • •
Wanneer u weinig drinkt kunt u meer last krijgen van een ziek en misselijk gevoel. Het is daarom heel belangrijk dat u voldoende drinkt: tenminste 2 liter per dag, dit zijn ongeveer 16 kopjes of 14 bekers. Probeer niet alleen water te drinken, maar wissel dit af met bijvoorbeeld bouillon, limonade, melkproducten, vruchtensap of groentesap. Hiermee kunt u eventuele tekorten aan voedingszouten (mineralen) weer aanvullen. Wanneer u veel vocht krijgt toegediend, via het infuus tijdens een opname, hoeft u niet veel te drinken zolang u een infuus heeft. Bij misselijkheid in combinatie met een vol en opgeblazen gevoel kan het drinken van koolzuurhoudende dranken (met name cola) helpen. Voorkom een lege maag: eet voor u honger krijgt. Gebruik regelmatig een kleine maaltijd. Drink bij voorkeur niet bij het eten, maar tussen de maaltijden door. Vermijd geurtjes die misselijkheid verergeren. Vermijd voedsel dat vet, sterk gekruid of gefrituurd is en voedsel dat zwaar op de maag ligt. Forceer het eten niet.
5
Noteer hier uw vragen
07-2012-6851
Adres Verpleegafdeling Medische Oncologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 504 6525 GA Nijmegen Postadres Radboudumc 504 Medische Oncologie Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Contact De verpleegafdeling, de dagbehandeling en het telefonisch spreekuur zijn via het volgende doorkiesnummer bereikbaar: 024 - 361 88 00
Radboud universitair medisch centrum © Radboudumc Overname van (gedeelten van) deze tekst is uitsluitend mogelijk na toestemming.
