Omslag_Forca_Holanda.qxd
29-04-2004
16:57
Pagina 1
(rode kaart)
(Gele kaart) (Europees kampioenschap) (De wedstrijd) (Een goed elftal) (Doelpunt) (De keeper) (De eerste/tweede helft) (Het doel) (De scheidsrechter) (De strafschop)
Força Holanda!
Cartão amarelo Campeonato da Europa A partida Uma boa equipa Golo O guarda-redes O primeiro/segundo tempo A baliza O árbitro O penalti
Minicursus Portugees EK 2004
Cartão vermelho
Minicursus Portugees EK 2004
Força Holanda! (Hup Holland!)
2
Foto’s: Peter Horree - Leiden ANP Foto - Rijswijk Tekst: Sabina Guicherit
© LOI Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronische apparatuur, geluidsband of welke wijze dan ook, en evenmin in een retrieval-system worden opgeborgen, zonder schriftelijke toestemming van de LOI.
Inhoud Voor alle Oranjefans! ........................................... 5 Hoofdstuk 1: Het voetbal in Portugal De media ......................................... 7 De mythe ....................................... 12 Toetsvragen ................................... 21 Hoofdstuk 2: Het leven in Portugal Portugal in cijfers .......................... 22 De taal ............................................ 26 De uitspraak .................................. 27 Etiquette ........................................ 30 Toetsvragen: .................................. 36 Hoofdstuk 3: Uit in Portugal Overnachten .................................. 37 Eten en drinken ............................. 41 Op naar het stadion! ..................... 49 In het stadion! ............................... 52 Amusement en cultuur ................. 56 Lissabon (Lisboa in het Portugees) 56 Porto, Aveiro, Braga ...................... 63 De FADO-muziek ......................... 71 Toetsvragen ................................... 73
4
Hoofdstuk 4: Aan de noodrem Politie ............................................. 74 Dokter en apotheek ....................... 75 Eerste hulp en ziekenhuis ............. 77 Toetsvragen .................................... 78 Hoofdstuk 5: Praktisch Portugal Belangrijke adressen ...................... 80 Nationale feestdagen ..................... 82 Openbaar vervoer .......................... 83 Woordenlijst ....................................................... 88 Sleutel toetsvragen ........................................... 100 Win een Philips DVD-recorder! ..................... 101 Kies uit meer dan 350 erkende LOI-opleidingen! .............................................. 102
Noot: woorden en zinnen tussen < en > geven aan hoe deze worden uitgesproken!
5
Voor alle Oranjefans! Heel Nederland staat tijdens dit EK weer achter Oranje. En wij, als dé opleider van Nederland, doen natuurlijk ook wat we kunnen om onze jongens te steunen! Daarom hebben we voor alle Oranjefans deze gratis minicursus Portugees EK 2004 ontwikkeld. De supporters die naar Portugal gaan, kunnen daarmee de weg vinden naar de Portugese stadions, in het Portugees roepen wat de scheidsrechter allemaal verkeerd doet, aan de plaatselijke bevolking uitleggen waarom wij van Oranje houden en nog veel meer! Ook voor iedereen die niet afreist, is het absoluut de moeite waard om de cursus aandachtig te bestuderen. Want wie zonder moeite feitenkennis kan oplepelen over de Portugese voetballegende Eusébio en sterspelers Luís Figo en Rui Costa, maakt gegarandeerd een verpletterende indruk bij de buurman voor de buis en bij vrienden in het café!
6
Net als elke échte cursus, wordt ook deze minicursus EK-Portugees afgerond met een examen, meer informatie hierover vindt u aan het einde van de cursus! Het examen zal voor de gemotiveerde cursist en échte Oranjefan een inkoppertje zijn. En het is absoluut de moeite waard om het examen zo goed mogelijk te maken, want iedereen die slaagt voor het examen, maakt kans op een Philips DVD-recorder! Lees meer over het examen op pagina 101.
Força Holanda!
Hoofdstuk
1
Het voetbal in Portugal De media Portugezen zijn dol op voetbal. Voetballen is dan ook een razend populaire sport die door veel amateurs in Portugal beoefend wordt. Elke dag is er ruim aandacht in de media voor sport in het algemeen, maar voor voetbal in het bijzonder. De krant ”a Bola” (de bal <eh bolla>) verschijnt dagelijks met uitvoerige verslagen en diepte-interviews met allerlei voetballers, trainers, scheidsrechters en ander betrokkenen. Op de televisie zult u tijdens het EK overgoten worden met voetbal. Het EURO 2004 toernooi leeft al maanden in Portugal. Ook nu al kunt u op de diverse Portugese televisiekanalen programma’s zien over de bouw van de stadions, over de blessures van (Portugese) spelers, over de scheidsrechters en over de feestjes en andere bijeenkomsten rond het EK. In vele cafés kunt u ’s avonds meegenieten van de wedstrijden veelal op grootbeeldschermen. In de
8
Kaart van Portugal met de plaatsen en de stadions waar tijdens EURO 2004 gespeeld wordt.
9
15 juni 2004: Aveiro Estádio Municipal Tjechië- Letland aanvang: 17.00 uur (cinco horas da tarde) <sienkoe oras de tarde>. 15 juni 2004: Porto Estádio Dragão Duitsland- Nederland aanvang: 19.45 uur (oito menos um quarto)
. 19 juni 2004: Porto Estádio Bessa Letland- Duitsland aanvang: 17.00 uur 19 juni 2004: Aveiro Estádio Municipal Nederland- Tsjechië aanvang 19.45 uur 23 juni 2004: Braga Estádio Municipal Nederland- Letland aanvang: 19.45 uur 23 juni 2004: Lisboa José Alvalade Duitsland- Tjechië aanvang 19.45 uur Het speelschema voor groep D waarin Nederland zit (aanvangstijden = lokale tijd). dorpjes zijn cafés altijd al de ontmoetingsplekken bij uitstek, maar nu met de EK zal het wel helemaal een gekte worden. Zeker als het Portugese team het goed doet en de lokale media daar verslag van doen. Op diverse sites kunt u ook hiervan meegenieten.
10
Het veld van FC Porto’s Drãgao Stadion in Porto. Nederland speelt hier op 15 juni 2004 tegen Duitsland.
Het veld van het nieuwe stadion in Aveiro. Nederland speelt hier op 19 juni 2004 tegen Tsjechië.
11
Stadion Municipal in Braga. Nederland speelt daar op 23 juni tegen Letland. Ook vóór het toernooi. Voorpret is vaak de leukste pret. De meest uitgebreide site is: www.euro2004.com Het voordeel van deze site is dat u in o.a. het Engels en Duits de hele site kunt lezen. www.abola.pt is de site van de voetbalkrant a Bola (de bal). In de stadions zult u met veel niet-Nederlanders zijn. De meeste toeschouwers zijn Portugezen. Ze roepen ”Avante” (vooruit!) dus u doet gewoon mee. En vergeet ook niet te brullen: Força Holanda! Hup Holland!
12
We geven u hier de veelgebruikte voetbaltermen in het Portugees: Het doel - a baliza Het doelpunt - o golo De keeper - o guarda-redes De vrije man - o libero De middenvelder - o centro campista, médio De centrale verdediger - o defesa central De linker verdediger - o defesa esquerdo De rechter verdediger - o defesa direito De aanvaller - o avançado De vleugelspeler rechts - o ponte direito De vleugelspeler links - o ponto esquerdo De aftrap - o pontapé de saída De uitslag - o resultado De vrije trap - o pontapé livre De grensrechter - o árbitro assistente De corner - o canto De cornervlag - a bandeirola de canto Het strafschopgebied - grande área Het doelgebied - pequena área Hands - hands, mão De strafschop - penalty De coach - o treinador De brancard - a maca De schwalbe - o teatro
De mythe Nederland heeft zijn Johan Cruijff, Marco van Basten en Ruud Gullit, de Portugezen hebben hun grote held: Eusébio.
13
Eusébio maakt de openingstreffer voor Benfica tegen AC Milan tijdens de finale EC1 in het Wembleystadion in Londen. Deze voetballer werd geboren op 25 januari 1942 in Lourenço Marques, nu Maputo geheten, in Mozambique, oorspronkelijk een kolonie van Portugal. Zijn voetbalcarrière begon hij bij Sporting Loucenço Marques, een satellietclub van Sporting Clube de Portugal. De aartsrivaal van Sporting, Benfica, kaapte de jonge Eusébio weg toen hij in
14
Portugal arriveerde in de jaren ’60 als leider van een groep Afrikaanse voetballers. Hij is van enorm belang geweest voor het Portugese voetbal. Hij werd wereldberoemd om zijn virtuoos spel, snelheid en vele doelpunten. In totaal speelde hij 715 wedstrijden en scoorde 727 keer! Zijn bijnamen (ja, hij heeft er 2!) zijn ”o pantera negra” de zwarte panter en” pérola preta” de zwarte parel. Hij speelde behalve bij Benfica aan het eind van zijn voetballeven nog kortstondig bij twee Amerikaanse en één Canadese club. In 1974, hij was toen 32 jaar, kwam een einde aan zijn actieve voetballeven na een ernstige knie-blessure. Thans is Eusébio ere-lid en adviseur bij de jeugd van Benfica en nu ook nauw betrokken bij de EK in Portugal. Behalve de legende Eusébio kent het huidige Portugese voetbal nog grote sterren als Paulo Futre, en meer recent Rui Costa, João Pinto en natuurlijk Luís Figo. Als u de glorieuze Portugese voetbaltraditie bekijkt met al deze namen is het verbazend dat Portugal slechts aan drie wereldbekertoernooien heeft meegedaan. Dat was in 1966: derde plaats bereikt, 1986: eerste ronde eruit en 2002: eerste ronde eruit. Het debuutoptreden in 1966 was de meest gedenkwaardige omdat Eusébio als voetballer van het jaar 1965 het Portugese team naar de derde plaats leidde. Hij scoorde in dit toernooi negen maal, waardoor hij topscoorder werd van het WK in Engeland. In
15
De Portugese speler Jorge Andrade (r) vecht een duel uit met de Italiaan Christian Vieri tijdens de vriendschappelijke wedstrijd van 31 maart 2004 in Braga.
Simão Sabrosa (Portugal) vecht voor de bal met de Italiaan Christian Panucci.
16
de kwartfinale tegen Noord-Korea stond Portugal met 3-0 achter om vervolgens toch nog met 5-3 te winnen mede door een hattrick van Eusébio. In de halve finale verloren zij echter met 2-1 van het thuisland en uiteindelijke wereldkampioen Engeland. De derde plaats was voor hen na een overwinning op de USSR met 2-1. Het zou echter nog 20 jaar duren voordat Portugal weer meedeed aan een Wereldkampioenschap. Deze keer echter minder fortuinlijk daar ze al na de eerste ronde het toernooi in Mexico (1986) moesten verlaten. Wat de Europese Kampioenschappen betreft bracht het team het tweemaal tot de kwartfinale, in 1960 en 1996. En tweemaal tot de halve finale in 1984 en 2000. Eind jaren ’90 kwam een nieuwe generatie toptalent opzetten, onder andere de wereldvoetballer van het jaar 2001: Luís Figo, thans spelend voor Real Madrid. Figo en zijn ploeggenoten haalden dus tijdens het EK van 1996 in Engeland de kwartfinale, waarna ze derde werden in 2000 tijdens het EK in Nederland/België. De teleurstelling was groot toen bij de laatste WK in 2002 de Portugezen na de eerste ronde al werden uitgeschakeld. Echter een niet-aflatende hoop heeft zich van Portugal meester gemaakt nu het land als gastland van deze EK tot de favorieten behoort. Portugal heeft ook een groep jonge opkomende talenten die het roer kunnen overnemen als de ”ouderen” stoppen. Een paar namen zijn bijvoorbeeld: Cristiano Ronaldo, die nu bij Manchester
17
United voetbalt en de spits van Tottenham Hotspur: Helder Postiga. Enkele namen uit de Portugese nationale selectie zijn: Jorge Andrade verdediger Boa Morte aanvaller Miguel verdediger Tiago middenvelder Pauleta aanvaller Rui Costa middenvelder Fernando Couto verdediger Rui Jorge verdediger Deco middenvelder Beto verdediger Cristiano Ronaldo aanvaller Simão Sabrosa aanvaller Petit middenvelder Luís Figo middenvelder Ricardo keeper Quim keeper Rui Costa (geb: 29-3-1972) speelde drie jaar bij Benfica en zeven jaar bij de Italiaanse club Fiorentina en thans voor AC Milan sinds 2001. Bij grote toernooien wil Rui Costa na een goede start nog weleens ver wegzakken. Het zal ongetwijfeld te maken hebben met zijn arbeidsintensieve speelstijl. Rui Costa eist alle ballen op en is op zijn sterkst als hij met de bal aan de voet op verdedigers afkomt en zo openingen voor zichzelf of ploeggenoten schept. Met Fiorentina maakte hij een einde aan een traditie. De ploeg pakte de Italiaanse beker na twee finalewedstrijden tegen Parma.
18
De Portugees Manuel Rui Costa namens AC Milan in duel met de Argentijn Nestor van Udinese Voor Costa was het na het winnen van de beker in 1996, de tweede prijs in zeven seizoenen bij Fiorentina. Toen volgde een transfer naar AC Milan, waar hij in het seizoen 2001/2002 als gevolg van blessures nog weinig speelde. In het seizoen 2002/ 2003 won hij de Champions League met Milan, zijn grootste succes tot nu in zijn loopbaan.
Luís Figo (geb: 4-11-1972) trad in 1989 in dienst bij Sporting Lisboa en bleef daar tot 1995. Als 22-jarige werd hij door Johan Cruijff van Sporting naar FC Barcelona gehaald waar hij meteen in de basis speelde en er niet meer weg te denken viel. Dat hij een belangrijke speler is geworden, bevestigde hij tijdens de EK 2000 waar hij naast Fransman Zidane uitgroeide tot een van de absolute uitblinkers van het toernooi.
19
Luís Figo (r) in actie voor Real Madrid. Figo haalde zich vervolgens de woede van alle Catelaanse fans op de hals door voor een recordbedrag van ruim 61 miljoen euro zijn contract bij Barcelona te laten afkopen en over te stappen naar de gedoodverfde concurrent van Barça in Spanje Real Madrid. Een uitverkocht en vijandig stadion Camp Nou ontving hem een paar maanden later. Figo stopte zijn oren dicht en onderging de verbale
20
pijniging en het gefluit van de socios zonder een krimp te geven, maar om wel aan het eind van het seizoen opnieuw kampioen van Spanje te worden in 2001. Met Real Madrid! Cristiano Ronaldo werd op 5-2-1985 op Madeira geboren. Deze 19-jarige middenspeler is supersnel en heeft een buitengewone goede techniek. Hij speelt bij Manchester United met nummer 7 als rugnummer. Coach Sir Ales Ferguson vond hem dat nummer (van de naar Real Madrid vertrokken David Beckham) wel waard. De topclubs van dit moment zijn: F.C. Porto, Benfica en Sporting o.a. In Porto is geen echt voetbalmuseum, wel kunt u bij de FC Porto een zaal met speciale attributen voor de fans en supporters (o claque - de supporters) bezoeken. Als logo voor dit EK-toernooi heeft men gekozen voor een bal (bola ) omgeven door een hart. Het hart geeft de passie voor de sport en die voor het voetbal in het bijzonder weer. Als mascotte is gekozen voor het getekende mannetje Kinas. Hij is symbool voor gastvrijheid en sportiviteit. Op 4 juli, de dag dat de finalewedstrijd zal worden gespeeld in het Estádio da Luz in Lisboa, zal niemand minder dan de Canadese zangeres Nelly Furtado - dochter van Portugese ouders - een door haar geschreven lied ten gehore brengen. De slogan van Euro 2004 is: Vive o 2004 (Leve het EK van 2004!)
21
Toetsvragen 1. De voetbal waar het hier om draait, heet: A. o bolo B. o bol C. a bala D. a bola 2. De zangeres Nelly Furtado heeft: A. een Portugese vader en een Canadese moeder. B. Canadese ouders C. een Canadese vader en een Engelse moeder D. Portugese ouders. 3. Hoe heet de Euro 2004 mascotte? A. Kino B. Kinaos C. Kinas D. Kina De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.
Hoofdstuk
2
Het leven in Portugal Portugal in cijfers Portugal is een rechtop staande grote rechthoek. Van noord naar zuid meet dit land ongeveer 700 km en van oost naar west 350 km. Het grenst in het westen en zuiden aan de Atlantische Oceaan. In het oosten en noorden grenst Portugal aan Spanje. De officiële naam van Portugal is República Portuguesa. Het land heeft 11 provincies. De hoofdstad is Lissabon, of zoals de Portugezen zeggen: Lisboa . Alleen Lisboa heeft al circa 2,5 miljoen inwoners. Portugal is 3 ½ keer zo groot als Nederland en is door zijn gering aantal inwoners zeer dun bevolkt. In Portugal wonen circa 11 miljoen mensen. Door de invloed van de Atlantische Oceaan is aan de kust van Noord-Portugal een zeeklimaat, dat te vergelijken is met het zeeklimaat van Nederland. De vochtige oceaanlucht veroorzaakt ook veel regen.
23
Strand van de Algarve met een Middellands zeeklimaat. Meer naar het oosten neemt de invloed van het gebergte (en de Spaanse hoogvlakten) toe en gaat het klimaat langzaam over in een landklimaat, met hete zomers en koude winters. In het noordoosten,
24
Het landschap van de Douro. in de Serra da Estrela valt in de winter sneeuw waardoor dit gebied zich ontwikkelt tot het wintersportgebied van het land. Meer naar het zuiden worden de temperaturen hoger en valt er minder regen. Het zuiden heeft te maken met jaarlijks terugkerende zomerdroogtes. De provincie Algarve in het zuiden heeft een Middellands zeeklimaat met warme zomers en koele winters, waarbij de regen meestal ’s winters valt. Jaarlijks bezoeken 10 miljoen toeristen Portugal. Portugal heeft een mooi landschap met 4 grote rivieren: de Taag (Tejo), de Douro, de Minho en de Guadiana.
25
Het noorden, waar het Nederlands elftal begint aan het toernooi tegen respectievelijk Duitsland (in Porto), Tsjechië (in Aveiro) en Letland (in Braga) is een fraai gebied met veel groen, veel kleine gehuchten en stadjes. U kunt hier urenlang rijden zonder iemand tegen te komen. Het klimaat in het noorden kan ook in juni heel Nederlands zijn. Dat wil zeggen: geregeld een regenbui. De temperatuur kan soms echter uitschieters hebben van 30 graden Celcius. Neemt u dus vooral een rood, wit, blauwe paraplu en oranje regenjas mee maar vergeet ook uw feloranje zonnepet niet! Portugal begon op 25 april 1974 aan de periode van herstel van de democratie en vrijheid van meningsuiting na een tijdperk van 45 jaar dictatuur. Deze ommekeer staat in de geschiedenis van Portugal bekend als de Anjerrevolutie. Ieder jaar wordt deze dag gevierd. Sinds 1986 behoort Portugal tot de Europese Unie. De toetreding van Portugal tot de Europese Unie heeft in belangrijke mate bijgedragen aan een verhoging van de levensstandaard. Portugal kent drie internationale luchthavens te weten: Porto, Lisboa en Faro. Tachtig procent van de Portugezen is Rooms Katholiek. Verder wonen in Portugal nog Joodse, Islamitische en Protestantse gelovigen.
26
De taal Wereldwijd wordt het Portugees door 160 miljoen mensen gesproken. Behalve in het moederland wordt het gesproken in Brazilië, Mozambique,
De Portugese taal is kleurrijk in woord en gebaar. Vrouwen praten in groepjes op straat. Angola, Guinée Bissau, Cabo Verde , op São Tomé en Principe, op de Azoren en op Madeira. Het Portugees is een Romaanse taal, maar heeft door de 500-jarige Moorse overheersing veel restanten van het Arabisch in zich gehouden. Het Portugees is een zeer klankrijke taal, wat vooral komt door het vele gebruik van klinkers en de onderlinge combinaties daarvan. (Een klinker ”klinkt”meer dan een medeklinker, vandaar dat klankrijke.) Bovendien kunnen deze klinkers niet
27
zoals in het Nederlands alleen door de mond maar ook door de neus (nasaal) uitgesproken worden. Het is om deze reden een moeilijke taal die we in dit boekje summier zullen kunnen presenteren. Ook de uitspraak vergt enige voorbereiding, waaraan we nu aandacht zullen besteden. We noemen hier de voornaamste bijzonderheden in de uitspraak.
De uitspraak In het algemeen klinkt het Portugees vreemd in onze Nederlandse oren, maar er zijn gelukkig ook veel woorden die gemakkelijk uit te spreken en te verstaan zijn. Bijvoorbeeld huis----casa, zal iedereen als uitspreken. Maar er zijn een aantal bijzondere gevallen: -
ão m aan het eind van een woord o aan het eind van een woord de ç e aan het begin van sommige woorden.
Hondenbezitters onder u weten hoe een hond urenlang kan liggen knagen en knauwen aan een bot. Welnu, u maakt voor de ão-klank precies dezelfde kaakbeweging. Dus in een restaurant wilt u bijvoorbeeld graag wat brood bij het eten, dan houdt u uw hond in gedachte en brengt uit: Se faz favor, um bocadinho de pão. <suh fash faavoor, oeng bookaadienjoe de paung>
28
Zo gaat het ook met het woordje voor –niet-, bijvoorbeeld in de zin: Ik weet niet waar het stadion is : não sei onde é o estádio. . Komen we meteen aan bij de volgende bijzondere uitspraakregel, namelijk de letter m aan het eind van een woord. Um, bom, en sim (betekent achtereenvolgens: een, goed en ja) zijn woorden met een m op het eind. In alle gevallen klinkt die m als een soort neusklank, zoals bij de Nederlandse woorden: jong en zing. Bom dia
- Goedendag, goedemorgen.
Ook noemen we hier de uitspraak van de o aan het eind van een woord en als de o in zijn eentje staat. Bijvoorbeeld: O meu nome é Jansen. Klinkt als . Mijn naam is Jansen. Hier klinkt de o altijd als OE! Ook de letter u wordt heel vaak als oe uitgesproken: bijvoorbeeld in o menu de hoje: wat betekent: het menu van vandaag. Ook de ç is belangrijk. Als u roept Força Holanda (Hup Holland!!) dan wel zeggen: en dus niet Tenslotte: de e klinkt aan het begin van het voor u zo belangrijke woordje STADION in het Portugees
29
o estádio als . U merkt dus hier dat de e van estádio niet wordt uitgesproken, maar wel geschreven. Dit waren de voornaamste uitzonderlijke uitspraakregels. Het voert hier te ver om alle bijzonderheden van de uitspraak en de grammaticale regels te noemen. Om één punt van de grammatica kunnen we echter niet heen. Dat is het feit dat het Portugees mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden kent. Dus men zegt: o estádio (het stadion= mannelijk) maar a bola (de bal=vrouwelijk). Dit feit heeft ook grote gevolgen voor andere woorden die bij deze woorden staan, zoals het bijvoeglijke naamwoord; Het nieuwe stadion: o estádio novo (het bijvoeglijke naamwoord staat er ACHTER en eindigt op o), maar De nieuwe bal: a bola nova (bola is vrouwelijk en dus eindigt het bijvoeglijk naamwoord ook op a) Als u zich hier niet aan houdt, dan klinkt dat net zo gek voor een Portugees als hij tegen u zegt: het stadion nieuw! Daarom ook zegt een vrouw in het Portugees voor BEDANKT: obrigada. En een man: obrigado. Nog een voorbeeld van hoe fout het kan gaan als u zich vergist met het vrouwelijk of mannelijk lidwoord of de verkeerde klemtoon:
30
Tem bolas de cocó? Vraagt u in de banketbakkerswinkel. Terwijl u om te vragen of men kokostaartjes verkoopt, had moeten zeggen: Tem bolos de coco? Nu zei u per abuis: heeft u poepballen? Een gewaarschuwd mens telt dus voor twee.
Etiquette Zoals de meeste Zuid-Europeanen gebruiken de Portugezen zowel bij ontmoetingen als bij het afscheid nemen heel vaak de prachtigste volzinnen. Daar kunnen wij als eenvoudige Nederlanders niet tegenop en we moeten ons daaraan ook maar niet wagen. Het gebruik van onderstaande formules is dus beslist geen ”must”. Men kan bij het afscheid nemen volstaan met simpelweg: Bom dia, boa tarde en boa noite. Ook zult u vaak het Italiaanse ciao horen zeggen, dat via het Braziliaans in Portugal ingeburgerd geraakt is. Een Italiaan zal dit gebruiken voor ”hallo”en ”tot kijk”, maar in Portugal hoort u dit woord alleen bij het afscheid nemen. De Portugezen kunnen tegenover vreemden en toeristen heel formeel zijn. Zolang ze u niet goed kennen blijft het bij u-zeggen met allerlei beleefdheidsformules omkleed. Pas u aan door ALTIJD te beginnen met:
31
Faz favor of desculpe <deskoelpe> als u iets wilt hebben, kopen of vragen. Desculpe, onde é o correio , Vrij vertaald: Als ik even mag storen, waar is het postkantoor? Faz favor , kunt u ook gebruiken als u iemand iets aanreikt. U wordt aangesproken in hotel of restaurant met: o senhor (als u een man bent) of a senhora (als u een vrouw bent) en <eh senjorra>. Ook bij begroetingen zijn de gewoonten dus anders dan wij in Nederland gewend zijn. Als u zich van die verschillen bewust bent, kunt u zich voor moeilijke situaties in taal en omgang behoeden. Juist die verschillen in leefstijl maken een verblijf in dit land zo interessant. De meest gebruikte uitdrukking bij het begroeten is: Como está? Passou bem? <passo being>
Hoe is het met u?
Como vai?
Hoe gaat het met u?
mag u ook zeggen, en betekent letterlijk: Is het u goed gegaan? Zelfs de twee zinnetjes allebei achter elkaar zeggen, kan ook. Como está? Passou bem? Verder gebruikt men ook veel:
32
Een informele manier van begroeten is: Olá Hallo. Dit olá wordt vaak gevolgd door de naam van de persoon die u tegenkomt, net als in het Nederlands. Hoe antwoordt u nu, als iemand u op deze manier aanspreekt? In de meeste gevallen is herhaling het beste. De reacties hierop kunnen zijn: Bem, obrigado Estou bem, obrigado Muito bem, obrigada Assim assim Não estou bem Estou mal
Goed, dank u. Goed, dank u. Heel goed, dank u.(vr.) Het gaat. Het gaat niet goed. Het gaat slecht, ik voel me slecht. De uitspraak van ”muito” vergt enige uitleg. <moeintoe> Neemt u afscheid, dan kunt u onder andere zeggen: Até logo Tot straks. Até já Tot zo. Até amanhã Tot morgen. Adeus (informeel) Tot ziens. Grappig aan até amanhã is, dat het niet altijd letterlijk ”tot morgen” betekent, maar ook als ”tot ziens” gebruikt kan worden en dus niet letterlijk. Toch zeggen de Portugezen dit, omdat ze hopen u morgen wel te zien, al is de kans daarop heel klein. Is dat geen aardig trekje van de Portugezen?
33
De aanspreekvorm TU (=je) wordt gebruikt voor iemand met wie men op zeer goede voet staat. U hoort het ouders tegen kinderen zeggen (soms ook andersom), grootouders tegen kleinkinderen, ooms tegen nichtjes en neefjes, een vrouw tegen haar echtgenoot, en broers, zussen, vrienden en collega’s van dezelfde leeftijd onder elkaar. Pas u ook aan wat spreekvolume betreft (behalve in het stadion natuurlijk, daar mag geschreeuwd worden!!). Gaat u uit, of naar een discotheek, kleedt u dan chique of feestelijk. Men is daar erg gevoelig voor. De maaltijd is voor de Portugees een zeer sociale gebeurtenis, waar men ook alle tijd voor wil nemen. Een snelle hap, al of niet staand, is alleen gebruikelijk als men echt weinig tijd heeft of in de grote steden werkt als internationaal zakenman of – vrouw. Op straat lopen eten wordt heel ongebruikelijk gevonden!
Oudere dames zitten bij elkaar met een handwerkje.
34
Cafébezoek is belangrijk: zowel na de lunch als na het avondeten gaat jong en oud iets drinken. Windt u vooral niet op als een voorstelling of concert wat later begint dan aangekondigd staat. Tijd is voor veel Portugezen een relatief begrip. Ontspan u en geniet van elke minuut. In de zomermaanden als het na 8 uur ’s avonds nog aangenaam van temperatuur is, flaneren veel Portugezen met of zonder kleine kinderen over de brede boulevards of over de kleine dorpsweggetjes. Cafébezoek is belangrijk: zowel na de lunch als na het avondeten (o jantar) gaat jong en oud uma bica
35
drinken. Dat is wat wij sterke espressokoffie noemen. Als men geen koffie drinkt, is de thee met een schilletje citroen erin ook heel populair: um chá de limão. De cafés zijn de hele dag open en men ontmoet elkaar ’s avonds daar. Oudere dames zitten bij elkaar al of niet met een breiwerkje, en de mannen zitten aan een tafel te praten of te kaarten of kijken staand aan de bar naar de televisie die altijd aan staat. De televisie staat trouwens ook tijdens de lunch aan, maar dan vaak wat zachter. Zeg als u een winkel, café of restaurant binnenkomt of daar weggaat dus steevast bom dia overdag tot een uur of twaalf. In de middag zegt u als eerste als u een winkel of café inkomt: boa tarde . In de avond, als het donker is geworden zegt u altijd boa noite U kunt dit ook gebruiken voor ”Welterusten”. Het woord voor ”bedankt” is, zoals u al weet, als u een man bent: obrigado en als u een vrouw bent: obrigada . De uitdrukking voor Geen dank is: De nada <de naadaa>.
36
Toetsvragen: 1. U wilt in een restaurant graag een beetje brood. U vraagt: A. o senhor tem nada. B. faz favor, o estádio. C. Desculpe, onde é o correio? D. Faz favor, queria pão. 2. U bent blij en dankbaar voor geboden hulp. U zegt: A. bom dia B. faz favor C. obrigado D. hoje não 3. Het is 9.00 uur in de avond. U komt een restaurant binnen. U zegt: A. boa tarde B. boa noite C. bom dia D. de nada. 4. U wilt weten waar het postkantoor is. U vraagt: A. onde é o hotel ? B. onde é a casa ? C. onde é o estádio ? D. onde é o correio ? 5. U gaat het Oranjeteam aanmoedigen in het stadion. U roept: A. Obrigado, Holanda ! B. De nada, Holanda ! C. Força Holanda ! D. Bom dia Holanda ! De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.
Hoofdstuk
3
Uit in Portugal Overnachten De meesten van u zullen ervan uitgaande dat we ver komen dit EK, al een hotel, pension of kampeerterrein besproken hebben. Voor degenen die dat nog niet hebben gedaan volgen of pas op het allerlaatste moment een kaartje hebben weten te bemachtigen hier wat tips: Goedemorgen, heeft u nog een tweepersoonskamer voor mij voor vier nachten?: Bom dia, tem um quarto duplo para quatro noites para mim? U kunt te horen krijgen: Não, não tenho quartos duplos neste momento. (nee, ik heb op dit moment geen tweepersoonskamers vrij.) Mas tenho dois quartos individuais, com casa de banho.
38
(maar ik heb twee éénpersoonskamers met bad.) Als u dat accepteert, dan vraagt u de prijs: Quanto é? .of Quanto custa? . Om aan te kunnen geven dat u twee of vier nachten wilt blijven en bijvoorbeeld van maandag tot en met woensdag, geven we hier de dagen van de week: Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag
-
segunda-feira <segoenda feiraa> terça-feira quarta-feira quinta-feira sexta-feira <seisjtaa> sábado <sabadoe> domingo <doemiengoe>
”Queria ficar seis (zes) noites, terça até domingo”. Ik wil graag zes nachten blijven, van dinsdag tot zondag. Wat hier opvalt is dat er wel een tweede marktdag is, maar geen eerste. Dat komt omdat de sábado de Joodse sabbath was, en dus een vrije dag was. Vroeger was de bevolking op het Iberisch schiereiland voor een groot deel Joods. Men begon dus te tellen bij de zondag als eerste marktdag. Feira, kan behalve marktdag trouwens ook jaarmarkt betekenen. De Feira Popular in Lisboa is daar een goed voorbeeld van.
39
Bij de Portugese VVV is allerlei informatie te verkrijgen voor overnachting en uitgaan. Als er nog kamers vrij zijn zo vlak voor of tijdens het toernooi, heeft u geluk. U vult een formuliertje in, u toont uw paspoort en u kunt de sleutel in ontvangst nemen. Op het formuliertje staan o.a. deze woorden: apelido nome morada código postal nacionalidade
-
achternaam naam adres postcode nationaliteit
O seu número de quarto é 35. Dat hoort u de receptionist zeggen: .
40
U neemt de lift (o elevador ). Verder wilt u weten om hoe laat het ontbijt wordt geserveerd. Wat is het woord voor ontbijt? Pequeno almoço. A que horas é o pequeno almoço? . Entre 7 e 10 horas, krijgt u (gewoonlijk) te horen. <Entre set ie dezj oras>. Tussen 7 en 10 uur. Als u de thuisblijvers een kaart of brief wilt sturen, vraagt u bij de receptie Tem selos? Heeft u postzegels? Als het antwoord negatief is, zal u naar o correio het postkantoor verwezen worden. Bij de receptie van uw hotel of in de eetzaal, kunt u vaak horen en zeggen: Até amanhã Até logo Boa viagem Só bocadinho, está bem? Sala de jantar O que deseja?
<so bokaadienjoe sta being> <salaa de jantaar>
tot morgen tot straks goede reis Een momentje geduld, okay? eetzaal Wat wenst u?
41
Uma água mineral Não faz mal Desculpe
<deskoelpe>
Desculpe, onde é a casa de banho?
een mineraal water het geeft niet neemt u me niet kwalijk. Pardon, waar is het toilet?
Zo, eenmaal op uw kamer zal u zich te goed doen aan een blik op de Portugese televisie, waar ongetwijfeld heel veel voetbalreportages te zien zullen zijn. Of u gaat uitrusten tot aan de volgende wedstrijd! Boa noite!
Welterusten!
Eten en drinken Over eten en drinken in Portugal kan veel goeds gezegd worden. Want alles wordt vers gemaakt, niets mag uit blik of pot komen. Daarom moet u soms even wachten, maar dan komt er ook iets heerlijks op tafel en… voor weinig euro’s! Men eet in Portugal twee maal per dag warm: de lunch en het avondeten.
42
Restaurants in Lissabon. De Portugezen hebben een indrukwekkende eetcultuur. Urenlang kunnen families aan lange tafels zitten praten, eten en drinken.
43
De lunch in Portugal tussen 13.00 en 15.00 uur is heilig, men wil dan niet gestoord worden. Vooral de lunch (o almoço ) is heilig. Er wordt dan vaak geen telefoon opgenomen, veel winkeltjes zijn dicht en de zakenlui willen liever even niet gestoord worden tijdens de maaltijd, die dan ongeveer ligt tussen 13.00 en 15.00 uur. Het avondeten (o jantar ) ligt gewoonlijk tussen 19.30 en 22.00 uur. Om zes uur aan tafel is er dus niet bij. Maar wilt u toch een kleine snack eten dan is het ”cafetária” een uitkomst. Hier kunt u net als bij ons
44
een snackbar verwachten, waar men weliswaar geen bitterballen verkoopt, maar waar ze kleine typisch Portugese hapjes (tapas) verkopen. Staand aan de bar neemt u bijvoorbeeld: Uma sande de queijo een broodje kaas Uma sande de fiambre <de fieambre> een broodje ham Um prego een broodje met gebakken dunne biefstuk. Pasteis de bacalhau <pastijzj de bakaljau> stokviskroketten. Uma salada de tomates een tomatensalade. Of een groentensoep: uma sopa de legumes Of u bent met vier hongerige mensen: Quatro bifanas: 4 gebakken varkensbiefstukjes geserveerd op een broodje. . Vlug eten, want op dat tijdstip begint op 15 juni trouwens de wedstrijd in Porto tegen onze oosterburen!! Daarna kunnen de hongerige en feestende Oranjefans met een overwinning op zak ergens gaan eten in één van de vele eethuisjes in Porto. Dan smaakt alles goed! Dat zal een groot feest worden! U kunt op de aangegeven tijden gaan genieten van al die heerlijke vis- en vleesgerechten.
45
Vissoorten te over in Portugal! Als u een restaurant binnenkomt, hoort u de ober zeggen: Boa tarde. Quantas pessoas são? Met hoeveel personen bent u ? U reageert dan met bijvoorbeeld: Somos quatro. <somoes kwatroe> We zijn met zijn vieren. Misschien neemt u de dagschotel (o prato do dia .) Zo niet, dan bekijkt u deze kaart maar eens. We zullen hier voor u de top 5 van de verschillende gangen noemen:
46
ENTRADAS (<entraades> voorgerechten) 1. sopa de marisco (<soppa de maariechkoe> schelpdierensoep) 2. caldo verde ( soort dikke soep van fijngesneden boerenkool met aardappelpuree en stukjes worst erin) 3. salada de camarão (<saalaade de kamaraung> garnalencocktail) 4. canja (, kippensoep) 5. pasteis de bacalhau (<pastijzj de bakaljau> stokviskroketjes)
PEIXE ( visgerechten) 1. sardinhas assadas (<sardienjas assades> gegrilde sardines) 2. bacalhau ( kabeljauw/stokvis op 365(!) manieren gemaakt) 3. bife de atum ( tonijnbiefstuk) 4. lulas grelhadas ( gebakken inktvis) 5. peixe espada ( zwaardvis)
CARNE ( vleesgerechten) 1. frango piri-piri ( pikante kip 2. bife de vitela ( kalfsbiefstuk ) 3. costeletas de porco ( varkenskarbonade 4. cabrito ( geitenvlees uit de oven) 5. borrego ( lamsvlees)
47
Bom apetite!
48
SOBREMESA (<sobremeesaa> dessertgerechten) 1. pudim flan (<poeding flang> custardpudding) 2. Molotoff (<molotof> soort schuimgebak uit de oven) 3. salada de fruta (<saalaadaa de froeta> fruitsalade 4. torta de laranja ( sinaasappeltaart) 5. arroz doce ( rijstebrij met room) Om te eten heeft u behalve een prato (bord) ook een faca (mes), een garfo (vork) en een colher (lepel) nodig. Garfo; De g spreekt u uit met de Franse g van garage en colher als met de klemtoon op de laatste lettergreep. Drinkt u hier gerust witte (vinho branco) of rode wijn (vinho tinto) bij. Per glas (copo) of fles (garrafa). Ook kunt u kiezen voor vinho verde (een typisch Portugese wijn gemaakt van onrijpe druiven) of rosé. Mineraal water kan natuurlijk ook (fresco ou natural?, koud of op kamertemperatuur? ). Dat wordt u steevast gevraagd. Água mineral . Tot slot nog um café of uma bica (kopje espressokoffie, zonder melk).
BOM APETITE! ( Smakelijk eten!!)
49
Op naar het stadion! Hoe u naar het stadion gaat, hangt af van uzelf. Misschien gaat u gezamenlijk met een busje, of geeft u de voorkeur aan het openbaar vervoer. Of u gaat een auto of busje huren. Queria alugar um carro. Ik wil graag een auto huren. Als het verhuurbedrijf bang is dat u hun busje oranje gaat verven, beloof dan : Não preocupe, não vamos pintar o carro cor-delaranja! Maakt u zich geen zorgen, we zullen de auto niet oranje verven!
Autoverhuurbedrijf op het vliegveld.
50
Bij het vliegveld kunt u huren, maar via de receptie van uw hotel kan het uiteraard ook. U wilt op weg gaan naar de wedstrijd: NederlandDuitsland of Nederland-Tsjechië. Of u gaat op 23 juni naar de wedstrijd Nederland- Letland. U bent daarvoor in resp. Porto, Aveiro of Braga aangeland. Op uw ticket staat de naam van het stadion en de stad. Bijvoorbeeld Estádio Dragão in Porto. Vamos encorajar a nossa equipa nacional. Wij gaan ons nationale team aanmoedigen! U vraagt de receptionist: Waar is het stadion? Onde é o estádio? . O estádio é perto. . Het stadion is dichtbij. Een hele geruststelling. Quero lá estar muito rapidamente. Ik wil daar zo snel mogelijk naartoe. Posso ir de autocarro? <possoe ier de ootokaroe> Kan ik met de bus gaan? De ervaring leert dat de Portugezen van tevoren niet alles tot in de puntjes hebben vastgelegd. Veel wordt geïmproviseerd, maar dat kunnen ze dan ook heel goed. Er zal niet veel misgaan. Overal zult u politie aantreffen en meisjes in mooie kleding die u in perfect Engels de weg naar uw plaats zullen aanwijzen. Maar wat te doen als u geen duidelijke aanwijzingen krijgt?
51
Met de volgende taalkennis op zak zal u geen seconde van de wedstrijd missen: U vraagt op straat hoe u moet lopen/rijden naar het stadion: Onde é o estádio das Antas? Het stadion is dichtbij, weet u nog? Men zal het u geduldig en uitvoerig uitleggen. Let op de woorden: Esquerdo Direito Em frente Longe Perto
-
links(af) rechts(af) rechtdoor. ver dichtbij
En er zullen langs de weg ook wel borden staan die u naar de plaats van bestemming zullen brengen. Komt u er helemaal niet meer uit, omdat uw pension of hotel te ver van het stadion ligt, neem dan een onvolprezen Portugese taxi. Die is snel en supergoedkoop! De beste manier om er één te krijgen, is er één op straat aan te houden door uw hand op te steken. Ze zijn zwart met een lichtblauw dak. Er rijden erg veel taxi’s zowel overdag als ’s nachts. Alleen als het lampje op de taxi groen is en het bordje voorin het woord LIVRE (=vrij) toont, is de taxi beschikbaar. De meeste
52
taxi’s hebben een meter. Zie voor meer informatie hoofdstuk 5. Als u wilt weten hoe laat het is, vraagt u in het Portugees: Que horas são? hoe laat is het? Het antwoord is dan: não sei (ik weet het niet) of bijvoorbeeld: São quatro horas. <saung kwatroe oras >. Het is 4 uur. In Portugal is het 1 uur vroeger dan in Nederland. A partida vai começar antes do jantar, às 17.00 (<sienkoe>) horas. De wedstrijd gaat om 17.00 uur voor het avondeten beginnen. U zult dus moeten zorgen voor een broodje, want om half negen ’s avonds eten is heel gewoon in Portugal. Depois da partida vamos jantar <depois eh partiedaa vaamoes jantaar> Na de wedstrijd gaan we uiteten.
In het stadion! Nu zijn de volgende woorden van belang: Os jogadores O árbitro O árbitro assistente
de spelers de scheidsrechter de grensrechter
Bola bonita!! A partida
mooie bal!! de wedstrijd
53
Alemanha República Checa Letónia
Duitsland Tsjechië Letland
Aanvallûûûûûûûûûh! Het is stil aan de overkant! Wilhelmus van Nassauwe Overtreding Wat een mooi doelpunt! Wij houden van oranje.
Atacar Está silencioso ao outro lado Guilhermo de Nassau
Falta Que bonito golo! Gostamos de cor-delaranja Het Oranjelegioen A legião cor-de-laranja. Het Nederlands elftal. A equipa holandesa. Schop de bal naar voren! Dá pontapés para frente! Nee, oranje is niet mijn Não, cor-de-laranja nao echte haarkleur. é a minha cor de cabelos verdadeira Ik heb nog met Cruyff Ainda joquei com o gevoetbald. Cruijff. 88 was een prachtig jaar. O ana oitenta e oito ers um ano fantástico! Buitenspel - fora de -jogo Dat is geen buitenspel!! brult u als volgt: Isso não é fora de jogo!!!
54
Força Holanda, roept u als u onze jongens gaat aanmoedigen. Het betekent: Zet hem op Nederland of gewoon Hup Holland! Als de scheidsrechter het in uw ogen niet goed doet, kunt u roepen: Árbitro, vai-se embora! <arbietroe, vai se emboraa> Scheidsrechter, hoepel op! Olha árbitro, não podes usar os teus olhos! Zeg scheids, kan je je ogen niet gebruiken! Of u schreeuwt: cartão vermelho! En zwaait met de rode achterzijde van dit boekje. U zingt/brult/fluistert : Nai deixe ficar o leão na camisa! Laat de leeuw niet in zijn hemdje staan ! ! Que silenciosos estão os alemães ! Wat zijn die Duitsers stil ! É pena Alemanha, tudo já passou. ”Schade Deutschland, alles ist vorbei”!!! Het kan zelfs in hetzelfde ritme gebruld worden! In dit Campeonato da Europa (EK) spelen 16 landen, verdeeld over 4 groepen, mee:
55
Land
Aantal Beste resultaat deelnames aan EK
Trainer
Groep A Portugal Griekenland Spanje Rusland
4 2 7 8
halve finale ”84/00 4e in poule ’80 winnaar ’64 winnaar ‘60
Luiz Felipe Scolari Otto Rehhagel Inaki Saez Ruiz Georgi Yártsev
Groep B Frankrijk Engeland
6 7
winnaar ’84/’00 3e in ’68
Jacques Santini Sven-Göran Eriksson Jakob kuhn Otto Baric
Zwitserland 2 Kroatië 2
4e in poule ’96 kwartfinale ’96
Groep C Zweden Bulgarije Denemarken Italië
3 2 7 6
halve finale ’96 3e in poule ’96 winnaar ‘92 winnaar ‘68
Tommy Söderberg Plamen Markov Morten Olsen Giovanni Trapattoni
Groep D Tsjechië Letland Duitsland
6 1 9
winnaar ’76 winnaar ‘70/’80’/ 96 winnaar ’88
Karel Brückner Alexandr Strakovs Rudi Völler
Nederland (!) 7
Dick Advocaat
Er wordt gespeeld in tien verschillende stadions in de volgende steden: Aveiro, Braga, Coimbra, Faro/ Loulé, Guimarães, Lisboa, Leiria, Porto.
56
De kleuren van de Portugese vlag zijn groen en rood (verde e vermelho) en de Portugese voetbalkleuren zijn een rood shirt en een groene broek. Boa sorte ! veel succes! Dat wens je elkaar uiteindelijk allemaal toe.
Amusement en cultuur Het beste is dat u bij de ”Posto de Turismo”, de actuele uitgaansgids bemachtigt (a guia de lazer) <eh qieja de laaseer>. Die zal ook in het Engels te verkrijgen zijn tegen die tijd. Hierin vindt u alle uitgaansmogelijkheden per stad opgesomd. Als u eenmaal in Portugal bent, mag een trip naar Lissabon eigenlijk niet ontbreken. En helemaal niet als we de kwart-, halve of hele finale in Lissabon spelen!
Lissabon (Lisboa in het Portugees) Lisboa is een grote stad, met wijken die enorm van sfeer verschillen. Bovendien is het geen vlakke stad, maar een onmetelijk bebouwd oppervlak met grote hoogteverschillen. Historisch gezien bezit deze stad kostbaarheden uit de tijd dat Portugal de halve wereld bevoer, en oorlogsbuit mee terugnam naar het moederland. Ook handelswaar vanuit de verste uithoeken van de wereld brachten ze van hun reizen per schip mee terug. Dat alles is bewaard en tentoongesteld.
57
Straatje in het historische gedeelte van Lissabon. Door de enorme verkeersdrukte van voornamelijk personenauto’s en vrachtauto’s is het ook rommelig, chaotisch op sommige stukken en ruikt
58
Trammetje dat de heuvel opklimt te Lissabon.
Theater in Lissabon.
59
het vaak naar benzine en uitlaatgassen. Als u echter de overvolle verkeersaders mijdt, dan vindt u nog genoeg kleine straatjes en pleinen waar u rustig kunt lopen, en genieten van deze overdaad aan kunst en cultuur. Voor de goede orde: huur geen auto, maar laat u vervoeren met metro, bus, tram of taxi. Bent u een getrainde wandelaar, trek dan goede wandelschoenen aan. Op deze manieren ziet u het meest. We noemen hier: Rossio. Het grote plein in het midden van de stad, waar de terrassen uitnodigend op u wachten en de vele speciaalzaken al het moois dat Portugal aan handwerk te bieden heeft, verkoopt. Leren tassen, aardewerk, zijden stoffen, kristal, zuiver wollen truien en vesten en dure herenpakken. En ten zuiden van dit plein lopen de kaarsrechte straten van Baixa-Chiado. Ook hier vindt u een overvloed aan fraaie winkels. Ten oosten van deze straten ligt op een heuvel de Moorse wijk Alfama. De nauwe straatjes vol wasgoed kronkelen zich naar boven. Het is de moeite van het klimmen meer dan waard want op de top treft u het Castelo São Jorge aan! Vanaf deze plaats kunt u van een machtig uitzicht over de stad en de rivier de Taag genieten. Nog zo’n uitzicht
60
Torré de Belém heeft u vanaf de Santa Justa lift, ontworpen door een leerling van Eifel (de architect van de naar hem vernoemde toren in Parijs ) in de Baixa wijk. Houdt u van kleine cafeetjes en echt Portugese restaurants, ga dan naar de wijk Bairro Alta (letterlijk ”hoge wijk”). Ook weer stevige schoenen aandoen, want het is klimmen geblazen. Rust uit in een ”tasca” en eet terwijl u luistert naar een fadozanger. Vergeet het harde tl-licht, dat vinden ze in Portugal nu eenmaal mooi. In deze wijk bevindt zich ook de Solar do Porto, een portproeflokaal, waar u alle soorten port kunt beoordelen zoals oude rode of koude witte port.
61
Belém. Ons volgende favoriete stekje is de wijk Belém, gelegen aan de Taag, aan de westkant van de stad. Het beste kunt u er met de tram (eléctrico <elètriekoe>) 15 vanaf de Praça de Comércio naartoe. Daar bevinden zich behalve vele banketbakkerszaken met zitplaatsen (”pastelerias”) waar u een pastel de nata kunt eten. Fraaie monumenten zijn : Het Jerónimosklooster en de Toren van Belém. Het klooster is gebouwd in opdracht van koning Don Manuel. Met de bouw werd begonnen in 1502 en is het mooiste voorbeeld van de manuelijnse stijl: sierlijk bewerkte zuilen en de fraaiste beeldhouwwerken in de nissen en rond de ramen. Veel versieringen verwijzen naar de bloeitijd van de ontdekkingsreizen met de schepen van de Portugezen. Rond 1500 waren zij het die als eersten nieuwe zeewegen naar o.a. India ontdekten. Dankzij de economische voorspoed die uit de internationale handel ontstond, liet de koning dit bouwwerk neerzetten ter nagedachtenis van o.a. Vasco da Gama die vanaf deze plek in 1497 met zijn vloot richting India vertrok. De kerk van het klooster en de dubbele ommegang met de kruisbogen moet u in elk geval zien. Als u hier uitgekeken bent, ziet u schuin aan de overkant van de weg aan het water de Torre de Belém. , de Toren van Belém, met de klemtoon op de laatste lettergreep. Dit fort werd vanaf 1516 gebouwd op een toen nog in het water staande grote rots. Het is ook in de stijl van
62
Porto is gebouwd op een heuvelachtig terrein. Goed te zien vanaf de haven! Don Manuel opgetrokken, echter met wat Moorse invloeden omdat één van de bouwers, Francisco de
63
Arruda eerder werkervaring in Marokko had opgedaan. Binnen kunt u de kruidkamer zien die op waterhoogte ligt en één verdieping hoger ligt de kamer van de bevelvoerder. Van 1580 tot 1828 fungeerde de toren als staatsgevangenis. Tenslotte nog een tip: pakt u de pont bij de Cais de Sodré (Praça de Comércio) en steek over de Taag naar Almada, de geboortestad van Luís Figo. Almada is een schone en kleine stad met veel lekkere visrestaurants.
Porto, Aveiro, Braga De drie speelsteden in groep D zijn Porto, Aveiro als Braga. Het zijn drie schitterende steden, waar u behalve de wedstrijden bezoeken, urenlang kunt wandelen en genieten van oude kathedralen en kerken, musea en de vele overblijfselen uit de Romeinse tijd. In alle drie steden zult u getroffen worden door het leven op straat, in de cafeetjes waar wijn, bier en bijvoorbeeld Sumol (soort sinaasappeldrank met prik) voor een klein prijsje te bestellen zijn.Maar ook als u van dansen houdt is daarvoor in de discotheken alle gelegenheid. Deze steden kennen ook fraaie musea. Houdt u er rekening mee dat de meeste musea op maandag gesloten zijn. Er is voor elk wat wils. Als u drankjes bestelt dan vraagt u bijvoorbeeld: Olhe, faz favor, duas cervejas e um sumo de
64
laranja. . Twee bier en een jus d’orange. Tem pasteis de nata? Heeft u roomgebakjes? Deze kleine ronde gebakjes in bladerdeeg moet u echt een keer proberen!
Porto Op 15 juni wordt de wedstrijd Duitsland – Nederland gespeeld in het gloednieuwe stadion Dragão, de thuisbasis van FC Porto. Het tweede stadion heet Bessa, en is de thuisbasis van Boavista. Ook dit stadion is vorig jaar geopend. Porto is gebouwd op heuvelachtig terrein, waar alle straten of naar beneden of naar boven lopen. Het is een bruisende stad vol activiteit overdag en in de nacht. Al wandelend komt u al het moois dat Porto heeft vanzelf te zien. U kunt het beste beginnen op de Praça de Liberdade (Vrijheidsplein). De Rua dos Clérigos is een bijzondere straat vanwege een stijgingspercentage van 11 %. Geen hoge hakken aan, maar sportschoenen. Als u van wandtegels houdt, moet u zeker een kijkje nemen bij het Palacete do Raio uit 1754. Tegels heten azulejos . Naast de Praça da República (plein van de republiek) ligt de Arcada. Ga daar op een terras zitten én genieten van de voorbijgangers. Drink de in deze omgeving gemaakte ”groene” wijn: vinho
65
verde . Groen, omdat hij van onrijpe druiven wordt geperst. Op warme dagen is de licht mousserende wijn een frisse, maar bedwelmende, dorstlesser! Of u vraagt: Tem Heineken? Schenkt u Heineken? Nee? Dan neemt u toch Sagres of Superbock? U zegt dan tegen uw Portugese kennis: Saúde! <saaoede> Proost! Wel even vragen hoe laat het café dichtgaat: A que horas fecha? A que horas abre amanhã de manhã ? Hoe laat gaat u morgenochtend weer open ? In het café maakt u natuurlijk ook een gezellig praatje en dat gaat dan uiteraard over de wedstrijd. Wilt u het ijs breken, dan kunt u gebruik maken van de volgende openingszinnen: Ons team heeft verdiend gewonnen! (omdat) Onze spelers zijn de beste! Het Oranjelegioen staat er altijd als 12e man!
A vitória da nossa equipa é merecida! Os nossos jogodores são os melhores! A legião cor-de-laranja sempre está como o décimo-segundo homem!
Of is helaas het tegenovergestelde het geval:
66
Ons team heeft onver- A nossa equipa perdeu diend verloren! mas não merecido! (en de reden is dan natuurlijk) De scheidsrechter was O árbitro estava parcial. partijdig. De grasmat leek wel een O relvado parecia um knollenveld. campo lavrado. De grensrechter was een O árbitro assistente era blinde mol. uma toupeira cega. Uitgaan kan ook heel goed in:
Braga Het Gemeentelijk stadion van Braga (Municipal) heeft 30.000 zitplaatsen en is uitgehakt uit de bergwand. Ook dit stadion is pas eind vorig jaar in gebruik genomen. ”Het Portugese Rome” zo wordt Braga genoemd, omdat de invloed van de katholieke kerk hier groot is. Echter in de volksmond wordt Braga de stad van de drie P’s genoemd: padres, putas e paneleiros (papen, prostituées en poten). De stad herbergde al Romeinen en heette toen Bracara Augusta. Er zijn vele overblijfselen uit die vroege tijd terug te vinden. Op het eind van de 12de eeuw was Braga één van de machtigste bisdommen van het Iberisch schiereiland, zoals Spanje en Portugal samen genoemd worden. Keeper Quim van het Portugese elftal komt uit Braga. Hij beveelt vooral een bezoek aan Bom Jesus
67
aan. Dit kerkcomplex ligt hoog op een heuvel, even buiten de stad. Vanaf het kerkplein heeft u een prachtig uitzicht over de omgeving. Ook weet hij een restaurant dat hij u niet wil onthouden: het heet Restaurante Sameiro. U kunt daar Bacalhau à Minhota eten, om uw vingers bij af te likken, althans volgens Quim. Als u in Braga op 23 juni de wedstrijd tegen Letland bijwoont, moet u proberen het feest van Sint Jan bij te wonen: Festa de São João . Dit feest begint al op 18 juni en duurt tot en met 23 juni. Doe mee en dans en drink op straat tot diep in de nacht. Vooral de avond van het eigenlijke feest, dus op 23 juni, zal Braga dan bruisen van de traditionele muziek, eten en drinken op straat en zal het feest duren tot vroeg in de morgen. Een betere kennismaking met de authentieke Portugese volksaard is niet mogelijk. Ervan uitgaande dat Nederland zich geplaatst heeft voor de kwartfinales wordt het Sint Jansfeest ook voor ons één groot volksfeest! Stel het is echt gezellig. U zit naast leuke Portugezen en met eentje wilt u wel nader kennismaken.
Hoe legt u dat aan? Está com tão bom aspecto! <staa kon taung bong aspettoe> Wat ziet u er goed uit! Tem lume? Heeft u een vuurtje>
68
Oh pech: Não fumo ik rook niet, krijgt u te horen. Dança muito bem, kunt u zeggen nadat u haar/hem heeft zien dansen of nadat u zelf met haar/hem gedanst hebt. U gaat verder: Tens um sorriso lindo Je lacht zo lief. Quero te ver outra vez Ik wil je nog eens zien!! Escreve-me <sjkreve-me> schrijf me, kunt u ook nog zeggen. Esta é a nossa morada. É sempre bem-vindo/a. <estaa hè e nossa moraadaa> . Dit is ons adres. U bent altijd welkom. Houdt u niet van discotheken dan kunt u in Braga ook uw hart ophalen aan de kunstschatten in het museo dos Biscainhos. Ook de Sé Catedral uit 1200 is een bezoek meer dan waard.
Aveiro Het stadion van Aveiro is eigendom van de Gemeente Aveiro. Het is pas opgeleverd en biedt aan 30.000 toeschouwers een zitplaats. Aveiro ligt een stuk zuidelijker dan Braga en Porto, aan de monding van de Ria de Aveiro dichtbij de kust dus. Het centrum van Aveiro wordt gekenmerkt door de vele kleurige bootjes die in de
69
Het nieuwe stadion van Aveiro (Estádio Municipal) in aanbouw. kanalen liggen. Een goed winkelcentrum (centro comercial, <sentroe kommersial>) biedt degenen die inkopen willen doen alle gelegenheid. Aveiro is beroemd om zijn handwerkartikelen. Zo kunt u hier aardewerk vinden, manden, geborduurde tafelkleden in overvloed en veel producten van hout en leer. In de schoenwinkel kunt u de volgende dialoog verwachten: Olhe, faz favor, tem sapatos desportivos? Heeft u sportschoenen? Sim, tenho. Ja, die heb ik. Posso experimentar? Kan ik ze passen? Esta medida é boa. Deze maat is goed. Compro estes sapatos. Ik koop deze schoenen.
70
São 39 (trinta e nove) euros. Faz favor. Boa tarde!
Ze kosten 39 euro. Alstublieft. Goedemiddag.
Nog even alle tientallen: Dez 10 Vinte 20 Trinta 30 Quarenta 40 Cinquenta 50 <sienkwentaa> Sessenta 60 <sesentaa> Setenta 70 <setentaa> Oitenta 80 Noventa 90 <noventaa> Cem 100 <seing> São noventa euros: het is 90 euro. <saung noventaa euroos> Bioscopen zijn in de grote steden van Portugal zeer luxueus van inrichting. Zachte riante stoelen en een dik tapijt, een goede bar en een toegangsprijs die stukken lager ligt dan in Nederland. Mocht het een dag regenen dan kunt u eens een Engelse film kiezen met Portugese ondertiteling. In Portugal wordt niet na gesynchroniseerd. U wilt twee kaartjes: Queria dois bilhetes para o filme XX. . Of drie kaartjes: Três
71
Barcelos Ook de stad Barcelos willen we u niet onthouden, al was het maar omdat daar de beroemde Portugese haan (o galo de Barcelos , ) vandaan komt. De legende over het wonder van de gebraden haan die al op het bord van de rechter lag, maar toen ineens weer tot leven kwam! Dit gebeurde doordat een pelgrim, die vanwege vermeende diefstal tot de galg was veroordeeld, bad tot de heilige Jacobus. Deze verhoorde zijn gebed en wekte de haan weer tot leven. De pelgrim werd vrijgelaten en uit dankbaarheid aan de heilige Jacobus liet hij een kruisbeeld maken met het hele verhaal over de haan erop. Zo werd de zwarte haan met de vele kleuren een (toeristisch) symbool. In het openluchtmuseum Paço dos Duques de Bragança in Barcelos kunt u het originele kruisbeeld bewonderen. Het kruisbeeld heet Cruzeiro do Senhor do Galo.
De FADO-muziek Wilt u genieten van de FADO, dan raden wij u aan bij de Turismo (Portugese VVV) te vragen naar de fadorestaurants in Lisboa, Porto, en het in het midden van Portugal gelegen Coimbra. Fadomuziek is in Nederland steeds populairder aan het worden. Cristina Branco, Camané en Dulce Pontes om maar een paar grote namen te noemen zijn momenteel dè exponenten van deze liedkunst en treden met enige regelmaat ook in Nederland op. Mocht u een aankondiging zien van één van hen, dan moet u er echt naar toe.
72
Fado muziek in restaurant. De fado wordt gezongen door een in het zwart geklede vrouw of man, onder begeleiding van de violão (Spaanse gitaar) en de guitarra (Portugese twaalfsnarige gitaar). Tussen de fado van Lisboa en die van Coimbra zijn verschillen: die van Lisboa is vaak in mineur getoonzet maar kan ook een snel ritme hebben. Die van Coimbra is altijd langzaam en lieflijk van klank en wordt uitsluitend door mannen met zwarte capes om gezongen.
73
Toetsvragen 1. U bestelt in een café: drie pilsjes en één witte wijn: A. faz favor, duas cervejas e um vinho tinto B. faz favor, três cervejas e um vinho branco C. faz favor, três vinhos verdes e uma água. D. faz favor, três cervejas e um pão. 2. Hoe noemt u de scheidsrechter in het Portugees? A. guarda-chuva B. guarda C. guarda-redes D. árbitro 3. U wilt graag vooraf een vissoep eten. U zegt: A. faz favor, uma sopa de legumes B. faz favor, uma sopa de peixe C. faz favor, uma canja D. faz favor, uma sopa de carne 4. De ober verzekert u dat de fruitsalade lekker is. Hij zegt: A. a salada é verde B. a salada da fruta é tinto C. a salada de fruta é fresca D. a salada de fruta é boa 5. 5. De fameuze Portugese haan komt uit de stad: A. Barcelos B. Braga C. Lisboa D. Aveiro. De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.
Hoofdstuk
4
Aan de noodrem Politie Mocht het fout gaan, u bent na de tweede winst van Oranje laat die nacht de weg naar uw hotel kwijtgeraakt of bent uw tas of portemonnee verloren, dan zult u met de volgende zinnen een heel eind geholpen kunnen zijn. Não sei onde estou. Ik weet niet waar ik ben, ik ben verdwaald. Onde é a polícia ? Waar is het politiebureau ? Zoals gezegd zullen er na het uitspreken van deze woorden direct mensen komen om het u uitvoerig uit te leggen of zelfs met u mee te lopen naar het politiebureau! U wilt vertellen dat uw tas is gerold. U zegt: Fui roubado . Of u bent uw portemonnee verloren: Perdi o meu porta-moedas < perdie oe meeuw porta-moeweedash>.
75
De politie in Lissabon. Of uw auto is opengebroken: assaltaram-me o carro.. Meestal vraagt men u dan een formulier in te vullen. Vraag altijd een een kopie is voor u, want die hebt u nodig voor uw eigen verzekering. U hoort: Preencha isto, se faz favor. Of: Assinar aqui . Hier tekenen, alstublieft. O seu passaporte. Uw paspoort. Hopelijk komt het niet zover dat u moet uitbrengen: Perdi tudo . Ik ben alles kwijt! Als de politie wil dat u morgen terugkomt, hoort u: Até amanhã! .
Dokter en apotheek Wanneer u iets te diep in de Portugese glazen heeft gekeken, omdat Van der Sar een penalty heeft
76
gestopt én Van Nistelrooy met een Van Basten-goal de Tjechen naar huis heeft gestuurd, en de hoofdpijn wil de volgende ochtend maar niet wegtrekken, ga dan gerust in eerste instantie de apotheek binnen: farmácia met het accent op de middelste a waar het streepje op staat. Daar wordt u direct getroffen door de witte jassen die de apotheker en zijn of haar assistent(en) aan hebben achter de toonbank. Het is altijd druk in de apotheek. Iedereen gaat hierheen om advies te vragen of om zijn recepten op te halen. De apothekers fungeren als dé vraagbaak voor elke kwaal. Pas als ze er helemaal geen brood van kunnen bakken, zullen ze u verwijzen naar een arts of het ziekenhuis. Maar in de meeste gevallen gaat u de deur uit met de juiste medicijnen. Vraagt u wel om de rekening (conta) want wellicht is de schade te declareren bij uw ziekenfonds of ziektekostenverzekering in Nederland. Na farmácia: *u bent deze persoon. – is de apotheker. *Boa tarde - Faz favor? (Zegt u het maar/kan ik u helpen?) *Estou mal. Tenho dor de garganta. Ik voel me niet goed, ik heb keelpijn.<stoo mal. Teinjoe dor de garkantaa> - Tenho pastilhas boas contra dor de garganta. *Obrigado. - Em caso de persistência do problema, deve consultar um médico.(Als het niet overgaat, moet u een dokter raadplegen.)
77
- Há um na Rua Capelo. (Er is er één in de Kapelstraat.) *Quanto é ? (Hoeveel is het ?) - São 11 euro e 20. Quer a conta ? (Wilt u een rekening ?) *Sim. Obrigado. - De nada.
Eerste hulp en ziekenhuis U bent van pure vreugde met een hele groep van de tribune afgevallen, nadat Van der Vaart met een weergaloze actie Kluivert vrij voor de keeper heeft gezet, die de bal vervolgens in de kruising joeg. U heeft na de wedstrijd een pijnlijke arm en wat schaafwonden en wordt verwezen naar een Centro de Saúde <sentroe de saa-oede> (een soort kleine
78
polikliniek) of ziekenhuis (hospital, ) dan kunt u zich meestal in het Engels verstaanbaar maken. De dokters (os médicos ) zijn prima opgeleid! Vergeet ook hier nooit “bom dia” en “obrigado/a” te zeggen bij binnenkomst en als bedankje. De eerste hulp is in het Portugees emergência <eemersjensiaa>. Alle steden en de belangrijkste toeristenplaatsen kennen zowel ziekenhuizen als medische centra met spoeddiensten of eerste-hulpposten, waar u 24 uur per dag terecht kunt. De volgende Portugese begrippen zijn handig om te kennen: Chame uma ambulância <sjaame oema amboelansieja>. Waarschuw een ziekenauto! Depressa! Snel! Socorro! <soekoroe> Help!! Caí Ik ben gevallen! Dói-me aqui <doi-me akie> Ik heb hier pijn. Sofro do coração <sofroe doe coerasaung> Ik ben hartpatiënt!
Toetsvragen 1. U roept om hulp. U roept: A. roubado B. polícia C. socorro D. farmácia
79
2. U wilt weten waar het politiebureau is. U vraagt: A. Assaltaram-me o meu carro. B. Quanto custa isto ? C. Onde é o preço ? D. Onde é a polícia? 3. U wilt dat men een dokter voor u roept. U vraagt: A. se faz favor, um hospital! B. Chame um médico! C. a ambulância boa D. se faz favor uma farmácia. 4. Schrijf uw achternaam en adres op. Waar zet u resp. uw gegevens? A. achter morada en nome B. achter apelido en nome C. achter apelido en morada D. achter hora en nome 5. De apotheker vraagt u waar u pijn heeft. Hij zegt: A. onde é que dói? B. onde mora? C. o que sofre ? D. quanto custa ? De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.
Hoofdstuk
5
Praktisch Portugal Belangrijke adressen De Nederlandse ambassade vindt u in Lissabon in de: Avenido Infante Santo 43-5º, 1399-011 Lisboa (Lissabon) tel : 00-351-21-39145900 fax : 00-351-21-3966436 e-mail : [email protected] De ambassade is geopend van maandag tot en met vrijdag van 09:30 – 12:30 uur. www.portugal.org is een prima site voor toeristische adressen en informatie over accommodatie. www.ekvoetbalshop.nl Op deze site kunt u allerlei oranje attributen bestellen.
81
ANWB alarmcentrale, vanuit Portugal : 0031-703141414 Portugese Ambassade in Nederland Bazarstraat 21 2518 AG Den Haag tel 0(031) 70 3630217 De adressen waar u het beste Portugese souvenirs kunt kopen, zijn er teveel om hier op te noemen. Maar wát u zou kunnen meenemen als souvenir, kunnen we u wel zeggen. Ze zijn overal te koop en voor de prijs en de kwaliteit niet te vinden in Nederland: - leren, rieten en kurken artikelen - handgeborduurde tafelkleden - gebreide warme wollen vesten en truien - aguardente, Macieira, (sterke drank) - portwijnen (vooral in Porto en omgeving) - queijo da Serra (kaas) - azeite (olijfolie) - chouriço (gedroogde worst) - aardewerk en porselein van o.a. Vistalegre - kunstboeken, boeken In kleine steden sluiten de winkels tussen de middag. Op zondag zijn veel restaurants gesloten. Op maandag zijn veel musea dicht.
82
Bij de slager koop je heerlijke chouriço
Nationale feestdagen De Portugezen hebben veel historisch besef. Ze zijn trots op hun roemruchte verleden, de grote ontdekkingsreizigers, o.a. Vasco da Gama en Hendrik de Zeevaarder. Herdenkingen en feesten rond deze wapenfeiten worden vaak op uitgebreide schaal gevierd, maar vaak ook uitsluitend voor genodigden. Op 25 april 2004 was het precies 30 jaar geleden dat de zogenaamde Anjerrevolutie uitbrak. (Zie hiervoor hoofdstuk Portugal in cijfers. ) Op 10 juni wordt de dood van Portugals nationale dichter Luís de Camões herdacht: Dia de Portugal.
83
Op 13 juni vindt in Lisboa het Festa de Santo António plaats. In Porto zult u veel merken van het al genoemde Festa de São João van 18-24 juni. Dat zijn feesten met een openbaar karakter, iedereen kan er aan meedoen, ook u!!
Openbaar vervoer Zowel de trein, de streekbussen als de metro zijn in Portugal goed en goedkoop. Ze rijden weliswaar niet altijd stipt op tijd, maar men doet zijn uiterste best. De metrostations zijn schoon en veilig en soms prachtig versierd. In Lisboa kunt u het best gebruik maken van de metro omdat u daarmee vermoeiende klimpartijen in de stad vermijden kunt.
Pittoresk stationnetje van Pinhao met de karakteristieke azulejos (tegels).
84
Door heel Portugal rijden de stoptreinen die elk station aandoen (regionais). Ze doen weliswaar lang over de kleine afstanden, maar het is een belevenis om eens samen met de Portugese reiziger in de trein te zitten. De Portugese treinreiziger heeft er geen enkel probleem mee dat iemand zijn manden met kippen en marktwaar meeneemt in de trein (comboio ). Treinen rijden in Portugal links. Let u bij het oversteken van treinrails goed op het bordje ”Pare, escute, olhe” dat ”stop, luister en kijk” betekent. Vaak zijn er namelijk geen slagbomen, maar hoort u alleen maar een bel!! Over taxi’s heeft u al informatie gekregen in hoofdstuk drie. De taxichauffeurs worden motoristas genoemd <motorieshtes>. Enkele van hen spreken een beetje Engels, zodat het meestal handen- en voetenwerk wordt om duidelijk te maken wat u wilt. Busverbindingen tussen de steden zijn prima. U vraagt dan naar de camionetas, de streekbussen. Binnen de steden neemt u de stadsbussen, die autocarros () genoemd worden. Kaartjes koopt u vooraf in een kiosk, die meestal in de buurt van de bushalte te vinden zijn: bilhetes para o autocarro, faz favor! De openbare weg, vooral die buiten de bebouwde kom is vaak onveilig. Dit komt doordat de belijning
85
vaak ontbreekt, de weggebruikers in de regel te hard rijden en doordat de wegen nog vaak tweebaanswegen zijn. Kijkt u daarom goed uit op de weg, of u nu voetganger bent of bestuurder of passagier. Op de B-wegen gebeuren nog veel te vaak ongelukken. De tolwegen daarentegen zijn supermooi en breed en veilig, en zo glad als een biljartlaken. Tijdsaanduidingen die voor u van belang zijn, zijn: É meia-noite, , het is middernacht. É meio-dia, , het is 12 uur ’s middags. São oito e meia, <saung oitoe e mei-ja>, het is half 9. É um quarto para as nove, , het is kwart voor negen. São nove e quinze, <saung nove ie kienze>, het is kwart over negen. Met de andere getallen die u hieronder vindt, kunt u nu al bijna alle tijden zeggen en verstaan: 1. um/uma 2. dois/duas <dois/doeas> 3. três 4. quatro 5. cinco <sienkoe> 6. seis <seisj> 7. sete <set> 8. oito 9. nove <nove> 10. dez <desh>
86
Deze dialoog speelt zich af in de hal van een treinstation. De kaartjesverkoper staat in cursief: • Bom dia, três bilhetes para o Porto. - Simples ou ida e volta ? • Ida e volta. - Custam 12 euros em total. • Faz favor. • E a que horas o comboio vai partir ? - Às 15.35 horas, mas o comboio está com atraso de 10 minutos. • Obrigado/a. (simples <siemples> betekent: enkele reis en ida e volta is: retour.) Om te winkelen hebt u uiteraard geld (dinheiro ) nodig. Wilt u geld uit de geldautomaat halen dan doet u dat bij de zogenaamde ”Multibanco”. Overal op straat en vaak ook in grote supermarkten ziet u deze Portugese flappentap. Nog een laatste dialoog op het treinstation: - Bom dia, a que horas vai partir o comboio para o estádio das Antas? Hallo, hoe laat gaat de trein naar het stadion van Antas?
87
- Senhor / minha senhora, estou a ver tem roupa cor-de-laranja, é claque da equipa holandesa, não é? Então tem que ir ao estádio Dragão? O meneer/mevrouw, ik zie aan uw oranje kleding dat u Oranjefan bent, moet u niet naar het stadion van Dragão? - Ora bolas! Tem razão. Sabe como podemos chegar lá imediatemente? Verrek, u hebt helemaal gelijk! Weet u misschien hoe ik daar het snelst kom? - O melhor é apanhar um taxi U kunt dan het best de bus of een taxi nemen. - Obrigado / obrigada pela ajuda. Espero que vou chegar ao tempo! Bedankt voor de hulp, ik hoop dat ik nog op tijd kom! - Boa sorte esta noite! Veel succes vanavond! - Obrigado, isso se consequirá. A equipa cor-delaranja vai ser campeão!!! Dank u, dat zal wel lukken. Oranje wordt kampioen!!!
Portugooaal!!!! Vive o 2004 !
88
Woordenlijst Nederlands-Portugees
A Aanvoerder Aardappels Acht Achternaam Al Alles Alstublieft Ansichtkaart Apotheek Auto Avond Avondeten
capitão batatas oito apelido já <sjaa> tudo faz favor postal <postal> farmácia carro noite <noit> jantar <sjantaar>
B Badkamer Bank Bed Bedankt België Benzine Bericht Betalen Beter Bier
casa de banho banco cama obrigado/obrigada Bélgica gasolina mensagem <mensasjeng> pagar <paagaar> melhor <meljor> cerveja <serveisjaa>
89
Bioscoop Blauw Brief Brood Buitenspel Bus
cinema <sieneema> azul carta pão <paung> fora de jogo autocarro
C Chauffeur Corner Creditcard
motorista <motoriesta> canto cartão de crédito
D Daar Dag, tot ziens Dank u Derde Dessert Deur Dicht Dit Doel Doelpunt Dokter Dorst Drankje Drie Drinken Duidelijk
aí, lá adeus obrigado/obrigada terceiro sobremesa <sobremeesaa> porta <portaa> fechado isto,este baliza golo médico <mediekoe> sede <seede> bebida três beber claro
90
Duitsland Duur
Alemanha caro
E Echtpaar Een, één Een beetje Eerste Einde Elf Eten
casal um/uma um pouco primeiro <priemijroe> fim onze comer
F Feest Fles
festa garrafa
G Gaan Gang Garage Gegrild Gekookt Geld Gelijkspel Gelijkspelen Gesloten Gezondheid! Gisteren Glas Goed (bijwoord)
andar corredor garagem grelhado cozido dinheiro empate <empatte> empatar <empattaar> fechado saúde <saaoede> ontem copo bem
91
Goed Goedkoop Grensrechter Groen Groenten Groot
bom/boa barato árbitro assistente <arbietroe assistent> verde legumes grande
H Half Ham Heel Herhalen Hoe Hoek Hoeveel Honger Houden van Huren
meio <mei-joe> fiambre enteiro <enteiroe> repetir como esquina <skienaa> quanto fome gostar de alugar
I IJsje Ik Ingang Italiaans Italië
gelado <sjelladoe> eu <eeuw> entrada <entraadaa> italiano Itália
J Ja Jij
sim <sieng> tu
92
Jongen Jullie
rapaz vocês
K Kaartje Kaas Kabeljauw Kamer Kassa Keeper Kilometer Kledingzaak Koel Koffie/café Kosten Koud Krant Kwart(ier)
bilhete queijo bacalhau quarto caixa guarda-redes quilómetro loja de modas fresco café custar frio jornal <sjoernal> quarto
L Lamsvlees
carne de borrego Land país <paa-iesh> Langzaam devagar <devehgaar> Lepel colher Letland Letónia Linker esquerdo <skerdoe> Loket (voor kaartjes) bilheteira
93
M Maïs Markt Medicijnen Meisje Meer Meneer Menukaart Mes Mevrouw Mineraalwater Mooi Morgen Munt
milho <mieljoe> mercado <merkaadoe> medicina <meediesiena> menina <menienaa> mais <mais> senhor <senjoor> ementa <eementa> faca senhora <senjorra> água mineral bonito amanhã moeda <moe-ehdaa>
N Naam Natuurlijk
nome <nom> claro, com certeza Nederland Holanda Nederlands/Neder- holandês lander Nee não Negen nove <nove> Negende nono <nonnoe> Niet não Niets nada Nieuw novo <novoe> Nog niet ainda não
94
Noorden Nu Nul Nummer
norte <nort> agora zero número <noemeroe>
O Olijfolie Ontbijt
azeite pequeno almoço Opbellen telefonar Open aberto Openbaar vervoer transporte público Oranje cor-de-laranja Oud velho
P Parkeren Paraplu Paspoort Pension Plaats Plein Portugal Portugees Postkantoor Postzegel Prijs Proost
estacionar <stacieonaar> guarda-chuva passaporte <passaaporte> pensão lugar praça <prassaa> Portugal <poertoegal> português <poertoekeesh> correio(s) selo <seeloe> preço <preesoe> saúde <saa-oede>
95
R Rechter Rechtdoor Rekening Rijbewijs Rood (wijn) Rood Rundvlees
direito em frente <eing frente> conta carta de condução tinto vermelho/encarnado carne de vaca 
