Milieuverantwoorde vervoersplanning in Europa

Comité van de Regio's

Milieuverantwoorde vervoersplanning in Europa

i<«WSï

t

Milieuverantwoorde vervoersplanning in Europa

Deze studie is opgesteld door externe deskundigen, onder supervisie van de OGM (Organisation Gestion Marketing), België, en geeft dus niet het officiële standpunt van het Comité van de Regio's weer.

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op Internet via de Europaserver (http://europa.eu.int). Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2002 ISBN 92-895-0086-7 © Europese Gemeenschappen, 2002 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed, in Belgium GEDRUKT OP CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER

Ten geleide Λ1 decennia lang neemt het aantal personenauto's en liet verkeer in Huropa gestaag toe. Die expansieve groei van liet verkeer heeft in tal van regio's geleid tol veel geluidsoverlast en milieuvervuiling en dwingt tot een milieuvriendelijkere planning van liet vervoer. De roep om een duurzaam vervoersbeleid wordt dan ook steeds luider. De Europese Unie en haar lidstaten hebben hierop gereageerd door een efficiënt, gediversifieerd trans­Europees infraslrucluurnetwerk op te bouwen en hel openbaar vervoer te bevorderen. Milieubescherming is in EU­verband steeds meer aandacht gaan krijgen en is. krachtens het Verdrag van Amsterdam, uitgegroeid tot een van de leidende beginselen van de EU. Toch zal er op EU­niveau nog heel wat moeten gebeuren om de doelstellingen van het milieu­ en liet vervoersbeleid op één lijn te krijgen. De/e studie is gewijd aan drie Europese regio's (het prinsdom Asturie. Dresden/Oberes Hibtal en de Oostelijke Alpen: Tirol en Sal/burg) die op een manier die navolging verdient, acties hebben ondernomen om het verkeer duurzaam in te perken. In al die gevallen gaal het om populaire vakantiebestemmingen en transitoregio's met veel verkeer, zodat het niet verwonderlijk is dat het deze regio's veel gelegen is aan een innovatief, milieuvriendelijk vervoersbeleid. Hopelijk stimuleren de voorbeelden van deze drie regio's de andere Europese regio's en de Europese C ommissie ­ ertoe om zelf ook creatieve, baanbrekende oplossingen voor een duurzaam vervoersbeleid te ontwikkelen.

Λ. Bore Voorzitter van het C omité van de Reuio's

Inhoud Ten geleide

1

Inhoud

2

Inleiding 1. 1 loofddoelstcllingen van deze publicatie 2. De drie geselecteerde regio's 2.1 Waarom werden deze regio's gekozen? 3. Waarom is dit een belangrijke studie voor Europa? 3.1 Toerisme is van belang voor de economische ontwikkeling van de Europese Unie 3.2 Duurzaam toerisme moet in evenwicht zijn met liet milieu 3.3 In hoeverre belast toerismegerelateerd vervoer het milieu? 3.4 Vervoersplanning voor een duurzame toekomst: samenwerking en partnerschap 3.5 Europese toegevoegde waarde: delen van goede praktijken 4. Projectmcthodologie: een probleemoplossende aanpak 5. Structuur van de publicatie

II) 10 I 1 11 13

14 14 15 15

DEEL I: CONTEXT EN BEVINDINGEN

17

1. Het beleid van de Europese Unie op het gebied van vervoer, toerisme en milieu 1. Het kader: duurzame ontwikkeling 2. Het Europese vervoersbeleid 2.1 liet Comité van de Regio's en vervoer 3. liet Europese toeristische beleid 3.1 I let Comité van de Regio's en toerisme 4. Het Europese milieubeleid 4.1 Ilet Comité van de Regio's en het milieu

18 18 20 22 24 25 26 28

13 13 13

2. De uitdaging: milieuverantwoord vervoer in vakanticgebieden 30 1. Begrijpen waar het om gaat 30 I. I Geografische omstandigheden 31 1.2 Begrijpen waar het om gaat: de complexe aspecten van het toeristenverkeer .... 33 1.3 Begrijpen waar het om gaat: lering trekken uit ervaringen 36 1.4 Begrijpen waar hel om gaat: initiatieven van de Europese Unie 42 2. Samen werken aan milieuverantwoorde, geïntegreerde vervoerstrategieen 45 2.1 Vervoersplanning op nationaal, regionaal en interregionaal niveau 45 2.2 Samenwerking en coördinatie 46 2.3 Een noodzakelijke strategie 48 2.4 Samen werken aan milieuverantwoorde, geïntegreerde vervoersstrategieën: initiatieven van de Europese Unie 4')

3. Toezicht 3.1 Toezicht: een instrument ter verbetering van de strategie 3.2 Grondbeginselen voor het opstellen van indicatoren 3.3 Toezicht: initiatieven van de Europese Unie

52 52 52 53

DEEL TWEE: CASE STUDIES

57

1. Case studies

58

2. Informatie over de case studies

59

Dresden/Boven-Elbedal, Duitsland Algemene informatie over de regio Achtergrondinformatie De planningsorganen Toerisme en vervoersproblemen Case studie 1: Verkeersmanagement in het Nationalpark Sächsische Schweiz Achtergrond Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 2: Dresden: "intermobicT" verkeersreducticplan Achtergrond Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 3: Strategie voor duurzaam vervoer en toerisme in het Elbedal Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie: de Elberadweg, het tietspad langs de Elbe Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 4: Openbaarvcrvocraanbiedingcn voor toeristen in Dresden Achtergrond Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten

60 61 61 64 65 67 67 67 67 67 68 69 70 71 72 72 72 72 72 72 73 74 75 75 75 75 75 76 77 77 78 79 79 79 79 79 79 79

Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie

8(1 80

Oost-Alpen, Oostenrijk 81 Algemene informatie over de deelstaat Salzburg 82 Achtergrondinformatie 84 De planningsorganen 86 Toerisme en verkeersproblemen 86 Algemene informatie over de deelstaat Tirol 87 Achtergrondinformatie 87 De planningsorganen 89 Toerisme en verkeersproblemen 90 Case studie 5: Autovrij toerisme. Bad Hofgastein en Wcrfenweng, deelstaat Salzburg..92 Achtergrondinformatie 92 Toerisme en verkeersproblemen 92 Projectpartners 92 Strategie 92 Initiatieven 93 Resultaten en vooruitzichten 94 Belangrijkste succesfactoren 94 Voor meer informatie 95 Case studie 6: Grensoverschrijdend fietsproject, deelstaat Salzburg 96 Achtergrondinformatie 96 Toerisme en verkeersproblemen 96 Projectpartners 96 Strategie 96 Initiatieven 97 Resultaten en vooruitzichten 97 Belangrijkste succesfactoren 97 Voor meer informatie 98 Case studie 7: "Tülerbus"-project. de deelstaat Salzburg 99 Achtergrondinformatie 99 Toerisme en verkeersproblemen 99 Projectpartners 99 Strategie 99 Initiatieven 99 Resultaten en vooruitzichten 100 Belangrijkste succesfactoren 100 Voor meer informatie 101 Case studie 8: "Elirschbichl Wanderbus"-project. deelstaat Salzburg 102 Achtergrondinformatie 102 Toerisme en verkeersproblemen 102 Projectpartners 102 Strategie 102 Initiatieven 102 Resultaten en vooruitzichten 103 Belangrijkste succesfactoren 103

Voor meer informatie Case studie 9: "Regionaltakt": geïntegreerde dienstregelingen, deelstaat Salzburg. Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 10: "Dorfbahn", een treintunnel naar Serfaus, dcclstaatTirol Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 1 I : Rattenberg autovrij maken, deelstaat Tirol Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Principado de Asturias, Spanje Algemene informatie over de regio Achtergrondinformatie De planningsorganen Toerisme en verkeersproblemen Case Studie 12: Oprichting van een regionaal vervoersconsortium belast met het uitstippelen van een gecoördineerde ν erv oerstrategie Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case Studie 13: Het kustpad "Senda Norte" Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie

04 05 05 05 05 05 06 06 06 07 OS (IS OS OS

os 09 09 09 10 II 1 1 1 1 II 1 I 1 I 12 12 13 14 15 15 21 24 25 25 25 25 25 26 26 26 27 28 28 2S 2S 2S

Initiatieven Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 14: Regionaal plan voor bescherming en beheer van het kustgebied/een geïntegreerd beheer van het Asturisch kustgebied Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 15: FEVE-lreinverbindingen Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case Studie 16: Beperkte toegankelijkheid van beschermde gebieden voor personenauto's en maatregelen ter bescherming van in Asturie levende beren Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 17: Autoloze gebieden voor de bescherming van natuurlijke rijkdommen Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 18: Combi-ticket trein/museum Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 19: De "Transcantabrico" Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Resultaten en vooruitzichten

35 35 35 36 36 37 37 37 37 37 37 38 38 39 39 39 39 39 40 40 41 41 41 41 41 41

Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie

141 142

Voorbeelden van succesvolle projecten in andere Europese Regio's Case studie 20: Een strategie voor vervoer en toerisme in New Forest. I Iampshirc, Verenigd Koninkrijk Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 21 : Een strategie voor toerisme in Medvvay. Mcdvvay Council. Verenigd Koninkrijk Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 22: Beperkte toegankelijkheid voor auto's. Portofino. Italië Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 23: Elektrische Shuttle. Le Palais. Bellc-Ile-en-Mcr, Frankrijk Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven : Resultaten en vooruitzichten Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie Case studie 24: De Donaufietsroute, Oostenrijk Achtergrondinformatie Toerisme en verkeersproblemen Projectpartners Strategie Initiatieven Resultaten en vooruitzichten

7-

143 144 144 144 144 146 146 148 150 151 152 1 52 152 152 153 153 154 154 155 156 156 156 156 156 156 I 57 157 15S 159 159 I 59 159 160 160 161 161 162 163 163 163 163 164 164 165

Belangrijkste succesfactoren Voor meer informatie

165 166

DEEL DRIL: CONCLUSIES. ACTIEPLAN EN AANBEVELINGEN

1<>7

1. Conclusies na de analyse van de drie regio's 1. De drie regio's: samenvatting van de conclusies 1.1 Dresden/Bovcn-Elbedal 1.2 De Oost-Alpen en de deelstaten Salzburg en Tirol 1.3 Principado de Asturias. Spanje 2. Lessen uit de case studies

168 168 168 169 1 70 173

2. Actieplan 174 De kvvaliteitskringloop 177 liet model van de EFQM (European Foundation for Quality Management: Europese stichting voor kwaliteitsbeheer 17S Benchmarking 178 3. Aanbevelingen 1. Inzicht in de vraagstukken 2. Ontwikkeling en tenuitvoerlegging van milieuverantwoorde en geïntegreerde vervoersstrategieën 3. Kosten van het tocristenverv oer 4. Voorlichting 5. Toezicht 5.1 Aanbevelingen

179 I 79 I SO IS1 IS1 181 181

BIJLAGEN

1X3

1. Overzicht van gebruikte acroniemen en afkortingen

184

2. Bibliografie

186

3. Overzicht van Internetadressen 1. In deze studie genoemde adressen 2. Andere nuttige Internetadressen

188 188 190

4. Begrippenlijst 1. Toerisme 2. Kwaliteit en kwaliteitszorg in toeristische bestemmingen 3. Vervoer 4. Milieu en duurzame ontwikkeling

191 191 192 192 193

5. Overzicht van door het CvdR uitgebrachte adviezen over het EU-vervocrsbelcid.... 194 Bronvermeldingen voor onderstaande tabel 194 Overzicht van CvdR-adviezen over het EU-vervoersbeleid (bijgewerkt tot december 2000) 196 6. Vragenlijst voor de regio's Typering van de regio Naam van de regio Gcouralïe: enkele feiten

199 199 199 199

Demografie Sociaal-economisch profiel Algemene bestuurlijke organisatie Toerisme Verantwoordelijke organisaties Strategische planning Sociaal-economisch belang van het toerisme Trekpleisters Bereikbaarheid De toerist Toerisme en milieu Vervoer Verantwoordelijke organisaties Strategische planning Regionale vervoersnetwerken Interregionale en Europese vervoersnetwerken Investeringen in vervoer Intermodaliteit Wegverkeer Regionaal verkeer: algemene achtergrond Monitoring Verkeer en toerisme Verkeer en milieu Voorbeelden van succesvolle/innovatieve oplossingen voor regionale verkeersproblemen in verband met het toeristisch verkeer Conclusie

199 199 200 200 200 200 201 201 201 201 202 202 202 203 203 203 204 204 204 205 205 205 206 206 207

Inleiding 1.

Hoofddoelstellingen van deze publicatie

Doel van deze publicatie is bij te dragen aan de discussie over toerisme, vervoer en duurzame ontwikkeling in Europa. In tleze studie worden goede praktijken op het gebied van milieuverantwoorde regionale vervoersplanning in de toeristische regio's Asturie (Spanje). Dresdcn/Boven­EIbcdal (Duitsland) en de Oost-Alpen (Oostenrijk) in kaart gebracht, niet het doel hieraan bekendheid te geven in andere Europese regio's die ook te maken hebben niet massaal toeristisch verkeer op hun wegennet. De belangrijkste doelstellingen van deze studie zijn: "

voorbeelden van goede praktijken in kaart te brengen op het gebied van milieuverantwoorde regionale transportplanning in regio's niet intensief toeristisch verkeer:

■

regionale strategieën voor transportplanning in kaan te brengen waarmee toeristen niet succes worden aangezet in plaats van hun auto te kiezen voor minder verontreinigende, duurzamere vervoersmodi:

■

manieren te onderzoeken waarop lokale en regionale vervoersstromen kunnen worden geïntegreerd in supranationale netwerken ten einde maximaal profijt Ie trekken uit milieuverantwoorde transportplanning, zowel binnen als huilen regionale grenzen:

■

te kijken naar de structuur van de instellingen die een succesvolle implementatie van goede praktijken mogelijk hebben gemaakt:

■

aan te geven hoe de verschillende actoren in de publieke en private sector hebben samengewerkt bij het financieren, het uitvoeren en het "verkopen" van regionale vervoersplanning:

■

een analyse te verschaffen van de oplossingen die gekozen zijn door elk van de regio's, door een synthese van deze strategieën te geven en door praktische aanbevelingen te formuleren voor de verspreiding van succesvolle, beproefde en geteste, duurzame regionale ontwikkelingsbeginselen in de vervoerssector in geheel Europa;

■

aan te tonen hoe de toekomstige oriëntatie van regionale en lokale vervoersplanning bijdraagt aan de duurzame ontwikkeling van Europa:

■

een praktisch, haalbaar actieplan op te stellen voor regionale en lokale autoriteiten op basis van een probleemoplossende aanpak door goede praktijken en doeltreffende strategieën in de drie geselecteerde regio's te identificeren.

10-

2.

De drie geselecteerde regio's

Dc drie geselecteerde regio's. Asturie (li), dc Oost-Alpen (Λ) en Dresden/Boven-Elbedal (D), zijn belangrijke toeristische bestemmingen die in tal van opzichten veel gemeen hebben. De drie regio's: ■

kennen gebieden mei unieke, kwetsbare ecosystemen alsook bergachtig terrein;

■

hebben een rijke cultuur en geschiedenis:

■

worden het hele jaar door toeristen bezocht;

■

hebben een bevolking die sterk geconcentreerd woont op een klein deel van het landoppervlak.

Op een aantal andere fundamentele punten vertonen de drie regio's ook verschillen: ■

Asturie Ís een betrekkelijk perifeer gelegen kustregio in het noordwesten van het Iberisch schiereiland, terwijl de Oost-Alpen een centraal gelegen bergregio zijn in Europa, en Dresden/Boven-Elbedal een meer verstedelijkte regio is. gelegen Ín de nabijheid van de grens met Midden­ en Oost­Europese landen;

■

twee van de regio's. Asturie en Dresden/Boven-Elbedal. zijn Doelstelling­1­regio's. wat inhoudt dat zij een economische ontwikkelingsachterstand hebben (en daarom in aanmerking komen voor een reeks steuninstrimienten van de Europese Unie):

■

twee van de regio's. Dresden/Boven-Elbedal en de Oost-Alpen, krijgen naar verwachting te maken met een aanzienlijke groei van het toerisme door de uitbreiding van de Europese Unie met landen uit Midden­ en Oost­Europa en de ontw ikkcling van de Trans­Europese vervoersnetwerken (TEN­T).

2.1

Waarom werden deze regio 's gekozen?

Ondanks bovenvermelde verschillen implementeren alle drie regio's nu al strategieën voor vervoersplanning die erop zijn gericht de negatieve milieu­effecten van het toeristisch autoverkeer te verminderen. Veel van die strategieën, die op plaatselijk en regionaal niveau worden uitgevoerd, zijn voorts ingebed in strategieën voor vervoersplanning in supraregionaal verband. De drie gebieden hebben alle een verschillende toeristische sector, verschillende historische achtergronden en infrastructuur, en samen bieden zij een aantal voorbeelden van goede praktijken. In de regio Oost-Alpen heeft het Oostenrijkse ministerie voor toerisme, in coördinatie met initiatieven van andere Oostenrijkse nationale en regionale ministeries, initiatieven van de Europese Unie. de Transnationale EU­actieprogramma's en het Alpenverdrag, onlangs een vijfjarig proefproject gelanceerd: "Duurzame mobiliteit, autovrij toerisme". In het project wordt veel aandacht besteed aan publiek­private samenwerking met de vervoerssector, de automobiel fabrikanten, openbare vervoersmaatschappijen. VVV's en reisbureaus, tclcmaticaprovidcrs en logistieke bedrijven. In Tirol is de regionale regering pro­actief bezig om de capaciteit van bet spoorwegennet te vergroten ten einde milieuschade als gevolg van particulier autogebruik te verminderen. In de Saksische regio Dresden/Boven-Elbedal is de bereikbaarheid voor toeristen verbeterd door inl'rastructuurinvesteringeii in het wegennet in het kader van het Duitse hercnigingsplan en het structuur­ en regionaal beleid van de Europese Unie. terwijl het spoor een belangrijk onderdeel blijft van de algemene regionale strategie voor duurzaam transport. De regionale en plaatselijke overheden voeren een actieve vervoersstrategie om hel Elhsuiulstcingebirge, het enige nationale park in Saksen, te ontzien. Dresden, tie belangrijkste agglomeratie in de regio, heeft een geïntegreerde, duurzame vervoersstrategie waarin loeristen worden

//

aangezet tot het gebruik van hel openbaar vervoer en andere duurzame vervoersmodi zoals de fiets en lopen. De regio wordt steeds meer geïntegreerd in het Pan-Europese transportnetwerk, met inbegrip van de TEN-T (Trans-Europese vervoersnetwerken). De regio Asturie implementeert, evenals de regio Dresden/Bovcn-EIbcdal, strategieën met steun van hel structuurfonds en het Europees regionaal ontwikkelingsfonds ter verbetering van de toegankelijkheid van de regio door de regionale transportontwikkeling te integreren in het grotere Pan-Europese netwerk (met inbegrip van TEN-T). In de strategieën wordt het belang erkend van ile haven van Gijón als onderdeel van een duurzaam toeristisch plan waarmee de toegankelijkheid van verder weg gelegen delen van de regio moet worden verbeterd en waardoor de behoefte aan meer weginfrastructuur afneemt. I lel toerisme biedt Asturie een groot potentieel voor economische groei. Doel van deze studie is, voorbeelden van beste praktijken in de drie geselecteerde regio's in kaart te brengen om zo andere regio's in de EU en in de kandidaat-lidstaten bij het formuleren van hun eigen duurzame vervoersslralegieën de gelegenheid te geven. Ie leren van door anderen opgedane ervaringen. Tabel I: Goede praktijken - overzicht Regionale projecten

Dresden

Studie verkeersmanagement voor hel nationaal park Reductieplan stadsverkeer Duurzame loeristisehe marketingstrategie Fietsverkeersplan Pendelbussen elektrische voertuigen Bevordering gecombineerd openbaar vervoer Geïnlegreerde dienstrege!ingen Aanleg voetgangerszones Ondergrondse vervoersnetwerken Samenwerking tussen streek vervoerbedrijven Regionale en lokale samenwerking Kusipaden Duur/aam vervoer als onderdeel van de vakantie

12

Oost-Alpen

Asturie

3.

Waarom is dit een belangrijke studie voor Europa?

3.1

Toerisme is van belang voor de economische on twikkelin g van de Europese Un ie

Het besef groeit dat toerisme van groot economisch belang is voor de toekomstige ontwikkeling en werkgelegenheid in de Europese Unie. Naar schatting is toerisme goed voor 6% van de totale werkgelegenheid' en 9% van alle consumentenaankopen in de Europese Unie. liet toerisme is een van Europa's grootste economische sectoren en is een sleutelbranehe voor de 2 Γ eeuw. Volgens schattingen van de Wereldorganisatie voor Toerisme zal het aantal aankomsten in Europa lussen nu en het jaar 2020 verdubbelen tot 720 miljoen toeristen per jaar".

3.2 Duurzaam toerisme moet in evenwicht zijn met het milieu Weliswaar wordt ingezien dat toerisme van vitaal belang voor tie sociaal-economische ontwikkeling is. maar daarnaast wint ook het inzicht terrein dal gestreefd moet worden naar een uit milieuoogpunt verantwoorde ontwikkeling van het toerisme. Centraal in een dergelijke duurzame ontwikkeling staal een milieuverantwoorde vervoersplanning, zowel op plaatselijk niveau, binnen de toeristische bestemming dus. als op regionaal en supraregionaal niveau. Deze strategische niveaus vertegenwoordigen het mobiliteitsnetwerk waarvan de bezoeker gebruik zal maken om op de gewenste bestemming aan te komen. Het succes van een toeristische bestemming valt of staat met de bereikbaarheid en mobiliteit, terwijl duurzaamheid en levensvatbaarheid van een toeristische bestemming vooral afhangen van de instandhouding van tie locatie waarnaar de toeristen, gebruikmakend van venoer. zich wensen te begeven.

3.3 In hoeverre heiast toerismegerelateerd vervoer het milieu? Het aandeel van toerisme in de totale mobiliteit met terrestrische vervoersmodi in een land bedraagt 20 à 30",, en is dus aanzienlijk. Bovendien is toeristische mobiliteit met een aandeel van ongeveer 75"ι. bij grensoverschrijdende reizen de meest dominante mobiliteitsvorm. In het geval van het luchtvervoer beloopt hel aandeel van toerismegerelateerd vervoer op internationale luchthavens 60 tot 90%'. Naarmate de vraag naar mobiliteit in de Europese Unie blijft toenemen, zowel voor dagelijks en in het bijzonder voor recreatief vervoer, groeit ook de bezorgdheid over potentieel negatieve milieugevolgen voor met name die regio's in de Europese Unie die grote aantallen toeristen aantrekken. Problemen in verband met de toenemende automobiliteit (vb. luchtverontreiniging, verkeerseongestie. waterverontreiniging en geluidsoverlast, ontsicring van het landschap en beslaglegging op land voor aanleg van wegen) hebben een bijzondere sterke impact op toeristische bestemmingen die. door hun aard. vaak een grote milieu- en culturele waarde hebben. Dergelijke negatieve factoren bedreigen de lokale en regionale milicuduurzaamhcid, hel culturele erfgoed, en kunnen tic kwaliteit van het bestaan van zowel bezoekers als lokale inwoners verminderen. Voor regio's die een toeristische bestemming zijn. in het bijzonder economisch minder ontwikkelde regio's, kunnen deze factoren op de lange termijn hun economische levensvatbaarheid en vitaliteit ondermijnen. European Commission, DG Ondernemingen: http: / / w w w , europa, eu. int /comm /enterprise/ services/ tour ism/tourismeu.htm//Ecinvotved Tourism in Eu rope: Trends 1995-1998, Luxemburg: Eur-Op, 2000, 59 p., Eur-Op catalogus η KS-28-00-591-EN-C-EN. Acenda for Research on Tou rism by Integration of Statistics/Strategies, eindrapport, 2001,

Lì

Deze trend wordt nog versterkt door de gestage toename van grootschalige evenementen die veel verkeer aantrekken, de ontwikkeling van toeristische megaeentra, en een algemene verandering in het vakanticpatroon ten nadele van een duurzame ontwikkeling: meer vakanties per jaar. kortere verblijven en langere reisafstanden. Aangezien tie toeristische activiteit van de Europese burger steeds meer een internationaal en globaal karakter krijgt (thans vertegenwoordigt Europa 60% van de markt waar het gaat om internationale aankomsten'), is het zaak om het traditionele tocrismcbclcid boven het lokale niveau uil Ie trekken. Een duurzame ontwikkeling van het toerisme is een "Europese" aangelegenheid.

3.4

Vervoersplanning voor een duurzame toekomst: samenwerking en partnerschap

Wel wordt ingezien dat krachtens het subsidiariteitsbeginsel de lokale en regionale autoriteiten duurzame vervoersstratcgicen moeten ontwikkelen die beantwoorden aan hun specifieke lokale behoeften als toeristische bestemmingen, maar tle/e planning moet plaatsvintien binnen en geïntegreerd worden in een netwerk van supraregionalc vervoerssystemen". Dit is van bijzonder belang tegen de achtergrond van de ontwikkeling van tic TEN­T en subsidies voor regionale ontwikkeling, liet C omité van de Regio's bevestigt het beginsel van partnerschap tussen alle bestuursniveaus teneinde tot een samenhangende en duurzame vervoersplanning te komen . Voorts wordt belang gehecht aan samenwerking tussen de private en publieke sector bij het financieren, implementeren en hel op de markt brengen van regionale vervoersplanning om te bereiken tlat duurzame vervoersstratcgicen maximaal effect sorteren in toeristische regio's. Er is behoefte aan doeltreffende en duurzame transportstrategieën in Europa die zorgen voor een betere toegankelijkheid van toeristische bestemmingen (en die duidelijk ook de economische groei stimuleren), maar die het milieu in de desbetreffende regio's ook ontzien en zelfs verbeteren. Door middel van actieve monitoring en uitwisseling van informatie tussen regio's kan aanzienlijke toegevoegde waarde worden gecreëerd, namelijk door goede praktijken op de voorgrond te plaatsen en informatie te delen teneinde gezonde onderlinge wedijver Ie bevorderen en tot een kwaliteitsverbetering te komen\

3.5 Europese toegevoegde waarde: delen van goede praktijken Door het identificeren en bekendheid geven aan voorbeelden van goede praktijken die de drie geselecteerde regio's hebben ontwikkeld om de negatieve milieugevolgen van een excessieve automobiliteit van toeristen te verminderen, kunnen de positieve resultaten ­ op economisch, sociaal en milieugebied ­ van maatregelen gericht op de ontwikkeling van duurzaam vervoer en toerisme in de toekomst ook tot navolging aanzetten in andere regio's van Europa.

Tourism market trends in Europe 1989-1998, World Travel Organisation, Madrid, 1999. Zie art. 5 van het E G-Verdrag (ex art. 3B van het Verdrag betreffende de E uropese Unie). Advies van het CvdR van 20 november 1997 over De P an-Europese dimensie van het vervoersbeleid (PB C 64, 27.2.1998, blz. 67). Resolutie van het CvdR van 14 mei 1998 over het Europees Handvest van de regio's en gemeenten t.b.v. een vooruitstrevend en duurzaam vervoerbeleid (PB C 251 van 10 augustus 1998, blz. 7). Advies van het CvdR van 11 maart 1999 over de Mededeling van de Commissie: Ontwikkeling van het 'Citizens' Network - het belang van goed lokaal en regionaal personenvervoer en de bijdrage van de Europese Commissie aan de totstandkoming daarvan (PB C 198 van 14 juli 1999, blz. 8).

14 ■

4.

Projectmethodologie: een probleemoplossende aanpak

Deze publicatie is liet resultaat van een studie die is opgesteld door het Belgische studiebureau OGM (Organisation ­ Gestion Marketing) voor commissie 3 van het C omité van de Regio's. De kem van de studie bestaat uit beschrijvingen van bezoeken aan de drie door het C omité van de Regio's geselecteerde regio's. Deze bezoeken werden afgelegd met de assistentie van de respectieve regionale vertegenwoordigers van het C vdR. Ter voorbereiding van tleze bezoeken werden aan iedere regio twee vragenlijsten toegestuurd, die algemene achtergrondinformatie moesten opleveren alsook meer specifieke gegevens over vervoer, toerisme en milieuplanning in elk van de regio's. Er wordt een zeer praktische aanpak gevolgd, waarbij gekeken wordt naar tic problemen waarmee iedere regio te maken heeft en naar de oplossingen die zij hebben gevonden of aan het ontwikkelen zijn. De aandacht gaat daarbij vooral uit naar de wijze waarop deze oplossingen ten uitvoer zijn gelegd binnen het raamwerk van regionale planningsstrategieën, alsook naar de vraag welke sleutelfactoren tot het welslagen hebben bijgedragen.

5.

Structuur van de publicatie

Deze publicatie is als volgt gestructureerd: ■

inleiding, met een beschrijving van de gekozen aanpak:

■

deel 1 is verdeeld in twee hoofdstukken: het eerste bevat een overzicht van het Europese beleid inzake vervoer, toerisme en milieu, en in het tweede wordt vooral gekeken naar vervoersgerclatcerde toeristische vraagstukken:

■

in deel 2 wordt een aantal case studies gepresenteerd:

■

in deel 3 wordt een actieplan gepresenteerd voor Europese regio's die een loerismegerelatccrde vervoersstrategie willen opzetten, gevolgd door aanbevelingen aan het C omité van de Regio's.

15

Deel 1:

CONTEXT EN BEVINDINGEN

1. Het beleid van de Europese Unie op het gebied van vervoer, toerisme en milieu 1.

Het kader: duurzame ontwikkeling

Op het gebied van vervoer, toerisme en milieu heeft de EU altijd een op zichzelf staand beleid gevoerd; er was geen sprake van een kader om de beleidsmaatregelen op deze drie terreinen op elkaar afte stemmen. In de Verdragen is vastgelegd dat de EU over bevoegdheden inzake het vervoers- en het milieubeleid beschikt ". liet toeristische beleid wordt echter als een zaak van nationale, regionale en lokale overheden beschouwd (overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel"). De EU heeft wel tot ontwikkeling van een Europees toeristisch beleid bijgedragen via haar activiteiten die door de Eenheid Toerisme van DG Ondernemingen van de Commissie werden gecoördineerd. Hoewel de EU dus van oudsher een gescheiden beleid voor vervoer, milieu en toerisme heeft gevoerd. heeft zij haar maatregelen in deze drie sectoren de laatste jaren toch meer op elkaar afgestemd. De Unie is zich er steeds meer van bewust dat beleidsterreinen die verband met elkaar houden, gekoppeld moeten worden. Dit besef houdt verband met de nieuwe, geïntegreerde beleidsaanpak van de EU in het streven naar duurzame ontwikkeling. Met hel Verdrag van Amsterdam " werd duurzame ontwikkeling verankerd als fundamentele doelstelling van de EU en werd het beginsel vastgelegd dat op alle beleidsterreinen van de Unie rekening gehouden moet worden met het milieu. In 1907 werd een Europees raadgevend forum voor milieu en duurzame ontwikkeling 1 ' opgericht, dat de Commissie aanbevelingen en adviezen moet voorleggen over ieder besluit dat van wezenlijk belang voor milieu en duurzame ontwikkeling in Europa is".

Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap en Verdrag betreffende de Europese Unie. Titel V van het EG-verdrag gaat over het vervoerbeleid en Titel XIX over het milieubeleid. In artikel 174 (ex-artikel 130r) staat dat op internationaal vlak maatregelen bevorderd moeten worden om het hoofd te bieden aan regionale of mondiale milieuproblemen. Verankerd in artikel 5 van het EG-verdrag (ex-artikel 3b). Het Verdrag van Amsterdam (1996) trad op 1 mei 1999 in werking. Besluit van de Commissie van 24 februari 1997 houdende instelling van een Europees raadgevend forum voor milieu en duurzame ontwikkeling (PB L 58 van 27-2-1997, blz. 48-49). De vaste werkgroepen van het forum houden zich bezig met de volgende onderwerpen: het Zesde Milieuactieprogramma en de Strategie voor duurzame ontwikkeling, klimaatveranderingen na Kyoto, handel en globalisering, en stedelijke planning en ruimtelijke ordening. Momenteel schenkt het forum extra aandacht aan het Zesde Milieuactieprogramma en controleert het of het streven naar duurzame ontwikkeling op alle beleidsterreinen van de EU in aanmerking wordt genomen.

18-

Een belangrijk gedeelte van het beleid van de HU op het gebied van duurzame ontwikkeling heeft betrekking op stedelijke ontwikkeling. Zo presenteerde de Commissie in november 1999 het Voorstel betreffende een communautair samenwerkingskader ter bevordering van duurzame ontwikkeling in het stedelijk milieu \ als vervolg op haar Mededeling van 1998 over een actiekatler voor duurzame stedelijke ontwikkeling in de Europese Unie ''. Na de "Sustainability 21 "-conferentie (Helsinki, november 1999) en de Top van Helsinki (december 1999) stelde de EU een Strategie voor duurzame ontwikkeling vast' . Daarbij wordt uitgegaan van het beginsel dat de sociaal-economische en milieugevolgen van alle beleidsmaatregelen op gecoördineerde wijze onderzocht moeten worden en in het besluitvormingsproces in aanmerking genomen moeten worden. Op initiatief van de Europese commissaris voor Milieu, mevrouw Wallström, en de Europese commissaris voor Ontwikkeling, de heer Nielson, heeft de Commissie de Mededeling "Tien jaar na Rio: Voorbereiding op de Wereldtop over Duurzame Ontwikkeling in 2002"" 1 uitgebracht, waarin de betrokken prioriteiten en maatregelen van de EU uiteengezet worden. De top biedt de EU de mogelijkheid wereldwijde afspraken over duurzame ontwikkeling een stap dichterbij te brengen. Tijdens de Top van Göteborg (15-16 juni 2001) bekrachtigde de Europese Raad zijn streven naar duurzame ontwikkeling en stelde hij een reeks doelstellingen en maatregelen vast voor de verdere werkzaamheden van de EU inzake duurzame ontwikkeling (vervoer werd aangemerkt als prioritair beleidsterrein in verband met de verwezenlijking van duurzaamheid op milieugebied). De EU dient integratie van het vervoers-, milieu- en toeristische beleid dan ook te stimuleren om haar doelstellingen op het gebied van duurzame ontwikkeling te helpen realiseren.

COM(1999) 557 def. 1999/0233 (COD). COM(1998)605def. De Strategie voor duurzame ontwikkeling werd door de Commissie op 15 mei 2001 goedgekeurd, COM(2001) 264 def. COMI2001) 53 def.

19-

2.

Het Europese vervoersbeleid

Oorspronkelijk werd niet het Gemeenschappelijk Vervoersbeleid beoogd trans­Europese netwerken tol stand te brengen om het verkeer van personen en goederen, een van de fundamentele doelstellingen van tie inteme markt zoals opgenomen in het Verdrag van Maastricht . te vereenvoudigen. IIet Verdrag van Amsterdam"" wijdt diverse bepalingen aan ventici'. Artikel 154 beschrijft tic doelstelling van tic Gemeenschap om onderlinge koppeling en interoperabiliteit van tic nationale netwerken, alsmede van tic toegang tot deze netwerken, te bevorderen. Hel vervoersbeleid speelt een belangrijke rol op autiere EU­ beleitlslerreinen. vooral milieu, toerisme, regionale ontwikkeling, uitbreiding"1 en sociaal­economische samenhang"". I let vervoersbeleid kan de regionale verschillen in Europa helpen verkleinen, niet name door de toegang tot eilanden en perifere regio's te verbeteren. I lel Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het C ohesiefonds verlenen financiële steun voor de ontwikkeling van vervoersinfrastructuur, niet name in minder ontwikkelde regio's. Vervoer behoort ook tol de belangrijkste onderdelen van het Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsperspectief (EROP), waarmee naar een geïntegreerde en gemeenschappelijke benadering van ruimtelijke ontwikkeling op Europees niveau wordt gestreefd. De C ommissie heeft een aantal Mededelingen en Groen­ en Witboeken milieuproblemen op het vlak van het vervoer. Voorbeelden daarvan zijn:

uitgebracht

over

■

Groenboek betreffende de invloed van het vervoer op het milieu ( 1992)"':

"

Mededeling "Het gemeenschappelijk vervoerbeleid

■

Groenboek "Naar een eerlijke en doelmatige prijsstelling in het vervoer Mogelijke beleidskeuzen voor bel internaliseren van de externe kosten van vervoer in tie Europese Unie" (1995) 25 ;

■

Groenboek "Hel C itizen's Network: De verwezenlijking van de mogelijkheden van hel openbaar personenvervoer in Europa" (1996)"'';

■

Mededeling "Het gemeenschappelijk vervoerbeleid de toekomst" (1998)" 7 ;

■

"Mededeling inzake vervoer en C O ; ­ De uitwerking van een gemeenschappelijke benadering" (1998) :s .

actieprogramma 1995­2000" ( Ι995Γ'1:

Duurzame mobiliteit: Perspectieven voor

Een van de belangrijkste doelstellingen van het vervoerbeleid van de EU is een verschuiving in de richting van duurzamere vervoerswijzen als spoor en kustvaart teweeg te brengen. De belangrijkste onderdelen van het vervoersbeleid zijn" :

Artikel 14, lid 2, van het E G-verdrag. Titel V, Verdrag van Amsterdam. Het Pretoetredingsinstrument voor structuurbeleid (ISPA) concentreert middelen voor infrastructuurprojecten, met name op het gebied van vervoer, http: //europa, eu. i nt/comm /enlargement/ pas /ispa. htm Mededeling over Cohesie en vervoer (COM(1998) 806 def.), goedgekeurd door de Commissie in januari 2001. COM(1992)46def. COM(1995) 302 def. COM(1995)691 def. COM(1995) 601 def. COM(1998) 716 def. COM(1998) 204 def. De informatie over de belangrijkste onderdelen van het E U-vervoersbeleid is hoofdzakelijk overgenomen van de website van DG Energie en Vetoer van de Commissie: http://europa.eu.int/comm/dgs/energy transport/index nl.html

20-

■

Voltooiing van de interne markt door het opzetten van een Europees spoorwegstelsel en het liberaliseren van havendiensten om de ontwikkeling van de kustvaart te bevorderen:

■

De expansie van vervoer verenigen mei het milieu, met name wat het goederenvervoer en het stedelijk vervoer betreft. Het concept van schoon stedelijk vervoer zal verder worden ontwikkeld om de congestie in stedelijke gebieden door beheersing van de verkeersstromen te beperken en het gebruik van schone energie te bevorderen:

■

De Europese netwerken uitbreiden om de grootste flcssenhalsproblenien op te lossen en tie interoperabiliteit van de netwerken te verbeteren. Aandacht zal uitgaan naar de aansluiting van de vervoersnetwerken in kandidaat­lidstaten op de belangrijkste trans­Europese netwerken. Verder zal prioriteit worden gegeven aan herziening van de kosten van ontwikkeling van de netwerken en het gebruik van infrastructuur en aan toepassing van intelligente systemen op de netwerken:

■

Beheer van het luchtruim ­ het creëren van een Europees luchtruim om het luchtverkeer terug te brengen. De werkzaamheden inzake de lancering van het Europese satellietnavigatiesystecm. Galileo, zullen voortgezet worden:

■

Verbetering van de veiligheid op alle gebieden. In dit verband zijn maatregelen voorgesteld als het oprichten van een Europees Agentschap voor de veiligheid in de luchtvaart, aanscherping van de veiligheidsnormen in de scheepvaart, verbetering van de opleiding van zeevarenden en van vrachtwagenchauffeurs en waarborging van hoge veiligheidsnormen op het spoor;

"

De uitbreiding tot een succes maken daarbij gaat extra aandacht uit naar tic vorderingen van de kandidaat­lidstaten op het gebied van veiligheid, sociale zaken en infrastnicluurontw ikkcling;

■

Stimulering van euromediterrane initiatieven om de interconnectie van euronietliterranc vervoersnetwerken te ondersteunen en een veilige, efficiente kustvaart te waarborgen:

■

Ontwikkeling van transatlantische verbindingen in de burget luchtvaart.

Maatregelen om een duurzaam vervoer lot stand te brengen zijn van cruciaal belang willen de EU en de lidstaten de doelstellingen in hel Protocol van Kyoto over terugdringing van broeikasgassen realiseren"' . Vervoer is de enige economische sector waar de uitstoot van C O, (kooldioxide) zo fors stijgt, en de externe kosten van verkeersopstoppingen bedragen 3.79% van het BBP van de EU. De EU heeft zich lot doel gesteld de negatieve gevolgen van vervoer voor het milieu te beperken. Tijdens de Top van Goteborg (15­16 juni 2001 ) werd vervoer door tic Europese Raad aangewezen als een van de vier milieuprioriteiten voor duurzame ontwikkeling: "Een op duurzaam vervoer gericht beleid moet de toenemende verkeersvoliunes en verkeerscongestie, geluidsoverlast en verontreiniging aanpakken en het gebruik van milieuvriendelijke transportmiddelen alsook bet volledig doorberekenen van sociale en milieukosten in ile prijs bevorderen. Er moeten maatregelen worden genomen om de groei van de vervoerseetor en de groei van iiet H H P in aanzienlijke mate te ontkoppelen, met name door een verlegging van het vervoer over de weg naar dal per spoor- of waterweg en naar bet openbaar personenvervoer." '

De Commissie publiceerde in september 2001 een Witboek over de prioriteiten van het E U-vervoersbeleid voor de komende tien jaar ("Het E uropese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen" COM(2001 ) 370 def., een herziening van het Witboek van 1992 waarin de Commissie richtsnoeren voor het vervoersbeleid uiteenzette). De Commissie heeft eind 2001 een voorstel inzake de goedkeuring van het Protocol van Kyoto door de Unie en de lidstaten ingediend. Europese Raad van Goteborg: Conclusies van het voorzitterschap (15-16 juni 2001) http://ue.eu.int/pressData/nl/ec/00200-r1.nt1.pdf

21

2.1 H et Comité van de Regio's en vervoer Commissie 3 "Trans­Europese netwerken, vervoer, informatiemaatschappij" van het C omité van tie Regio's volgt het beleid van de EU op het gebied van de trans­Europese netwerken, vervoeren informatiemaatschappij. Hel C omité heeft over alle vervoerswijzen (weg. spoor en water) adviezen uitgebracht. Daarbij heeft het aandacht geschonken aan diverse belangrijke aspecten, met name duurzame ontwikkeling'2. Het C omité zet zich in voor het totstandbrengen van duurzame vervoersystemen in Huropa. Het vindt dat regionale en lokale overheden als geen ander in staal zijn om de burgers het belang van een duurzame ontwikkeling en milieubescherming te doen inzien; daarom zou een nauwe samenwerking tussen deze twee bevorderd moeten worden. Het C omité verwacht dat de prioriteit van de Commissie uitgaat naar het oplossen van de huidige toenemende vervoersproblemen en dat zij daarbij de nodige aandacht schenkt aan milieuvriendelijke vervoerswijzen (bijv. spoor, plaatselijk openbaar vervoer, binnenwateren en kustvaart). In dit Helit is het Comité met name te spreken over de inspanningen om hel gecombineerd vervoer verder te bevorderen, otn zo de druk op de wegen te helpen verlichten. Het C omité heeft de C ommissie voorgesteld een benchmarkregeling met nonnen voor de uitbreiding van openbaar vervoer en alternatieve vervoerswijzen (bijv. deelauto's, carpooling en flexibele vormen van openbaar vervoer) op te zetten. Daarbij zou ook moeten worden aangegeven hoc het verkeer in sleden beperkt kan worden (bijv. parkeerbeheer). liet C omité heeft de Commissie verzocht om meer bijstand bij de inspanningen om mensen ervan te overtuigen dat een nieuwe benadering van vervoer noodzakelijk is. Met een dergelijke transnationale consensus wordt liet voor regionale en lokale overheden gemakkelijker om de radicale maatregelen die voor de hervorming van de vervoerssystemen noodzakelijk zijn, uit te voeren. Het C omité heeft levens gepleit voor een gemakkelijk toegankelijke databank waarin alle ervaringen in de lokale en regionale vervoerssector zijn opgenomen. Deze databank zou ook de resultaten moeten bevatten van projecten die door de nationale overheden en de EU zijn gefinancierd. Zoals liet Comité in zijn advies over een duurzame vervoersstrategie ' stelde kan een verbeterd vervoersysteem als onderdeel van een stedelijk vernieuwingsprogramma een sleutelrol spelen in hel sociaal­economische herstel van een achtergebleven stedelijk gebied. In iedere duurzame vervoersstrategie is een centrale plaats weggelegd voor ruimtelijke ordening, onder meer omdat daardoor de noodzaak om te reizen beperkt kan worden. Om het openbaar vervoer aantrekkelijker te maken moet een grotere prioriteit worden toegekend aan kwaliteit en dienstverlening. De particuliere sector kan belangrijke verbeteringen op het gebied van efficiëntie en klantgerichtheid aanbrengen. Om bepaalde beginselen, zoals handhaving van sommige verliesgevende routes 1er voorkoming van sociale uitsluiting, te kunnen waarborgen is liet belangrijk dat de controle op openbaar vervoer wordt uitgeoefend door organen met een democratische verantwoordingsplicht. PPS (publiek­privaie samenwerking) biedl een goede mogelijkheid om duurzame vervoersystemen tot stand te brengen. Binnen hel stedelijke gebied moet sprake zijn van een economische balans; algemene heffingen (dezelfde kosten) voor privé­auto's en bedrijfsvoertuigen moeten bijvoorbeeld worden voorkomen. Bovendien moet worden gekeken naar het tijdstip van heffing, bijv. alleen tijdens de spitsuren. - Advies van het Comité van de Regio's van 16 september 1999 over de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het E uropees Parlement, het E conomisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: "Het gemeenschappelijk vervoerbeleid - Duurzame mobiliteit: Perspectieven voor de toekomst" (PB C 374 van 23-12-1999, blz. 76); - advies van het Comité van de Regio's van 10 maart 1999 over het thema "Verdere uitbouw van het milieubeleid van de Gemeenschap en totstandbrenging van een Ecologische Unie" (PB C 198 van 14-7-1999, blz. 30); - advies van het Comité van de Regio's van 21 september 2000 over de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het E uropees Parlement, het E conomisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: "Prioriteiten op het gebied van verkeersveiligheid in de E uropese Unie Voortgangsrapport en rangschikking van acties naar prioriteit" (PB C 22 van 24-1-2001, blz. 25). Advies van het Comité van de Regio's van 12 maart 1998 over een "Duurzame vervoersstrategie voor lokale en regionale overheden en de E uropese Unie" (PB C 180 van 11-6-1998, blz. 1).

■22

De stad moet een woonplaats blijven, met een evenwichtige combinatie van woonwijken en bedrijven. Er moeten verbindingen tussen sleden worden aangelegd om ie voorkomen dat stedelijke, nationale en transEuropese vervoersnetwerken niet goed op elkaar aansluiten. Aangezien vaak een beroep op regionale en lokale overheden wordt gedaan om bij te dragen in de financiering van vervoersprojecten, moeten zij nauw bij de beleidsvorming worden betrokken om ervoor te zorgen dat de wensen van de plaatselijke gemeenschap overwogen en meegenomen worden. Hel Comité meent dat de Commissie bij het toewijzen van middelen of het ontwerpen van voorstellen en projecten meer zou kunnen doen om de aandacht naar onder meer veiligheidsmaatregelen Ín het vervoer of onderzoek naar schonere technologieën te laten uitgaan. Eigenlijk zou adequaat vervoer een belangrijk onderdeel moeten uitmaken van maatregelen van de EU om de economische ontwikkeling van steden via de structuurfondsen te steunen. De Commissie zou ook particuliere investeringen in het openbaar vervoer kunnen helpen aantrekken of bevoegdheden kunnen krijgen met de auto-, spoorweg- en brandstofindustrie te onderhandelen om de standpunten van de burger onder de aandacht te brengen. Het Comité heeft niet alleen advies uitgebracht over tal van voorstellen en mededelingen van de Commissie op het gebied van vervoer, maar ook een "Europees handvest van de regio's en gemeenten t.b.v. een vooruitstrevend en duurzaam vervoersbeleid" goedgekeurd . Het Comité geeft hierin een overzicht van nodige maatregelen en roept de EU-instellingcn en lidstaten op deze te steunen en uil te voeren. Het handvest vormt tevens een nuttig referentiepunt voor politici op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau. Het handvest is gebaseerd op het grondbeginsel dal het vervoerbeleid gericht moet zijn op een duurzame ontwikkeling en daarbij vrijheid van verkeer moet verenigen met bescherming van natuur en milieu. (Weingartncr, ministerpresident van Tirol).

Resolutie van het Comité van de Regio's over het "Europees handvest van de regio's en gemeenten t.b.v. een vooruitstrevend en duurzaam vervoersbeleid" (PB C 180 van 11-6-1998, blz. 1).

-23

3.

Het Europese toeristische beleid

Hoewel de EU niet over specifieke bevoegdheden op toeristisch vlak beschikt, slaat in het Verdrag betreffende de Europese Unie dat de Unie onder meer op het gebied van het toerisme maatregelen moet nemen om andere doelstel lingen van de EU, bijv. werkgelegenheid en economische ontwikkeling, te helpen realiseren. "Maatregelen op het gebied van toerisme" waren in het Verdrag van Maastricht voor het eerst te vinden op de lijst met maatregelen die de Gemeenschap ter ondersteuning van haar algemene doelstellingen moet treffen . De Verdragen bieden geen specifieke leidraad of rechtsgrondslag voor het toeristische beleid van de Gemeenschap. Een van de belangrijkste taken van de Eenheid Toerisme van DG Ondernemingen van ik C ommissie is het coördineren van de door de verschillende diensten van de C ommissie opgezette initiatieven die met toerisme te maken hebben, om er zo voor te zorgen dat toeristische belangen bij de voorbereiding van wetgeving en bij de uitvoering van programma's en beleidsmaatregelen die niet speciaal op toeristische doelstellingen zijn gericht, ten volle in aanmerking worden genomen. In ile praktijk is hel zo dat veel programma's en maatregelen een toeristische dimensie hebben of aanzienlijke gevolgen voor toeristische activiteiten hebben. Gezien de belangrijke rol van toerisme in de Europese economie is de C ommissie ­ in samenwerking met Raad, Europees Parlement, Economisch en Sociaal C omité en C omité van de Regio's ­ sinds het begin van dejaren 'SO steeds actiever geworden op het gebied van toerisme. Een belangrijke stap werd gezet met de oprichting van hel Raadgevend C omité voor toerisme Ín 19X6, dat tot laak heeft de uitwisseling van informatie en de samenwerking op hel gebied van toerisme te vereenvoudigen. In 1992 keurde de Raad een Actieprogramma van de Gemeenschap op hel gebied van toerisme (1993­1995) '' goed. Doel hiervan was de verspreiding van kennis en best practices op het gebied van toerisme te verbeteren, om EU­maatregelen díe van invloed zijn op hel toerisme te coördineren en Europa als toeristische bestemming te promoten. In aansluiting op haar Groenboek "De rol van de Europese Unie op het gebied van toerisme" ( 1995)' legde de C ommissie in 1996 het eerste Meerjarenprogramma ter ondersteuning van het Europese toerisme voor (Philoxena. 1997­ 2000). Aangezien de Raad echter geen unaniem akkoord over dit programma wist te bereiken trok de Commissie haar voorstel in april 2000 formeel in. De activiteiten van de EU op het vlak van toerisme vinden nu plaats in het kader van het proces "Toerisme en Werkgelegenheid"Λ Het scheppen en verbeteren van de werkgelegenheid in het toerisme is een van de belangrijkste aandachtsvelden van de Eenheid Toerisme. In aansluiting op de Conferentie over Toerisme en Werkgelegenheid (Luxemburg. 4­5 november 1997) werd een (¡roep op hoog niveau inzake toerisme en werkgelegenheid opgericht, die moest nagaan onder welke voorwaarden het toerisme een grotere bijdrage aan de groei en stabiliteit van de werkgelegenheid zou kunnen leveren. De oprichting van deze groep onderstreepte het vaste voornemen van de C ommissie om de bijdrage van toeristische activiteiten aan de groei en de werkgelegenheid te stimuleren. Toerisme'' werd binnen het Vijfde milicuactieprogramma' aangemerkt als een van de belangrijkste actieterreinen. Op 21 juni 1999 onderkende de Raad Interne Markt de belangrijke rol van de Europese toeristische sector in de economie en de noodzaak het

Artikel 3, lid 1, onder u) van het E G-Verdrag (ex art. 3, lid 1, onder t). Besluit 92/421/E E G van de Raad van 31 juli 1992 (PB L 231 van 13-8-1992, blz. 26-32). COM(1995)97def. De informatie in deze paragraaf over het toeristische beleid van de E U is grotendeels overgenomen van de website van DG Ondernemingen van de Commissie: http: //europa, eu. int /comm /enterprise/services/ tourism /tourismeu.htm#ec-involved De informatie in deze paragraaf is overgenomen uit het "Memorandum Addressed to the E uropean Union and its Member States by the Sustainable Tourism Coalition of E uropean NGOs, Europe Needs a Sustainable Tourism Strategy" (26-6-2001). Beleidsplan en actieprogramma van de E uropese Gemeenschap op het gebied van milieu en duurzame ontwikkeling "Op weg naar duurzame ontwikkeling" (Commissie, 18-3-1992)

24-

concurrentievermogen daarvan te verbeteren op basis van een evenwichtige en duurzame ontwikkeling en van bescherming van het milieu, en verzocht hij de C ommissie en de lidstaten nauw samen te werken teneinde de potentiële bijdrage van het toerisme tot groei, werkgelegenheid, beschermiiiiz van het milieu en duurzame ontwikkeling ten volle te benutten .

3.1 H et Comité van de Regio 's en toerisme Commissie 5 van het Comité van de Regio's volgt de initiatieven van de Commissie op het gebied van het sociaal beleid­ volksgezondheid, consumentenbescherming, onderzoek en toerisme en bereidt adviezen hierover voor. In zijn advies " over het Groenboek van de C ommissie "De rol van de Europese Unie op het gebied van toerisme" stelt het C omité het volgende: " ... is van mening dat de Unie dient te streven naar een - uit economisch, cultureel en milieu-oogpunt ­ duurzame ontwikkeling van toerisme, die ook op lange termijn zowel toeristen, bedrijj's/even als de lokale bevolking ten goede komt." Het C omité heeft de C ommissie diverse suggesties gedaan met betrekking tot het werkgelegenheidsscheppend potentieel van het toerisme . Zo verzocht het de Commissie een economisch model op te zetten ter beoordeling van de omzet van toerisme en van de toegevoegde waarde in termen van werkgelegenheid. Het C omité pleitte tevens voor maatregelen om de kwaliteit en het opleidingsniveau Ín de toeristische sector te verbeteren, bijvoorbeeld door verbetering en internationale erkenning van kwalificaties. Voorts drong het erop aan de communautaire steunmaatregelen ten behoeve van het toerisme beter op elkaar afte stemmen, met name in hel geval van de kandidaat­lidstaten. Het C omité benadrukt dat lokale en regionale vertegenwoordigers vanwege de invloed van toerisme op de plaatselijke gemeenschap een speciale verantwoordelijkheid binnen hel toeristische beleid hebben. Het pleit voor nauwe samenwerking tussen regionale en lokale overheden en de toeristische industrie, met name op het gebied van opleiding. In september 2000 organiseerde het C omité samen met het bestuur van Laitila (Finland) een seminar over toerisme. Doel was na te gaan welke bijdrage de regionale autoriteiten aan de ontwikkeling van het toerisme konden leveren en wat de vooruitzichten voor de toekomst waren. Het C omité steunt tevens de uitwisseling van ervaringen op lokaal niveau met initiatieven en netwerken waarbij duurzame, milieuvriendelijke vormen van toerisme worden gepromoot.

http://reqister.consilium.eLi.int/pdf/nl/99/st09/09432nl9.pdf PB C 126 van 29-4-1996, blz. 24 Het toerisme promoten om de werkgelegenheid te bevorderen: Regio's, perscommuniqué van 15 juni 2000.

25 ■

de suggesties van het Comité van de

4.

Het Europese milieubeleid

Het milieubeleid Ís een van de grootste uildagingen van de EU . De EU is er in het verleden van beschuldigd dat zij handel en economische ontw ikkeling meer belang toekende dan het milieu. Het Verdrag betreffende de Europese Unie" bracht echter op verschillende punten verbetering in de/e situatie: milieu werd verheven tot beleidsterrein van de EU en het concept van een "duurzame groei met inachtneming van het milieu" werd toegevoegd als een van de doelstellingen van de Europese Gemeenschap. Daarnaast werd ook het voorzorgsbeginsel opgenomen in het artikel waarop hel milieubeleid is gebaseerd'"'. In het Vijfde milieuactieprogramma van de Gemeenschap (I993­2000) 1 werden doelstellingen voor de lange termijn en streefwaarden vastgesteld om een duurzame ontwikkeling te kunnen realiseren. Er werd gewezen op het belang van EU­maatregel en in specifieke sectoren, waaronder industrie, energie. landbouw, vervoer en toerisme. Het programma beoogde de volgende mix van instrumenten 4s : ■

Regelgevende instrumenten (bepalen van nieuwe beschermingsniveaus, uitvoeren van internationale afspraken en vaststellen van regels en normen met betrekking tot de interne markt);

■

Financiële instrumenten: maatregelen op het vlak van economische en begrotingsverantwoordelijkheid;

■

Horizontale maatregelen: verbeteren van informatie en milieustatislieken (vergelijkbare nomenclatuur, standaardcriteria en ­mcthodologiecn), verbeteren van sectorgebonden planning en ruimtelijke ordening, voorlichting (ontwikkeling van databanken) en beroepsopleiding;

■

Financiële ondersteunende mechanismen: het LI FE­programma, cohesiefonds, leningen van de Europese Investeringsbank, enz.

ile struct uur fondsen,

het

Sinds de goedkeuring van het programma Ís zeker vooruitgang geboekt; EU­maatrcgelen hebben ervoor gezorgd dal de grensoverschrijdende luchtverontreiniging is afgenomen, de kwaliteit van het water is verbeterd en schadelijke sloffen die de ozonlaag aantasten, geleidelijk zijn geëlimineerd1". Er is echter nog een lange weg te gaan voordat een duurzame ontwikkeling, als algemene doelstelling in het Verdrag van Amsterdam vastgelegd, werkelijkheid zal zijn. Hel Zesde milieuactieprogramma (20()1­2()10)MI geeft het milieubeleid van de C ommissie een strategische richting voor de komende tien jaar. waarin de EU zich voorbereidt op de uitbreiding. De Unie zal haar optreden op die terreinen die reeds onder hel Vijfde programma vielen, voortzetten en intensiveren. Er zijn vier prioritaire terreinen vastgesteld: klimaatverandering, natuur en biodiversiteit, milieu en gezondheid, en natuurlijke hulpbronnen en afval. De bedoeling is dat er nieuwe en innovatieve instrumenten worden gevonden om lastige uildagingen op milieugebied het hoofd te kunnen bieden. De wetgevingsmogelijkheden moeten beter worden benul en bij de beleidsvorming moet participatie als uitgangspunt worden genomen.

In haar werkprogramma voor 1999 (PB C 366 van 26-11-1998) wees de Commissie milieubescherming aan als een van de meest fundamentele uitdagingen voor de E uropese Unie. In werking getreden op 1 november 1993. Art. 174 EG-verdrag (ex art. 130 R) Beleidsplan en actieprogramma van de E uropese Gemeenschap op het gebied van milieu en duurzame ontwikkeling "Op weg naar duurzame ontwikkeling" (Commissie, 18-3-1992) De informatie in deze paragraaf over het E uropese milieubeleid is hoofdzakelijk overgenomen van de website van DG Milieu van de Commissie: http://europa.eu.int/comm/environment/policy_en.htm COM(1999) 543 def.

-26-

De volgende vijf doelstellingen staan centraal: Verbetering van de tenuitvoerlegging van bestaande milieuwetgeving; Integratie van milieuoverwegingen in alle relevante beleidsterreinen; Nauwe samenwerking met bedrijven en consumenten om oplossingen te vinden: Verstrekken van betere en toegankelijke informatie over het milieu aan burgers; Bevordering van een milieubewustere houding op het gebied van ruimtelijke ordening. Het programma vormt de milieucomponent van de EU­strategie voor duurzame ontwikkeling (door de Commissie op 15 mei 2001 vastgesteld). De belangrijkste milieumaatregelen van de Commissie: ■

Op 4 februari 1991 machtigde de Raad de C ommissie om namens de Gemeenschap deel te nemen aan de onderhandelingen over een Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering, dat in New York werd goedgekeurd;

■

In 1998 bracht de C ommissie een Mededeling over de integratie van het milieu in het beleid van de Europese Unie uit" :

■

Op 23 maart 199X keurde de C ommissie het Protocol van Kyoto goed", waarna zij de Mededeling "Klimaatverandering ­ Naar een Europese posl­Kyotostrategie"" uitbracht;

■

Op 9 februari 2000 publiceerde de C ommissie een Witboek over milieuaansprakelijkheid" . De bedoeling Ís dat degene die milieuschade veroorzaakt, opdraait voor herstel van de schade ("de vervuiler betaalt");

■

Op 17 juli 2000 werd de derde fase van het LIFE­programma goedgekeurd". Doel is bij te dragen tot de ontwikkeling, implementatie en actualisering van het milieubeleid en de milieuwetgeving van de Gemeenschap, met name wat de integratie van het milieu in het overige beleid betreft, en tot duurzame ontwikkeling in de Gemeenschap. Daartoe wordt financiële steun gegeven aan bepaalde activiteiten binnen de Gemeenschap en in sommige derde landen"''.

Het Zesde milieuactieprogramma van de E uropese Gemeenschap 2001-2010 "Milieu 2010: Onze toekomst, onze keuze" COM(2001) 31 def. Mededeling van de Commissie aan de Raad van 27 mei 1998 "E en partnerschap met het oog op integratie Een strategie voor de integratie van het milieu in het beleid van de E uropese Unie", COM(1998) 333 def. Met de ondertekening van het Protocol van Kyoto verbond de Commissie zich tot een vermindering met 8% van de emissie van broeikasgassen in 2008-2012. Mededeling van de Commissie aan de Raad en het E uropees Parlement van 3 juni 1998 "Klimaatverandering Naar een E uropese post-Kyotostrategie" (COM1998) 353 def.) en Mededeling van de Commissie aan de Raad en het E uropees Parlement van 19 mei 1999 "Voorbereiding van de uitvoering van het Protocol van Kyoto" (COM(1999) 230 def.) COM(2000) 66 def. Verordening (E G) nr. 1655/2000 van het E uropees Parlement en de Raad van 17 juli 2000 betreffende het financieringsinstrument voor het milieu (LIFE ). Er werd 640 miljoen euro uitgetrokken voor landen aan de Middellandse Zee en de Oostzee en voor de kandidaat-lidstaten uit Midden- en Oost-E uropa, http://europa.eLi.int/comm/life/home.htm.

27 ■

4.1 H et Comité van de Regio 's en het milieu Commissie 4 van hel C omité van de Regio's volgt zaken op hel vlak van ruimtelijke ordening, stadsbeleid, energie en milieu. Belangrijkste aandachtsvelden (en Mededelingen van de C ommissie waarover zij een advies heeft opgesteld) zijn: "

Duurzame stedelijke ontwikkeling;

■

Milieu en vervoer;

■

De Milieuactieprogramma's en hel financiële instrument LIFE;

■

Milieuaspecten rond de uitbreiding;

■

Uitvoering van het Protocol van Kyoto over klimaatverandering;

■

Natuurlijke bronnen en natuurbescherming;

■

Afval behandel ing en afvalbeheer;

■

Milieuaansprakelijkheid.

Op 21 november 1995 werd het Milieuhandvest van de Europese Regio's (het handvest van Valencia) goedgekeurd door de hoogste milicupolitici van 57 regio's in de EU. en lol op heden is het Handvest door ruim 70 regionale milieuministers ondertekend. In het Handvest wordt gesproken over de doorslaggevende rol die de regio's bij het uitwerken en uitvoeren van milieubeleid toekomt. De ondertekenende partijen worden opgeroepen milieuoverwegingen in alle beleidsterreinen te integreren. In zijn resolutie over dit Handvest toont hel C omité zich bijzonder ingenomen met de inhoud ervan en roept hel de lidstaten en de EU­instc 11 ingen op tic vastgestelde beginselen bij het uitstippelen van hun milieubeleid in acht te nemen. Jos Chabert, voorzitier van het C ornile (2000­2002), heeft erkend dat "duwzame ontwikkeling een noodzaak is" en dat hel daarom zaak is aan de hand van hel beginsel dat de vervuiler betaalt een regelgeving uil te werken. Hij benadrukte tevens dat het C omité extra aandacht aan de grensoverschrijdende dimensie van milieuproblemen in de EL' moet schenken"'. Het C omité is ervan overtuigd dat de Europese integratie, waarbij politieke problemen op gebieden als werkgelegenheid, sociale zaken en financiën op de voorgrond staan, een nieuwe solidariteil vereist. Deze solidariteit impliceert ook dat de bescherming van milieu en natuur niet wordt veronachtzaamd. In de praktijk wordt het milieubeleid, dat een planning op zeer lange termijn vereist, vaak los van andere beleidsmaatregelen uitgevoerd. Daarom vindt het C omité dat de nieuwe "magische driehoek van de duurzaamheid", d.w.z. een evenwichtige ontwikkeling op ecologisch, sociaal en economisch gebied, bij de uilwerking en implementatie van alle (beleids)maatregelen in acht moei worden genomen. Dil betekent níet alleen dat milieueisen in het overige beleid geïntegreerd moet worden, maar ook dal de huidige governaiicestruclurcn veranderd moeten worden om ervoor te zorgen dat de sociale, economische en milieudoelstellingen van Europa alsook de maatregelen daartoe met elkaar in overeenstemming zijn. Het Comité heeft er bij diverse gelegenheden voor gepleit dat in Europees verband met behulp van wettelijke en financiële maatregelen meer nadruk moet worden gelegd op het gebruik van "maatschappelijke" instrumenten als informatie, educatie, dialoog en samenwerking om milieuvriendelijk gedrag te stimuleren. Opname van natuur­ en milieu­educatie in de algemene onderwijs­ en lesprogramma's zou in heel Europa moeten worden aangemoedigd, omdat dit een zeer effectief middel kan zijn om ongewenste producile­ en consumptiepatronen, waaronder autogebruik, in de richting van een duurzamere ontwikkeling om te buigen. De belangrijkste uitdaging is individuele consumptie­ en gedragspatronen in het dagelijkse leven te veranderen. Door de burgers bij de beleidsvorming te betrekken kan volgens het C ornile een doorslaggevende bijdrage tot het vinden van innovatieve, haalbare en duurzame oplossingen worden geleverd en een krachtige nieuwe impuls aan de inspanningen worden gegeven.

PB C 215 van 16-7-1997. Toespraak van Jos Chabert P rioriteiten voor 2000-2001, 16 februari 2000. website van het Comité van de Regio's: http://www.cor.eu.int/corz401 .htm.

28-

Het Comité is het met de Commissie eens dat het verband tussen milieu en werkgelegenheid belangrijk is en dat de duurzame economische ontwikkeling van Europa cruciaal is. Wat vervoer betreft steunt hel Comité maatregelen van de EU om hel aandeel van het wegtransport te verminderen en netwerken op het gebied van het vervoer over spoor en binnenwateren te ontwikkelen, en erkent het dat duurzaam vervoer kan bijdragen tot het scheppen van banen. FIct Comité wijst tevens op het economische belang van het toerisme voor veel regio's en op de mogelijke gevolgen van het toerisme voor het milieu. Advies van het Comité over het Zesde milieuacticprogramma (13 juni 2001)5". Hoofdpunten: ■

Wil het Zesde milieuactieprogramma een wettelijk instrument met bindende besluiten kunnen worden, dan moeten precieze doelstellingen en streefdoelen worden vastgesteld, cijfers en termijnen worden aangegeven en evaluatie-indicatoren worden bepaald.

■ H et Comité uit scherpe kritiek op het gebrek aan aandacht voor het stedelijke milieu. H oewel dit punt 80% vau de Europese bevolking aangaat, komt het niet terdege aan de orde, zelfs niet in de ruimtclijkeordeningsstrategie. ■ H et Comité beveelt ten zeerste aan meer duidelijkheid te scheppen omtrent de wijze waarop, zowel in de lidstalen als in de regio's en gemeenten, de integratie van milieuoverwegingen in het sectorale beleid wordt beoordeeld en bevorderd. ■ H et fenne standpunt van de EU ten aanzien van de verwezenlijking van de doelstellingen van het Protocol van Kyoto moet zijn weerslag vinden in het Zesde milieuactieprogramma, ongeacht hel verloop van de internationale onderhandelingen over klimaatverandering. ■

Ondanks deze aanbevelingen en kritiek steunt hel Comité veel punten van het programma. H et is fervent voorstander van het beginsel dat de vervuiler betaalt, van de invoering van milieubelastingen en -heffingen op brede schaal en van samenwerking met bedrijven om tot een milieuvriendelijkere aanpak te komen.

CDR 36/2001 fin, http://www.cor.EU .int/corz301.htm .

-29-

2. De uitdaging: milieuverantwoord vervoer in vakantiegebieden Alle vakantiegebieden staan voor tic/elfde uitdaging: /ij moeten een "duurzitme" toerismestrategie uitwerken die de economische groei bevordert zonder een bedreiging te vormen voor het rijke natuurlijke en culturele erfgoed dat toeristen aantrekt (49% van de Europeanen zegl zich bij ile keuze van vakantiebestemming te laten leiden door het landschap' ). Milieuvriendelijk vervoer moei een vast onderdeel uitmaken van strategieën op het vlak van duurzame ontwikkeling, om de enorme alhankclijkheid van de auto met de steeds ernstigere gevolgen van dien aan te kunnen pakken. Hij een duurzame vervoersplanning moet de wens van loeristen om de auto voor het vervoer naar en binnen het vakantiegebied te gebruiken «orden afgewogen tegen ile problemen die liiennee gepaard kunnen gaan. Verantwoorde strategieën combineren verkeersmanagementsyslemen met bevordering van duurzame transportwijzen: lopen, fietsen en openbaar vervoer. Uit onderzoek dat voor deze publicatie werd verricht, is gebleken dal voor een goede milieuvriendelijke vervoersplanning in het kader van de toeristische omwikkeling de volgende drie zaken van belang zijn: Ten eerste: begrijpen waar het om gaat: een grondig inzicht in tie vervoerswensen en keuze van loeristen is vereist, mede voor tie ontwikkeling van het concepì van tic toerist (en tic plaatselijke gemeenschap) als afnemer van vervoersdiensten. Ten tweede: een coherente, geïntegreerde strategie, waarin partnerschap en samenwerking tussen alle belanghebbenden centraal staal en alle sociale, economische en milieufactoren in acht worden genomen (essentieel voor de besluitvorming en uitvoering). Ten derde: permanent toezicht op hel effect van de strategie als onderdeel van een doorlopend verbeteringsproces.

1.

Begrijpen waar het om gaat

Nu veel vakantiebestemmingen door het autoverkeer mcl toenemende problemen als liles, lucht­ en waterverontreiniging, geluidsoverlast, vernietiging van hel leefmilieu, verval van historische gebouwen en landschapsvervuiling ie maken krijgen, wordt de noodzaak van een milieuverantwoorde vervoersplanning'' steeds meer onderkend. Hoe gevoelig een gebied voor milieuschade is. verschilt: wanneer het milieu zwaar wordt belast, kan uiteindelijk zelfs de toeristische aantrekkingskracht van de bestemming in gevaar komen. Milieuvriendelijke vervoerstrategieën moeten toeristen stimuleren hun auto ie laten slaan en gebruik te maken van duurzame transportwijzen als openbaar vervoer. Hetsen en lopen, zotlal tie druk van bel autoverkeer op het milieu wordt verlicht. Wat houdt een effectieve milieuverantwoorde vervoerslralegie in.' Om antwoord op deze vraag ie kunnen geven moet worden gekeken naar de complexe aspecten en uitdagingen waar bel om gaat.

Facts and Figures, The E uropeans on holidays 1997- 1998, E xecutive Summary, 1998, E uropese Commissie. Een op duurzaam vervoer gericht beleid moet de toenemende verkeersvolumes en verkeer scongestie, geluidsoverlast en verontreiniging aanpakken en het gebruik van milieuvriendelijke transportmiddelen alsook het volledig doorberekenen van sociale en milieukosten in de prijs bevorderen. Conclusies van de Raad van Göteborg, 2001.

30 ■

1.1

Geografische omstandigheden

De geografische omstandigheden zijn ongetwijfeld mede bepalend voor de benadering die wordt gekozen. Bergen, platteland en steden vormen de aantrekkingskracht van elk van de drie toeristische gebieden die als uitgangspunt van deze studie zijn genomen. Daarnaast heeft Asturie toeristen ook een verblijf aan de kust te bieden. Elk soort toerisme heeft specifieke kenmerken die de mogelijkheden voor duurzame ontwikkeling beïnvloeden. Deze kenmerken worden in de tabel hieronder weergegeven.

31

Tabel 2: Toeristische kenmerken die van invloed zijn op duurzame ontw ikkcling

Platteland Ciroot aantal kleine, vaak sterk verspreide ondernemingen, meestal gezinsbedrijven; kunnen profiteren van collectieve marketing en bijstand. Kleine, op zichzelf staande gemeenten, die intern wel functioneren, maar met buurgemeenten moeten samenwerken om als toeristische bestemming te kunnen bestaan.

Kwetsbare natuurlijke omgeving, die soms de druk van het toerisme niet aankan: praktische oplossingen om het toerisme in goede banen te leiden zijn dan noodzakelijk.

Hechte lokale gemeenschappen die geconfronteerd kunnen worden met grote aantallen loeristen, maar ook een speciale sfeer en vakantie-ervaring kunnen bieden. Groeimarkt voor activiteiten in landelijke gebieden. zoals wandelen, fietsen en andere sportieve activiteiten. Gebrek aan openbaar vervoer en een goed verkeersmanagement \indingnjk«; oplossingen zijn noodzakelijk.

Kust/Bergen Structurele kwetsbaarheid doordat het aanbod uitsluitend op strand- of bcrgvakanlies is gericht. Zeer seizoensgebonden aard van het toerisme; toeristen komen vooral in vakantieperiodes en bepaalde seizoenen, met alle milieuproblemen van dien. Zwakke financiële situatie maakt het moeilijk de voor een duurzame infrastructuur noodzakelijke voorzieningen te kopen of op te knappen, Kwetsbare natuurlijke omgeving die te lijden heeft onder de snelle verstedelijking, de hoge concentratie menselijke activiteiten in kleine gebieden en hel seizoensgebonden karakter van hel loerisme. Kleine gemeenten die met verontreiniging te maken hebben, moeten met buurgemeenten samenwerken om als toeristische bestemming te kunnen blijven bestaan.

Steden Enorme groei van stedenvakanties in Europa. Steden zijn steeds minder vaak industriële centra; loerisme wordt daarom vaak een van de belangrijkste speerpunten voor hun sociaaleconomische revitalisering. Steden worden steeds vaker beschouwd als aanvulling op nabijgelegen traditionele bestemmingen: als extra kunnen tijdens een vakantie aan zee. in de bergen of op het platteland culturele uitstapjes of winkcltrips worden gemaakt. Toerisme in steden Ís een belangrijke beleidskwestie aan het worden die een grote inzet van de overheid vergt vanwege de sociaaleconomische aspecten en de vereiste hoge (vaak openbare) investeringen in infrastructuur, faciliteiten en opleiding. Hel feit dat sommige steden een lokale Agenda 21 opstellen, weerspiegelt de behoefte aan herstel van het milieu en aan een duurzaam evenwicht tussen beheer van hulpbronnen, economische omwikkeling en sociale doelstellingen. Toegankelijkheid en mobiliteit kunnen op deze manier worden benaderd.

1.2

Begrijpen waar het om gaat: de complexe aspecten van het toeristenverkeer

Om vervoersstratcgicen te ontwikkelen die toeristen ertoe te kunnen bewegen hun auto te laten staan en gebruik te maken van milieuvriendelijke alternatieven is het van essentieel belang dal inzicht wordt verkregen in: a) de complexe context van het toeristenverkeer. en b) hel complexe besluitvormingsproces van de vakantieganger bij de keuze van vervoermiddel.

De vervoerswensen van toeristen: de bredere context De eisen die toeristen op het gebied van vervoer en mobiliteit stellen, zijn complex, kunnen mettertijd veranderen en worden gewoonlijk beïnvloed door nationale en regionale culturele tradities en sociaal­ economische omstandigheden. De vervoerswensen van een persoon of gezin veranderen meestal in de loop der tijd. Hoc jonge volwassenen, gezinnen en ouderen reizen, wordt beïnvloed door tal van factoren als financiële situatie, vervoersmogelijkheden en persoonlijke voorkeur voor vakantiebestemming en transportmiddel. De algemene tendens dat mensen zich steeds meer verplaatsen, is ook terug te vinden in het toerisme: mensen gaan vaker per jaar kort op vakantie, kiezen voor verder vveggelegen bestemmingen en gaan steeds vaker op bepaalde evenementen af. met de opkomst van toeristische "megacentra". In 1997 ging 53% van alle Europeanen op vakantie, waarvan 33% twee keer. 1 1% drie keer en 3 % vier keer.''" Deze factoren vormen op zich al een uitdaging bij het omwikkelen van strategieën om de vervoerswensen van vakantiegangers in goede banen te leiden, maar een extra probleem is ook het feit dat het verkeer van toeristen bovenop het normale verkeer komt. zowel in de doorrcisgebicden als in de vakantieregio zelf. Onder het normale verkeer vallen dagelijkse rilten van de lokale bevolking. woon­werkverkeer en transitoverkeer. met name van vrachtwagens. De combinatie van normaal verkeer en extra drukte in een bepaald seizoen, in hel weckend of in verband met een bepaald evenement heeft rechtstreeks gevolgen voor de capaciteit van de vervoersinfrastructuur om schommelende verkcersnivcaus te verwerken. Bovendien bestaat het toeristenverkeer uil verschillende elementen: de langere reis van en naar de vakantiebestemming en een aantal kortere reizen tussen toeristische centra en binnen vakantiegebieden om toeristische attracties te bezoeken. Hoewel vaak verschillende alternatieven voorhanden zijn. kiest in werkelijkheid tussen 60 en 80% van de Europese vakantiegangers voor de auto. Daardoor worden bepaalde autosnelwegen in Europa van tijd tot tijd enorm belast. Tot slot is het moeilijk te voorspellen voor welke bestemming vakantiegangers zullen kiezen. Dit hangt af van factoren als kosten en gebruikelijke reispatronen. Door bepaalde bestemmingen te promoten kunnen touroperators en toeristische organisaties de toeristische stromen beïnvloeden en zo enige voorspelbaarheid bieden. Veranderingen in weersomstandigheden of. economische situatie kunnen echter rechtstreekse gevolgen voor de keuze hebben. Λ1 met al houden deze factoren een aanzienlijke uitdaging voor de bevoegde regionale, interregionale en subregionale organen in om strategieën te ontwerpen waarmee in de vervoerswensen van toeristen voorzien kan worden, zeker omdat toeristen meestal nationale, regionale en lokale grenzen overschrijden.

Facts and Figures, The E uropeans on holidays 1997- 1998, E xecutive Summary, 1998, E uropese Commissie

33

De vervoerswen sen van toeristen : het in dividuele besluitvormingsproces Hoc besluit iemand met welk vervoermiddel hij op vakantie zal gaan? Dit is een complex proces. De vakantieganger kan de verschillende mogelijkheden pas goed tegen elkaar afwegen als bij enige kennis, ervaring en vertrouwen heeft met betrekking tot het vervoersysteem dat 1er plaatse gebruik zal worden. De meeste toeristen kiezen voor de auto. I let is een gemakkelijke manier van reizen: je hebt alleen een auto. rijbewijs, wegenkaart en een creditcard nodig. Autorijden is eenvoudig omdat tic verkeersregels. bewegwijzering en informine overal gelijk zijn. Raak je de weg kwijl, dan kun je overal wegwijzers vinden. Langs de weg bevinden zich faciliteiten als wegrestaurants, winkels, hotels en ruime parkeerplaatsen met groenvoorzieningen waar je kunt rusten en picknicken. Je kunt ook gemakkelijk gebruik maken van toiletten, telefoons en recreatieve voorzieningen. Veel van deze faciliteiten zijn 24 uur per tlag beschikbaar en bieden automobilisten en hun passagiers tic mogelijkheid zelf te bepalen waar en wanneer zij hun reis willen onderbreken. De marginale kosten van hel vervoer per auto zijn relatief voorspelbaar en gemakkelijk te berekenen. Zo varieert de benzineprijs in Europa weliswaar van land lot land. maar de verschillen zijn niel erg groot en er kan gemakkelijk informatie over worden opgevraagd. Allerlei diensten zijn beschikbaar om tie automobilist te helpen: diensten van autoverzekeringsmaatschappijen en automobilislcnverenigingcn, on-line routeplanners. (il'S (Global Positioning System). Toeristen willen een vervoerssysteem dat overal en altijd aan hun wensen kan voldoen. Zij willen duidelijke, beheerste prijzen en indien nodig persoonlijke hulp. Vaak wordt de auto dan als uitgangspunt genomen en daardoor gezien als een betrouwbare manier om op vakantie te gaan. Alternatieve vervoerswijzen Toeristen zullen alleen bereid zijn hun auto te laten slaan indien zij voldoende kennis van en vertrouwen in alternatieve vormen van vervoer hebben. In de eerste plaats moet de vakantieganger besluiten hoc hij naar de vakantiebestemming wil reizen. Vaak heeft hij een goed zicht op de risico's van de alternatieven. Zo kunnen er bij collectief vervoer (trein, boot) tijdens drukke periodes onverwachte problemen optreden, bijvoorbeeld stakingen, overboekingen, capaciteitstekort, gebrek aan kwaliteit of aan voldoende toiletten, eten of drinken. liet ontbreken van goede informalie voor.vertrek en tijdens het vertrouwen in het openbaar vervoer vertier aantasten. openbaar vervoer (dienstregelingen, bordjes) bovendien behoorlijk lastig zijn wanneer je tie laai van het land overstappen.

tic reis. met name over vertragingen, kan Aangezien tic informatiesystemen in het van land lot land verschillen, kan hel niet kent en verschillende keren moei

Reizigers kunnen ook geconfronteerd worden met problemen rond de toegankelijkheid van opstapplaatsen en een gebrek aan informatie daarover. Voor gezonde reizigers met bagage en/of kleine kinderen betekent hel ontbreken van liften en roltrappen vaak al dat perrons, toiletten en café/restaurant lastig te bereiken zijn. Ouderen of gehandicapten kunnen in dat geval mogelijk zelfs helemaal niet van hel openbaar vervoer gebruik maken. Op overstapplaatsen zijn deze problemen vaak nog groter. Vakantiegangers die 1er plaatse van openbaar vervoer gebruik willen maken, krijgen mei soortgelijke problemen ie maken. Vaak is hel niet eenvoudig van tevoren informatie te krijgen over lokale vervoersdiensten (openbaar vervoer, fietsen, lopen), zoals voorzieningen, dienstregeling.

■ 34

beschikbaarheid en tarieven, omdat dergelijke informatie ontbreekt of men de taal niet machtig is. Ook eenmaal op de plaats van bestemming kan het moeilijk zijn betrouwbare informatie over het vervoer te vinden. Vaak zijn de bewoners zelf niet goed op de hoogte van vervoersdiensten en weten zij niet hoe je met het openbaar vervoer, te voet of op de fiets bij toeristische attracties kunt komen. Wanneer het vervoerssysteem op de plaatselijke bevolking is gericht, bestaat het gevaar dat het niet goed aan de behoeften van toeristen voldoet: vaak is het aantal diensten in het weekend en tijdens vakantieperiodes (wanneer de belangrijkste klanten - werkenden en studenten - minder reizen) beperkt. Bovendien kan de reguliere dienstregeling met name 's avonds tekortschieten; toeristen gaan dan vaak naar concerten en andere vormen van amusement, die meestal pas zijn afgelopen als de laatste bus of trein al vertrokken is. Al deze kwesties zijn voor de vakantieganger van belang en zullen - op zichzelf of in combinatie mei elkaar - van invloed zijn op de manier waarop hij tegen de verschillende vervoersmogelijkheden aankijkt. De belangrijkste uitdaging voor vcrvocrsplanncrs en -exploitanten die duurzame transportwijzen willen promoten, is het vertrouwen in en bewustzijn van alternatieven voor de auto te vergroten' en de risico's en problemen van die alternatieven te beperken. Wil een dergelijke mcntalitcits- en gedragsverandering tot stand gebracht kunnen worden, dan moeten vakantiegangers kunnen kiezen voor hoogwaardige, klantvriendelijke diensten die op hun wensen en behoeften zijn afgestemd. Alleen dan kan duurzaam vervoer ook echt een alternatief voor de auto vormen.

Hampshire (VK) heeft het zgn. 'Transport Awareness Community Involvement Programme" opgezet (in het kader van een 'Headstart'-initiatief) om mensen aan te moedigen na te denken over hun transportkeuzes en over de manier waarop zij kunnen bijdragen tot het oplossen van sommige problemen die door het toegenomen autoverkeer worden veroorzaakt. Het initiatief ondersteunt workshops en openbare raadplegingen en moedigt scholen en bedrijven aan milieuvriendelijke vervoersplannen uit te werken. http: / / w w w , hants.gov.uk/environment/ltp/section4/ headstart.html

35

1.3 Begrijpen waar het om gaat: lering trekken uit ervaringen Er zijn steeds meer voorbeelden te vinden van gevallen waarin regionale en lokale vervoersslralegieén toeristen met succes hebben aangemoedigd gebruik te maken van alternatieven voor de auto: openbaar vervoer, fietsen en lopen. Veel van deze strategieën zijn te vinden in de drie regio's die in deze studie centraal staan; zij zijn in onderstaande tabel weergegeven. In de tabel wordt een overzicht gegeven van bepaalde sleutelfactoren die de keuze van vervoerswijze beïnvloeden, de werkelijke en vermeende voordelen van de auto en de negatieve effecten van autoverkeer in relatie tot elke sleutelfactor. In de vierde kolom staan de voorwaarden waaraan milieuvriendelijke vervoersdiensten moeten voldoen willen zij de strijd met de auto kunnen aangaan. Ter illustratie wordt naar de relevante case studies in deze publicatie verwezen.

36-

Tabel 3: Begrijpen waar het om gaat: auto versus duur/aam vervoer Sleutelfactoren

Werkelijke en vermeende voordelen van de auto voor toeristen

Mogelijke nadelen van de auto voor toeristen

Voorwaarden voor een succesvol alternatief vervoer ­ voorbeelden uit de praktijk

Keistijd en betroiMvba urheid op weg van ¿li naar tie vakantiebel· icmmini:

Wanneer loeristen /o kon mogelijk onderweg willen zijn. kan de auto hel meest aangewezen vervoermiddel zijn.

Kiles op de belangrijkste vakantieroutes in Kurupa beperken de snelheid van autorijden aanzienlijk.

idelijke transportwijzen noeten diensten Milieu aanbieden die nel /o efficiënt, snel en betrouwbaar als autorijden worden beschouwd". Het succes van de Huropese hogesnelheidstreinen (Thalys. Huroslar) bewijst dat duurzaam vervoer gunstig kan afsteken bij de auto.

Mei de auto kunnen toeristen hun reistijd verkorten door zelile bepalen wanneer zij rijden. welke roule zij nemen en hoe vaak zij onderweg pauzeren. Dit alles kan loensten het gevoel geven dat de reis en de aankomsttijd met de auto betrouwbaarder en beier voorspelbaar zijn dan mei het openbaar vervoer (kleinere kans op vertragingen en technische problemen, geen tijdverlies door overstappen).

64

Kans op vertraging door veikeersopstoppingen. zowe op doorreis als 1er plaatse, met name in lie hoogseizoen en hel weekend. Onverwachte verkcei ■omstandigheden ondermijnen de betrouwbaarheid v; ι reizen met de auto. Milieuschade duur congestie »

Geluidsoverlast, verontreiniging van lucht water

■

lírosie

■

Knergicverspilliiig

Deze kwaliteitscriteria zijn te vinden in de E uropese Norm voor Vervoersdiensten ref pr E N 13816/2000. CE N/E uropees Comité voor Normalisatie

Openbaar personenvervoer

De reisduur en de betrouwbaarheid Ín het openbaar vervoer hangen samen met de mogelijkheden om vlot over te slappen. Hel is daarom erg belangrijk dal er duidelijke, betrouwbare informatie beschikbaar is en dat het gemakkelijk is vervoerbewijz.cn te kopen.

Diensten Kwaliteit, Definitie, Doelstellingen en Metingen

Sleutelfactoren

Werkelijke en vermeende voordelen van de auto voor toeristen

Mogelijke nadelen van de auto voor toeristen

Voorwaarden voor een succesvol alternatief vervoer ­ voorbeelden uit de praktijk

Toegang tot de vakantiebestemming en tot voorzieningen ter plaatse

De eigen auto kan de gemakkelijkste en meest directe wijze zijn om op de plaats van bestemming te komen. De auto kan een comfortabeler en flexibeler vervoer "van deur lot deur" en een "naadloos" vervoer bieden.

De toegang tot bepaalde vakantiebestemmingen en attracties kan beperkt worden door files, de beschikbaarheid van parkeerplaatsen en de parkeertarieven. Deze problemen kunnen zich met name voordoen tijdens hei hoogseizoen in steden, skigebieden, badplaatsen, nationale parken en bij grote evenementen.

Vcrvoersalternatieven moeten een geïntegreerde, naadloze dienstverlening "van deur tol deur" voor de reis van en naarde vakantiebestemming aanbieden. Kr moet uitgebreide betrouwbare informatie voor en tijdens de reis worden gegeven, het kopen van vervoer bewijzen, de afgifte van bagage en het overstappen moet gemakkelijk worden gemaakt. Nieuwe informatietechnologieën kunnen in dit verband een nuttige rol spelen.

Dit is met name belangrijk voor mensen met kinderen, voor gehandicapten, ouderen en mensen met veel bagage. De auto kan de gemakkelijkste manier zijn om meer afgelegen vakantiebestemmingen en toeristische attracties te bereiken.

Cc

Milieuschade voor auto's:

door

infrastructuur­voorzieningen

■

Grond wordt in beslag genomen door wegen en parkeervoorzieningen

■

Landschapsvervuiling parkeervoorzieningen

■

Geluidsoverlast en verontreiniging van lucht en water

■

Erosie

door

wegen

en

De plaatselijke gemeenschap wordt geconfronteerd met deze negatieve gevolgen, die de toeristische aantrekkingskracht van de vakantiebestemming voor toeristen kunnen aantasten. Uit een Oostenrijkse studie van 1999"' blijkt dal 30% van de toeristen geluidsoverlast van het verkeer ondervond en daarom voor een ander gebied koos.

The potential for Soft mobility in Austria, Soft mobility report, 1999 http://www.soft-mobility.com.

Ter plaatse kan het promoten van duurzame vervoerswijzen als onderdeel van de vakantie fietsen (ook het meenemen van fietsen in hel openbaar vervoer), wandelen, openbaar vervoer (in combinatie met parkeerfaciliteilen) de vakantieganger een betere toegang lot toeristische voorzieningen bieden terwijl minder schade aan natuur en cultuur wordt aangericht. Het beperken van het autoverkeer van toeristen heeft ook voordelen voor de plaatselijke gemeenschap zelf.

Sleutelfactoren Prijs/kwaliteitverhouding

Werkelijke en vermeende voordelen van de auto voor toeristen De auto kan de goedkoopste manier lijken om de vakantiebestemming ie bereiken (mei name wanneer meerdere mensen samen in een auto reizen). Toeristen kunnen de marginale vervoerskosten (bijv. benzinekosten) vrij zeker inschatten. Wanneer ze met de auto op vakantie gaan. hebben ze alleen met marginale kosien le maken, omdat de aulo reeds in hun bezit is. Mogelijk worden de onkosten bovendien door de werkgever vergoed.

Mogelijke nadelen van de auto voor toeristen

Automobilisten draaien meestul n el op .d, kosten van milieuschade. liles, oime\ Duurzame vervoerswijzen zouden de concurrentie met de auto beter aankunnen wanneer automobilisten de volledige kosten van autorijden zouden moeten betalen"" (deze kosten verschillen per route' ),

Voorwaarden voor een succesvol alternatief vervoer - voorbeelden uit de praktijk Milieuvriendelijke transportwijzen moeien diensten aanbieden die qua prijs en (reële of vermeende) prijs/kwaliteitverhouding met de aulo kunnen concurreren6". Informatie over de kosten van vcrvoersalternatieven moei vóór en tijdens de vakantie gemakkelijk verkrijgbaar zijn. Wanneer alle kosten van autorijden in de berekening van de prijs/kwaliteitverhouding worden meegenomen (en prijzen dus een betere afspiegeling vormen van de werkelijke maatschappelijke kosten) zullen mensen een helere afweging tussen ile verschillende vervoerswijzen kunnen maken1' . Aanbiedingen voor speciale pakketreizen kunnen toeristen stimuleren voor duurzame vcrvoersalternatieven te kiezen.

Naar een eerlijke en doelmatige prijsstelling in het vervoer, Groenboek, C0M(1995) 691 def., december 1995. The external costs of transport, accidents, environmental damage and congestion costs of transport in Western Europe, maart 2000, Infras, Zurich, and IWW, Karlsruhe, Duitsland. . Indien milieubescherming de belangrijkste doelstelling van een duurzame vervoerstrategie is, kan het noodzakelijk zijn deze "groenere" transportwijzen te subsidieren. Conclusies van de Raad van Goteborg, juni 2001, http://ue.eu.int/nl/info/eurocouncil/.

Sleutelfactoren Veiligheid

Comfort (lichamelijk en algemeen welzijn)

Werkelijke en vermeende voordelen van de auto voor toeristen

Mogelijke nadelen van de auto voor toeristen

Autorijden kan de bestuurder een vals gevoel van veiligheid geven omdat hij denkt de situatie onder controle te hebben en de kans op een ongeval te kunnen verminderen.

Op de Europese wegen vallen jaarlijks meer dan 43.000 verkeersslachtoffers". Autorijden is statistisch gezien een van de meest onveilige vormen van gemotoriseerd vervoer voor toeristen. Vakantiegangers hebben een grotere kans op ongevallen vanwege vermoeidheid, onbekende weersomstandigheden en onbekende weginfrastructuur.

Autorijden kan de toerist een zeer comfortabel gewoel geven. In benzinestations zijn restaurants, eten en drinken, toiletten en diverse winkels te vinden, die vaak 24 uur per dag open zijn. Bovendien zijn veel wegen voorzien van speciale plaatsen om te picknicken en uit te rusten. Met de auto op vakantie gaan belekent dat je de flexibiliteit en de vrijheid hebt om rust te nemen wanneer je wilt. Daarnaast biedt de auto reizigers wellicht meer ruimte dan alternatieve vervoerswijzen. Automobilisten voelen zich goed omdat zij zich in hun eigen voertuig bevinden waar zij zelf controle uitoefenen op muziek, airco, enz.

Files. met name tijdens het hoogseizoen. vermoeidheid, stress, autopech en hitte kunnen autorijden minder comfortabel maken.

Facts and Figures, The Europeans on holidays 1997- 1998, Executive Summary, 1998, Europese Commissie. Facts and figures, DG Energie en Vervoer, http://europa.eu.int/comm/energy_transport/nl/etf ni.html

Voorwaarden voor een succesvol alternatief vervoer - voorbeelden uit de praktijk Statistisch gezien is de kans op een dodelijk ongeval bij autorijden groter dan in het openbaar vervoer, zoals blijkt uil het aantal slachtoffers in de KU per miljard passagierskilomelers (1997): auto: 6. bussen: 0,4. trein: 0.4S"' Met aparte, goed aangelegde fiets- en wandelpaden kan de veiligheid voor toeristen worden verbeterd. Door (de snelheid van) het autoverkeer aan banden te leggen, kan de situatie in steden voor vakantiegangers en de plaatselijke bevolking ook veiliger worden gemaakt. Milieuvriendelijke transportwijzen moeien comfortabele diensten bieden (schone, veilige, goed verlichte en geventileerde ruimten, goede zitplaatsen, goede voorzieningen voor eten en drinken, toiletten) als alternatief voor de stress als gevolg van files, het autorijden zelf. de weg zoeken enz. Ook goede fietsen wandelpaden kunnen aantrekkelijk zijn voor toeristen: om wandelend fietsend de vakantiebestemming te verkennen c.q. als onderdeel van een echte fiets- of wandelvakantie.

Uit bovenstaande tabel valt op te maken aan welke voorwaarden milieuvriendelijke vcrvoersalternatieven moeten voldoen om de concurrentie met de auto aan te kunnen gaan. Deze benadering is vertier uitgewerkt bij het analyseren van de belangrijkste succesfactoren van de case studies. In elke case studie is gekeken naar de voordelen van het initiatief voor de toerist en naar de voordelen voor het milieu van minder autoverkeer en meer duurzaam vervoer. Hieronder is een voorbeeld opgenomen van de tabel op grond waarvan elke ease studie wordt geanalyseerd. Tabel 4: Belangrijkste succesfactoren Voordelen van het initiatief'voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede cet- en drinkgclcgcnhedcn, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

41

1.4 Begrijpen waar het om gaat: initiatieven van de Europese Unie De EU heeft diverse initiatieven ontplooid om mensen een beter inzicht in de aspecten van duurzaam vervoer en toerisme te geven en er meer bewust van te maken dat bij de ontwikkeling van toerisme en vervoer in Europa maatregelen moeten worden getroffen om hel milieu te beschermen. Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven van initiatieven die de EU heeft ondernomen; het gaat niet om een volledig overzicht, maar om een selectie van activiteiten waarbij de EU is betrokken.

Onderzoek op vervoersgebied Via de kaderprogramma's voor onderzoek en technologische ontwikkeling (OTO) financiert de EU onderzoeksprojecten op vervoersgebied. Het Vierde kaderprogramma (1994-1998) voorzag in een speciaal onderzoeksprogramma voor vervoer. In het Vijfde kaderprogramma (1998-2002) worden vervoersprojectcn gecoördineerd binnen verschillende kernactiviteiten ("Duurzame mobiliteit en intermodaliteit". "Landvervoer- en mariene technologieën". "De stad van morgen en cultureel erfgoed"). Een voorbeeld van een project in hel kader van het speciale onderzoeksprogramma voor vervoer (Viertle kaderprogramma) is: ARTIST Doel van ARTIST (Agenda for Research on Tourism by Integration of Stralegies for 'franspurt. afgesloten in juli 2001) was de invloed van toerisme op vervoer te beoordelen en tie relevante beleidsgevolgen te analyseren. Daartoe werd liet toeristenverkeer beschreven en geanalyseerd, werden maatregelen van Europese steden om het toeristenverkeer te geleiden beoordeeld en werd een agentia voor onderzocks- en demonstratie-activiteiten in het kader van ecu communautair initiatief' voorgesteld. Meer informatie website van CORDIS "

hun:- www.cortlis.hi transport src 4S3 i s.hlni

Europese Commissie. IXÌ TREN Maria Alfayalc

Wetstraat 200. 104') Brussel, Belgium Tel.: +32 2296S250 E-Mail: maria.al lav ntcitjccc.cu.ini

COST

Transport

Doel van COST (Cooperation in lhe field of Scientific and Technical research) is het coördineren van nationaal onderzoek op Europees niveau. Het programma beslaat 17 terreinen, waaronder vervoeren milieu. In hel kader van COST Transpon zijn diverse initiatieven ontplooid, onder meer met betrekking lot de invloed van vervoer op bet milieu, stedelijk vervoer en vervoershcffingen. Meer informatie Website van COS'I' Transpon

hup: /www .hclsno.be cosi

Community Research and Development Information Service.

42

Communautaire ontwikkeling

initiatieven

ten behoeve van

regionale

Voor een aantal projecten op het gebied van loerisme en vervoer is steun verleend uit hoofde van communautaire initiatieven ten behoeve van regionale omwikkeling (programma's die hoofdzakelijk zijn gefinancierd door de Structuurfondsen, het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling en hel Cohesiefonds). Voorbeelden van dergelijke communautaire initiatieven zijn: LEADER: communautair initiatief ten behoeve van plattelandsontwikkeling; omvat een groot aantal maatregelen om plaltelandstoerisme te ontwikkelen: PESCA: communautair initiatief ten behoeve van de economische ontwikkeling van kustgebieden die afhankelijk zijn van de visserij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van maritiem toerisme: INTERREG: initiatief dat interregionale samenwerking ondersteunt; omval maatregelen op het gebied van vervoer en toerisme: URBAN: initiatief dat de duurzame ontwikkeling van stedelijke gebieden ondersteunt, waaronder de ontwikkeling van vervoeren toerisme; ISPA - Pretoetredingsinstrument voor structuurbeleid: verleent rechtstreekse steun aan projecten in de kandidaat-lidslaten om milieunormen aan te passen aan de milieuwetgeving van de Gemeenschap en aan projecten ter verbetering van de vervoersinfrastructuur en van de verbindingen met de trans-Europese netwerken.

Meer informatie op de volgende websites van de Commissie: LEADER

Imp: europa.cu.int connu enterprise services tourism tmirisinpublicalions documents gommmeas en.ntif hup: www.runil-ciirope.acitil.hc rural-cn index.html

PESCA ISPA

hnn: www.rtiral-eurone.acidi.he rurai-cn euro rl 2-1.htm hup: ww w.iural-curppc.acitil.be raial-cn euro pl5-2.hun

INTERREG

http: europa.cu.int cumm reeionai pt>iics inlcrrcü3 index cn.hln

URBAN

hup: europa.cn.int comm rccional policy urhan2 index cn.litm

43

Communautaire efficiënt i e

programma's

inzake milieu en energie-

Een aantal projecten op hel gebied van toerisme en vervoer werd gefinancierd uit hoofde van communautaire programma's 1er ondersteuning van projecten op het gebied van milieu en energie­ efficiëntie. Voorbeelden hiervan zijn: ■ L IFE: programma ter ondersteuning en ontwikkeling van hel liU­milieubeleid in de Gemeenschap en aangrenzende gebieden; steunt projecten op het gebied van ven oer en toerisme; ■

De energie­effieiëntieprogramma's: SAVE (rationeel gebruik van energie in industrie en vervoer). ALTENER (duurzame energie) and THERMIE (milieuvriendelijke energietechnologie).

Meer informatie op de volgende websites van de Commissie: L11·'I:

http: europa.cu.int comm life home.hun

SAV E

http: europa.cu.ini /conni] energy en pfs_snv c_cn.html

Λ L'f I: R Ν E R

http: euiOpa.cti.ini comm energy en pl's_altcner_cn.litml

THERMIE

tlüp;.: europi).eu.int connu energy en pfs_55_en.html

CI VITAS:

Citv-Vitalìtv-Sustaìnability

DG Energie en Vervoer van de C ommissie heeft een voorselectie van veertien Europese steden gemaakt, die de beschikking krijgen over in lotaal 50 miljoen euro om innovatieve, ambitieuze en geïntegreerde plannen ter verbetering van hel vervoer in sleden uit ie werken. Bovendien zijn vijl' steden uil de kandidaat­lidstaten met hel project geassocieerd. Voorts wordt steun verleend aan projecten om de inspanningen van de steden te beoordelen en te promoten en om geslaagde projecten bij andere sleden bekendheid te geven. Europese Commissie, DG TREN

E­Mail: lrcn­ci tilasit; ccc.cu.ini

Studies inzake een geïntegreerd kwaliteitsbeheer van toeristische bestem m ingen liet voormalige DG XXIII (thans onderdeel van DG Ondernemingen) zette in 1998­1999 een proefstudic op mei betrekking tot de beste voorbeelden van een geïntegreerd kwaliteitsbeheer van toeristische bestemmingen aan de kust. in sleden en op het platteland binnen de Europese Economische Ruimte (EER). Er werden drie publicaties uitgebracht die bestemd waren voor alle belanghebbenden in de toeristische industrie, tl.vv.z. overheidsinstanties en ondernemingen op lokaal, regionaal en nationaal niveau. In de publicaties werd aangegeven wat zij ieder zelf resp. samen kunnen doen om de kwaliteit van een bestemming te verbeteren. Meer informatie: Europese Commissie, DG Ondernemingen, Reinhard Klein, hoofd van de Eenheid Toerisme

E­mail: Reinhard. K Iciivt; ccc.cu.ini

Europese Commissie ­ DG Ondernemingen

Imp: x'nropa.cu.inl'comm ties enterprise index ni.him

■44

2. Samen werken aan milieuverantwoorde, geïntegreerde vervoersstrategieën 2. /

Vervoersplanning op nationaal, regionaal en interregionaal niveau

Er dient duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen de sturing nationaal en op regionaal niveau. Nationale instanties zijn meestal vervoersinfrastructuur (wegen, spoorwegen, lucht- en zeehavens, enz.) invloed uitoefenen op de reis van en naar de vakantiebestemming, nel nationaal of internationaal actief zijn.

van toeristisch verkeer op verantwoordelijk voor tic en kunnen daardoor vooral als touroperators, die vaak

Regionale instanties houden zich gewoonlijk meer bezig met de lokale vervoersdiensten en kunnen daardoor vooral invloed uitoefenen op het toeristische verkeer in de vakantiebestemming zelf. Uit ticcase studies blijkt dat goede vervoersstratcgicen zich niet alleen kenmerken door een goede planning op regionaal niveau, maar ook door interactie en samenwerking tussen nationale en regionale instanties. Bij interregionale vervoersplanning werken meerdere regio's van een land of van buurlanden samen. Daarbij zijn dan diverse overheidsinstanties en ondernemingen op lokaal, regionaal en nationaal niveau betrokken. Een goede interregionale vervoersplanning is vooral belangrijk in regio's waar tic meeste toeristen niet rechtstreeks met het vliegtuig arriveren, maar eerst mei de auto of trein andere regio's passeren. Om een adequate interregionale (en soms grensoverschrijdende) vervoersplanning uil ie kunnen werken is hel dan ook van belang ie welen waar de toeristen vandaan komen. Voorts moet ook naar de vervoerswensen van de loeristen op de plaats van bestemming worden gekeken. Zo wordt in een case studie over de Oost-Alpen het voorbeeld gegeven van een ficlsprojcct van de Oostenrijkse deelstaat Salzburg en twee Duitse regio's: aangezien fietsen bij de overwegend Oostenrijkse en Duitse toeristen populair is. bestaat beslist behoefte aan een fietsroute die door alle drie tic regio's loopt.

-45

2.2 Samenwerking en coördinatie Het is niet eenvoudig om tegemoet te komen aan de vervoerswensen van toeristen, zeker niet wanneer er alternatieven voor de auto in het spel zijn. Meer samenwerking tussen alle belanghebbenden is dan een vereiste: de toeristische industrie, vervoersexploitanten, milieu-instanties en de plaatselijke gemeenschappen. Figuur 1 toont de verbanden tussen economie, maatschappij en milieu - de drie hoofdonderdelen van een duurzame vervoersplanning - alsook het ingewikkelde besluitvormingsproces op elk van deze terreinen.

46-

guur 1: Duurzame vervoersplanning in t o e ri sti se lic bestemmingen - Belangrijkste besluitvormingstcrrcincn

MILIEU

ECONOMIE

NATUURLIJKE HULPBRONNEN, BEHEER & PLANNING

OVERHE1DSORGANENTOERISMF. & VERVOERSPLANNING, PLAATSELIJKE GEMEENSCHAP. GROEPERINGEN T.B.V. CULTUREEL ERFGOED

DIENSTVERLENENDE BEDRIJVEN IN HET VERVOER TOERISM

GEVOLGEN V A N TOERISME VOOR DE PLAATSELIJKE GEMEENSCHAP

AFNEMERS V A N VERVOERSDIENSTEN EXTRA WENSEN

LEGENDA DEMOCRATISCHE CONSENSUS Het beleid t.b.v. duurzame ontwikkeling moet binnen het institutionele bestel, via openbare debatten enz. worden gevoerd MARKTKRACHTEN : BBP-ontwikkeling, besluiten van grote touroperators ^MILIEUBEHEER : Rationalisering en optimalisering van bronnen om negatieve gevolgen te voorkomen

MAATSCHAPPIJ

DREK V A N TOERISME. O P I IE' PLAATSELIJKE M I L I E U

-47 -

Naast de drie hoofdonderdelen van een duurzame vervoersplanning loont de diagram welke factoren tic dynamiek tussen de verschillende betrokkenen beïnvloeden. Elk hoofdonderdeel kent twee "krachten", die tic belangrijkste betrokken actoren of kwesties vertegenwoordigen en bij het ontwikkelen van een duurzame ver\oerstrategie in aanmerking moeien worden genomen. Zo kent hel onderdeel "maatschappij" als ene "kracht" tic overheden en de instanties die verantwoordelijk zijn voor loerisme en vervoer, tic plaatselijke gemeenschap en groeperingen die zich inzetten voor behoud van het culturele erfgoed, en als andere "kracht" de gevolgen van hel loerisme voor tic vakantiebestemming. De interactie tussen deze twee krachten wordt beïnvloed door extcnic factoren; in dit geval is tlat hel tol stanti brengen van een democratische consensus tussen de partijen. Andere externe factoren zijn marktkrachten en milieubeheer. die van invloed zijn op resp. economie en milieu.

2.3

Een noodzakelijke strategie

Iedere strategie op het vlak van vervoer, toerisme en milieu kent drie niveaus: het strategische niveau (wat willen we bereiken?), hel tactische niveau (hoe gaan we dit bereiken'.') en hel operationele niveau (welke diensten bieden we aan'.'). Op elk niveau spelen de betrokken actoren een andere rol. Op het strategische niveau is de rol van de beleidsmaker van cruciaal belang. De doelstellingen en verwachte resultaten van de strategieën moeten op democratische wijze worden vastgesteld. Ook moei de beleidsmaker aangeven hoe toezicht op de uitvoering van de strategie zal worden uitgeoefend. Op het tactische niveau wordt vastgesteld welk soort diensten worth aangeboden om de doelstellingen van de strategie te realiseren. Hel gaal hier om een gedeelde verantwoordelijkheid van de overheid en de exploitanten: aangezien de markt hierbij een actieve rol speelt, moei wellicht ook het publiek worden betrokken. Tevens worth de boogie van de investeringen vastgesteld en gecontroleerd. Op het tactische niveau kan een "kwaliteitshandvest" worden opgesteld om alle betrokkenen (waaronder ook bewoners, toeristen, enz.) op de hoogte Ie brengen van de belangrijkste doelstellingen van de strategie. Voorts wordt op dit niveau toezicht op het operationele niveau uitgeoefend. Op het operationele niveau wordt de feitelijke dienstverlening opgezet en geëvalueerd, bijv. door: ■

controleurs die zich voordoen als toeristen;

■

beoordeling van de naleving van producticcritcria;

■

ombudsman of bemiddelaar;

■

grootschalige verspreiding van evaluaticbrochures;

■

bezoeken van beleidsmakers of exploitanten uil andere gebieden.

■4c!

2.4 Samen werken aan milieuverantwoorde, geïntegreerde vervoerstrategieën: initiatieven van de Europese Unie De HU heeft diverse initiatieven ontplooid om samenwerking en consensus tussen landen en regio's Ie bevorderen teneinde de plannings­ en managementstrategieën op het gebied van vervoer en toerisme te verbeteren. Hieronder worden enkele voorbeelden van dergelijke initiatieven gegeven. 1 let gaal niel om ecu volledig overzicht, maar om een selectie van activiteiten waarbij de EU is helrokken.

Onderzoek op vervoersgebied Via de Kaderprogramma's voor onderzoek en technologische ontwikkeling (OTO) financier! de EU onderzoeksprojecten op vervoergebied. Het Vierde kaderprogramma (1994­1998) voorzag in een speciaal onderzoeksprogramma voor vervoer. In hel Vijfde kaderprogramma (1998­2002) worden vervoersprojectcn gecoördineerd binnen verschillende kernactiviteiten ("Duurzame mobiliteit en intermodaliteit". "Landvervocr­ en mariene technologieën". "De siati van morgen en cultureel erfgoed"). Een voorbeeld van een project in hel kader van kernactiviteit 2 "Duurzame mobiliteli en intermodaliteit" (Vijfde programma) is: A L P N E T : thematisch netwerk inzake vervoer door de Alpen Doel van ALPNET (opgericht in 2001) is alle onderzoeksinstanties en andere belanghebbenden samen te brengen om de vervoerssituatie in tic Alpen te bestuderen en beter te begrijpen. Aldus moeten de partijen tot een bredere consensus komen over hel vervoer door tic Alpen en gemeenschappelijke methodes ontwikkelen om de problemen aan te pakken. Meer informatie Website van ALPNET

hup: www.Iccr­inlcrnalienal.ure alp­nel

Projecten op het gebied van toeristen- en

verkeersmanagement

De C ommissie heeft steun gegeven aan verschillende projecten ter ontwikkeling van betere toeristen­ en verkcersmanagcmcnlsy.steinen. Het gaat daarbij om demonstratieprojecten die in een aantal läntien werden uitgevoerd om de verspreiding van succesvolle strategieën op dil vlak te bevorderen, alsmede om projecten op het gebied van telematica en technologische toepassingen. Voorbeelden zijn: ■

ENTERPRICE: Enhanced Network for Traffic services and information Provided by Regional Information C entres in Europe (netwerk van regionale informatiecentra om mensen voor en tijdens de reis verkeersinformatie te verstrekken K

■

HANNIBAL : High Altitude Network for the Needs of Integrated Border­C rossing Applications and Links (verkeersmanagement in verband met de wereldkampioenschappen skien in Sestriere);

■

CARPEL 'S: C arpooling (een beter functioneren en gebruik van het carpoolingsystccm);

■

RO.MANSE: Road bedrijfsleven):

•

TOURIST': Tourism towards the Information Society (succesvolle initiatieven om dc economische voordelen van toerisme en marketing op regionaal niveau door middel van IC T te verurotcn).

Management

System

for

49

Europe

(proefproject

tussen

overheid

en

Meer informatie ENTERPRICE

hup: /www.co idis.lu telematics tap transport icsearcl ι projectsuin eulerpri echimi

HANNIBAL

http:

CARPLUS

http: 'www.cc reiîs. ILI 'telematics lap transport rcscarc! ι proiectsum carplus. html

ROMANSE

hltp: /wvtvv.remanse.ore,nk

TOURIST

hup: ■www.tokem.li k\o cnelish I'ROJItl S TOURIST huilv huirisi.hiinl

Demonstratieprojecten inzake tocristenverkcers­ managemcnl

hup: viiropa.cn. im cornin cnlcrprisc services Inurisnt lt>urism­ ntihlicaiions documents coinmmcas cn.ptll'

WWW'.Cl1

nlis.lu telematics lap transport researcl ι projcctsiim liaiimha l.htinl

Europees Forum voor Duurzame Mobiliteit in het Toerisme In december 1998 organiseerde het Oostenrijkse ministerie van milieu, jeugd en gezin als fungerend voorzitter van de Europese Unie een Europees Forum voor Duurzame Mobiliteit in hel 'loerisme. Een van de belangrijkste doelstellingen van hel Oostenrijkse EU­voorzittcrschap was terugdringing van de milieuverontreiniging en gezondheidsrisico's die door verkeer worden veroorzaakt. Ilei Europese Forum richtte zich daarbij op de specifieke problemen als gevolg van de toename van hel door auto en vliegtuig gedomineerde toeristenverkeer. Meer informatie Website van Econct

http: Avww .crccnelohc2 I .com

NETS Het Netwerk voor milieuverantwoorde mobiliteit in hel Europese loerisme (Network for Soft Mobility in European Tourism ­ NETS) brengt toeristische, vervoers­ en milieuorganisaties bijeen (dienstverleners, overheidsinstellingen, ngo's. enz.). NETS is opgericht door de Oostenrijkse Interessengemeinschaft fur Sanfte Mobilität, de Zwitserse Gemeinschaft Aiitofrcicr Schweizer Tourimusorte en de Beierse Interessengemeinschaft für Autofrcic Kur­ und Fremdenverkehrsorte. De belangrijkste taken zijn het leggen van contacten en het opbouwen van netwerken om alle partijen op hel gebied van milieuverantwoord loerisme 1c helpen samen ie werken en ervaringen uil Ie wisselen. Meer informatie ARGE Sanfte Mobilität Karl Reiner

OAR Regionalberatung < ¡mbH, Fichtegassc 2/17, Λ­Κ)IO Wien. Austria Tel.:+43 15121595 Fax:+43 15121510 E­Mail: coniaci^ soll­mohililv.com

Geïntegreerd kustbeheer

(ICZM)

De C ommissie ontwikkelde in 1996 een demonstratieprogramma ten behoeve van een geïntegreerd kustbeheer (IC ZM). liet programma, dat door de directoraten­generaal Milieu. Visserij en Regionaal beleid werd gecoördineerd, omvatte 35 demonstratieprojecten in heel Europa en zes thematische

50-

Studies. Doel van het programma was technische informatie over duurzaam kustbeheer te verstrekken en het uitwisselen van ervaringen en informatie lussen de belangrijkste betrokkenen ie vergemakkelijken. Op basis van de opgedane ervaringen en resultaten kwam de Commissie in 2000 met een voorstel voor een aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad inzake de uitvoering van geïntegreerd kustbeheer '. In deze aanbeveling, die overigens nog niel is goedgekeurd, staal hoc de lidstaten zelf strategieën op het gebied van een geïntegreerd beheer van kustgebieden kunnen ontwikkelen. Een geïntegreerd kustbeheer behoort ook tot de belangrijkste aandachtsterreinen van een ander programma van DG Milieu, nl. SMAP ( Shorl and Medium-term Priority Environmental Action Programme). Hel programma ter bescherming van het Mediterrane milieu is opgezet in het kader van het Euro-Mediterrane Partnerschap. Meer informatie Websites over geïntegreerd kustbeheer

Het

hup: www .ic/nrurc hun: europa.cu.¡nt comm environment ic/m huinclilin

Alpenverdrag

Het Alpenverdrag is een Europees verdrag dat is opgesteld om de duurzame omwikkeling van het Alpengebied te waarborgen. Enerzijds heeft men oog voor bescherming van het milieu en exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, anderzijds voor de noodzakelijke economische omwikkeling. Samenwerking tussen regio's uit verschillende läntien wordt bevorderd, zotlal inspanningen 1er bescherming van hel Alpengebied gecoördineerd kunnen worden, liet verdrag is geratificeerd door Zwitserland. Oostenrijk. Duitsland. Frankrijk. Liechtenstein en Slovenië. Italië en Monaco hebben het verdrag wel ondertekend, maar nog niet geratificeerd.

Meer informatie OPRA

hup: wvcw.t'inra.orii

TERRA Terra is een communautair initiatief voor gebieden die vanwege hun bijzondere geografische situatie kwetsbaar zijn en bij het ontwikkelen van een geïntegreerde strategie op specifieke problemen sluiten. Terra stimuleert lokale en regionale overheden om hun problemen in Europees verband te zien; dit gebeurt door kennis te verzamelen en uit te wisselen en via samenwerking tot gemeenschappelijke oplossingen te komen. Terra omvat maatregelen op het vlak van vervoer en toerisme.

Meer informatie DC i Regionaal beleid

http:, europa.cu. int comm/rcgionalpolicy/innovation/innovating/lerni/lcrra.lit

Programmacoördinator: Mario Rodrigues

K-mail: Mario.Rodrigues^/ cec.cu.Jnt

COM(2000) 545 def.. http://europa.eu.int/eur-lex/nl/com/pdf/200Q/nl_500PC0545.pdf

51

3.

Toezicht

3.1

Toezicht: een instrument ter verbetering van de strategie

Wil een strategie mei succes uitgevoerd kunnen worden, dan moet er een systeem worden opgezet waarmee objectief en effectief toezicht kan worden uitgeoefend. De gegevens the via dii systeem worden verkregen, kunnen gebruikt worden om: ■

na Ie gaan in hoeverre de doelstellingen van de strategie gehaald worden en zonodig corrigerende maatregelen te treffen;

■

na te gaan in welk opzicht de resultaten bij de verwachtingen achterblijven;

•

inzicht te krijgen in de verbanden tussen vervoer, milieu en toerisme:

■

exploitanten en beleidsmakers te informeren over hun prcslaties;

■

ui sommige gevallen degenen die met een onaanvaardbaar serviceniveau Ie maken hebben gehad, te compenseren en te besluiten hoc verbetering in dit soort situaties kan worden gebracht;

■

een bclonings/strafsystcem in te voeren (mei name voor vervoersexploitanten);

■

de strategie te evalueren en aan te passen voor hel volgende jaar:

■

ecu vergelijking met andere regio's in Europa te trekken .

De verantwoordelijkheid voor het toezicht moet uiteraard bij écu organisatie of autoriteit komen te liggen. De gegevens kunnen op drie verschillende manieren worden verzameld: ■ ■ ■

zelfevaluatie in combinatie met controle door een extern orgaan: evaluatie door een externe organisatie: evaluatie door partners (peer assessment).

Hel toeziehtsysteem moei beoordeeld worden door een apart cornile, waarbinnen de belangrijkste betrokkenen de resultaten en de consequenties daarvan bespreken. Op deze manier is de toezichtprocedure een beleidsinstrument waaraan alle betrokkenen deelnemen. 'Het is mogelijk één toeziehtsysteem voor vervoer, milieu en toerisme ie hanteren. In dal geval moeten wel de verschillende loezichtsystcmen worden geïntegreerd en moeien de betrokken organisaties samenwerken om indicatoren op te stellen, gegevens Ie verzamelen en beslissingen uit te voeren.

3.2

Grondbeginselen voor het opstellen van indicatoren

Bij het opstellen van indicatoren in hel kader van het loczichtsysteem moeten de volgende grondbeginselen in acht worden genomen: ■

er moeien duidelijke, concrete doelstellingen worden bepaald:

■

er moeten twee soorten indicatoren worden vastgesteld: indicatoren inzake de dienstverlening. Volgens de Europese norm voor vervoersdiensten ' zoutien indicatoren niet zozeer betrekking moeten hebben op tic dienstverlening zelf. maar tip tic ervaringen van de klanten:

7

"' Het Citizen's Network biedt regio's, gemeenten en exploitanten een benchmarkingkader op het vlak van vervoer, milieu en toerisme (zie http://www.eltis.org/benchmarkingl E uropees Comité voor Normalisatie (CE N) - E uropese Norm voor Vervoersdiensten Openbaar personenvervoer, draft N90 pr E N 13816/2000

75

52 -

indicatoren inzake het niveau van de dienstverlening zoals dal door de toeristen wordt ervaren, om na te gaan of dit overeenkomt met de feitelijke dienstverlening. Dil kan worden gemeten op basis van ervaringen die toeristen op dat moment of kort tevoren hebben opgedaan of achteraf, op basis van de herinnering die toeristen aan de dienstverlening hebben overgehouden: het kwaliteitsniveau waaraan exploitanten in tie vorm van convenante!! of handvesten zijn gebonden, moet openbaar worden gemaakt: dil geldt ook voor de beschrijving van de diensten, hel beginsel dat de consument gerespecteerd moet worden en de klachten- en compcnsatieprocedurc: er moet een kader komen waarbinnen meerdere partners kunnen samenwerken (bijv. benchmarkingnetwerk). zodat hel voor de betrokkenen gemakkelijker wordt verbeteringen door te voeren.

3.3

Toezicht: initiatieven van de Europese

Unie

De Europese Unie heeft diverse initiatieven ontplooid om de werkzaamheden op hel vlak van duurzaam vervoer en duurzaam toerisme te controleren en ie evalueren. Doel van dergelijke initiatieven is een duidelijk inzicht te krijgen in de vorderingen die op deze terreinen zijn geboekt en ervoor te zorgen dat lering kan worden getrokken uil de opgedane ervaringen. Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven van initiatieven die de EU heeft ondernomen: hel gaat niel om een volledig overzicht, maar om een selectie van activiteiten waarbij de EU is helrokken.

Citizens ' Network Overheden en vervoersexploitanten in Europa staan onder druk om met minder geld meer diensten aan te bieden. Tegelijkertijd worden zij geacht hun volledige steun te geven aan meer algemene doelstellingen als verbetering van het milieu en sociaal-economische ontwikkeling. Om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden en een goed stads- en streekvervoer te bevorderen, heeft de Commissie een grootschalig benchmarkingproject opgezet, waarbij 60 steden en regio's uit heel Europa het functioneren van hun vervoersystemen kunnen vergelijken en beoordelen. In de toekomst zal wellicht een aparte werkgroep voor toerisme en vervoer worden opgericht. Meer informatie: Website Citizens' Network

http: www.cltis.ore benchmark i ne

BEST De Commissie heeft in het kader van kernactiviteit 2 "Duurzame mobiliteit en intermodaliteit" van het Vijfde OTO-kaderprogramma hel onderzoeksproject BEST (Benchmarking European Sustainable Transport) opgezet. BEST is een thematisch netwerk dat vertegenwoordigers van de minislelies van vervoer van alle (kandidaat)lidstatcn, alsmede andere Europese beleidsmakers en benchmarkingdeskundigen uil tal van sectoren bijeenbrengt. Doel is aanbevelingen voor de Commissie op ie stellen over de ontwikkeling van benchmarking als instrument bij de verwezenlijking van een duurzaam vervoerbeleid in Europa. Meer informatie: Website BEST

hup: 'Www.heslraiisporl.iire

- 53 -

Europese prijs voor toerisme en milieu In samenwerking met de lidstaten heeft de Commissie in 1995 de Europese prijs voor toerisme en milieu ingesteld. Doel is mensen bewust te maken van de belangrijke verbanden tussen toerisme en milieu. De prijs wordt toegekend aan toeristische gebieden of bestemmingen met uitstekende prestaties op het gebied van planning, ontwikkeling en beheer van duurzaam toerisme. Meer informatie: Website INSULA

http://www.insula.org/tourism/awards.htm

■54-

ECoNETT ECoNETT (European Community Network for Environmental Travel and Tourism) ¡s een panEuropees netwerk dat wordt gesteund door de Commissie en wordt gecoördineerd door de World Travel and Tourism Council. Dit in 1996 opgerichte netwerk bevordert via internet hel uitwisselen en verspreiden van milieugegevens in hel toerisme en ondersteunt zowel overheidsorganen als bedrijven in de toeristische sector. Meer informatie: ECoNETT op de website van de World Travel and Tourism Council

hup: www.wttc.ore

Europees Milieuagentschap Hoofdstuk 25 van het verslag "Het milieu in Europa - Evaluatie van Dohris" van hel Europees Milieuagentschap gaat over toerisme en recreatie. Er wordt ingegaan op het toenemende sociaaleconomische belang van toerisme en recreatie in Europa, maar ook op de milieuproblemen die mei deze groei gepaard gaan. Daarnaast wordt gewezen op de gevaren voor hel milieu van de concentratie van toeristische activiteiten in tijd en ruimte (korte vakantieperiode waarin toeristen massaal naar bepaalde bestemmingen gaan). Meer informatie: Website Europees Milicuagentschap

hup: Www.cca.cu.int.'

55-

Deel twee: CASE STUDIES

1. Case studies Dresdcn/Boven-Elbcdal, Duitsland 1.

Verkeersmanagement in hei Nationalpark Sächsische Schweiz

2.

Dresden: intermobiel verkecrsrcthictieplan

3.

Strategic voor duurzaam vervoer en toerisme in het Elbcdal

4.

Opcnbaarvcrvocraanbicdingcn voor toeristen in Dresden

Deelstaten Salzburg en Tirol, Oostenrijk 5.

Autovrij toerisme. Bad llofgastein en Werfcnweg, tleelslaat Salzburg

6.

Grensoverschrijdend lietsproject, deelstaat Salzburg

7.

"Tälcrbus"-projccl, declstaal Salzburg

S.

"Hirschbichl \Vandcrbus"-projcct, deelstaat Salzburg

9.

"Regionaltakt": geïntegreerde dienstregelingen, deelstaat Salzburg

10.

"Dorfbahn", een trcintunnel naar Serfaus. deelstaat Tirol

11.

Rattenberg autovrij maken, deelstaat Tirol

Asturie, Spanje 1.

Oprichting van een regionaal vervoersconstirtium voor hel uitstippelen van een gecoördineerde vervoersstrategie

2.

Het kustpad "Senda Norie"

3.

Regionaal plan van Asturie' voor bescherming en beheer van het kustgebied/een geïntegreerd beheer van het Aspiriseli kustgebied

4.

FEVE-treinvcrbindingcn tussen de stranden en badplaatsen langs de kusl en met Oviedo

5.

Instandhouding van een berenreservaat in een natuurpark door uitbanning van personenauto's

6.

Autoloze gebieden voor de bescherming van natuurlijke rijkdommen

7.

Beter openbaar vervoer voor toeristen

X.

Duurzaam vervoer - de "Transcantabrico"

Combi-ticket trein/museum

Voorbeelden van succesvolle projecten in andere Europese regio's 9.

Een strategie voor vervoer en toerisme in New Foresi. I lampshire. Verenigd Koninkrijk

10.

Een strategie voor loerisme in Medvvay. Medway Council. Verenigd Koninkrijk

11.

Beperkte toegankelijkheid voor auto's. Portofino. Italië

12.

Elektrische shuttle, Lc Palais, Belle-Ilc-en-Mcr, Frankrijk

13.

De Donaufietsroute, Oostenrijk

58-

2. Informatie over de case studies Elke case studie bevat een overzicht van de strategie die de regio in kwestie toepast voor een milieuvriendelijk reizigersverkeer. De tekst is als volgt opgebouwd:

Algemene informatie over de regio Achtergrondinformatie

Voor een duidelijk beeld van de regio: geografie, sociaal­ economische gegevens, belang van toerisme, belangrijkste kenmerken hiervan, en de verkeersinfrastructuur.

Regionale / interregionale / subregionale planningsorganen en ­strategieën

Hoe zit de organisatie van de regionale overheid eruit met betrekking tol toerisme, vervoer en milieu, en welke strategie wordt gevolgd.

Grootste met toerisme samenhangende vervoersproblemen

Om inzicht te krijgen in de aart! van deze problemen en in de gevolgen ervan voor het milieu.

Voorbeelden van goede praktijken: de case studies Achtergrondinformatie

Om de context te begrijpen.

Toerisme en verkeersproblemen

Om inzicht Ín de/e problemen te krijgen en Ín de gevolgen ervan voor het milieu.

Projectpartners

Welke bestuurs­ en samenwerkingsvormen worden toegepasl om de problemen aan te pakken. Oit omvat ook informatie over de financiering, indien voorhanden,

Strategie

Belangrijkste doelstellingen van de stralegieën voor hel vervoer van toeristen en "gewone" reizigers en de manier waarop deze tot sland zijn gekomen.

Initiatieven

Inclusief een selectie van produelonl wikkel inys­ en marketinginitiatieven die met de strategie samenhangen en van bijzonder belang zijn voor de ervaringen van toeristen.

Resultaten en vooruitzichten

fien beoordeling van de resultalen en de ie volgen koers.

Belangrijkste succesfactoren

Een korte lijsi van positieve elementen van de aanpak voor elke case studie, voordelen van het initiatief voor loeristen en milieu.

Goede praktijken: met wie contact opnemen?

Voor meer informatie

-59 ■

Dresden/Boven-Elbedal, Duitsland Dresden, de hoofdstad van Saksen, is een stad niet fraaie barokarchitcctuur. Het ligt in een bosrijk gebied met kastelen, forten, een nationaal park en een rivierdal. Met toerisme in de regio veroorzaakt vervoersproblemen die het kwetsbare ecosysteem aantasten en leiden tot liles en opstoppingen in Dresden en op de snelwegen door het Elbedal.

Case Studies : ■

Verkeersbeheerstrategie voor het nationaal park .Sächsische Schweiz

■

Dresden: intermobiel verkecrsicductieplan

■

Een strategie voor duurzaam vervoer en toerisme in het Elbedal

■

Speciale openbaarvervoersaanbicdingen voor toeristen in Dresden

60-

Algemene informatie over de regio Achtergrondinformatie Ligging en geografie De regio 'Dresden Boven-Elbe' ligt midden in Saksen in zuidoost-Duitsland en omvat de hoofdstad van Saksen. Dresden, en de Sächsische Schweiz. Dil is hel gebied ten zuidoosten van de stad. waar hel Elbsandstein-gcbcrgtc loopt. De belangrijkste steden in de regio zijn Dresden, Bad Schandau en Pirna. De oppervlakte van Dresden bedraagt 328,30 knr en dal van de Sachsische Schweiz SX7.S4 km2. De regio grenst aan de drie regio's van Saksen (het Ertsgebergte. Oberlausitz. Sächsisches Elbland) en de Tsjechische Republiek in hel zuidoosten ''. Het is een bosrijk gebied, dat betaamd is om zijn vele rotsformaties van zandsteen waar de Elbe doorheen stroomt. Op de zuidelijke hellingen van het Elbedal in het Sächsische Elbland bevindt zich bovendien het kleinste wijnbouw gebied van Duitsland.

Demografie (31.12.1999) In Dresden wonen 476.668 mensen en de bevolkingsdichtheid bedraagt er 1.452 inwoners per knr. De Sächsische Schweiz heeft ongeveer 158.000 inwoners en een bevolkingsdichtheid van 170 inwoners per km'.

Economie, handel en industrie Werkgelegenheid 7 8 Net als in de meeste andere voormalige DDR-deelstaten heeft de industrie Ín Saksen door de economische recessie in het oosten van Duitsland sinds 1990 de nodige klappen opgelopen. De werkloosheid is er hoog; in maart 2000 was in Saksen 20.3% van de beroepsbevolking werkloos (van wie 50.4% vrouwen waren), tegen I 1.8% in heel Duitsland. In Dresden bedraagt het aantal werklozen 44.65S en in de Sächsische Schweiz 24.635. De Federale en Saksische overheid voeren tal van werkgelegenheidsprogramma's uit. Bij een van deze programma's mogen werklozen onder bepaalde voorwaarden gedurende één tot driejaar meewerken aan speciale projecten, terwijl de overheid een deel van hun loon voor haar rekening neemt. Er bestaan ook speciale onderwijsprogramma's. Inkomen en productie ' Het bruto maandelijks inkomen van de'werkende bevolking bedroeg in oktober 1999 in Saksen ongeveer 1.950 euro. in Dresden 2.245 euro en in de Sächsische Schweiz 1.805 euro. De belangrijkste industriële activiteiten micro-elcetronica (Infineon. AMD,.von Ardcnne AnlagenTechnik. Alstom), drukkerijen en de farmaceutische en chemische industrie zijn grotendeels in Dresden gevestigd. Y:x is een congrescentrum met moderne faciliteiten, en binnenkort zal met de bouw van een nieuw congrescentrum worden begonnen. Dresden is bovendien een universiteitsstad (met meer dan 28.000 studenten) en het artistieke en culturele centrum van de regio.

Vragenlijst CvdR: Landeshauptstadt Dresden, Dezernat Wirtschaft und Verkehr. Vragenlijst CvdR: Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit. Arbeitsmarkt in Sachsen, Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit, maart 2000, http://www.arbeitsamt.de/hst/services/statistik/detail/index.html Vragenlijst CvdR: Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit, Landeshauptstadt Dresden, Dezernat Wirtschaft und Verkehr.

6/

Europese structuurfondsen Als doelstelling I-regio ontvangt Saksen financiële steun uil tic EU-strucliiurl'ondsen. De regio Sächsische Schweiz maakt deel uit van de Euroregio Elbe Labe en omvangt financiële steun uil hel INTERREG-budgct.

Hoofdkenmerken

van het toerisme in de regio

Belangrijkste trekpleisters Dankzij zijn barokke monumenten en zijn ligging aan tic oevers van tie Elbe staal Dresden bekend als een van de mooiste steden van Duitsland. Het kent een rijk cultureel leven en heeft een lange traditie op het gebied van de muziek. Zo vindt er in de eerste twee weken van okiober altijd een festival van eigentijdse muziek plaats, en is mei van oudsher de maand waarin hel klassieke muziekfestival worth gehouden. Het bosrijke, rotsachtige Elbsnndslein-gcbcrgtc is al ruim 20(1 jaar een toeristische attractie en slaal bekend als het romantische landschap bij uitstek van Duitsland. De Sächsische Schweiz is een populair rotsklim- en wandelgebied en in de omgeving bevinden zich kastelen, lorien en natuurmonumenten van zandsteen zoals Bastei. Om de steeds grotere problemen van het massatoerisme aan te pakken kreeg in 1956 een oppervlakte van 368 km2 de status van beschermd gebied en in 1990 een gebied van 93 km2 de stains van nationaal park. Dil werd opgesplitst in een westelijk gedeelte met natuurmonumenten van zandsteen zoals Lilienstein en Baslei. en een oostelijk gedeelte met onder meer hel Kirnitzschlal en Schrammstein, waarvan 9 3 % uit bos bestaat' . Sociaal-economische effecten van het toerisme Hel toerisme wordt steeds belangrijker voor de economie van Saksen. Van 1997 tot 1999 nam hel aantal overnachtingen toe van 12.5 miljoen lot 13.5 miljoen"1. Toen zij nog deel uitmaakten van het voormalige Oost-Duitsland waren de Sächsische Schweiz en Dresden al populair onder toeristen. Ook in de toekomst zal het toerisme een belangrijke sector blijven voor Dresden en de Boven-Elbe. Uit een onlangs gehouden enquête" blijkt dat het loerisme in de Sächsische Schweiz veel intensiever is dan elders in Saksen. Hel is goed voor 7% van tic regionale inkomsten, tegen 3 % voor de hele regio. In de toeristische sector van de Sächsische Schweiz zijn ongeveer 7.000 mensen werkzaam, maar waarschijnlijk zijn veel meer mensen er in meerdere til' mintiere mate van afhankelijk. In 1999 kwamen er 296.000 toeristen, die samen gtietl waren voor 1.23 miljoen overnachtingen (lokale bevolking: 150.000. wal neerkomt op S overnachtingen per inwoner). Verder komen er veel dagjesmensen. In 1999 kwam 12.7",, van de toeristen in Dresden uit het buitenland en 87.3% uit de rest van Duitsland. Er waren ongeveer 2.1 miljoen overnachtingen (wat neerkomt op 4.5 overnachtingen per inwoner) en ongeveel 5.3 miljoen dagjesmensen ". De bezetting van de bcddencapacitcil was 40.5"». tegen 48.2"u in 1995. al neemt het aantal overnachtingen nog steeds toe. In hel loerisme zijn ongeveer 16.000 Dresdenaars werkzaam (3.5% van het totale aantal werkenden). In 1999 was de netto-omzet van het toerisme 650 miljoen euro. waarvan 12.4 miljoen euro naarde fiscus ging.

Nationalpark Sachsische Schweiz, http://www.nationatpark-saecrisische-schweiz.de Statistisches Landesamt Sachsen: Beherbergungsgewerbe im Freistaat Sachsen, Jahresbericht Dezember 1999, http://www.statistik.sachsen.de FUTOUR: Untersuchungen zum Wirtschaftsfaktor Tourismus, TU Dresden : Gästebefragung in Sachsen. http://www.tu-dresden.de Statistisches Landesamt Sachsen: Beherbergungsgewerbe im Freistaat Sachsen. Jahresbericht Dezember 1999, http://www.statistik.sachsen.de

62

Vervoersnetwerk Openbaar vervoer in Dresden ■

Spoor: Duitse Spoorwegen (DB) en hel vervoersstelsel Oberelbe (Verkehrsverbund Obcrclbc VVO).

■

Bus: vervoersmaatschappij Dresden (DVB) en de dienst verkeerbeheer van dc gemeente Dresden.

Openbaar vervoer in de Sächsische Schweiz •

Spoor: Duitse Spoorwegen (DB) en het vervoersstelsel Oberelbe (Verkehrsverbund Oberelbe VVO).

■

Bus: de VVO. regionale vervoersmaatschappijen en de dienst vcrkccrbehccr van de regio Sächsische Schweiz (Landratsamt Pirna).

Regionaal vervoersnetwerk ■

Weg: Dresden is aangesloten op twee snelwegen: de A4 uil Keulen en Frankfurt in hel westen en de Λ13 uit Berlijn en het noorden. De E 55 loopt tussen Dresden en Praag. De Β 172 vormt de enige toegang tot het Elbedal en is ook de enige verbinding lussen Dresden en Schocna (een dorp vlak bij de grens mcl dc Tsjechische Republiek). Van alle verkeer dat naar de Boven­Elbe rijdt, koml 46% over deze weg.

■

Spoor: Dagelijks rijden er treinen lussen Dresden en de belangrijkste steden van Duitsland en Europa. De verbinding tussen de Boven­Elbe en Dresden is dankzij de hoge snelheidstrein uitstekend. Ook rijden er al snelle treinen tussen Dresden en de Sächsische Schweiz (500 zitplaatsen per trein, vertrek om het halfuur), nissen Bad Schandau en Neustadt (dc "Sächsische Schweiz­cirkel"). en lussen Pirna en Neustadt ( 140 en 100 zitplaatsen per trein, vertrek elke twee uur). Tussen het Elbedal en het Ertsgebergte loopt een andere verbinding (voor de wintersport: 1 50 zitplaatsen per trein, vertrek elke twee uur. 's winters ν aker in het weekend) Sinds 1997 is 61 miljoen euro in de spoorwegen geïnvesteerd. Hiervan was 177.000 euro bestemd voor verbindingen tussen de verschillende vervoerswijzen. Het regionaal openbaar vervoer wordt beheerd door hel Verkehrsverbund Oberelbe (VVO), dal hierbij samenwerkt met de Dresdner Verkehrsbetriebe (DVB) en tien lokale vervoersmaatschappijen. Zij verzorgen een geïntegreerd vervoerssysteem voor de hele regio (met fijnmazige kaartverkoop en hoogwaardige dienstverlening) voor meer dan 1.25 miljoen inwoners. Er zijn (situatie maart 2000): ■

3.800 bus­ en tramhaltes;

■

272 buslijnen:

■

17 tramlijnen:

■

17 veren over de Elbe:

■

2 litige snelheidstreinen;

■

2 historische trams.

Vragenlijst CvdR: Zweckverband Verkehrsverbund Oberelbe. Vragenlijst CvdR: Zweckverband Verkehrsverbund Oberelbe, Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft und Arbeit

63

Voor toeristen in de regio die een be/oek willen brengen aan steden in Tsjechië, bijvoorbeeld een dagtochtje naar Dccin, is een nieuw grensoverschrijdend weekendtickel een aantrekkelijke optie. ■

Luchthavens: de luchthaven van Dresden ligt ten noorden van het stadscentrum en Ís hier door middel van diverse vormen van openbaar vervoer mee verbonden. In 1999 reisden vanaf de luchthaven 1.75 miljoen mensen naar 14 Duitse sleden en 14 sleden in de rest van I'uropa,

■

Waterwegen: toeristen maken graag een rondvaart door de stad met een van de schepen van de Saksische Stoombootmaatschappij. De 12 boten voor tochtjes op tie Libe worden steeds populairder. In 1999 maakten 702.222 mensen gebruik van de/e mogelijkheid.

De

planningsorganen Regionale overheid

De stad Diesden en de regio Dresden/Boven­Elbedal en de Sächsische Schweiz maken deel uit van de regionale planningsorganisatie "Oberes lilbtal/üster/gebirge". De regionale planning is als volgt georganiseerd: ■

De hoogste plannings­ en bclcidsvormingsautoritcit is het ministerie van binnenlandse zaken van de vrijstaat Saksen (verantwoordelijk voor regionale en sectorale ontwikkelingsplannen).

■

Het tussenliggende beleidsniveau is het Rcgicrungspracsidium Dresden (verantwoordelijk voor subregionale plannen).

■

Hel laagste regionale beleidsniveau wordt gevormd door de stad Diesden en liet Landratsamt Pirna (verantwoordelijk voor onder meer ruimielijkeordeiiiiigsplannen op lokaal niveau).

Planning en organisatie van toerisme In de deelstaat Saksen zijn de inkomsten uit het toerisme vooral een zaak van hel ministerie van economische zaken, terwijl het ministerie van milieu en landbouw zich bezighoudt met autiere aspecten van het toerisme. De Toerisme­organisatie van Diesden en hel Tourismusverband Sächsische Schweiz zijn lid van de bond voor toerisme van Saksen. Beide organisaties nemen het grootste deel van de planning in de regio voor hun rekening. De Dresden­Werbung und Tourismus GmbH heelt een breed aanbod van toeristische producten. Het Tourismusverband Sächsische Schweiz is onder meer verantwoordelijk voor de ontwikkeling van kuuroorden en het oplossen van verkeersproblemen^'. De filosofie van de regio staal in het Tourismusleitbild Sächsische Schweiz beschreven. Hierin worden de mogelijke en de na te streven ontwikkelingen uiteengezet. Het bevat een globaal kader voor de ontwikkeling van hel toerisme in de komende 5 à 10 jaar en voldoet aan de eisen van hel moderne, holistische, milieuvriendelijke en in maatschappelijk opzicht duurzame toerisme. Verder zal het document er voor helpen zorgen dat er meer ruimte komt voor een leefbare regit) en zal hel dienst doen als kader voor zowel hel bedrijfsleven als de overheid. De aanzet voor hel document werd gegeven tijdens een in 1994 gehouden forum (hel "Offenes Ituuni Tourismus") waaraan ruim 50 mensen uit verschillende disciplines (toerisme, economie, handel en bankwezen, natuurbescherming) onder leiding van een externe consultant deelnamen.

Tourismusleitbild Sächsische Schweiz, Tourismusverband Sächsische Schweiz, 1995, http://www.sax-ch.de/de/index.htm

64 ­

Het document is bedoeld om de volgende tien doelstellingen te verwezenlijken: ■

de lokale bevolking betrekken bij de plannen voor de ontwikkeling van hel toerisme:

■

natuur en cultuur beschermen:

■

tradities, gebruiken en erfgoed in stand houden:

■

zorgvuldige, adequate ontwikkeling van sport­ en recreatievoorzieningen:

■

steeds betere hotels en restaurants:

■

goede belrekkingen mei vertegenwoordigers uit landbouw en bosbouw:

■

het individueel personenvervoer beperken:

■

verdere verbetering van marketingactiviteiten;

■

grensoverschrijdende samenwerking met Bohemen:

■

toerisme beschouwen als een factor voor duurzame regionale ontwikkeling.

Hel succes van dii document is mede te danken aan het brede draagvlak dat het heeft gekregen. De hele toerismesector is ermee bekend en het wordt gebruikt als een richtsnoer bij het nemen van besluiten. Zelfs het ministerie van economische zaken en bankiers verwijzen ernaar als zij besluiten nemen.

Organisatie en planning

van vervoer

Het openbaarv erv oerslelsel van Saksen valt onder de verantwoordelijkheid van de dienst ven oersplanning, de vervoersmaatschappijen en de spoorwegen. De dienst Autosnelwegen is verantwoordelijk voor de planning van snelwegen, en het wegverkeer is een zaak van de dienst weg­ en waterbouw. Daarnaast hebben particuliere vervoersmaatschappijen een samenwerkingsovereenkomst gesloten. De regionale overheid (Landratsamt Pima) is verantwoordelijk voorde belangrijkste regionale wegen. In 1999 is in Saksen een nieuwe vervoersstrategie ten uitvoer gebracht, die met name gericht is op verkeersreductic. Dil houdt onder meer in dat de verschillende vcrvoersstclsels zoals tie spoorwegen, hel openbaar vervoer, de binnenvaart, en het fietser­ en voetgangersverkeer worden versterkt en geïntegreerd, bijvoorbeeld door: ■

regionale en interregionale fietsroutes te laten aansluiten op hel openbaar vervoer en te zorgen voor speciale voorzieningen voor fietsers, zoals fietsenstallingen en de mogelijkheid voor bus­ en treinreizigers om hun Hels mee te nemen:

■

een rangorde aan ie brengen in de regionale fietsroutes (van de twaalf fietsroutes is die langs de Elbe nummer één).

Toerisme en verkeersproblemen De regio Dresden heeft veel lasl van verkeersopstoppingen" . In 1999 pendelden 75.000 mensen naar Dresden en 33.000 mensen uil Dresden naar andere delen van de regio. Daarbovenop komen dan nog de toeristen. In het tocristenscizoen en in de weekends nemen de verkeersopstoppingen dan ook toe. De dagbladen besteden hier geregeld aandacht aan. Door hel toerisme staal het verkeer regelmatig vast op de Β 172 tussen Dresden en Pirna. Ilet Elbedal is erg smal: de wegen lopen tloor kleine sleden en historische plaatsen. 46% van hel inkomend verkeer in de Boven­Elbe komt uit op deze hoofdweg. Een mogelijke oplossing is om een nieuwe snelweg Λ 17 aan Ie leugen en de Β 1 72 te verbreden tol een vierbaansweg. Vragenlijst CvdR: Landeshauptstadt Dresden, Statsministerium für Umwelt und Landwirtschaft.

65

Dezernat

Wirtschaft

und

Verkehr,

Sächsisches

Ook op de S 167, de belangrijkste verbinding tussen Dresden-Pillnitz en Pirna, staat het verkeer regelmatig vast, vooral in de weekends. Op wegen naar andere toeristische attracties doet zich slechts een paar weekends per jaar filevorming voor. In de regio Dresden en in de Boven-Elbe wordt de luchtvervuiling die het verkeer veroorzaakt door vier meetstations in de gaten gehouden (S02. NOv stofdeeltjes). Sinds 1990 lijkt de uitstoot van stof- en asdccltjcs door verwarmingssystcmen te zijn verminderd. De luchtvervuiling/uitstoot in Dresden overschrijdt af en toe echter de toegestane hoeveelheden, afhankelijk van de verkeerssituatie. In het hoogseizoen veroorzaakt het toeristenverkeer in de Sächsische Schweiz ernstige luchtvervuiling. De belangrijkste bron van lawaai is het verkeer in en om Dresden. Langs hoofdwegen ligt het lawaai soms rijim 70% boven het toegestane niveau.

-66-

Case studie 1: Verkeersmanagement in het Nationalpark Sächsische Schweiz Achtergrond Het Nationalpark Sächsische Schweiz is in 1990 opgericht ter bescherming van tlit belangrijke, uiterst kwetsbare zandsteengebied. Λ1 ruim 200 jaar is het een onder toeristen geliefde bestemming. Onlangs is gebleken dat het toerisme en het milieu in hel park beter beheerd moeien worden.

Toerisme en verkeersproblemen I lel kwetsbare park heeft te lijden van liei v eel te drukke autoverkeer.

Projectpartners Bestuur van het park. het Ingenieurbüro tur Systemberatung und Planung GmbH (ISUP). technische universiteit Dresden, de Deutsche Bahn, openbaarvervoersexploilanten en toeristische verenigingen.

Strategie Ilet park beschouw! zichzelf als een park dat toeristen diensten verleent. In het "TourismusLeitbild Sächsische Schweiz" wordt gewezen op het grote potentieel van de regio op hel gebied van natuur­ en landschapstocrisme. Discussies over een verkeersmanagmentsstrategie voor de Sächsische Schweiz begonnen in 1992 en mondden uil in een strategie. In 1997 werd deze strategie aangepast aan de specifieke eigenschappen van het nationale park. Belangrijke punten waren: verkcersrichtsnoeren. terugdringen en voorkomen van verkeer. Besloten werd tim het park hel intuiti le geven "mel het openbaar vervoer naar de Sächsische Schweiz" om milieuvriendelijke vervoerswijzen zoals wandelen, fietsen en openbaar vervoer aan te moedigen. De strategie heeft echter niet op de volle instemming van de beleidsmakers mogen rekenen, waardoor de uitvoering hier en daar te wensen overlaat. Het nationale park wil kwetsbare gebieden beschermen. Bczoekershchecr is hierbij een belangrijk instrument. Er is een aanbod van thematische wandelingen (voor geïnteresseerden in vogels, geologie of planten), bij de ingang staan informatieborden, er zijn wegwijzers, en bezoekers kunnen kiezen uit verschillende routes. Verder kan men informatie krijgen in diverse informatiecentra en van tic parkwachters. Om de toepassing van de verkcersrichtsnoeren een impuls te geven zijn diverse onderzoeken verricht. De bedoeling hiervan was om aan te tonen hoc belangrijk en noodzakelijk een verkeersmanagemenlsysleem is. Om dit te kunnen invoeren is de deelname van lokale en regionale overheden, vervoersexploitanten, de lokale bevolking en het bedrijfsleven 1er plaatse nodig.

67-

Initiatieven Grondbeginselen

voor het gebruik van

telematicasystemen

In I99S werd onder leiding van de autoriteiten van de Sächsische Schweiz uitvoerig onderzoek gedaan naar tic grondbeginselen voor de toepassing van telematicasyslemen M . Hel intermobililcilsprojecl, dat op dit onderzoek gebaseerd is. omval de volgende onderdelen: ■

onderzoek naar mobilileilsmanagement;

■

inzichl in hel complexe gebruik van telematicasystemen;

"

integratie van de verschillende vervoerswijzen.

De studie omvat niet alleen de opzet van telematicasystemen, maar ook gedegen, gedetailleerd onderzoek naar de huidige verkeerssituatie in de Sächsische Schweiz en een prognose van de verdere ontwikkelingen. Een aantal van de gegevens in het onderzoek heeft een belangrijke rol gespeeld in de discussie over een verkccrsbehcersslratcgic. In het onderzoek worden een paar grote problemen van hel park beschreven: ■

veel individueel gemotoriseerd verkeer, vooral in de weekends en tijdens vakanties. Doordat dil soort verkeer zich in bepaalde perioden en op bepaalde wegen concentreert, komt hel snel uu overbelaste routes en files;

■

tic situatie op het stelsel van hoofdwegen in de Sächsische Schweiz is onderzocht. Deze wegen beslaan in totaal 289.5 km. Uil hel onderzoek blijkt dat hel verkeer onder meer door de volgende factoren wordt vertraagt!: ruim 60 km (21%) van de hoofdwegen zijn minder dan 4 meter breed en op 5S km (20%) van de wegen is het slagingspercentage meer dan 10%;

■

een ander probleem is het gebrek aan parkeerplaatsen: momenteel zijn er 6.600 openbare parkeerplaatsen, terwijl uit het onderzoek blijkt dat er behoefte is aan meer dan 9.000 parkeerplaatsen:

"

verder worden de problemen mei het openbaar vervoer in kaarl gebracht. Zo blijken de dienstregelingen voornamelijk op scholieren en werknemers afgestemd ie zijn. In weekends en vakanlies is het aanbod slechts 29% van dat op weekdagen. I let weekendverkeer wordt echter niet alleen door loeristen veroorzaakt. Voor 42% van tic verplaatsingen zijn tie inwoners van tic Sächsische Schweiz zelf verantwoordelijk. In de weekends is er 30 lol 50% meer verkeer dan door de week;

■

van de vcrkeerstleelncmcrs in de weekends blijkt 76,5% voor de aulo. 0,9% voor de fiets. 8,8% voor de trein en 14,8% voor de bus te kiezen:

■

volgens de meeste aulogcbruikcrs hebben zij de auto nodig tun zich te verplaatsen. Uit hel onderzoek blijkt echter dat minder dan 4 3 % van de autoritten in het weekend noodzakelijk was. Voor meer dan een kwart van de autoritten zou evengoed het openbaar vervoer gcbruikl kunnen worden.

Einsatzkonzeption Telematiksysteme Sächsische Schweiz 1998, Bundesministerium für Verkehr, Ingenieurbüro für Systemberatung und Planung GmbH, Dresden, TU Dresden, Verkehrswissenschaft Friedrich List, 1998, Dresden.

68

Brochures, voorlichting, publiciteit Er zijn allerlei brochures met informatie over dienstregelingen en speciale aanbiedingen, bijvoorbeeld voor toeristen of voor bezoekers uit Dresden. De publiek­private samenwerking tussen het bestuur van hel park en plaatselijke vervoersexploitanten heeft geresulteerd in een brochure met informatie over de manier waarop speciale plaatsen voor wandelaars in het park per openbaar vervoer te bereiken zijn en mei suggesties voor trektochten per bus. Een brochure van de Duitse spoorwegen en de organisatie "Sächsische Schweiz per trein" bevat een schat aan informatie over het openbaar vervoer. De bedoeling hiervan is om van een trip naar een bepaalde bestemming een ervaring op zichzelf ie maken. Tijdens de reis langs de rivier is het uitzicht hier en daar zo fraai dat toeristen ertoe worden aangezet om niel per auto te reizen. "Kooperationsprojekt Touristikschaltcr": informatie voor toeristen Het "Kooperationsprojekt Touristikschaltcr". dat in april I99S van start ging. is een samenwerkingsproject van de Deutsche Bahn, dc Itierismeorganisalie van de Sächsische Schweiz en vijf regionale gemeenschappen. Deze vijl' gemeenschappen zijn bezig een aantal lokale informatiecentra voor toeristen te sluiten en hebben samen mcl de Deutsche Bahn in het station van Bad Schandau een centraal informatiecentrum opgezet. De bedoeling van een en antler is om tic dienstverlening te verbeteren. Toeristen kunnen hiervan zeven dagen per week gebruik maken, tussen 8 uur en 18 uur in hel hoogseizoen en tussen 8 uur en 16 uur in het laagseizoen.

Resultaten en vooruitzichten Het draagvlak van het nationale park In 2000 hield een onafhankelijk bedrijf een enquête onder de bezoekers van hel park over de manier waarop het verkeer er wordt geregeld. In 1996 was al eens een soortgelijk onderzoek uitgevoerd. Beide onderzoeken leverden belangrijke resultaten op. In het in 2000 uitgevoerde onderzoek werd aan bezoekers gevraagd: "Wat zou u als eerste doen als u hoofd van het park was'.'". De meesten antwoorden hierop dat zij (1) voor een schoon bos zouden zorgen en (2) zouden zorgen voor minder verkeer. Tabel nr. 5: Resultaten van de in 2000 gchoudcn entiuét Doelstellingen

Zeer belangrijk

Belangrijk

Minder belangrijk

Schoon hos

33° o (223 ondervraagden)

1 1% 170 ondervraagden)

7% (42 ondervraagden)

Minder \erkeer

~>Vti ( 157 ondervraagden)

20" ι ( 12l) ondervraagden)

11% ( ondervraagden)

De in 1996 gehouden enquête bevatte ook vragen over het verkeersbeheer. Toen was minder dan 50% van de ondervraagden bet eens met "verkeersluwe" maatregelen. Hoewel de enquêtes iets anders van op/et waren, kan wel worden geeoneludeerd dat de houding van bet publiek duidelijk veranderd is. In 2000 was bijna iedereen het erover eens dal paal en perk moest worden gesteld aan het verkeer in het nationaalpark.

- 69

Belangrijkste succesfactoren ■

Degelijk onderzoek en verkeersbeheer;

■

Gedetailleerde beschrijving van de grootste problemen:

■

Publiek­privale samenwerking tussen de organisatie voor toerisme, vervoersexploitanten en hel bestuur van het park;

"

Ontwikkeling van een duidelijke visionaire langc­termijnstrategic;

■

Ontwikkeling van een imago met behulp van de slogan "Met hel openbaar vervoer naar de Sächsische Schweiz".

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

Comfort/flexibiliteit

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu vuur lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van huge kwaliteit aan klanten. schone toiletten. goede eet­ en drinkgelegcnhcden, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

70-

!

Voor meer informatie Nationalpark Sächsische Schweiz , . ^ o. · Herr Dr. Stem

Nationalparkverwaltung, An der Elbe 4, D-01814BadSchandau Tel.: +49 3502290060 Fax: +49 3502290066

Tourismusverband Sächsische Schweiz e.V.

Am Bahnhof 6, D-01814BadSchandau Tel.: +49 350224950 Fax: +49 3502249533 Internet: http://www.sax-ch.de

71

Case studie 2: Dresden "intermobiel" verkeersreductieplan Achtergrond Toen het nog deel uitmaakte van het voormalige Oost-Duitsland was Dresden al een populaire toeristische bestemming, liet toerisme is altijd een belangrijke sector geweest voor Dresden en ile Boven-Elbe en zal dit tiok blijven.

Toerisme en verkeersproblemen De vraag is hoc mensen critic kunnen worden gebracht om gebruik te maken van duurzamere vervoerswijzen en hun dagelijkse reisgewoonten aan te passen, zodal liles kunnen winden aangepakt (veroorzaakt door toeristen, lokaal en doorgaand verkeer), iels gedaan kan worden aan de negatieve gevolgen van verkeersopstoppingen zoals milieuvervuiling, en de kwaliteit van hel beslaan in de agglomeratie Dresden kan wurden verbeterd.

Projectpartners Tot de projectpartners behoren openbaarvervoersmaatschappijen, de stad Dresden, kleine, middelgrote en grote bedrijven, universiteiten en onderzoeksinstellingen. Er is een publiek-private samenwerking van de grond gekomen lussen exploitanten van openbaar vervoer, in logistiek en telematica gespecialiseerde ondernemingen en de lokale gemeenschap.

Financiering Voor het project trekt hel Duitse ministerie van onderwijs en onderzoek 36 miljoen DM en ile deelstaat Saksen 15 miljoen DM uit. In totaal wordt 61 miljoen DM in hel project geïnvesteerd. Delen van hel project zijn gebaseerd op door de ITI gefinancierde projecten ICAR (TA 1029) CALYPSO (IA 1001).

Strategie Het project is bedoeld om een duurzaam verkeersbeheer ie ontwikkelen in middelgrote stedelijke gebieden en in hel bijzonder om hel gebruik van hel openbaar vervoer Ie bevorderen. Een van de subprojecten behelst een regionaal informatiesysteem voor toeristen en verkccrsgebrtiikcrs in mei name de corridor Dresden-Sächsische Schweiz. Met behulp van "intelligente" informatiesystemen moet "Intermobil Region Dresden" vooral leiden lot een efficiënt verkeersnetwerk in de Boven-Elbe.

Initiatieven Het in 1401) gestarte project loopt tot 2004. Het is een van vijf Duitse projecten the samen de benaming Mobiliteit in .stedelijke gebieden hebben gekregen.

72

Projectonderdelen Kortetermijnprojecten: ■

■

Informatiesysteem: dil heeft betrekking op de vervoerscorridor en is gericht op verkeersgebruikcrs en toeristen. De informatie komt uit verschillende bronnen, zoals lokale openbaarvervoers­ en toeristische sites, en wordt via Internet en WAP doorgegeven: Verkeersbeheer (m.b.t. stralen): de bedoeling is betrouwbare actuele informatie te geven over de verkeersdrukte en adviezen te geven over alternatieve routes. In combinatie met andere gegevens zoals de actuele wecrsitiiatie is dit de basis voor een dynamische verkeersgeleiding. Deze informatie kan worden geraadpleegd via een speciale website' . waarop ook informatie slaat over wegwerkzaamheden in de stad.

Projecten op de middellange termijn: ■

Iniermobicl pasjesstelsel: een systeem van "smart cards" voor openbaar vervoer, "car sharing", park+ride. bike+ride;

■

Virtueel mobiliteitsstelsel: virtuele universiteit, telediensl (bedrijfsleven), Iclcwerkplckkcn.

Langetermijnprojecten: ■

Een geïntegreerd stelsel van hogesnelheidstreinen van en naar voorsteden:

"

Flexibele sneltreinen van en naar voorsteden:

■

Management aan vraagzijde: productnivcau en uitvoeringsniveau:

■

Simulatie van de verkecrsontwikkcling en de effecten van de "intcrmobicle" projecten.

Belangrijkste

succesfactoren

Informatie is gemakkelijk verkrijgbaar via internet en WAP: Betrouwbaarheid van actuele informatie; Samenhangende gegevens ­ gemakkelijk toegankelijk en duidelijk; Integratie van het netwerk via publick­privatc samenwerking met universiteiten, bedrijven en overheid: Strategie met duidelijke stappen om doelstellingen te verwezenlijken: Een evaluatiemethode om vooruitgang te detecteren: Continuïteit van de strategie tot 2005. met een structurele uitvoering van de strategie en een samenhangende verdeling van verantwoordelijkheden; Samenwerking op het gebied van planning met behulp van Europese, federale, regionale en lokale organisaties.

http://www.dresden-info.fhq.de/dd-info/kfz/dresden/webcam

73

Voordelen van hel initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

Comfort / flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke. toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten. goede eeten drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Projektbüro intermobil. Herr Lorenz

c/o Gesellschaft lür Wissensund Technologietransfer der TU Dresden mbl I. Chemnitzer Strasse 48 b D-0I1S7 Dresden Tel.:+49 3514631560 Fax.+49 3514631722 E-Mail : intermobil·./ ewl-uid.dc

- 74-

Case studie 3: Strategie voor duurzaam vervoer en toerisme in het Elbedal Achtergrondinformatie Al jarenlang is het Hlbedal een populaire bestemming voor toeristen.

Toerisme en

verkeersproblemen

Door de smalle wegen in het hlbedal ontslaan er files, met alle gevolgen van dien voor het milieu. Het tuide toerisinebeleid moest worden vervangen door een strategie waarbij toeristen ertoe worden aangezet om duurzamere vervoerswijzen ie kiezen.

Projectpartners In 19lJ7 besloten de belangrijkste plaatselijke organisaties voor loerisme Sächsisches Elbland. Dresden en Sächsische Schweiz om samen met een team van deskundigen een strategie uit te stippelen voor de 1°Ό kilometer lange fietsroute langs de Elbe. De uitvoering van ¿c/c strategie geschiedde op verschillende niveaus: ■

het lokale niveau (in Dresden):

■

het gebied waar de route doorheen loopt, dus het hlbedal in Saksen (de regit) rond Meissen in het westen en de Boven­Elbe in het oosten);

■

het regionale en bovenregionale niveau, tie grensstreek mei de Tsjechische Republiek.

Deze niveaus vertegenwoordigen het mobiliteitsnetwerk waarbinnen toeristen zich lij tiens hun vakantie kunnen verplaatsen. Om publiek­private samenwerkingsverbanden op te zetten zijn diverse workshops en vergaderingen gehouden. Aan de workshops deden mensen met een uiteenlopende achtergrond deel (het ministerie van economische zaken, toerismeorganisaties uit het gebied rondom tie Elbe in Saksen, het Saksische hotelwezen, reisbureaus, hotels in Saksen en Saksen­Anhall. lokale ondernemingen, particuliere vervoersexploitanten, gemeentelijke diensten voor ruimtelijke ordening en verenigingen voor natuurbescherming). Onder lei tl ing van de toerismeorganisatie Sächsische Schweiz komt een projectgroep van ongeveer 20 deelnemers vier keer per jaar bijeen. Tijdens elke vergadering besluiten de deelnemers welke marketingactiviteiten moeten worden uitgevoerd. De uiteenlopende achtergrond van de deelnemers en de grote publiciteit hebben geleitl tot een groot succes: de strategie heeft namelijk ecu breed draagvlak verworven en wordt tip vele verschillende niveaus uitgevoerd.

Strategie: de Elberadweg, het fietspad langs de Elbe Met dit fietspad komt men tegemoet aan de vraag van toeristen en wordt tegelijkertijd gezorgd voor een duurzame vervoerswijze (fietsen) in combinatie met het openbaar vervoer.

75

Initiatieven Fietsvriendelijke hotels Met hel oog op de speciale behoeften van fietsers is ecu aantal kwaliteitscriteria opgesteld waaraan hotels langs de Elbe (op maximaal vijf minuten fietsen van de rivier) moeten voldoen om als fictsvriendclijk te bock te kunnen slaan. Deze criteria zijn gebaseerd op nationale richtsnoeren die zijn opgesteld door tic Duitse fietsersbond, en momenteel zijn er ruim 60 hotels langs de fietsroute die eraan voldoen, lot de criteria behoren: ■

veilige fictsstallingen;

■

voorzieningen voor hel drogen van kleren;

"

informatie over fietsroutes en fietsenmakers;

■

mogelijkheid van één enkele overnachting:

■

bagagetransport;

■

informatie over openbaar vervoer.

Verder werken fietsvriendelijke holels mei speciale aanbiedingen, zoals de "najaarsaanbieding" voor de periode van oktober t/m november. Bovendien zijn cenpersoonskamers even duur als tweepcrsiionskainers en is er een speciaal "fietsersmenu" voor minder dan 12 DM.

Speciale aanbiedingen Samen mei de toerismeorganisatic van Dresden bieden de Duitse Spoorwegen (Deutsche Bahn AG) een speciaal ticket voor fietsers langs de Elbe aan. Samen mei één vooruitbetaalde overnachting wordt via de toerismeorganisatic tegen gereduceerd tarief een treinkaartje aangeboden. Het kaartje kan voor verschillende zones gelden (lot 200 km. 201­350 km. 351­500km, en meer dan 500 km): hel is mogelijk om tijdens de reis een fiets mee te nemen en men hoeft zijn reis niel op hetzelfde station te beëindigen als waar men begonnen is.

Informatie over de fietsroute In een speciale brochure slaan de mogelijkheden waar fietsers van gebruik kunnen maken. Dok beval de brochure een lijst van fietsvriendelijke holels en bezienswaardigheden op het gebied van natuur en cultuur, en slaat er informatie in over: ■

hel speciale fictstickel;

■

aansluiting op de trein;

■

veerboten en de Saksen Elbe­stoomboot (waarop men de fiels mag meenemen):

■

de fietsroute zelf en speciale voorzieningen voor het onderhoud van fietsen.

In de brochure slaat de hele 190 km lange route door Saksen en een deel van de rinite door Saksen­ Anhalt, van de Saksische grens tot Dessau in de Tsjechische Republiek (70 km lang), liet is een goed voorbeeld van zowel publiek­privale samenwerking als van een grensoverschrijdend project.

Bewegwijzering Voor de fietsroute langs de Elbe en de fietsvriendelijke hotels is een speciaal logo ontworpen. Na overleg met de andere Duitse deelstaten waar de Elbe doorheen stroomt is besloten dit logo langs de hele fietsroute te gebruiken. In Saksen is de bewegwijzering langs de fietsroute bijna voltooid, al zijn er nog steeds een paar gebieden rond Dresden waar een betere bewegwijzering nodig is. Dankzij borden langs het fietspad kunnen fietsers gemakkelijk hun weg vinden naar fietsvriendelijke hotels.

- 76-

Resultaten en vooruitzichten Internationaal

congres over fietsen langs de Elbe

Om het fietspad langs de Elbe verder te kunnen ontwikkelen moeten alle beleidsniveaus samenwerken (EU. nationale, regionale en lokale overheid). Ook interregionale samenwerking Ís noodzakelijk. Een en ander vergt de deelname en inzet van alle betrokkenen langs de libe in Duitsland en Tsjechië. Dil was het geval tijdens de eerste internationale, in Dresden gehouden conferentie over fietsen langs de Elbe.

Feedback van fietsers Fietsers kunnen feedback geven via het "Radier­Forum" op de website van tic Elberadweg '. In 2000 hebben veel Hetsets dit forum gebruikt om over hun ervaringen te vertellen. Ze waren allemaal erg positief over het initiatief en noemden de speciale brochure zeer informatief. Kritiek is er echter op de slechte staat waarin het fietspad rond Dresden zich bevindt. Volgons de toeristische informatiecentra en hoteleigenaars is het gecombineerde fiels­, trein­ en accommodatieticket een succes. Veel toeristen nemen de trein naar Dresden en stappen daar over op de trein naar Sehöna. waarbij ze hun Hetsen meenemen. Als ze vervolgens na vijf dagen fietsen in Dessau aankomen, nemen ze de trein terug naar Dresden, waar ze de thuisreis aanvaarden. De hoteleigenaars onderstrepen het belang van de marktgeoriënteerde aanpak, waarbij vooral wordt gekeken naar wat de toeristen willen. Lit het groeiende aantal fietsers kan worden opgemaakt dat het project lot dusverre succesvol is.

Volgende stappen ■ ■ ■

in september 2000 zal in Dresden een klein congres worden gehouden over het fietspad langs de Elbe: nu het lietspad naar Tsjechië in 2001 in gebruik is genomen, werken de Duitse en Tsjechische partners samen bij de verdere ontwikkeling van dit fietspad: een evaluatie van de situatie rond hel lietspad langs tie Elbe in Saksen en Sakseii­Anhalt is gepland.

Belangrijkste succesfactoren ■

De toerismeorganisatic zet de lijnen uit:

■

De strategie is sterk en goed van opzei:

■

Marketing via internet en een brochure over het project:

■

Sterke public relations: contacten met lokale overheden en lokale hoteleigenaars:

■

Bottoin­up­aanpak bij de planning, de strategie wordt in werkgroepen uitgestippeld:

■ C ontinuïteit: een projectcoördinator van de toerismeorganisatic is voortdurend beschikbaar: ■

Publiek­private samenwerking.

Voordelen van het initiatief'voor toeristen

.Milieuvoordelen als meer g e b r u i k wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luehtv erontreinmine

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

http://www.elberadwc-q.de

77 ■

Comfort / flexibiliteit

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eeten drinkgelegenheden, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Elberadweg website

Internet: http://www.elheradwee.de

Tourismusverband Sächsische Schweiz e. V

Am Bahnhof 6. D-01814 Bad Schandaii Tel.:+49 350224950 Fax: +49 3502249533

Tourismusverband Sächsisches Elbland e.V., Frau Franke

Niedcraucr Straße 26-28 D-01662 Meißen Tel.:+49 35217635-0 Fax:+49 35217635-40

Dresden-Werbung und Tourismus GmbH,

Ostra-Allee II. D -01067 Dresden Tel.:+49 351491920 Fax:+49 351491921 16

Frau Nieder

78-

Case studie 4: Openbaarvervoeraanbiedingen voor toeristen in Dresden Achtergrond Het netwerk van trams en bussen beslaat bijna de hele stati, waardoor loeristen gemakkelijk van hel ene naar hot andere punt kunnen reizen.

Toerisme en verkeersproblemen Dresden heeft veel last van liles en opstoppingen, met alle gevolgen van dien voor het milieu: lawaai, luchtvervuiling en aantasting van historische gebouwen in het stadscentrum. Het probleem voor Dresden is dat het toeristen moot trekken, maar er tegelijkertijd voor dient to zorgen dal dezen hun auto thuis laten.

Projectpartners Tal van ondernemingen en overheidsinstellingen doen mee. waaronder de vereniging voor toerisme van Dresden, vervoersexploitanten, dienstverleners op het gebied van toerisme en lokale bedrijven. De coördinatie van een en ander is in banden van Dresden Werbung und Tourismus (inibì I.

Strategie Openbaarvervoeraanbiedingen voor loerisme: Dresden Days, dc Dresden City card en de Dresden Regio-card.

Initiatieven Om toeristen beter van dienst te kunnen zijn en hen mintler afhankelijk van eigen vervoer te maken heeft Dresden Werbung und Tourismus (inibii voor hen een aantal speciale aanbiedingen. Hel "Dresden Days"-pakket omval overnachtingen in een hotel, kaartjes voor evenementen, uilstapjes (per schip), spoor- en vliegarrangementen. en kan worden afgestemd op de wensen van elke afzonderlijke toerist. In 1999 werd het merendeel van de hotelkamers geboekt door toeristen die gebruikmaakten van dit Dresden Days-pakket. Een "Dresden-City-Card" is 4S uur geldig en biedt toegang tot bussen, trams en de veren over de Elbe die worden geëxploiteerd door de Dresdner Verkehrsbetriebe (DVB), Met de/e kaart mogen toeristen bovendien gratis naar 12 musea, en voor autiere musea, tentoonstellingen en rondvaarten per stoomboot krijgen zij een reductie. De "Dresden-Regio-C'ard" biedt dezelfde mogelijkheden, maar is 72 uur geldig. Met deze kaan mogen toeristen gratis gebruik maken van tic forensentreinen langs do Elbe. Het is geldig in het hele Saksische Elbedal. terwijl do Drosden-C'itv-C'ard alleen nebruikt mau worden in de lariefzone van Dresden.

Resultaten en vooruitzichten De verkoop van tic "Dresden Cards" kent een sterke stijging, van 5.000 in 1996 tol 23.400 in 1999''

Dresden Werbung und Tourismus. Toerismusbericht 1999

79-

Belangrijkste succesfactoren Publiek­private samenwerking tussen tie toerisme organisatie, vervoersexploitanten, hoteleigenaars en toeristische attracties waaronder schouwburgen, tentoonstellingen en musea; Een duidelijke, efficiënte marketingstrategie; De wil om voor een goede dienstverlening aan toeristen te /oreen. Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemankt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder niet vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

(.'omfört / flexibiliteit

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede cel­ en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Dresden Werbung und Tourismus (inibi 1 Matthias Gilbrich

Ostra­Allee II D­01067 Dresden Tel.: t 4()35I491()20

80 ■

OOST-ALPEN, OOSTENRIJK De Oost-Alpen bestaan uit twee "provincies": de deelstaat Tirol en de deelstaat Salzburg. Het is een bergachtig gebied niet twee grote steden. Innsbruck en Salzburg. De regio is populair onder toeristen, die er in de winter komen om Ie skiën en in de zomer ont te wandelen en te trekken. Door het drukke verkeer in de winter in populaire toeristensleden en -dorpen en de vele files op de hoofdwegen in de zomer loopt het kwetsbare ecosysteem van de Alpen gevaar.

Case Studies Autovrij tourisme. Bad Hofgasteln en Werfenwcg, deelstaat Salzbur Grensoverschrijdende fietsroutes, deelstaat Salzburg "Talerbus"-project, deelstaat Salzburg "Hirschbichl WandcrbuV'-project, deelstaat Salzburg "Regionaltakt": geïntegreerde dienstregelingen, deelstaat Salzburg "Dorfbahn", een trcintunnel naar Scrfaus. deelstaat Tirol Rattenberg autovrij maken, deelstaat Tirol

,S7

Algemene informatie over de deelstaat Salzburg Achtergrondinformatie Ligging en geografie De deelstaat Salzburg heeft een oppervlakte van 7.154 knr (ongeveer 9% van de totale oppervlakte van Oostenrijk") en 514.000 inwoners en grenst aan de deelstaten Oberösterreich, Steiermark. Karinthic en Tirol. In het noorden grenst Salzburg aan de Duitse deelstaat Beieren, een regio mei dezelfde taal en min of meer dezelfde economische kenmerken". ΛΙ sinds lang beslaat er een samenwerking tussen Salzburg, Tirol en de regio's waaraan zij grenzen. De deelstaat Salzburg ligt midden in de Alpen. Het landschap is er aantrekkelijk en gevarieerd, mei bossen, bergen, gletsjers, dalen, hemels en meren, liet gebied is erg populair; hel hele jaar door komen er toeristen uit binnen­ en buitenland. De regio is zelfs één van de meest populaire vakantiebestemmingen in Europa. In de deelstaat Salzburg ligt ook het nationale park Hohe Tauern, dal 1.800 km hectare groot is. 36.358 hectare van Salzburg is nationaal natuurmonument. In bet kader van hel Europese programma Natura 2000 zijn verder I I beschermde gebieden aangewezen (verkeert in planfase).

Demografìe De deelstaat Salzburg heelt 514.000 inwoners. 6.4% van de totale bevolking van Oostenrijk, liet aantal inwoners per km" bedraagt 71,8, en 34.4"!) van de bevolking woont in steden. De hoofdstad Salzburg beeft 143.991 inwoners en beslaat een oppervlakte van 65.65 km". Andere grole steden zijn Oberndorf en Hallein.

Economie, handel en industrie Werkgelegenheid In deze Alpenregio zijn loerisme en dienstverlening de belangrijkste economische sectoren. Deze waren grotendeels verantwoordelijk voor de positieve ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de periode 1985­1995''4. 251.100 mensen in de regio hebben een baan. De participatiegraad bedraagt 70,9%. tie werkloosheid 4.6%" 5 .

Inkomen en productie De belangrijkste economische activiteiten zijn handel en dienstverlening, naast de houw. voedselproductie en de metaal­ en houtsector. Bovendien ligt Salzburg op tal van nationale en internationale verkeersroutes. Dankzij de groei van de dienstensector en de opkomst van een moderne industriële maatschappij hebben veel mensen besloten om niet uit de dalen weg te trekken. De plattelandsrcgio's en de

Deelstaat Salzburg, Europe and Solzburg, The impact of the EU on spatial and regional development policies on the Land of Salzburg. A contribution by the Land of Salzburg within the framework of the EU

Presidency, 1998. Ibidem. Ibidem, Ibidem.

82

belangrijkste landbouw­ en bosbouwsectoren zijn goed voor slechts 4"n van het totale aantal arbeidsplaatsen en >"<> van hel BBP".

Hoofdkenmerken

van het toerisme in de regio

Belangrijkste trekpleisters De deelstaat Salzburg ligt midden in tic Alpen. Dank/ij zijn bergen, dalen, hemels en nieren is hel zeer populair bij Oostenrijkse en buitenlandse loeristen. die er niet alleen op wintersport gaan maar er ook in de zomer op vakantie gaan. liet is één van de populairste vakantiebestemmingen in I­airopa. Aangezien toeristen vooral op de mooie natuur afkomen, is het van groot belang dat tleze beschermd wordt en dat toeristen tot duurzame recreatie worden aangezet. De regio omvat 21 natuurparken, waaronder het nationale park Hohe 'lauern en tie l'ntcrsberg. die samen een tippen lakte van 363.5 km" beslaan. De 1 3.5 km" grote Wollgangsee is het grootste meer in de regio. De regio Salzburg is ook bekend om zijn mooie kastelen, zoals het \'ov\ 1 lobensalzburg, tie Residenz in Salzburg en de kastelen I lohenwerfen en Maulenuiorf, De hoofdstad Salzburg is \ooral aantrekkelijk voor in cultuur geïnteresseerde toeristen: zij staal namelijk tip de werclderfgoedlijsl van de l NHSC O en Ís bovendien een typische festivalstad. Salzburg is hekend als de geboorteplaats van Wolfgang Amadeus Mozart en luusi de wereldberoemde Mozarieum­universilcit voor muziek en kunst. S o c i a a l ­ e c o n o m i s c h e effecten van het toerisme In 199N 1999 bezochten 4.5 miljoen toeristen Salzburg ( 1.3"n minder &AU in 1993· 1994). I:r waren 21.2 miljoen overnachtingen in de regio, het merendeel in de winter. In de winter was de bezetting 32.7"D. tegen 25.7"„ in de zomer. In 199S waren er 216.20N overnachtingen \an toeristen in hel zomerseizoen en 204.6X4 in het winterseizoen. De gemiddelde verblijfsduur per gast was 4.X dagen. Hel aantal overnachtingen neemt af: tic 20.255.656 overnachtingen van I99X liggen I 1% lager tian het aantal overnachtingen in I 'JS1). Hen op de drie Salzburgers is werkzaam in het toerisme. Het aantal overnachtingen in de regio, mei ongeveer een half miljoen inwoners, ligi op 20 miljoen per jaar. De inkomsten uil hel toerisme bedragen ongeweer 35 m ld Oostenrijkse schilling per jaar. In de zomer doen tussen de 5 en 7 miljoen dagjesmensen de stad Salzburg aan. De meeste toeristen komen uit Duitsland (49" n ). de rest uil Oostenrijk (25"u) en Nederland (6"„).

ï ervoersnetwerk We» De federale autoriteit beheert 6X0 knr federale wegen en 170 km autobahn, terwijl de deelstaat Salzburg 6X0 km regionale wegen onder zijn hoet Ie heeft. 1 lel transi to verkeer lussen Duitsland en Italië vindt vooral plaat.i \ia de Λ­10. de A­l. tie lì 320 (Hnnslal­route) en tic Helbenitauernstrasse. De (irossgloekner­ I locbalpensirasse is een belangrijke verbinding met Karinthic. Andere belangrijke verbindingswegen zijn de li 31 I iPinzgauer­route). tic li 165 Kierlos­route) en tic lì 161 ('I'hum­route).

Deelstaat Salzburg, Europe and Salzburg. The impact of the EU on spatial and regional development policies on the Land of Salzburg. A contribution by the Land of Salzburg within the framework of the EU Presidency. 1998.

<SJ ■

Dc hoogste verkeersdichtheid in de regio doel zich voor in en rondom Salzburg. De toenemende mobiliteit blijkt tot meer verkeer te leiden. Spoorwegen Station Salzburg is het belangrijkste overstapstation van hel traject Wenen-Salzburg-lnnshruck (Westbahn), het traject Salzburg-Villach (Taucrnbaltn) en de route naar München (Duitsland). Het andere grote station is Bisschofshol'en aan hel eind van de lijn Graz-Bruck-Radstadt-Bischol'shofen. Men kan er overstappen op de trajecten Wien-Salzburg-Innsbruck en Salzburg-Badgastein-Villach. Luciti De luchthaven ligi op 4 km van de binnenstad van Salzburg en is goed met het openbaar vervoer bereikbaar. Waterwegen Op de Wolfgangsee varen veerboten heen en weer naar Si. Gilgen en Si. Wolfgang-Strobl am Wolfgangscc.

De planningsorganen Regionale

overheid

Oostenrijk is een bondsstaat en bestaai uil negen autonome deelstaten. Elke deelstaat heelt wctgevingsbcvocgdhcid (maar moet zijn wetsvoorstellen aanmelden bij tie bondsregering). De deelstaat Salzburg is onderverdeeld in vijf'subregio's (Flachau. Tennengau. Pongan. Pinzgau en Lungau) en zes bestuurlijke districten, waaronder de stati Salzburg. 1 let loerisme in de regio valt onder de verantwoordelijkheid van tic deelstaat Sal/burg en tie regering van Salzburg. Er is een dienst voor zowel economische zaken als toerisme. De diensi publieke werken is verantwoordelijk voor hel onderhoud van wegen. De bevolking, de economie, de landbouw en het toerisme vechten allemaal om de ruimte in deze bergachtige regio. Een van de belangrijkste taken van de dcclstaal is om de economische ontwikkeling te stimuleren en tegelijkertijd natuur en cultuur te beschermen.

Planning en organisatie van het toerisme Binnen de deelstaatregering van Salzburg is de dienst Economische Zaken en Toerisme verantwoordelijk voor de toeristische sector. De Salzburger Land Ί mismus Gmbh (SET) is hel belangrijkste regionale bestuursorgaan wat de planning op hel gebied van loerisme betreft en als zodanig verantwoordelijk voor de marketing van toeristische producten. Dil bestuursorgaan is een particuliere organisatie, waarvan 40% in handen is van de deelstaat Salzburg. 5 1 % eigentlom is van lokale toeristische organisaties en 9% van de Kamers van Koophandel in de regio. Het bondsministcric van milieu, jeugd- en gczinsaangelegenheden en hel bondsministeric van economische zaken en toerisme hebben een milieukeurmerk voor toerisme ontwikkeld dat in heel Oostenrijk geldig is. Om voor zo'n keurmerk in aanmerking ie komen moeten hotels en restaurants aan een aantal milicucriteria voldoen, zoals speciale aanbiedingen voor toeristen met onder meer kaartjes voor het openbaar vervoer. Als een horeca-inslclling aan deze criteria voldoet, mag zij hel keurmerk legen betaling gedurende twee jaar gebruiken. De ministeries hopen dat het milieubewustzijn hierdoor

84

toeneemt, duidelijk wordt dat milieubeheer ook goed kan zijn voor bedrijven, en dal er gezamenlijke marketingmogelijkheden liggen voor ondernemingen tiie actief zijn op hel gebied van loerisme. .Aangezien de toerismesector van Oostenrijk de prijsconcurrentie met andere toeristische regio's vaak niet aankan, worth er vooral \eel aan gedaan om het imago en tie marketing ie verbeteren. Mei hel "Salzburg Plus Pakket" kunnen toeristen bijvoorbeeld een reisje "niet alles erop en eraan" naar de stad boeken. Dit pakket omvat volpension, toegangskaarlen voor culturele evenementen, rondritten door tic stad en gratis gebruik van het openbaar vervoer.

Planning

en organisatie

van het vervoer

Hel openbaar vervoerstclsel ( Ö P N Y ) . het onderhoud van tie wegen en tie planning van het verkeer is een gedeelde verantwoordelijkheid van: ■

de Republiek Oostenrijk

■

de deelstaat Salzburg

■

de gemeenten.

federale wegen en spoorwegen:

regionale wegen, milieubescherming, ruimtelijke ordening:

De dienst verkeersplanning van tie deelstaat Salzburg is in de afgelopen jaren begonnen met maatregelen voor duurzaam verv tier, omdat het milieu steeds zwaarder werd belast door het ie grote aantal particuliere motorvoertuigen in de regio' . Deze maatregelen waren er vooral tip gericht om bet regionaal openbaar ventici' te herstructureren, zodat het regionale netwerk behouden kon blijven als tie privatisering van de belangrijkste vervoersexploitanten PostBus' en de Oostenrijkse spoorwegen I O l i l i l en van andere regionale aanbieders van openbaar vervoer eenmaal een feil was. Men was het er over eens dat de kwaliteit van de dienstverlening omhoog moest, dal er qua productiviteit, economische efllciencv en zelfvoorziening verbeteringen nodig waren, en dal al vast voorzieningen moesten warden getroffen voor toekomstige verbeteringen. Om de dienstverlening en daarmee de productiviteit te verbeteren werd in 1906 niet tic oprichting van de "Regionaltakt"" - een samenwerkingsverband van de regionale OPNV-organisaties (gemeenten) een svsteem van geïntegreerde dienstregelingen ingevoerd. De regionale overheid heeft subsidies verleend voor hel lokale openbaar verv tierssysteem en v ooiandere duurzame vormen van verv tier. De aanleg van lietspaden heeft een litige prioriteit in de gemeenten, en hetzelfde geltlt voor autovrije binnensteden, skibussen en lelematische v crkccrsinl ormai ies v siemen. ben regionale strategie om toeristen ertoe aan te zeilen voor milieuvriendelijker vervoerswijzen te kiezen is met enig succes ten uitvoer gebracht. Voor loeristen zijn er speciale seizoensdiensten zoals toerbussen, extra treinen, skitreinen en bootverbindingen over tie Wolfgangsec. Bijvoorbeeld: ■

Skitreinen regelmatig vertrekkende lokale en regionale skitreinen voor toeristen die tussen tic verschillende gemeenten en de gletsjers heen en weer rijden. Hr is ook een busdienst tussen ile >kiliftslations. In het kader van tic duurzame vervoersstrategie is hel'de bedoeling om de dienstregelingen van tie skibussen en van tic "normale" bussen op elkaar af le stemmen.

In 1995 was de verdeling ongeveer als volgt: 76 particuliere motorvoertuigen en 24/, openbaar vervoer. Het openbaar vervoer bestond op zijn beurt uit 85' bus en 15'', trein, http://www.landsbq.qv.at/Wirtschaft, htm PostBus: Openbaar vervoersexploitant, actief in heel Oostenrijk, v/as ooit een genationaliseerde onderneming, sinds 1996 geprivatiseerd. Biedt openbaar vervoer aan per bus. Referentie: Ibidem. Regionale geïntegreerde openbaar vervoersdiensten. 5 Regional takt-systemen bestrijken het hele grondgebied van de deelstaat Salzburg, waarbij dienstregelingen van de openbaar vervoersexploitanten op elkaar v/orden afgestemd.

85

Park &Ridc ­ er wordt gewerkt aan een project voor 1500 autoparkeerplaatsen op de Λ1 bij hel kruispunt Salzburg­Mitte, aan de rand van Salzburg. Om het aantal particuliere auto's dat Salzburg aandoet terug te dringen zal gezorgd worden voor een opcnbaarvcrvocrsvcrbinding niel de stad.

Toerisme en verkeersproblemen In de regio Salzburg doen zich ongeveer dezelfde met hei toerisme samenhangende verkeersproblemen voor als in Tirol: verkeersconcentraties in de vakantiegebieden in de wintermaanden (vooral in het weekend: op zaterdag worden lussen X en 10 uur de skitoeristen "afgelost"). Dankzij "boerderijtoerisme" is bet verkeer in de zomer meestal meer gespreid. Op regenachtige zomerdagen komen toeristen van de meren en het platteland naar tic siati Salzburg, wat opstoppingen met zich meebrengt. Vooral tussen mei en september doet zich filevorming voor op de Λ­Ι0 tussen Duitsland en Italië door een combinatie van druk transitoverkeer en intensief toeristenverkeer binnen Oostenrijk zelf (tot 50­ 60.000 voertuigen per dag). Net als in Tirol worden de door atmosferische inversies, een meteorologisch verschijnsel waarbij de vervuiling niet uil de nauwe dalen weg kan. Door bet verkeer veroorzaakte milieuvervuiling heeft des te ernstigere gevolgen wanneer zij zich voordoet in kwetsbare ecosystemen in de Alpen.

86-

Algemene informatie over de deelstaat Tirol ■s> Achtergrondinformatie Ligging en

geografie

Tirol ligi midden in Oostenrijk en grcnsl aan Duilsland in hel noorden. Italic in het zuiden en aan de regio's Vorarlberg (Oostenrijk). Salzburg en karinthiè' (Oostenrijk). Zuiil-Ί 'irol (Italië). Beieren ( Dti i islanti I en (ira ubunden (Zw ilserland). I let heeft een oppervlakte van 12.647 knr. In de hele regio domineert het Alpenlandschap, met rotsmassieven aan weerszijden van de bergkelen. In het noortien van tie regio lopen tie 40 tot 50 km lange noordelijke kalkalpen. Ilei grootste gedeelte van Tirol worth ingenomen door tie centrale Alpenkelen, tlie ook een aantal gletsjers omvat. De belangrijkste rivier, tie Inn. splitsl tie regio in [weeën en is 2X0 km lang.

Demografie Hr wnnen ongeveer 665.000 mensen in tic regio. Tirol is onderverdeeld in tie hoofdstad Innsbruck ( 127.9(H) inwoners) en X districten.

Economie, handel en industrie Werkgelegenheid In 1999 bedroeg de werkloosheid 6"„. een percentage dal duidelijk onder het nationale gemiddelde lag. Door het toerisme en tie botiw. twee belangrijke sectoren, zijn er grote seizoenschommelingen waar Ie nemen. De werkloosheid is het laagsl in juli en augustus (X.500 mensen) en het hoogst in november ( 2 1.900 mensen ). inkomen en productie Hel BUI' per inwoner bedroeg in 199X 299.000 Oostenrijkse schilling. De belangrijkste economische sectoren zijn industrie (36'Ό). handel en loerisme (3ΓΌ) en autiere diensten (31n'<>). De belangrijkste industriesectoren zijn voedselproductie, glas. chemie en hout. Intluslriële activ iteilen zijn eeconcenlreerd in tic recio Innsbruck en in hel Inn-dal.

Hoofdkenmerken

van het toerisme in de regio

B e l a n g r i j k s t e trekpleisters In tie w inter komen loerislcn naar tic regio om op tie glelsjers Ie skiën. De populairste skigebieden zijn liet Zillertal. hel Sluhailal. hel Ötztal. hel I'itztal en liei Kaunertal. In tie zomer zijn tic vakantiegebieden in tic bergen hel lonccl van trekkers en iielsers. ken kwart van tie regio is beschermd naluurgebietl. Verder maakt I irol deel uil van hel nationale park llolic Tauern. waartoe ook tic deelstaten Karinlhië en Salzburg behoren. Dil park slaat bekent! als het grootste nationale purk in Midden-furopa en als liet grootsle nationale park van liei hele Alpengcbictl. De tine regio's beslolen hel park in 1971 op le richlen om tic schoonheid eu tic natuurlijke rijkdommen van dit gedeelte van tie Ooslenrijksc Alpen Ie beschermen en mensen tic kans Ie bieden om van hel indrukwekkende landschap Ie genieten.

87

Dc hoofdstad van de regio, Innsbruck, ligi op een boogie van 574 nieter in hel Inn­dal. Hel heeft een goed bewaard gebleven historische binnenstad, die een toeristische attractie op zichzelf is. In 1997 werd de Hofkirche in tic oude binnenstad van Innsbruck door 152.300 mensen bezocht, l'en betrekkelijk nieuwe attractie in de regio is de Swarowski Kristallwelten, die in 1997 ongeveer 5X0.000 bezoekers trok. Sociaal-economische effecten van het toerisme Tirol is een van de mecsl toeristische regio's 1er wereld, mei 640.000 inwoners en bijna 40 miljoen overnachtingen door toeristen in de regio per jaar. Van hel totale aantal overnachtingen door toeristen in Oostenrijk vindt 44% plaats in Tirol. In het winterseizoen 1997/1998 waren er 20.715.071 overnachtingen en 3.742.160 aankomsten. De meeste toeristen in Tirol komen uit Duitsland (63.2"«) en Nederland (11.5%). Het merendeel van de toeristen komt in januari, februari en maart naar Tirol. Hoewel tie bcddcncapacitcil sinds de jaren tachtig op hetzelfde niveau is gebleven, is liei aanbod van vakantieappartcmenten sterk gestegen. In 1979 waren er 90.X74 5/4­sterren­hotcls, 62.713 3­slerren­ hotels en 51.512 2/1 ­sterren­hotels. De regio heeft haar toerisnieinduslrie in de afgelopen 30 à 40 jaar organisch zien groeien. Toen het belang van landbouw en veeteelt begon af te nemen (nu 4% van de werkgelegenheid), stelden landbouwers hun huizen open voor toeristen. Langzaam maar zeker verbouwden ze hun huizen lol hotels. Dit is een unieke kans voor de ontwikkeling van afgelegen landelijke regio's. In 1995 waren er in Tirol 37.600 mensen werkzaam in hel toerisme. In tic hele loerismc­industrie ­ zowel direct (particuliere hotels) als indirect (mcl loerisme samenhangende sectoren als tic bouw en voedselproductie) ­ zijn in totaal ongeveer 75.000 mensen werkzaam.

Regionaal

vervoersnetwerk

Weg: Tirol heeft uitstekende verbindingen met het internationale verkcersnetwerk. De belangrijkste verkcersaders zijn de Iniital­snelwcg (A 12). die langs de Inn loopt, en de Brenner­snelwcg (Λ 13) naar hel zuiden. 'Andere belangrijke wegen naar Tirol lopen vanuit hel noorden via München en Kuistein, via Kempten en Füssen en ook via de Achen­Pass. vanuit het oosten via Salzburg­Roscnhcim­Kufstcin en ook via de Thurn­Pass, en vanuil liei westen via Fcldkirch­Arlbcrg.

Spoor: in het algemeen volgen de ÖBB­spoorlijncn dezelfde trajecten als de hierboven genoemde belangrijke wegen. In I99X vervoerden tic ÖBB 19.5 miljoen mensen (9.3 miljoen regionaal), en nog eens 2.X miljoen mensen werden door particuliere Tiroler spoorwegmaatschappijen vervoerd, liet spoorwegnet in tic Benetlen­Inn werkt op volle capaciteit, aangezien het verkeer van oosl naar west en dat van noord naar zuid over dezelfde spoorweglijncn wordt afgewikkeld.

88

De planningsorganen Regionale

overheid

Oostenrijk is een bondsstaat en bestaat uit negen autonome provincies of deelstaten, lilke deelstaat is wetgcvingsbcvoegd (maar moet zijn wetsvoorstellen aanmelden bij de bondsregering). De negen deelstaten omvatten S4 bestuursdistrieten en 2.359 steden en dorpen, die /elf bestuurlijke bevoegdheden hebben voor ruimtelijke ordening, onderwijs en/. De regering van Tirol beslaat uit de volgende diensten: ■

dienst toerisme;

■

dienst handelsrechten:

■

dienst natuurbescherming:

■

dienst wegen en spoorwegen;

■

dienst bouw en regional beleid:

■

dienst verkeer vervoer:

■

dienst economische ondersteuning:

■

dienst sportzaken.

Planning en organisatie van het toerisme De dienst toerisme is verantwoordelijk voor de strategie, ontwikkeling en planning op hel gebied van toerisme. In 1996 werd een aantal richtsnoeren voor overheden gepubliceerd in een poging om openbare belangen, milieu en economische ontwikkeling met elkaar in evenwicht te brengen. Dit had vooral betrekking op de ontwikkeling en verbetering van de skigebieden. De belangrijkste toerismeorganisaties in Tirol zijn: ■

Tinti Werbung (inibii, verantwoordelijk voor de ontwikkeling en bet aanbod van toeristische producten en de supraregionale marketing van toerisme:

■

Lokale en regionale toerismeverenigingen: de trend is sinds kort dat deze verenigingen samengaan om hun marketingpotenlieel te vergroten:

■

de afdeling toerisme en vrijetijdseconomie van de Kamer van Koophandel van Tirol;

■

Diverse organisaties die de belangen van werkenden in de toerismesector behartigen, waaronder de vakbond van pensionhouders. de Tiroler afdeling van de Oostenrijkse Ilotelbond (OlIV) en van de organisatie Beste Österreichische Gastlichkeit (BOG):

■

De sociaal­economische "boerderij vakanties".

raad

van

de

regit)

is

verantwoordelijk

voor

het

concept

De deelstaten bemoeien zich in de regel niet met het lokale toerismebeleid. hoewel zij wel een wettelijk kader bieden voor toerismeorganisaties en met het toerisme samenhangende aangelegenheden. De ontwikkeling van het toerisme op lokaal niveau worth overgelaten aan de gemeenten en de lokale toerisme­organisaties en ­bedrijven. Mocht de regionale overheid toch invloed willen uitoefenen op het bedrijfsleven, dan doet zij dit gewoonlijk d.m.v. stimulerende maatregelen zoals de invoeriim van keurmerken.

89

Kwaliteit op hel gebied van toerisme In aanvulling op dil voor heel Oostenrijk geldende systeem waarbij hotels en dergelijke lussen tic één en vijf sierren kunnen krijgen, heeft Tirol eigen kwaliteitsnormen ontwikkeld voor hel loerisme. Deze komen onder meer op hel volgende neer: 1. pensions en vakantie­appartementen krijgen één uu vier Edelweiß; 2.

vakantieboerderijen krijgen eveneens één lol vier Edelweiß;

3.

het Tiroler milicuzegel. dal worth toegekend aan aanbieders van milieuverantwoorde accommodatie. Zij worden beoordeeld aan de hand van honderd criteria, zoals maatregelen om het verkeer terug te dringen, fietsverhuur, informatie over vervoer, en transferdiensten. Hel zegel is tol dusverre toegekend aan 43 bedrijven, die daardoor kunnen profiteren van gezamenlijke marketingactiviteiten en vaak mintler kosten hoeven ie maken. Motivering van hel personeel is ook een factor;

4.

hel "kristalkeurmerk" voor skigebieden, dal wordt toegekend aan skigebieden mei hoogwaardige kabeltrams en stocltjcsliften en met adequate verkeersbeheersystemen, inclusici' verkeersluwe maatregelen en goed beheerde parkeerterreinen.

Planning en organisatie van het vervoer De voor het opcnbaarvcrvocrstclsel (ÖPNV) en verkeersplanning verantwoordelijke overheden zijn: ■

de Republiek Oostenrijk;

■

de deelstaat Tirol:

■

de lokale overheden.

De dienst vervoersplanning is verantwoordelijk voor hel openbaar vervoer in Tirol. De regionale overheid heeft de bevoegdheid om wetten, bijvoorbeeld 1er beperking van hel nachtelijk vrachtverkeer tip bepaalde wegen, goed te keuren en om snelheidsbeperkingen op ie leggen. Zij biedt ook financiële ondersteuning voor projecten op lokaal niveau. Hel openbaar vervoer is in handen van een aantal voor het merendeel publieke organisaties tlie als particuliere bedrijven worden bestuurd, zoals de Österreichische Bundesbahn (ÖBB). de Bundesbus. de Innsbrucker Verkehrsbetriebe, bet Zillerlalcr Verkehrsbetrieb en de Stubaitalbahn. Vertier zijn er 34 particuliere busmaatschappijen in Tirol. De dienstverlening wordt gecoördineerd via liet Verkehrsverbund Tirol. Vliegveld: lir is een vliegveld in Innsbruck met een goede pendeldienst.

Toerisme en verkeersproblemen Ruim 70% van de toeristen komt per auto naar Tirol""1. Minder dan 30".. van de toeristen die naar de regio komen maakt gebruik van georganiseerde aanbiedingen, waardoor de kans groter is dat zij hun eigen auto gebruiken. 's Zomers in hel hoogseizoen staan er veel files op de belangrijkste wegen, vooral in tic weekends met veel toeristenverkeer. Dil toeristenverkeer van en naar Tirol komt bovenop hel drukke iransiloverkecr (vooral vrachtverkeer) uil Midden­ en Noord­Europa naar Italië. De Brcnncrpas op de Oostenrijkse/Italiaanse grens kan maar liefst 20 miljoen voertuigen per jaar aan.

Zomer 1994, 12% van de toeristen komt naar de regio per auto, 6% per spoor, 15% met de bus, 9% met het vliegtuig: Winter 1994/1995: 77% van de toeristen komt naar de regio per auto, 9% met de trein, \0% met de bus, 4 % met het vliegtuig (bron: de naar alle case studie-regio's gestuurde CvdR-vragenlijst)

-9Ù-

In de wintermaanden komen in de regit) vooral files voor tip wegen van en naar tic skigebieden, en dan met name in de weekends (door mensen die een dag komen skiën en het door de "vv isscltlag" veroorzaakte verkeer). In de zomermaanden is er in de regio minder toeristenverkeer dankzij hel meer gespreide boerderijloerismc in de Alpen. Dit drukke gemotoriseerde verkeer leidt tot congestie en milieuvervuiling (lawaai, lucht en water). Het kwetsbare Alpcnmilieu en de geomorfologiselle eigenschappen van de regio maken de zaak er niet beter op. De flora en fauna van het ecosysteem van de Alpen zijn zeer gevoelig voor de effecten van door het verkeer veroorzaakte vervuiling. De aldus ontstane milieuschade wordt nog verergerd door frequente "inversies", waarbij luchtvervuiling door koele luchtstromingen in de hogere luchtlagen niet uit de smalle bergvallcien kan ontsnappen. Vooral in de winter is dit een groot probleem: door de weersomstandigheden kan het effect van één eenheid vervuiling dan met een factor IX toenemen. Bovendien liggen de meeste steden en dorpen in de bergen langs de belangrijkste verkeersassen, waardoor een groot gedeelte van de bevolkiiiü last heeft van het verkeer ' .

Oostenrijks ministerie van milieu, jeugd· en gezinsaangelegenheden, rapport van de Conferentie Europees Forum voor duurzame mobiliteit op het gebied van toerisme, innovatieve modellen en profprojecten, Salzburg 1998

9/

Case studie 5: Autovrij toerisme, Bad Hofgastein en Werfenweng, deelstaat Salzburg Achtergrondinformatie Werfenweng is een klein bergdorp en ligt ongeveer 45 km ten zuiden van Salzburg. Ilet heeft X00 à 900 inwoners en is afhankelijk van loerisme. 70% van de loeristen komt uil Duitsland. 15% uit Oostenrijk en de rest uit Nederland en België. Bad Hofgastein. dat in de Gasteinvallei ligi, is groter en heelt ongeveer 6000 inwoners. Er zijn congrcsfaciliteitcn, een kuuroord en skivoorzieningen. Hel aantal overnachtingen per jaar bedraagt één miljoen, waarvan tweederde in liet winterseizoen. 90% van de toeristen komt uil Duitsland en Oostenrijk.

Toerisme en verkeersproblemen De vraag is hoc toeristen ertoe kunnen worden aangezet om op weg naar en binnen de regit) zelf voor een duurzamere vervoerswijze te kiezen. Bijna X0% van alle toeristen verplaatst zich met de auto naar en binnen tic regio, wat leidt lol schade aan hel kwetsbare Alpenecosysteem.

Projectpartners Het project is geïnitieerd door het Oostenrijks ministerie van milieu, met steun van de ministeries van vervoer en wetenschap en van economische zaken. Onderdelen van hel project worden gccofinanciertl door de EU in het kader van hel gemeenschappelijke actieprogramma Alpengebied, art. 10 van hel EFRO, proefprojecten voor een milieuverantwoorde rcislogistick met elektronische reservering en informatie in toeristische regio's in de Alpen. Andere partners zijn de regering van Salzburg, de gemeenten Bad Hofgastein en Werfenweng. en publiek-privatc samenwerkingsvormen: vervoersdiensten, fabrikanten van elektrische voertuigen, bedrijven die actief zijn op hel gebied van logistiek en telematica, tic energiesector, toerismeorganisaties en reisbureaus. De kosten van het project bedragen 110 miljoen Oostenrijkse schilling (meer dan X miljoen euro).

Strategie Hel initiatief "duurzame mobiliteit autoloos toerisme" is een vijfjarig proefproject dat wordt uitgevoerd in twee vakantiebestemmingen, namelijk Batl Hofgastein en Werfenweng in de deelstaat Salzburg. De bedoeling is om toeristen alternatieven te bieden voor hun eigen aulo wanneer zij naar een van de twee gemeenten reizen én tijdens hun verblijf daar. De leefomgeving voor bewoners en loensten zal er hierdoor op vooruitgaan. Het initiatief startte in 199X en valt onder de verantwoordelijkheid van drie Oostenrijkse ministeries, de regering van Salzburg en de gemeenten Bad I lol'gastein en Werfenweng: ook de EU werkt eraan mee.

Initiatieven Alle projectpartners hebben samen zitting in een adviesraad die zorgt voor (de coördinatie van) financiering. Lokale coördinatoren houden toezicht op de manier waarop de maatregelen in elke gemeente worden uitgevoerd. Voor vervoers­ en toeristische diensten zijn publiek­private samenwerkingsvormen opgericht, en er zijn werkgroepen van projectpartners en geïnteresseerde externe deskundigen in hel leven geroepen.

Initiatieven in

Werfenweng

Aangezien Werfenweng geen eigen spoorwegstation heeft, probeert hel de verbinding met het spoorwegstation van het 14 km verder gelegen Bischofshofen te verbeteren. De Werfenweng­ pendeldienst is een taxi­opbel­dienst. waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van elektrische auto's. In 1997 werden 2 elektrische auto's aangeschaft, en deze maken nu deel uit van een lokaal overheidsproject om ear­sharing te bevorderen. Bezoekers kunnen naast deze elektrische auto's ook elektrische fietsen huren. Verder hebben veertien hotels in Werfenweng in het kader van het initiatief de handen ineengeslagen: zij belonen toeristen die zonder hun eigen auto naar Werfenweng komen met speciale aanbiedingen. Toeristen die wel met hun auto komen, maar bereid zijn om hun autosleutels tijdens hun verblijf in te leveren, komen hiervoor ook in aanmerking. Zij krijgen een mobiliteitskaan die hun recht geeft op: ■

v ervoer van en naar het station:

■

ontvangst en uitleg over het project:

■

speciale reducties voor een aantal restaurants en hotels:

■

gebruik van elektrische auto's, elektrische motorfietsen en fietsen:

■

's nachts gratis taxivervoer binnen Werfenweng:

■

gratis gebruik van mobiele telefoon om een taxi te bellen:

■

gratis entree tot hel zwembad Badesee Werfenweng:

■

een gratis begeleide fietstocht:

■

een gratis wandeltocht:

■

één keer gratis met de skilift:

■

lokale wandel­ trekgids.

Het hoofdplein wordt ook gebruikt voor tentoonstellingen over "zachte" mobiliteit, waar wordt ingegaan tip het initiatief en toeristen en de lokale bevolking worden aangemoedigd om gebruik te maken van de speciale elektrische fietsen en auto's. I;r zijn plannen om een permanente tentoonstelling over "zachte" mobiliteit in hel dorp op ie zetten.

93

Initiatieven in Bad H ofgastein een particuliere busdienst tussen het station en het 2 km verderop gelegen stadscentrum: herinrichting van het stadscentrum, met o.m. een voetgangerszone en verkcersgcleidingssysicmen in hel gebied met woningen en hotels rondom de voetgangerszone: in de winter rijden er bussen lussen bel stadscentrum en de skiliften: er zijn diverse elektrische voertuigen aangeschaft, waaronder een bestelwagen, personenwagens, scooters en fietsen (ten dele gefinancierd uit het LII­E­programma van de EU): een lokale wandel­/trektochlbiochure; Bad Hofgastein zal binnenkort beginnen met hel initiatief "op vakantie zonder de amo". Hel initiatief behelst tingeveer dezelfde aanbiedingen als die waarvan toeristen in Werfenweng gebruik kunnen maken.

Gemeenschappelijke

initiatieven

■

Oprichting van een niobilileitsbeheerseenlrum om de integratie tussen de verschillende vervoerswijzen te bevorderen en reisinformatie en vervoersdiensten aan ie bieden, waaronder door de vraag gestuurde bel­bus­systemen, coördinatie van hel car­sharing­programma (itici. reservering) en verhuur van Helsen en sportbenodigdheden ".

■

fietsverhuur, b.v. in hotels, in het VVV­kantoor of op het station. In hel openbaar vervoer kan men de fiets meenemen. Er wordt gewerkt aan een netwerk van fietsroutes waarover informatie beschikbaar zal zijn;

■

verbetering van het regionaal openbaar vervoer: treinen, bussen, taxi's, skiliften en verhuur van elektrische auto's. Er zal informatie beschikbaar zijn over de mogelijkheden om zonder tic eigen aulo in de regit) te reizen, incl. een informatieve kaart en suggesties voor excursies per openbaar vervoer.

■

een geïntegreerd reisinformatie­ en reserveringssysteem om informatie te bieden over tic mogelijkheden om zonder de eigen auto naar de gewenste vakantiebestemming te reizen. Dit systeem kan ook dienst doen als een regionaal informatiesysteem en gebruikt worden om toeristen te informeren over de beste vervoersmogelijkheden voor excursies of over de mogelijkheden van car­sharing. Het informatiesysteem zal eenvoudig in het gebruik zijn.

Resultaten en vooruitzichten Als een rechtstreeks resultaat van de marketingactiviteiten hebben tijdens hel eerste loopjaar van hel project 500 gasten extra een "zachtc­mobiliteitsvakantie" in Werfenweng geboekt. De verwachting is dat dit aantal sterk zal toenemen. Bij de evaluatie van het project zal worden gekeken naar economische en sociale aspecten en naar zaken als luchtvervuiling en lawaai.

Belangrijkste succesfactoren •

Strategie en planning:

■

Dankzij de publiek­privale samenwerking is de uitwisseling van informatie en ervaringen toegenomen;

■

Goede public relations in tic regio:

http://www.sanftmobil.at

94

Cioede marketing gericht op zowel de lokale bevolking (door middel van tentoonstellingen) als toeristen (door middel van speciale aanbiedingen): Continuïteit van het project: De wil om toeristen een goede kwaliteit te bieden en te zorgen voor een goed alternatief voor de eitien auto wat o.m. kosien en efficiency betreft.

V o o r d e l e n van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer g e b r u i k wordt «eniaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder niet vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder niet vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van auloweeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur lot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfnoed

1

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten. goede eeten drinkgelegenhedeii. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie ( histenrijks ministerie van landbouw, milieu en waterbeheer

Stubenbastei 5. Λ­1010 Wien Tel.: ­43­151522120X l a x ­43­I51522720.S l>Mail: roberl.thalent/ bmu.ev .al

Alps Mc>bilit\ l'rnjeet

Internei: http: w ww.alpsmuhility.'

Mobilito

Internet: http: Www.mobilito.al

95

Case studie 6: Grensoverschrijdend tietsproject, deelstaat Salzbur« Achtergrondinformatie De bedoeling van liet project is om de enorme mogelijkheden van het fietstoerismc uil te builen: ile regit) is goed bereikbaar vanuil München, waarvandaan veel toeristen naar tic deelstaat Sal/.burg komen, liet maken van lange fietstochten is een populaire vrijetijdsbesteding in Duitsland en Oostenrijk. Uil onderzoek blijkt dat 24% van tic Duitse en Oostenrijkse toeristen in tic regio fietsen één van hun belangrijkste vakantie-activiteiten noemen1"1.

Toerisme en verkeersproblemen De vraag is hoe toeristen kunnen worden aangemoedigd tini gebruik te maken van duurzamere vervoerswijzen, zodal de negatieve milieu-effecten van hel toenemende autogebruik worden teruggedrongen. De ecosystemen en habitats in deze Alpenregio zijn namelijk zeer kwetsbaar.

Projectpartners Het gaat om een gezamenlijk project ter bevordering van het lietsioerisme. waaraan wordt meegewerkt door de locrisme-organisaties van de deelstaat Salzburg en van uvee Duitse regio's, namelijk de Landkreis Bcrchtesgaden en de Landkreis Traunstein.

Financiering INTERREG II Ongeveer 450.000 DM in de periode 1997-2000 voor Beieren en 975.000 Oostenrijkse schilling voor Salzburg. Nationale cofinanciering door tocrismc-organisaties en hotels Ongeveer 475.000 DM in de periode 1997-2000 voor Beieren en 975.000 Oostenrijkse schilling voor Salzburg.

Strategie In 1996/1997 voerden de regionale toerismc-organisatics uil de deelstaat Salzburg, de Landkreis Berchtesgadcn en de Landkreis Traunstein tijdens een aantal rondetafelbijecnkomsten overleg over de manier waarop liet grensoverschrijdend toerisme het best kon worden gestimuleerd. Besloten werd om een gemeenschappelijk fietsprojeel voor toeristen uil Ie werken. Dit project had een goede basis: diverse gemeenten uit de drie regio's werkten namelijk al samen. Om het grote potentieel uit te buiten werd een aantal grensoverschrijdende fietsroutes uitgestippeld. De bedoeling is om fietsers uil tic gebieden aan weerszijden van de grens aan ie moedigen om de vele attracties in hel gebied langs de grens tussen Beieren en Salzburg te komen verkennen. Tot deze attracties behoren tic suiti Salzburg, tic Watzinann. de Königsce en c\e Chicmsec.

Toerisme-organisatie van de deelstaat Salzburg, 1997, enquêtes onder toeristen in Oostenrijk.

96

Initiatieven ■

Een fietskaart mei 2.000 km bewegvvijzerde routes en informatie over andere fietsroutes en "fietsvriendelijke" accommodatie in het hele gebied. Br zijn al ruim 250.000 kaarien aan de man gebracht en een vijfde editie is in 2001 verschenen. Daarnaast zijn er lokale kaarten mei meer details over onderdelen van de route te koop.

■

líen website om roules uil te stippelen "' (470.000 "bezoekers" in 2000).

■

"Fietsvriendelijke" hotels: dc/c hotels zijn via bewegvvijzerde paden verbonden met de belangrijkste fietsroutes, en er zijn kaarten verkrijgbaar waarop staal welke holels beschikken over voorzieningen om Hetsen te repareren en veilig ie parkeren. In Beieren voeren de hotels pensions een gezamenlijke marketingstrategie, in Oostenrijk is deze strategie vooral gericht op de fietsroute zelf. De productie van catalogussen en het versturen van reclamemateriaal wordt gezamenlijk geregeld.

■

Kietstochtaanbiedingen: b.v. de "internationale zout­ en merenlocht" mei zeven hotelovernachtingen, vervoer van bagage, een speciaal ontbijt voor fietsers, een gedetailleerde routebeschrijving en een kaart, een gratis ticket voor het kuuroord Ruhpolding en voor het Römermuseum. Seebruck. en een diploma als de route is voltooid.

■

Intermodaliteit: fietsen kunnen worden meegenomen op regionale treinen en ook op veel bussen. Op regionale treinen in Beieren is dit gratis: de Landkreise compenseren de Deutsche Bahn hier namelijk voor.

■

Marketing gericht op een groter publiek: een extra kaart met fietsroutes om een jongere doelgroep aan te trekken is in de maak (nu zijn de meeste fietsers nog 50 jaar of ouder). De bedoeling is om een groter aantal toeristen aan te trekken voor de hotels en pensions in de meer bergachtige gebieden van de regio.

Resultaten en vooruitzichten liet grensoverschrijdende initiatief was een groot succes en het plan is nu om de kaart met fietsroutes ook Ín tic website op te nemen, een gecentraliseerd systeem voor hotelreservering en informatie op te zetten en vooral verbetering aan ie brengen in de gedeelten van de fietsroutes op en bij de grens, die namelijk zowel worden gebruikt door toeristen als door de lokale bevolking.

Belangrijkste succesfactoren Toerisme­organisaties bundelen bun budgettaire inspanningen. met name voor marketingdoeleinden. Br bestonden al goede grensoverschrijdende contacten en in sociaal en cultureel opzicht zijn er duidelijke overeenkomsten. I­j" is een fietspadennelwerk aan beide zijden van de grens. Het groeiende aantal fietsers zal de gemeenten in kwestie er naar verwachting toe aanzeilen om meer in de ontwikkeling van fietspaden ie investeren. De verschillende toerismeorganisaties kunnen hun specialismen bundelen. I'.r is een duidelijke wil om de dienstverlening aan toeristen verder ie verbeteren.

http://www.radwandern.com

97 -

Voordelen van hel initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reislijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wilde dieren

Comfort / flexibiliteit

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eeten drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie EuRcgio Salzburg Traunstein

Berchtesgadener Land

Sagewerkslr .3 - D-83395 Freilassing Tel.: +49 8654497181 Fax: +49 8654497189

Internet: http://wvuv.curegio.sbg.at Salzburoer Land

Tourismusverband Chiemgau (Landkreis Traunstein)

Hallwang bei Salzburg. Postfach I. Λ-5300 Hallwang bei Salzburg Tel.: +43 6626688 Lax: +43 662668866 Email: inΐο(α salzbiirgerland.com Internet: hup: 'salzhiirgcrland.com Tourismusverband Chiemgau e.V. im Landratsamt - D - 83276 Traunstein Tel.: '49 86158223 Fax -49 86164295

L-Mail: lourismusff/ chicmgau.hll.de Internet: hup: cliienigau.com chiemgau

98 -

Case studie 7: "Tälerbusfl-project, deelstaat Salzburg Achtergrondinformatie Het "Tälerbus"-projeet is in I9N9 opgestart door de bioloog llocevar vanwege tie toenemende schade die auto's aanrichtten in de uit milieu-oogpunl zeer waardevolle valleien van ¿c Lungau-regio. Dankzij dit project worden er elektrische voertuigen, mini-busjes en taxis ter beschikking gesteld om trekkers en wandelaars naar dc/c smalle valleien te brengen: in stimmige valleien waar auto's verboden zijn. zijn deze vallei-bussen het enige vervoermiddel. Sinds 1991 worden er steeds meer milieuvriendelijke voertuigen ingezet, waarop de LU in 1997. in partnerschap mei het toeristenbureau van Mariapfarr. vier elektrische voertuigen heeft gekocht. Momenteel bestrijkt deze vorm van vervoer alle valleien, waarbij gebruik wordt gemaakt van verschillende soorten voertuigen die qua uitrusting het meest geschikt zijn zowel voor hel aantal te verv tieren toeristen als voor de teiTcinoinstandigheden.

Toerisme en verkeersproblemen Toeristen die met personenauto's de nationale parken en valleien van hel Alpengebied bezoeken, veroorzaken milieuschade (vervuiling van lucht en water, geluidshinder) en ontsieren het landschap. Die schadelijke kanten van toerisme worden nog versterkt doordal de ecosystemen van de Alpen erg kwetsbaar zijn.

Projectpartners Bij het project aangesloten partners zijn het Salzburger verkeersbureau", het "(.ìcmchnicvcrhaini Lungan PostBus'1. particuliere openbaar-vervoerbedrijven, nationale parken en natuurreservaten van de regni, het BMLL (het federale ministerie van landbouw, milieu en waterbeheer) en toeristenbonden. De LU heeft het project gesubsidieerd mei middelen uit hel initiatief voor milieuvriendelijke mobiliteit {suft mahility) van DG XXIII.

Financiering De aanschaf in 1997 van vier elektrische vervoersmiddelen (450.000 ATS) is voor 60% gefinancierd met LU-subsidies uit het LLADLR-programma (regionale ontwikkeling, project 1996-9).

Strategie Alternatieven bieden voor personenauto's die het kwetsbare ecosysteem van het Alpengebied aantasten.

Initiatieven De Tülerhus-dienslen zijn onderdeel gemaakt van de regionale busdiensten en zijn dus opgenomen in tie "Takt", oftewel tic geïntegreerde dienstregeling voor de hele regit). Bezoekers kunnen daardoor een rondreis door de hele regio plannen, omdat er in alle steden van de regit) Talerbus-halles zijn. Daarnaast zijn er in óc valleien zelf Tälerbus-halles op plaatsen waar een aansluiting is met trekkersroutes. Ook sluiten Tälerbus-diensten aan op skiliften, waardoor tot aan tie eindbestemming vervoersmogelijkheden (valleibussen én skiliften) worden ueboden.

'' Het "Salzburger Verkehrsverbund' is een in 1995 opgericht bureau voor gecombineerd openbaar vervoer waarbinnen alle grote vervoerbedrijven van Salzburg, maar zelfs ook van bepaalde delen van Beieren, Steiermark en de deelstaat Oberösterreich, partners zijn geworden van de regering van Salzburg.

99 -

Toeristen die dc laatste bus gemisi hebben of te vroeg komen voor de eerste bus. kunnen een lokaal taxibedrijf bellen, ü p de website van Tälerbus staat informatie over dit project en de diverse trajecten, alsook de dienstregeling van de bussen "'. De in de valleien gelegen dorpen hebben elk een eigen project waarvoor ze verantwoordelijk zijn. Voor de coördinatie daarvan bevind! zich in ieder toeristenbureau een contacpersoon. Voor elke vallei bestaai een afzonderlijk budget, maar er is voor hel project een centrale coördinator.

Resultaten en vooruitzichten Er wordt jaarlijks door meer dan 30(1.000 personen van deze dienst gebruik gemaakt, waaronder toeristen, lokale bewoners en schoolkinderen. De werkingssfeer ervan is onlangs uitgebreid tol de aangrenzende Murau-rcgio, waardoor het gebied waarin toeristen zich zonder hun auto kunnen verplaatsen, groter is geworden. De volgende slap is, personenauto's niet langer op hel wegennet van de valleien toe te laten. In sommige valleien hebben onderhandelingen mcl de landbouwers in dal opzicht al vruchten afgeworpen. Zo worden personenauto's wel toegelaten in het Lessachttal, maar dan wel legen betaling. Bovendien moei voor de laatste drie km verplicht gebruik worden gemaakt van de elektrische valleibussen. fien ander voorbeeld is tic Lignilzal vallei waar de doorgangsweg na succesvolle onderhandelingen met de landbouwers - voor personenauto's is gesloten. Valleibussen hebben dus nauwelijks mei concurrentie te maken.

Belangrijkste succesfactoren Partnerschappen tussen regionale en lokale overheden, ondernemingen voor openbaar vervoer, toeristenbonden; Inzet en leiderschap van een persoon: Flexibiliteit van het product, waarmee op de behoeften van de gebruikers wordt ingespeeld en hel milieu wordt omzien: Subsidies van de CU: Strategie en planning met duidelijke doelstellingen: Innoverend karakter van het project, waarbij de betrokkenen zich berciti toonden om risico's Ie nemen bij de verwezenlijking van de doelstellingen: Omwikkeling van het toerisme, waarbij de valleien voor wandelaars en trekkers aantrekkelijk worden gemaakt - mei alle economische voordelen vandien -. zonder dal de natuur wordt aangetast: Opname van dit project in hel beslaande opcnbaarvcrvocrbcstcl: als er voor die lokale dienstverlening meer klanten komen, is de kans ook groter dat hel voortbestaan daarvan - ten behoeve van iedereen - kan worden gegarandeerd.

http://www.taelerbus.at

100

V o o r d e l e n van het initiatief'voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luclitverontreinieine

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder mei vervoer samenhangend enereieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag tip natuur voor tie aanleg van auto weeën

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten. goede eelen drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van tie vakantie

Voor meer informatie Prof. Dr.bmil lloccvar

Göra 4X7 Λ ­ 55X0 Tamsweg Land Salzburg Tel.: ­43 64746070

Vakantieuebied Muran

Λ ­ XX6I Si Lorenzen ob Muran 'lel.: ­43 35372360 Λ ­ 55X2 St Michael im Lungan lef: · 43 6477X9XX

'falerbus website

Inlernet: http: www.taelerbus.at

ΙΟΙ

Case studie 8: "HirschbichI Wanderbus"-project, deelstaat Salzburg Achtergrondinformatie Dankzij deze busdienst, waarmee een milicuprijs is gewonnen, kunnen toeristen adembenemende trektochten door de Uirsclibichl-rcgio en het nationale park van Beieren maken zonder daarvoor hun auto nodig te hebben: wandelaars parkeren hun aulo aan het begin van de voor personenauto's verboden bergpas, waarna "groene" bussen (die weinig schadelijke uitlaatgassen produceren) hen over de tien kilometer lange pas naar Beieren brengen. Vanuil Beieren loopt een soortgelijke busdienst waardoor toeristen over de grens heen rondwandelingen kunnen maken zonder hun auto le gebruiken. Bovenop de bergpas is een restaurant.

Toerisme en verkeersproblemen Toeristen clic mcl personenauto's dc nationale parken en valleien van het Alpengebied bezoeken, veroorzaken milieuschade (vervuiling van lucht en water, geluidshinder) en ontsieren het landschap. Die schadelijke kanten van toerisme worden nog versterkt doordal de ecosystemen van de Alpen erg kwetsbaar zijn.

Projectpartners Bij het project aangesloten partners zijn lokale openbaar-vervoerbedrijven. PostBus, f l I-fondsen, toeristenbonden en de burgemeester en gemeente van WciBbach.

Strategie Alternatieven bieden voor personenauto's die het kwetsbare ecosysteem van het Alpengebied aantasten.

Initiatieven De dienstregeling van de vanuit Oostenrijk rijdende Hirschbichl-bussen voor wandelaars sluit aan op de "Takf-dieiislregeling" 1 van de gewone lokale en regionale bussen, zodal toeristen in de dichtslbij gelegen slad Wcissbach op een llirschbichl-bus kunnen slappen. Aan de Beierse kam van de grens werken de llirschbichl-busdienslen samen met RVO. de busdienst voor Obcrbaycrn. De bussen die daarvoor worden gebruikt, zijn gewone bussen met vijftig zitplaatsen die zijn aangepast om op biodiesel te kunnen rijden. Bio-diesel is vervaardigd uit speciaal behandeld afval van plantaardige oliën, een bijproduct van frituurolic. De daarvoor benodigde afvalolie wordt uil vier plaatselijke gemeenten opgehaald en 1er plekke behandeld om als brandstof voor de bussen ie kunnen worden gebruikt. Voordat de bussen mochten gaan rijden, zijn grondige testen gedaan om er zeker van ie kunnen zijn dal daarmee de steile 10%-hcllingcn aan beide zijden van de bergpas konden worden gehaald. De llirschbichl-busdienst wordt geëxploiteerd door A.T. PostBus, een particuliere onderneming die subsidie krijgt van de deelstaat Salzburg. De bussen rijden in de zomermaanden (van juni lot oktober) en vervoeren jaarlijks 40 à 50.000 passagiers, leder jaar neemt hel aantal passagiers met gemiddeld 3 à 4% loc. 107

Het "Takt"-systeem. oftewel openbaar vervoer volgens een geïntegreerde dienstregeling.

102

Resultaten en vooruitzichten Lr is voor dit project ieder jaar 600 à 700.000 ATS nodig. Inkomsten en uitgaven ervan zijn inmiddels in evenwicht.

Belangrijkste succesfactoren ■

Visie

en

inzet:

partnerschap

van

toeristenbonden,

de

lokale

burgemeester

en

lokale

vervoersbedrijven: ■

Innoverend gebruik van "schone" brandstof:

■

Üp de behoeften van de gebruikers afgestemde dienstverlening:

■

Integratie van dc/c

busdiensten

in de regionale dienstregeling en aansluiting daarvan

op

grensoverschrijdend vervoer naar en van hel nationale park van Beieren.

Milieuvoordelen als meer g e b r u i k wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

\ oordelen van het initiatief voor toeristen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luehtverontreiniüins*

Toegankelijkheid

Minder niet vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder niet verv tier samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitat van wílde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van auloweuen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfeoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten. goede eeten drinkgelegenlieden, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

103

Voor meer

informatie

Plaatselijk informatiebureau W'eil.tbacli

Tel.: '43 65828383

Postautostelle Zell am Sec

Tel.: · 43 65425444

Salzbumer Saalachtal Tourismus

Tel.: -43 65888321

Case studie 9: "Regionaltakt": geïntegreerde dienstregelingen, deelstaat Salzburg te

Achtergrondinformatie In de jaren negentig ontstond de vrees dat op de openbaar­vervoerverbindingen na de privatisering van het federale openbaar vervoer zou worden besnoeid. Het stelsel "Auftakt Regionaltakt"­ geïntegreerde dienstregeling is daar een antwoord op. De deelstaat Salzburg heeft hier geld voor op tafel gelegd en alle openbaar­vervoerbedrijven hebben, als partners van de regering, de verantwoordelijkheid voor de algemene exploitatie van hel stelsel op zich üenomen.

Toerisme en verkeersproblemen Bezoekers en lokaal verkeer veroorzaken in de regit) opstoppingen en milieuschade. Het openbaar vervoer biedt daarvoor een duurzamer alternatief, maar om openbaar vervoer aantrekkelijk te maken. moeien gebruikers kunnen rekenen op een betrouwbare geïntegreerde dienstregeling. De probleemstelling is dus dubbel: hoe kan het openbaar vervoer in stand wurden gehouden, terwijl er tegelijkertijd voor wordt uezorud dat meer mensen er acbruik van «aan maken.

Projectpartners Bij dit project aangesloten partners zijn de deelstaat Salzburg en de vijf beslaande organisaties van lokaal openbaar personenvervoer (OPNV ""): gemeentelijke organisaties, de hieronder besproken "Salzburger Verkehrsbund (inibì I". de Olili 1 "'. PostBus. particuliere en publieke openbaar­ vervoerbedrijven. De deelstaat Salzburg heeft de "Salzburger Verkehrsbund (inibii" opgericht als overheidsinstantie voor gecombineerd openbaar vervoer. Deze instantie beheert het Takt­systeetn en verleent subsidies en of technische assistentie. Like aan het Takt­initiatief deelnemende regionale overheid is verantwoordelijk voor de coördinatie van het openbaar vervoer in de eigen regio. Met het oog daarop hebben alle regio's een "ÖPNV­ (ïemeindeverband" (regionale instanlies voor het openbaar vervoer) in het leven geroepen.

Strategie Dil stelsel voor een regionale dienstregeling is onderdeel van een strategie om meer samenhang te brengen in het aanbod van openbaar­vervoerverbindingen en om die verbindingen te integreren. Doel daarvan is. openbaar vervoer zowel voor loeristen als voor lokale bewoners aantrekkelijker te maken. liet project komt neer op regionalisering van het hele systeem om meer gebruikers aan te trekken en de productiviteit en kwaliteit ervan te verbeteren. Op die manier wordt niet het belang van toeristen en lokale bevolking dienende ­ concurrentie lussen vervoerbedrijven die dezelfde service bieden. : " OPNV: Öffentlichen Personennahverkehr ' ' ' OBB: Österreichische Bundesbahn, oftewel de Oostenrijkse spoorwegen. Deze in 1993 geprivatiseerde spoorwegmaatschappij fungeert in heel Oostenrijk met bus- en treindiensten {http:ΙΊ'www.oebh.al )

105

voorkomen en wordt de ken/e tussen openbaar vervoer en eigen vervoersmiddel in het voordeel van de eerste optie beïnvloed. Die regionalisering is momenteel volledig doorgevoerd in vijl'regio's van de deelstaat Salzburg (Pin/gau. Lungan. Tennengau. Pongan en l­'lachgau). Doel ervan is. geïntegreerde openbaarvervoersdiensten te leveren van hoge kwaliteit waarbij de klanl waar voor zijn geld krijgt.

Initiatieven liet Takl­sysleem beslaat alle middelen van vervoer in een regio (dagelijkse diensten van openbaar vervoer en de valleibussen. skibussen, kabelbanen en llirschbichl­bussen) en is bedoeld om. zowel in de regio zeil'als in het verkeer tussen betrokken regio's, samenhang ie brengen in tic kaartverkoop en dienstregeling en deze voor al die vervoersmiddelen Ie integreren. Zo zijn de skibusverbindingen van de regio Lungan in de regionale dienstregeling (Regionaltakt) opgenomen, waardoor openbare en particuliere dienstverlening onder een noemer is gebracht, met als gevolg dal bezettingsgraad en winsten zijn gestegen.

Resultaten en vooruitzichten Het meest in liet oog springende voordeel van hel Takt­systecm is dat toeristen dankzij de op elkaar aansluitende dienstregelingen, zowel in een regio als lussen betrokken regio's, moeiteloos van hel ene op het andere vervoermiddel (skibussen, treinen, bussen of valleibussen) kunnen overstappen.

Belangrijkste succesfactoren •

Partnerschappen tussen vervoersbedrijven:

(overheidsdiensten

van)

de

deelstaat

Salzburg

en

(particuliere)

■

Interregionale samenwerking voor de verwezenlijking van een gemeenschappelijk doel;

■

Gemakkelijk verkrijgbare en gecoördineerde informatie over alle middelen van vervoer:

■

Inzcl om dc klantenservice te verbeteren.

106

V o o r d e l e n v a n het initiatief v o o r t o e r i s t e n

M i l i e u v o o r d e l e n als m e e r g e b r u i k w o r d t gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitai van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "verv uiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tie aanleg van auloweeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel er feo e d

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, lic k el s Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten. goede eeten drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Land Salzburg Verkehrsplanung Dr. Herwig Schnürer Fachabteiluiiüsleiter

Tel.: -43 662X0424247

[i-Mail: henvis.schnucrer'ii land-she. LW.at

107 -

Case studie IO: "Dorfbahn", een treintunnel naar Serfaus, deelstaat Tirol Achtergrondinformatie Serfaus is een dorp in de Komperdell vallei. Ilei telt 1200 inwoners en ligi op 1 10 km ten westen van Innsbruck, op een boogie van 420 meter. Het is een populaire wintersportbestemming, maar ook zomeracliviteilen als wandelen, tochten niet mountain bikes en bergbeklimmen raken er steeds nicer in trek. Daarnaast maakt Serfaus zich met zijn slogan "Bij mis slaat uw ras! voorn/" sterk voor zijn opkomende gezondheids- en recreatieve sector. De enige weg om het dorp binnen Ie gaan. loopt dood: hel unieke van tic ligging van Serfaus is dus dal de ingang ervan tegelijkerlijd ook de uitgang is. De hoofdstraat komt uit op tic plek waar tie kabelbanen naar de skihellingen zijn gesitueerd.

Toerisme en

verkeersproblemen

Van I960 tot 19X5 nam Serfaus als toeristische bestemming een hoge vinchi (met een stijging van het aantal overnachtingen van SO.000 lot 500.000). Helaas namen met hel groeiende aantal toeristen ook de verkeersproblemen toe: de nauwe straatjes en beperkte parkeergelegenheden. gekoppeld aan de doodlopende hoofdstraat zorgden vooral 's winters voor gigantische opstoppingen, waardoor Serfaus zich er niel langer op kon voorstaan een onbedorven en rustig vakantieoord ie zijn. Aangezien er alleen smalle bergwegen vol haarspeldbochten naar toe gaan en het dichtstbijzijnde slation op 30 km afstand ligt. vormde het openbaar vervoer nauwelijks een alternatief voor personenauto's.

Projectpartners Bij dit project aangesloten partners zijn de deelstaai Tirol, de kabelbaanmaatsehappij "Seilbahn Komperdell Ges.m.b.h." en de gemeente Serfaus.

Financiën Hel project kosl 140 miljoen ATS. Dal bedrag wordt opgebracht duor de "Seilbahn Komperdell Cies.m.b.I L". de kabelbaanmaatsehappij waarvan de gemeente Serfaus eigenares is. Daarbij komen jaarlijks 2.5 à 3 miljoen ATS exploitatiekosten, die ook door de kabelbaanmaatsehappij wurden betaald.

Strategie De gevolgde strategie bestaai erin dorpen en steden in het Alpengebied minder afhankelijk van hel gebruik van personenauto's te maken door naar lokale oplossingen voor lokale problemen te streven. Eerdere pogingen om de verkeersdrukte te beperken door bussen in te zeilen, hebben niets opgeleverd. Daarop besloten B&W van Serfaus in 1983 om naar andere oplossingen uit ie kijken. Geraadpleegde ingenieurs kwamen met de suggestie tun onder de hoofdstraat van hel dorp een tunnel voor een luchtkussenvuertuig te graven. Vóór die oplossing speelde dat hierbij tic eigen sfeer van het dorp behouden zou blijven en dat een dergelijk voertuig onder alle weersomstandigheden kan rijden. Bezwaren van omwonenden konden o.m. door financiële tegemoetkomingen - uit de wereld worden geholpen. In minder dan twee jaar nadat het idee voor het eerst geopperd was. werd tie "Dorthahn" in 1985 geopend.

¡OH

Initiatieven De 1.3 km lange ondergrondse tunnel van de "Dorfbahn" loopt van de parkeerplaats bij de ingang van het dorp tot aan de kabelbaan voorde skihellingen. I let hele skiseizoen door vervoeren treinen 8 à 10.000 skiërs per dag. Daarnaast rijden de treinen tijdens het hoogseizoen in de maanden juli en augustus. In het laagseizoen rijden er alleen treinen op woensdag­ en zaterdagmiddag als toeristische attractie. Het innoverende karakter van de treinen houdt verband met: ■

de brandstof die uit samengeperste lucht bestaat. Bovendien hebben de treinen geen wielen om geluidshinder zoveel mogelijk te beperken, zijn ze goedkoop in hel onderhoud, verbruiken ze weinig energie en wordt hiermee innoverende technologie gebruikt;

■

de volledige automatisering van de treinen waardoor een bestuurder niet langer nodig is: vanuit een controlekamer met camera's worden alle activiteiten op tic trein voortdurend in bel oog gehouden:

■

de aanwezigheid van nog twee treinhaltes in het dorp waardoor niemand met skischoenen aan ver moet lopen om bij de kabelbanen te komen:

■

de computerschermen waarop in reële tijd slaat aangegeven wanneer de volgende trein komt:

■

de kosteloosheid van het systeem.

Deze ondergrondse verbinding Ís onderdeel van een algemene strategie om het dorp zoveel mogelijk autovrij te maken. Andere maatregelen in dat verband zijn: ■

toeristen of bewoners die het dorp met hun auto willen inrijden, moeten bij de slagboom aan de ingang van het dorp het bewijs voorleggen dat ze in het dorp wonen of er een hotelkamer hebben gereserveerd. Toeristen die in een hotel van het dorp willen overnachten, maar nog geen reservering hebben, kunnen dat ter plekke regelen. Zonder hotelreservering mogen ze het dorp niet met hun auto in. Dagjesmensen moeien hun auto op een parkeerplaats builen het dorp achterlaten, waarvandaan ze de korte wandeling naar de "Dorfbahn" kunnen maken:

■

personenauto's zijn van 10 uur 's avonds tot 6 uur 's ochtends verboden:

■

de gemeente en het toeristenbureau hebben vijf politiemensen in dienst om bewoners of toeristen die hun auto vooreen andere reden gebruiken dan om het dorp in of uit te rijden, te bekeuren:

■

bestelwagens worden op dinsdag­ en donderdagochtend van 6 lot 1 1 uur in hel dorp toegelaten.

Resultaten en

vooruitzichten

Dankzij de "Dorfbahn" en andere maatregelen van de algemene strategie om het dorp zoveel mogelijk autovrij te maken (bv. de verplichting van dagjesmensen om hun auto buiten het dorp te parkeren), is de geheel eigen sfeer van rust en ongereptheid van hel dorp. en daardoor zijn aantrekkingskracht voor toeristen, behouden gebleven.

Belangrijkste

succesfactoren

■

Burgemeester en wethouders van het dorp hebben zelf het heft in handen genomen;

■

De gemeente is eigenares van de kabelbaanmaatsehappij;

■

liet "Dorlbahnproject" was geschikt voor Serfaus. omdat de hoofdstraat ervan doodloopt;

■

De gevonden oplossing is innovatief:

■

Len bestuurlijke overheid is met een particuliere onderneming een partnerschap aangegaan.

109

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met verv tier samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met verv tier samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitai van wilde dieren

Comfort / flexibiliteit

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tie aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeensehappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten. schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van het gebruik van duurzame vervoersmiddelen voor toeristische doeleinden

Voor meer informatie Tourismusverband Serfaus

Unlere Dorfslr. 13 Postfach 10. A-6534 Serfaus 'f irol Tel.: (43 547662390 h-Mail: infoi» serfaus.tiro).at Internet: www.iirol.com serfaus

110-

Case studie 11: Rattenberg autovrij maken, deelstaat Tirol Achtergrondinformatie Rattenberg is een klein Tiroler stadje in het Unterinntal. De Oostenrijkse overheid heeft het hele uit de elfde eeuw daterende stadje, dat ongeveer 500 inwoners teil en tip twee kastelen en een groot aantal historische gebouwen en pleinen kan bogen, tip de lijst van beschermde monumenten gezel.

Toerisme en

verkeersproblemen

Rattenberg kampte met voortdurende verkeersproblemen, omdat hel op de voornaamste doorgangsweg van Brixlegg naar Wörgl ligt en al het verkeer door de smalle historische hoofdstraat ging. Lr kwam enige verbetering toen in 1971 een autosnelweg is aangelegd, in 1994 gevolgd door een tunnel om het verkeer langs de stad te leiden, maar een telling Ín ¡990 wees uit dat er per etmaal toch nog steeds meer dan 700 vraebtvoertuigen de binnenstad doorreden. De voortdurende verkeersopstoppingen in de stad hadden een steeds negatiever effect op de sladsgebouwen. de woonkwaliteit in de stati en hei bezoekerstal.

Projectpartners Bij het project aangesloten partners zijn de Oostenrijkse overheid (die het subsidieert omdat hel stadje onder monumentenzorg valt), de deelstaat Tirol en de ücmeente Rallenberu.

Strategie Na diverse experimenten is Ín 1998 besloten om de binnenstad van Rattenberg autovrij ie maken door er een voetgangersgebied te creëren. Daarvoor zijn vijf parkeerplaatsen aangelegd die plaats bieden aan driehonderd personenauto's en dertig bussen, liet gebruik van de parkeerplaatsen is 's winters, als er minder toeristen zijn. gratis. Stedelingen die in het voetgangersgebied wonen, hebben recht tip gratis parkeerruimte of krijgen een speciale parkeervergunning voor een van de kleinere, privé garages. Bestelwagens mogen 's ochtends van 6 lot 1 1 uur de slad ín. en 's avonds van 5 tol 7 uur is de slad open voor naar huis terugkerende bewoners. Lén politieambtenaar en één parkeerwachter zijn belast met het toezicht op de naleving van tleze verkeersbeperkende voorschriften.

Initiatieven In de hoofdstraat zijn voorgevels gerenoveerd mei subsidies van de federale overheid. De plaveien van de hoofdstraat zijn vervangen door traditionele granietbrokken. Het gemeentebestuur heeft heel wat vindingrijkheid aan de tlag gelegd om bezoekers aan te trekken. Voorbeelden daarvan zijn tic winterse udventsmarkt. een cultureel evenement mei muziek en kaarslicht, en. in juni. nel zo'n evenement, maar dan in en rond hel kasteel, met verlichting op tie Inn-rivier.

///

Resultaten en vooruitzichten Er is voor bezoekers parkeergelegenheid op loopafstand van de stadsgebonvven en de in een vvandelpromenade veranderde hoofdstraat. De historische gebouwen aan de hoofdstraat zijn opgeknapt en de stad trekt thans veel toeristen aan. zonder bet ongemak van een te grote verkeersdrukte. De weerstand bij de winkeliers neemt langzamerhand al'. Rattenberg. dat maar één hotel heeft, wordt 's zomers dagelijks door 3000 toeristen bezocht, waardoor de capaciteit van de parkeerruimtes zwaar onder druk wordt gezet. Vooral restaurants hebben het 's zomers erg druk. omdat hun maaltijden op (straat)tcrrasscn erg in trek zijn bij de gasten die graag op zo'n historische plek willen eleu. Ook de woonkwaliteit voor inwoners van de slad is erop vooruit gegaan. In de twintig jaar vóórdat Rattenberg autovrij werd, is 20% van de bevolking vertrokken, waarbij het besluit om weg te gaan. vooral werd ingegeven door de te grote verkeersdrukte in de slad. Sinds de instelling van het voetgangersgebied neemt het inwonerstal weer toe, worden de huizen weer duurder en konden huizen die jaren leeg hadden gestaan, worden gerenoveerd en worden verkocht zodra de nieuwe maatregelen van kracht werden.

Belangrijkste s ucces factoren •

Partnerschap tussen overheid en particuliere ondcrncming(cn);

■

Breed overleg met de plaatselijke bevolking;

■

Politiek leiderschap van de burgemeester:

■

Behoorlijke parkeergelegenheid op loopafstand van de stad;

■

Een voor toeristen aantrekkelijk historisch stadje;

■

Instelling van een voetgangersgebied als onderdeel van een algemene strategie (met de renovatie van de binnenstad en de organisatie van evenementen om toeristen te trekken).

112

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder niet vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor tie aanleg van auloweeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfeoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eet- en tlrinkgelegenhetlen. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van tie vakantie

Voor meer informatie Tourisniusvcrband Rattenbern Radfeld

Klostergasse 94 Λ ­ 6241) Rallenberg Tel.: · 43 533763321

­ ¡13

Principado de Asturias, Spanje Asturie is een kleine regio in Spanje met een erg groen landschap van bergen, bossen en kusten. met Oviedo als regionale hoofdstad en Gijón en Aviles als de twee grootste havens, liet toerisme, dat er de afgelopen jaren een hoge vlucht heeft genomen, stelt de regio momenteel voor de vraag hoe die groei kan worden voortgezet (bv. door het gebied niet behulp van openbaar vervoer voor het publiek beter toegankelijk te maken) zonder dat het milieu wordt aangetast.

Case Studies Oprichting van een regionaal gecoördineerde vervoersstrategie

vervoersconsortium

voor

het

uitstippelen

van

een

Het kustpad "Senda Norte" Regionaal plan van Asturie voor bescherming geïntegreerd beheer van het Asturisch kustgebied

en

beheer

van

het

kustgebied/een

FEVE-treinverbindingcn tussen de stranden en badplaatsen langs de kust en nut Oviedo Instandhouding personenauto's

van

een

herenreservaat

in

een

natuurpark

Autoloze gebieden voor de bescherming van natuurlijke rijkdommen Beter openbaar vervoer voor toeristen - Combi-ticket trein/museum Duurzaam vervoer - de "Transcantubrico"

114

door

uitbanning

van

Algemene informatie over de regio Achtergrondinformatie Ligging en geografie Asturie is een kustgebied van 10.603 knr in het noordwesten van hel Iberisch Schiereiland dal natuurlijke grenzen heeft met de regio's Galiciö en C antabile' (de rivieren lut en Deva) en C astilla y Léon (hel C antabrisch Gebergte en de Picos de I utropa). Mei haar 334 km lange, meer dan 1W) stranden lellende kustlijn maakt Asturie deel uit van de "Atlantische boog" van 1­Atrópese kustgebieden. Op 28 km afstand van de kusl ligt in een dal tic stad Oviedo, het geografische, politieke en administratieve centrum van de regio. Andere grote steden zijn Gijón. Α ν iles. Langret) en Micros. ilet Asiurisehe landschap bestaat uit bergen, kusten en oerbos­ecosyslenien met een rijke inheemse flora en fauna. De grootste natuurlijke rijkdom is water vanwege hel grote aantal rivieren in de regit). In het in 1991 in hel leven geroepen "Regionale netwerk voor de bescherming van natuurlijke ruimtes wordt een onderscheid gemaakt tussen vier soorten natuurlijke ruimtes, te weten: Parken: onbewoonde gebieden die worden beschermd vanwege hun ecologische, esthetische, educatieve o f wetenschappelijke waarde: Natuurreservaten: natuurgebieden die worden beschermd vanwege de zeldzaamheid, kwetsbaarheid, biodiversiteit of speciale betekenis van de daarin levende gemeenschappen of de aldaar aanwezige ecosystemen: Natuurmonumenten: natuurlijke formaties die worden beschermd vanwege de zeldzaamheid of het natuurschoon ervan. ¡nel. geologische formaties en paleontologische strata: Beschermde plattelandsgebieden: plattelandsgebieden specifieke esthetische of cultúrele waarde.

die worden

beschermd

vanwege

hun

Daarnaast is tic regio opgedeeld in zes "milieugebieden". Doel daarvan is gemakkelijker zich in elk van deze gebieden voordoende milieuproblemen op ie sporen en uit te maken welke milieubesebermingsmaalregelen nodig zijn. Bovendien kan voor ieder van die milieugebieden worden vastgesteld of dit onder bel bovengenoemde netwerk voor de bescherming van natuurlijke ruimtes valt. Hel gaat daarbij om tic volgende milieugebieden: ■

Kusten:

■

Valleien en bergketens in het westen:

■

Valleien en bergketens in centraal­ en oost­Spanjc:

"

Gebergten in bel westen:

■ C entrum van het C antabrisch Gebergte (C ordillera C antábrica): ■

De "Picos tic Intropa".

Asturie heeft een gematigd en vochtig klimaat. De winters zijn koel en regenachtig, met sneeuwval in de hertzen.

Wet 4/89 op de instandhouding van natuurlijke ruimtes en de fauna en flora van bosrijke streken werd in Spanje uitgevaardigd ter bescherming van natuurlijke ruimtes. Art. 21 van deze wet geeft de autonome gemeenschappen het recht om zelf maatregelen op dat gebied te nemen. Daarom heeft Asturie op 5 april 1991 Wet 5/91 op de bescherming van natuurlijke ruimtes aangenomen. De wetgeving terzake (wetten, decreten en richtlijnen) betreft ook de met ruimtelijke ordening belaste regionale overheden.

115

Demografie' ' ' Asturie telt 1.087.885 inwoners (2.74"í¡ van de Spaanse bevolking), met een gemiddelde bevolkingsdichtheid van 102.6 inwoners per knr. 80% van de Asturischc bevolking woont in de midden in de regio gelegen steden Oviedo (200.453 inwoners), (¡¡jon (267.980 inwoners) en Aviles (84.519 inwoners). De meestal agrarische of toeristische plattelandsgebieden in liet oosten en westen van Asturie zijn minder dichtbevolkt. Onderzoek wijst op een uittocht uil de regio, vooral van jongeren die naar de grotere steilen (bv. Barcelona) Hekken.

Economie, handel en industrie Asturie heeft een belangrijke rol gespeeld in de industrialisering van Spanje, mei name door de exploitatie vanaf 1830 van de rijke steenkoolmijnen en de staalnijverheid, beide "historische hoekstenen van de regionale economie ". De in de jaren zeslig begonnen recessie in de staal­ en steenkoolindustrie was een ernstige terugslag voor de économie van de regio, waardoor staalshulp en een grondige herstructurering van de sector nodig werden. Die terugval had lol gevolg dat Asturie' niel langer een plaats van betekenis innam t.o.v. de autiere Spaanse regio's. 'foch is de regio erin geslaagd er weer bovenop te komen, factoren die daartoe hebben bijgedragen waren: ■

Aanpassing van de traditionele nijverheid aan nieuwe technologieën;

■

Steun van de EU waardoor de markt is vergroot en concurrentiekrachtiger is gemaakt en subsidies zijn verstrekt uil hoofde van de Doelstelling I­status van Asturie (EFRO. structuur­ en cohesiefondsen, alsook speciale programma's zoals Leader I en II):

■

Bescherming door de Spaanse overheid: krachtens de Spaanse grondwet is er een fonds waarmee economische verschillen lussen regio's kunnen worden gecompenseerd. Algemene instanties zijn belast met de verdeling van de subsidies over de diverse Autonome Gemeenschappen. De middelen worden gebruikt om investeringsprojecten ie financieren die rechtstreeks of indirect ertoe leiden dat BBP en welvaart in de regio toenemen (in de praktijk gaat het hierbij meestal om de aanleg van wegen; het compensatie fonds was goed voor 5 miljard peseta's, oftewel 7% van het totale investeringsbedrag van de regionale overheid). Daarnaast heeft de Spaanse overheid in 1998 een mijnbouwfonds in het leven geroepen waardoor staatsmiddelen kunnen worden doorgesluisd naar gebieden die het zwaarst getroffen zijn door de hcrslructurering van de niijnbouwactiviteil;

■

De belangrijke lokale cultuur en relatief hechle sociale structuur van Asturie.

De dankzij de natuurlijke rijkdommen van de regio ontstane nijverheid vormt nog steeds een belangrijke sector van de Asturischc economie. Daarbij gaal het vooral om: ■

Steenkool: nl. "veile kolen" die worden gcbruikl voor de opwekking van elektriciteit. Vindplaatsen: voornamelijk in de valleien van Nalon en C audal. Er zijn inmiddels moderne thermische installaties gebouwd:

"

Metaal: ijzer en staal (plaatstaal, walsdraad, rails, buizen, pialen enz.), goud. zilver en koper, aluminium, zink. waarvan veel wordt uitgevoerd naar andere landen van Europa en naar Noord­ Amerlka;

■

Metaalbewerking: machinebouw. assemblage en onderhoudswerkzaamheden;

■

Waterkracht: er zijn 22 dammen gebouwd voor de productie van elektriciteit die naar de resi van Spanje wordt uitgevoerd, met plannen om er nog meer Ie bouwen. Ook zijn er boltclfabrickcn:

111

Cijfers voor 1999/2000. http://www.princast.e5

116

■

Scheepsbouw en havens voor de handel in ijzer en staal en de overslag van delfstoffen;

"

Chemische ind ustrie: deze vorm van nijverheid heeft de grootste impact op de regionale economie. H iertoe moeien worden gerekend: siecnkool-cheniic. kunstmest, farmaceutische producten, papierpap en Dupont-producten;

■

Land bouw en visserij: de Asturischc landbouw brengt vooral zuivel- en rundvleesproducten voort. Bekend zijn ook de Asturischc bonen- en ciderproducties. In 1995 telde de regio negentien vishavens en een vissersviool van 645 boten;

■

Nier-metaalhoud end e d elfstoffen: porscleinaardc. marmer en leisteen worden gebruikt voor de productie van kunstmest en de fabricage van keramische producten (vuurvast materiaal) en de productie van vensterglas:

■

Hout: er zijn in Asturie een honderdtal houtzagerijen (hout wordt vooral gebruikt voor de productie van papier). Timmerhout wordt ook gebruikt voor het maken van meubels.

Steeds meer buitenlandse bedrijven (vooral uit Noord-Amcrika. Duitsland en frankrijk) investeren in Asturie. Meerdere grote internationale bedrijven zoals Dupont. Thyssen en Suzuki hebben eral wortel geschoten. De buitenlandse handel neemt toe. vooral binnen de EL'. Voorbeelden van regionale bedrijven die mei succes de internationale markt zijn opgegaan, zijn de Alsa Passenger Transport Group (met cen totale omzet in 1998 van 33.500 miljoen pesetas, zesde op de ranglijst van de regionale verkoopscijfers) en de H idroeléctrica dcl Cantábrico Company (sirooni, water en gas) mcl dc hoogste omzet van de hele regio (81.835 miljoen péselas in 1998). Andere belangrijke bedrijfstakken zijn dc levensmiddelenindustrie en de bouw.

117 ■

label 6: Spreiding van de werkenden over de verschillende sectoren (1997) Sector

Percentage van de werkenden

Landbouw en visserij

11%

Industrie

17,9%

Bouwnijverheid

8,9%

Dienstverlening

62,1%

Inkomen en prod uctie (1998) ■

Brillo regionaal inkomen: 2.048.244 miljoen pesetas

■

Brulo regionaal inkomen per inwoner: 1.896.341 pesetas (87,38% van hel nationale gemiddelde)

■

Bruto regionaal product van de regio: 1.994.784 miljoen pesetas

■

Bruto regionaal product per inwoner: 1.846.846 pesetas (87,08% van het nationale gemiddelde).

Werkgelegenheid In hel begin van dejaren negentig leed Asturie, nel als hel grootste deel van de resi van Europa, onder de gevolgen van de recessie. Ondanks het rond 1995 ingezette economisch herstel is de werkloosheid in de regio nog steeds hoog (alhoewel de cijfers voor 1999 beter zijn dan voor het voorgaande jaar). In 1999 was 14,33% van de regionale bevolking (55.787 personen) werkloos, tegen een nationaal werkloosheidscijfer van 11.8%. Daarmee behoort Asturie bij de Autonome Gemeenschappen met de hoogste werkloosheid. Tabel 7: Werklozen per sector (1999) Sector

Percentage werklozen

Landbouw en visserij

1.21% 10,16%

Industrie Bouwnijverheid

8.92%

Dienstverlening

55.36",,

Schoolverlaters

24.35",,

In 1999 vertegenwoordigden vrouwen 62.3% en mannen 37.7% van alle werklozen (resp. 8.7% en 16,4% minder dan in 1998). Sekse-gelijkheid vormt dus cen probleem op de arbeidsmarkt van de regio. 18.81% van de jongeren (onder 25 jaar) is werkloos. De jeugdwerkloosheid ligt dus boven de gemiddelde werkloosheid van de regio. In hel eerste kwartaal van 2001 vertoonde hel aantal werklozen een lichte stijging: 63.000 werklozen waaronder 37.200 vrouwen en 26.000 mannen.

- 118-

Europese en structuurfondsen Fabel 8: In de periode 1994/1999 toegekende subsidies aan Asturie Fondsen

Miljoen euro

LI-RO

234.00

Luropees Sociaal Fonds

30.76

KOGFL-Oriëntatic

92.77

Hoofdkenmerken

van het toerisme in de regio

Belangrijkste trekpleisters Het karakteristieke Asturischc landschap van zee. bergen, natuurparken en groene bossen en dat allemaal samengepakt in zo'n klein gebied ­ biedt toeristen een breed scala aan attracties: wille /andstranden, bergen voor trektochten en bergbeklimmen, zoetwaterrivieren om te vissen en met kano's te varen, kunst en architectuur. Asturie" heeft veel schilderachtige dorpen en steden waar. vooral op het platteland, nog tal van traditionele gewoonten en oude ambachten in ere worden gehouden. Vermaard zijn ook de Asturischc keuken waarvoor gebruik wordt gemaakt van verse producten als lokaal gevangen zeevis. "fabada" (bonenstoofsehotel). zelfgemaakte kaas. en cider volgens een recept dat van de eerste eeuw voor C hristus dateert, en de bijna honderd jaarlijkse gastronomische festivals. Ook het cultureel erfgoed van Asturie is rijk en gevarieerd, van kunst uit de prehistorie lot industriële architectuur van deze eeuw. De Aslurische pre­Romaanse monumenten zijn door de UNESC O op de lijst van het werelderfgoed geplaatst. Asturie trekt veel bezoekers door de beroemde pelgrimstocht naar Santiago de C ompostela. Veel loensten doen op weg naar Santiago de Compostela Asturie aan om de rijkdommen in de kathedraal van Oviedo te bezichtigen. Verder ligt Asturie op de Zilverroute, óók een geliefde trekpleister voor toeristen. Deze vroeger voor het ν ervoer van metalen gebruikte route loopt over de oude Romeinse weg van Oviedo naar Sevilla en doorkruist, naast Asturie, nog drie andere Autonome Gemeenschappen, nl. Andalusië, F. χ t remadura en Castilla y León. De verwachting is dat er meer faciliteiten voor toeristen zullen komen sinds marketing en promotie van deze Zilverroule onlangs zíjn verbeterd door een tijdens de toeristenbeurs van 2000 toegekend keurmerk, met handleiding. De natuurparken, musea, monumenten en sleden trekken de meeste toeristen aan.

119-

'Fabel 9: Aantal be/oekers per bezienswaardigheid Bezienswaardigheid

Aantal bezoekers

Nationaal park "Picos tie Europa"

1.620.000

Pre­Romaanse kerken

175.000

Archeologische locaties

100.000

Mijnbouwuiuseum

S5.000

Spoorwegmuscum

61.000

Kathedraal van Ov icdo

60.000

Museum van Schone Kunsten

44.000

Staalmuscum

34.000

Nationaal park van Soniiedo

25.000

Sociaal-economische gevolgen van het toerisme Toerisme is een vrij nieuw verschijnsel in Asturie, maar behoort al wel lot de snelst gegroeide economische sectoren mei het grootste groeipotentieel. Hel biedl momenteel werk aan ongeveer 25.000 mensen en is goed voor 6,2% van het bruto intern produci.Toch is de loeristcnmarkl nog maar nauwelijks van de grond gekomen, aangezien de vakantiegangers voor 85.7'\» uit Spanje zelf (vooral uit Madrid), voor 8.8% uit Asturie en slechts voor 5.5% uil het buitenland komen. Asturie heeft niel le bieden wal traditioneel van de Spaanse zuidkusten wordt verwacht (zon. zee en sangria), maar mikt op kwaliteitstocrisme met het natuurlijke en culturele erfgoed als troef. Toegankelijkheid vomii een van de grootste struikelblokken voor de ontwikkeling van duurzaam loerisme. 75% van de vakantiegangers komt met de auto. die ook tijdens hel verblijf in Asturie hel meest populaire vervoermiddel blijft. Dit betekent een zware belasting van het wegennet, vooral in ile beschermde natuurgebieden en het verstedelijkte centraal­noordelijke gebied (hel wegennel in Asturie zelf is vrij goed. maar de verbindingen met de rest van Spanje, frankrijk en Portugal laten te wensen over). Minder dan 10% van de toeristen komt mei hel vliegtuig. Fr zijn rechtstreekse vluchten naar Madrid. Barcelona, Parijs en Londen (en andere toeristische bestemmingen in het hoogseizoen). De voor tic opbouw van de communicatie­infrastructuur verantwoordelijke regionale en nationale instanties zijn momenteel in onderhandeling met luchtvaartmaatschappijen om Asturie' toegankelijker Ie maken vanuit het buitenland. Ook de spoorlijnen zijn onderontwikkeld (geen hogcsnelheidsvcrbinding met Madrid). Toeristen verblijven gemiddeld zes dagen in Asturie, meestal in hotels of familicpcnsions. Hel hoogseizoen loopt van juli lot september. Tijdens die zomermaanden kan de door hel loerisme veroorzaakte milieuschade (vooral in de beschermde natuurgebieden) aanzienlijk zijn.

Vervoersnetwerk Regionaal vervoersnetwerk ■

Over de weg: een net van snelwegen verbindt de voornaamste steden uil hel centraal­noordelijke gebied van de regio mei elkaar en zorgt voor verbindingen mei de resi van Spanje (met name de Plata­snelwcg naar Madrid en Barcelona) en met frankrijk (tic C antabrische snelweg naar het

120

Franse Baskenland). Asturie heeft veel in het wegennet geïnvesteerd. In l l )94 heeft het nationale ministerie van openbare werken meer dan de helft van zijn totale investeringen in Asturie in weginfrastructuur gestoken. Zo heeft de regering de oprichting gefinancierd van hel op de weg naar (ialieië gebouwde innoverende Pintor Fierros­v iaduet, de grootste verkeersbmg in Spanje: ■

Per spoor: twee spoorwegnetten RHNFI: en FliVF bestrijken de centrale noord­zuid­as van Asturie (van (iijón naar Madrid) en de oost­west­as van het noordelijke deel van de regio (van (ialieië naar hel Baskenland). Het zuid­westen en zuid­oosten van Asturie zijn niel per trein toegankelijk en er zijn geen hogesnelheidsveibindingen mei de rest van Spanje;

■

Door tie lucht: het regionale vliegveld ligi bij Aviles. Het luchtverkeer neemt toe qua aantallen vervoerde passagiers, hoeveelheid vervoerde goederen en aantallen ingezette vliegtuigen, lir zijn rechtstreekse verbindingen met Madrid. Barcelona. Parijs en Londen. Bijna tweederde van alle passagiers (64.3 o ») vliegt naar Madrid. Tijdens het vakantieseizoen wordt ook gev logen op toeristenbestemniingen als Tenerife en Palma de Mallorca, en enkele hoofdsteden;

■

Over zee: C ìijon en Aviles hebben elk een grote industriële haven die is uitgerust voor de overslag van staal, ijzer, steenkool en andere delfstoffen, en chemicaliën. Fr zíjn veerdiensten voor het vervoer van passagiers tussen Southampton (VKl. Bilbao en Santander. De haven van (iijón doet mee aan twee projecten 1er stimulering van de navolging van succesvolle praktijkvoorbeelden op milieugebied en de uitwisseling van initiatieven in het havenbeheer. De Havenautoriteit neemt sinds april 2000 deel aan IT ­programma's. Voor het eerste project dal belrekking heeft op milieucoördinatoren voor havens, zijn partnerschappen aangegaan met universiteiten. Kamers van Koophandel en andere hav ens.

Over het geheel genomen zijn de infrastructuurverbindingen van Asturie mel andere regio's ontoereikend. Vooral de interregionale en Europese verbindingen zijn aan verbetering toe en moeten verder worden uitgebouwd, liet vervoersnetwerk van Asturie beefl nauwelijks aansluiting met de Irans­Europese vervoersnetwerken. Regionaal wegennet Hel meeste wegverkeer vintit plaats in het verstedelijkte centrale deel van Asturie, waar 80% van de bevolking woont. De meeste Asturiërs wonen en werken in dezelfde gemeente: nog geen 3 % van hen pendelen voor hun werk naar een andere stad. De bus­ en treinknouppunten zijn geconcentreerd rond Aviles. Oviedo en (iijón.

De

planningsorganen Regionale overheid

In het kader van de op zelfbestuur gebaseerde staatsinrichting van Spanje heeft Asturie in 19X1 het statuut van "Autonome Gemeenschap" gekregen. Sindsdien beschikt de regio over eigen bevoegdheden, regeringsorganen en instellingen, en een eigen begroting. Het regionaal bestuur is in hantien van drie organen: ■

liet democratisch, volgens het kiesstelsel van de evenredige vertegenwoordiging voor vier jaar verkozen parlement (de "Junta General") van .Asturie heeft wetgevende bevoegdheden, stelt begrotingen vast. controleert hel optreden van de (hieronder beschreven) regionale regering en Ís verantwoordelijk voorde verkiezing van de minister­president van Asturie:

■

de door hel regioparlenienl gekozen en door de Spaanse koning benoemde minister-president van Asturie zil de regionale regering voor. coördineert het bestuurlijk beheer van de regio en vertegenwoordigt de regio naar buiten toe. Hij is verantwoording verschuldigd aan hel regioparlenienl:

121

■

de regioregering is een collegiaal orgaan dat, onder leiding van de minister­president, belast is met de uitvoering van het regionaal beleid alsook met bestuurlijke en uitvoerende laken, levens heeft de regering bepaalde wetgevende bevoegdheden.

Regionale o n t w i k k e l i n g Nationale, regionale en lokale samenwerking: de regionale overheid is verantwoordelijk voor regionale planning en ontwikkeling, binnen de grenzen van de doelstellingen van hel voor heel Spanje uitgestippelde economisch beleid. De centrale regering en regionale overheden werken op basis van het samenwerkingsheguisel. Hét middel daartoe zijn de "sectorale conferenties". Hel kabinet van de president zorgt voor de coördinatie van de samenwerking lussen lokale en regionale overheden. Asturie tell 78 lokale overhellen. Het "directoraat­generaal voor lokale samenwerking" biedt slcun aan organisaties van de lokale overheden en is verantwoordelijk voor ontwikkeling en beheer van openbare werken en dienstverlening. Europese en Structuurfondsen: het regionaal ministerie van openbaar bestuur en Europese aangelegenheden is verantwoordelijk voor de algemene coördinatie, hel beheer en de evaluatie van EU­initiaticven in de regio. Ook organiseert dit ministerie cursussen en informeert hel de regionale instanties en alle lokale overheden over hel beleid van de EU. Verder zet het zich in voor interregionale samenwerking. De C onferentie voor Europese aangelegenheden will bereiken dal de regio in corniles van de Europese Commissie wordt vertegenwoordigd. Zo mag de regio sinds 1998 een vertegenwoordiger sturen naar drie comités die over regionale ontwikkeling gaan (naast een vertegenwoordiger van tic nationale overheid die daarin ook zitting heelt): het comité voor regionale ontwikkeling, hel raadgevend cornile voor de ontwikkeling en heropbouw van de regio's, en het comité voor C ommunautaire Initiatieven. De centrale overheid houdt toezicht op de door Spanje ontvangen subsidies uil de structuurfondsen van de EU. en organiseert en programmeert de verdeling daarvan. De regionale overheden hebben circa 30% van de ­ meestal uit het EOGFL en hel EERO ontvangen ­ subsidies onder hun beheer. Een regionale overheid kan aanspraak maken op maximaal 28% van de subsidies uit hel Sociaal fonds en 10% van de subsidies uil hel C ohesiefonds. Lokale overheden beheren maximaal 5% van alle door Spanje uit de EU­structuurfondscn ontvangen subsidies. Lokale organisaties ontvangen 7% van de EFRO­subsidies, maar minder uil de overige fondsen. Dat doel echter niets af aan het belang van het beheer van C ommunautaire Initiatieven (LEADER, en in mindere male URBAN en EMPLOYMENT) door lokale overheden. De C onferentie van perifere maritieme regio's van Europa is een Europese organisatie voor interregionale samenwerking die in 1973 is opgericht om te voorkomen dat perifere regio's zoals Asturie. Bretagne, C ornwall en Algarve gemarginaliseerd raken. De "Atlantische boog" is een van de commissies van die C onferentie die streeft naar samenwerking lussen die regio's op een aantal als prioritair aangemerkte gebieden, waaronder vervoer, onderzoek en technologie, milieu en loerisme. Onlangs heeft deze commissie Europese erkenning gekregen voor de invloed die zij op hel regionaal beleid van de EU uitoefen! en voor haar activiteiten met betrekking lot interregionale samenwerking. Asturie speelt een actieve rol in de vcrvocrscommissic en beschouwt de Atlantische boog als een geschikte springplank voorde aanpak van gemeenschappelijk interregionale problemen en uitdagingen.

Planning en organisatie Het ministerie van industrie, handel en toerisme van de regionale overheid is verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van de regionale strategie voor loerisme. met name mel hel oog op bevordering en promotie daarvan. Hel verstrekt vergunningen voor toeristische organisaties en ondernemingen en houdt toezicht op hun activiteiten.

121

Voor meer informatie F. Javier de la Hallina. Directeur-generaal voor handel en toerisme

'Fel.: * 34 v>Ns22N45v>

Het ministerie van milieu steil regionale beleidsmaatregelen vast voor tic bescherming van natuurgebieden en in het w i l d levende dieren, en de instandhouding en exploitatie van jacht- en visbestanden. Daarenboven dient hel voorstellen in voor beleidsmaatregelen voor het toezicht op en de beheersing en terugdringing van m i l i e u v e r v u i l i n g , incl. milieueffectrapporlages. milieuherstel en activiteiten om het publiek bewuster te maken van milieuproblemen. De raad voor loerisme. een uit vertegenwoordigers van de regionale overheid, het bedrijfsleven, vakbonden en gemeenten samengesteld raadgevend orgaan, is het voornaamste forum waar lokale overheden en organisaties inspraak kunnen hebben in tic besluitvorming over de o n t w i k k e l i n g en planning van loerisme. Particuliere ondernemingen krijgen meestal inspraak bij regionale planning en o n t w i k k e l i n g via organisaties van reisagentschappen die door de FA D Li (de federatie van ondernemingen in Asturie) worden vertegenwoordigd. In het kader van SITA (het door hel ministerie van industrie, handel en toerisme gecoördineerde systeem voor voorlichting van toeristen in Asturie) worth onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld de mate van tevredenheid onder toeristen.

V o o r meer informatie SITA

Internet: hup: v.wu .Mta.org

Planning

en organisatie

van het vervoer

Het ministerie van infrastructuur en ruimtelijke ordening (directoraat-generaal van vervoer en telecommunicatie) is belast met het toezicht op de planning voor vervoer, infrastructuur en dienstverlening in Asturie. Fr zijn momenteel 1 IX busmaatschappijen, twee spoorwegmaatschappijen ( R E N V E en F E V E ) en meerdere gemeentelijke bedrijven voor stadsvervoer (bv. in ( i i j ó n en Miercs waar dergelijke bedrijven pps i_ met particuliere ondernemingen voor stadsvervoer mogen sluilen) die 'in de regio werkzaam zijn op basis van een concessie-overeenkomst, liet ministerie verleent momenteel steun aan de organisatie van een reeks conferenties over stadsvervoer per metro, liet nieuwe infrastructuurplan voor de nationale spoorwegen 2000 2007 Ís gecofuianeierd door het ministerie van openbare werken. Zo is er onlangs een M E T R O T R E I N - i n i t i a t i e f gelanceerd om het huidige sysleem te verbeteren. RENFE en I E V E . de twee grootste spoorwegmaatschappijen, hebben hun dienstregelingen op elkaar afgestemd om de wachttijden in te korten, bieden goedkopere treinreizen door de verkoop van maand- oí" tienriilenkaarten en renoveren hun treinstations. Een andere doelstelling van het infrastructuurplan 2000 2007 is Asturie door middel van een hogesnelheidslijn met de rest van Spanje te verbinden. De regionale vervoersraad. een in 1997 opricht adviesorgaan, is verantwoordelijk voor samenwerking tussen met vervoer belaste regionale overheden en particuliere vervoersondernemingen. De bedoeling is dat aan het parlement vóór eind 2001 een ontwerpwet voor tie instelling van een vervoersconsortium voor Asturie wordt voorgelegd. In tlat consortium zullen particuliere vervoersondernemingen, lokale en regionale overheden samenwerken om de coördinatie en kwaliteit van het vervoer in hel drukke centrale tleel van Asturie le verbeieren.

Publiek-private samenwerkingsverbanden

In het regionale­ontwikkelingsplan is het regionaal beleid voor 2000­2007 uitgestippeld. De voornaamste doelstellingen daarvan zijn: ■

voortzetting van de integratie van Asturie in het netwerk van de nationale spoorwegen:

■

invoering van een mul t ¡modaal beleid voor het openbaar personenvervoer, met de oprichting van cen nieuw orgaan voor hel beheer van het vervoer per metro:

■

stimulering van mededinging in het personen­ en goederenvervoer over de weg:

■

instelling Ín het centrale deel van Asturie van een logistieke zone voor het beheer van het intermodaal goederenvervoer als onderdeel van de herindustrialisering van de regio.

Toerisme en verkeersproblemen In het centrale deel van Asturie neemt de verkeeiscongeslie steeds ernstiger vormen aan. De auto blijft het meest populaire middel van personen­ en goederenvervoer (voor personenvervoer: 73% per particuliere auto. 27% per trein of bus; goederenvervoer: 65% over de weg, 35% per bus of trein). Op hel gebruik van de wegen in de regio wordt geen belasting geheven. In het toeristenseizoen neemt het wegverkeer enorm toe. Bovenop de toenemende verkeersdrukte bij hel binnenrijden van en in tie grootste steden van Asturie, leidt toerisme ook lot nieuwe verkeersknelpunten in vanuit milieu­ oogpunt kwetsbare gebieden. De toeristische routes met de meeste verkeersopstoppingen lopen van Cangas de Onis naar Villaviciosa. van Villaviciosa naar Gijón, van Soto del Barco naar Aviles en van Grado naar Oviedo. De meren van C ovadonga (een autovrij gebied), de stranden van Lianes, de natuurparken van de Picos de Europa en Somiedo zijn voorbeelden van gebieden die het meest te lijden hebben onder aan toerisme gerelateerd verkeer. De verkeersdrukte is hel grootst tijdens weekeinden, festivals en de zomermaanden. Om drie redenen wordt verwacht dal de aan toerisme gerelateerde verkeersstroom de komende jaren nog zal toenemen, nl. omdat bij de aanleg van de noodzakelijke vervoersinfrastrueUiiirvoorzieningen achterstand is opgelopen, er steeds meer motorvoertuigen zijn en er steeds meer toeristen Asturie komen bezoeken. De door het wegverkeer veroorzaakte luchtvervuiling wordt in de gaten gehouden, maar de invloed daarvan in Asturie is verwaarloosbaar in vergelijking met de luchtvervuiling door de industrie.

­ ¡24-

Case Studie 12: Oprichting van een regionaal vervoersconsortium belast met het uitstippelen van een gecoördineerde vervoerstrategie Achtergrondinformatie De met de samenwerking tussen regionale instanties en ondernemingen belaste regionale vcrvocrsraatl beeft een ontwerpwet ingediend om in Asturie een regionaal vervoersconsortium in het leven te roepen. Doel van dal consortium Ís. particuliere vervoersondernemingen, lokale en regionale overheden bijeen te brengen om samen de coördinatie en kwaliteit van de vervoersdiensten in het drukke centrale deel van Asturie te verbeteren.

Toerisme en

verkeersproblemen

In hel verstedelijkte centrale deel van Asturie neemt de verkeerscongestic steeds ernstiger vormen aan. De particuliere auto blijft bet meest populaire middel van personen- en goederenvervoer. Op hel gebruik van wegen in tic regio wordt geen belasting geheven. In het toeristenseizoen neemt bet wegverkeer enorm toe. Bovenop de toenemende verkeersdrukte bij het binnenrijden van en in tic grootste steden van Asturie, lei tl t toerisme ook tot nieuwe verkeersknelpunten in vanuit milieu-oogpunt kwetsbare gebieden.

Projectpartners De met ven oer belaste regionale overheid, de lokale bestuursinstanties en de openbaarvervoermaatschappijen zijn hier projectpartners.

Strategie Bedoeld regionaal vervoersconsortium zal voor hel eerst tic regionale dienst voor vervoer en de belangrijkste openbaar, ervoemiaal schappij en (particuliere busondernemingen en door de staat geëxploiteerde spoorwegen) bijeenbrengen. Doel daarvan is. een gecoördineerd beleid te ontwikkelen om te komen tot een kwalitatief hoogstaande, geïntegreerde dienstverlening aan toeristen en inwoners van het centrale noordelijke deel van tie regio. Vóór eind 2001 krijgt het regioparlenienl een ontwerpwet voorgelegd voor de oprichting ervan. Onder auspiciën van Asturie is een werkgroep samengesteld waarin vertegenwoordigers van de belangrijkste lokale, hcstuursinstaniies en openbaarvervoermaatschappijen zitting hebben. Daarnaast verleent hel ministerie van infrastructuur en ruimtelijke ordening steun aan tic organisatie van een reeks conferenties over stadsvervoer met de metro, met als doel om tot meer coördinatie te komen.

¡25

Initiatieven Er is een voorlopig werkprogramma opgesteld voor de eerste werkzaamheden van het consortium. Daaronder vallen:

technische

stadia

van

dt

een niobiliteitsstudie: cen analyse van vraag en aanbod in het huidige personenvervoer; vaststelling van een op indeling in vervoerszones gebaseerde tariefstructuur; invoering van een regeling voor het terugbetalen van kaartjes: marketing voor geplande trajecten; de organisatorische opzet van hel consortium; juridisch onderzoek: ontwerp van cen reclamecampagne.

Resultaten en vooruitzichten De bedoeling is dat hel consortium een reeks diensten in hel leven roept - waaronder geïntegreerde dienstregelingen, elektronische kaartcnverkoop, een centraal bureau voor reisinformatie en betere klantenservice om voor bet afleggen van de afstanden tussen de drie grootste steden van Asturie mel dc personenauto te kunnen concurreren. Aangezien opstoppingen een steeds groter probleem aan hel worden zijn en bedoelde sleden dicht bij elkaar liggen, behoort cen modale verschuiving naar duurzamere vormen van vervoer zonder twijfel tol tic mogelijkheden. Efficiënte, kwalitatief hoogstaande en geïntegreerde openbaarvervoerdiensten waarover duidelijke informatie worth gegeven, zullen het voor toeristen gemakkelijk maken om zonder personenauto Asturie te verkennen.

Belangrijkste succesfactoren Samenwerking lussen alle betrokken partijen (overheidsinstanties on particuliere ondernemingen); Een geïntegreerde regionale aanpak van de vervoersproblematiek: Strategie/planning middels een werkprogramma voor het consortium; PPS voorde samenstelling van een werkgroep; Een campagne voor marketing en reclame om de aandacht op alternatieven voor de personenauto te vestigen: Toezcüüinu dat de klantenservice zal worden verbeterd.

¡26

.Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

V o o r d e l e n v a n het initiatief v o o r t o e r i s t e n

Reistijden

Minder met verv o e r samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfuoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informaüe over diensten, dienstregelingen, tickets [niermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanlen. schone toiletten. goede eet­ en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van tie vakantie

Voor meer informatie Javier del Olmo Directeur­eeneraal voor vervoer en comunica

Tel.: ­34 9S5 105524 fax: ­34 9X51055KX

¡27 ■

Case Studie 13: Het kustpad "Senda Norte" Achtergrondinformatie liet project om voor toeristen een kuslpad "Senda Norte" open le stellen, is gecoördineerd door hel "Consortio Costa Norte". Dil consortium Ís op initiatief van de gemeente Caslrillón opgericht om voor dit deel van de kust projecten venir bescherming van het milieu en verbetering van tie ruimtelijke ordening te ontwikkelen. De "Sentia Norie" is cen van tic projecten waarvoor het consortium zich heeft ingezet om verdere verwoesting van dit kustgebied te voorkomen.

Toerisme en

verkeersproblemen

liet milieu van hel ruim tweehonderd stranden tellende. 500 km lange kustgebied van Asturie slaat onder druk. Bij vloed kunnen er maar tien stramien worden gebruikt, alhoewel de toegang daartoe meestal niet gemakkelijk is. Toeristen die er toch naar toe willen, moeten niet hun aulo over smalle wegen rijden, waardoor opstoppingen ontslaan en de luchi worth vervuild. Wild parkeren schaadt hel milieu en veroorzaakt ontsiering van het landschap Ín de/e door hun specifieke geomorfologie en hoge ecologische waarde gekenmerkte gebieden.

Projectpartners Vijf gemeenten hebben zich bij hel consortium aangesloten: Caslrillón. Carrent), (ίοζόη. Soto tiel Barco en Muros de Nalón. alsook tic in Aviles gevestigde Kamer van Koophandel. \^>e betrokken gemeenten zorgen voor tic lokale uitvoering van hel project via hun eigen begroting en middelen uit de structuurfondsen van de EU. Vanwege hel succes van dit consortium is de regionale regering van Asturie voornemens om dit praktijkvoorbeeld ie gaan navolgen door voor het héle kustgebied soortgelijke regelingen ie treffen.

Financiering liet consortium wordt gefinancierd door de regionale regering van Asturie en tic daarbij aangesloten gemeenten, maar vooral ook (voor 70"o van de totale kosten) met middelen uit de structuurfondsen van de EU. Momentcel is het project voor driekwart uitgevoerd.

Strategie Het "Senda Norte"-pi"ojeei is een innovèrent] initiatief van vijf gemeenten, the hebben besloten tun zich er gezamenlijk voor in te zeilen dal het natuurschoon van het centrale deel van de Aslurische kust voorde komende generaties behouden blijft.

Initiatieven Dankzij dit project kunnen toeristen gebruik maken van een autovrij kuslpad waarvandaan wandelaars en fietsers adembenemende vergezichten op de kustlijn hebben. Daarnaast bicell het cen educatief centrum en faciliteiten voor de observatie van vogels. Bij hel kustpad zijn op bepaalde afstanden parkeerterreinen aangelegd en op sommige gedeelten ervan mogen inwoners daar gebruik van maken om van en naar hun huis ie rijden. Iedere gemeente heeft een folder uitgegeven mel informalie over ligging, faciliteiten en bezienswaardigheden van dit kustpad.

I2S

Belangrijkste succesfactoren ■

Samenwerking tussen overheidsinstanties en particuliere ondernemingen:

■

Samenwerking tussen gemeenten die een gemeenschappelijk doel nastreven;

■

Aanzienlijke steun van de regionale regering;

■

Financiering met middelen uit de structuurfondsen van de EU:

■

Marketing en publiciteit voor nieuwe toeristische faciliteiten:

■

Bereidheid om dit kustuebied voor de komende neneraiies te behouden.

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Minder esthetische "vervuiling" tloor auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor tie aanleg van autoweeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel eri eoe tl

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten. schone toi lellen. goetle eeten tlrinkgelegenhetlen. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van tie vakantie

Voor meer informatie Luis Ratlames Hurle Martinez­Guisasol Avuiitamiento tie Caslrillón (stadhuis)

Tel.: ­34 9X5530050 Fax: ­34 9X5530X54

¡29

Case studie 14: Regionaal plan voor bescherming en beheer van het kustgebied/een geïntegreerd beheer van het Asturisch kustgebied Achtergrondinformatie Voor hol beheer van hel Asturisch kustgebied wordt van de algemene Europese strategische territoriale richtsnoeren uitgegaan, maar vooral ook van de door liet C'ornile van de Regio's in zijn desbetreffende verslag naar voren gebrachte denkbeelden over een gemeenschappelijke Europese strategie voor geïntegreerd kustbeheer. De coördinatie hiervan is in handen van een team van regionale minisleis dal toeziet op de horizontale tenuitvoerlegging ervan, zodat gecoördineerde maatregelen worden genomen op een aanlal gebieden zoals ruimtelijke ordening, milieu, vervoer, toerisme, economie en infrastructuurvoorzieningen. De regionale regering werkt nauw samen met de betrokken gemeenten, maar zonder dat daarover formele afspraken zijn gemaakt. Dit plan is door alle betrokken gemeenten goedgekeurd en is in 2001 1er goedkeuring aan de regionale regering voorgelegd. Doel ervan is. de natuurlijke kustlijn te behouden en recreatiegebieden voor toeristen en bezoekers te creëren zonder dat daaraan vcrkccrshindcr en extra nieuwbouw verbonden is. liet plan borduurt voort op het succes van het "Senda Norte"-project, maar dan getransponeerd naar het regionale niveau.

Toerisme en verkeersproblemen De meeste bezoekers gebruiken hun auto om naar de regionale stranden Ie rijden. De wegen daarnaartoe zijn smal en bieden weinig parkeermogclijkhedcn, met als gevolg dat er opstoppingen ontstaan en milieuschade wordt aangebracht aan dit vanuit ecologisch oogpunt zo kostbare kustgebied: de reden voor dat laatste is dat auto's tijdens de zomermaanden vaak dichtbij of zelfs op het strand worden geparkeerd, liet komt erop aan. een behcersstrategie voor het kustgebied uil te werken waardoor toeristen en lokale bewoners het kustgebied kunnen bereiken en hel autoverkeer wordt beperkt.

Projectpartners Projectpartners zijn de ministeries van de regionale regering die mei regionale milieubescherming en regionale ontwikkeling zijn belasi, en de gemeenten.

planning,

Financiering Dit regionaal kustbehecrsplan wordt uit meerdere bronnen gefinancierd: de centrale overheid, de regionale regering van Asturie, de belrokken gemeenten en de EU (structuurfondsen).

130 -

Strategie De gemeenten zijn al begonnen met het uitwerken van bun eigen kustbeheersplanncn die aan het regionale kustbehecrsplan moeten worden aangepast als die laatste eenmaal formeel is goedgekeurd. Door middel van sub­regionale richtsnoeren moet ervoor worden gezorgd tlal tic gemeenten hel Asturisch kustgebied overal op dezelfde wijze legen milieuschade beschermen. Hel regionale kustbehecrsplan bestrijkt allerhande acties zoals de aanleg van voetpaden en promenades. aanpassingen van het wegennet, het opstellen van ruiniielijke­inrichtingsplanneii. sanering van gebieden die milieuschade hebben geleden en het opzetten van recreatiecentra voor toeriston. Het plan bestaat uil verschillende onderdelen: ■

het beschermde gebied waar niet mag worden gebouwd, wordt uitgebreid van 6 nieter vanaf de kust (krachtens de nationale wel op de ruimtelijke ordening) tot 500 meter vanaf de kusl in plattelandsgebieden. Ook de groei van steden Ín de richting van de kusl wordt aan banden gelegd;

■

er worden twintig "strandparkcerterreincn" aangelegd in gebieden mei veel toerisme waar geparkeerde auto's momenteel een visuele intrusie vormen en milieuvervuiling veroorzaken. De bedoeling daarvan is. op één kilometer afstand van het strand parkeerterreinen aan te leggen: die afstand moeten bezoekers dan te voet o\' met de Hels afleggen. Hel gebruik van tic parkeerterreinen kan soms tot de zomermaanden worden beperkt: als er cen verbinding is met weideland, kunnen ze in de wintermaanden weer gewoon voorde veeteelt worden gebruikt:

■

indeling van recreatiecentra in centra die met onmiddellijke ingang moeien worden gesloten dan wel nader onderzoek of verbeteringen behoeven;

■

maatregelen om het toerisme te bevorderen, met name in het minder Uit bloei gekomen westelijk deel van Asturie, door de aanleg van toegangswegen naar de stranden:

■

de aanleg van een autovrij pad langs de hele kustlijn, dat is opgesplitst in een voel­ en een lietspad. en toegang biedt tot de stranden. Bouwactiviteiten zullen in dit gebied onder streng toezicht worden gehouden (er mag niel worden gebouwd binnen 500 meter afstand van de kust). Voor de toegang Uil de stranden wordt over een afstand van 145 km gebruik gemaakt van nieuwe paden en over een afstand van 392 km van bestaande paden:

■

een gezamenlijke aanpak voor de gebieden langs de kust die milieuschade hebben geleden.

Belangrijkste

succesfactoren

■

De uitvoering van bet plan is "transversaal", tl.vv.z. dat daarbij alle ministeries zijn betrokken díe verantwoordelijk zijn voorde verschillende onderdelen van bel project:

■

De regionale regering werkt samen mei de gemeenten:

■

Bij tic uitvoering van het plan worth van de praktijk uitgegaan: er wordt voortgeborduurd op al door de gemeenten opgestarte activiteiten en steun gegeven aan succesvol gebleken initiatieven.

131

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend eneruieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van ile habitat van wilde dieren

Comfort. flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tic aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur lot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten. schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenhedeii. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Francisco Gonzalez Directeur-generaal voor ruimtelijke ordening en urbanisme

Tel.: -34 9X5105490 Fax: (34 9X5105399

Buendia

¡32

Case studie 15: FEVE­treinverbindingen Achtergrondinformatie FEVE, een kleine spoorwegmaatschappij, biedt al sinds de negentiende eeuw een treinservice voor het hele C antabrischc kustgebied van Baskenland tot (ialieië.

Toerisme en verkeersproblemen Het rijden naar de vele stranden met personenauto's leidt in de regio, vooral tijdens de zomermaanden, tot opstoppingen en milieuvervuiling. De vraag is hoe toeristen en lokale bewoners ertoe kunnen worden overgehaald om voor alternatieve, duurzamere vervoersoplossingen te kiezen.

Projectpartners Projectpartners zijn de spoorwegmaatschappijen FEVE en R E M I : , lokale toeristenbureaus en hotels.

Strategie Er rijden het hele jaar door met een hoge frequentie FEVE­treinen die bijna alle stranden van de regio aandoen. Tijdens het hoogseizoen (juli en augustus) wordt het aantal treinen nog opgevoerd. Er zijn bovendien rechtstreekse aansluitingen met RENFE­treinen. Beide spoorwegmaatschappijen werken samen om. door goedkopere retourtickets een kortere reistijden, beter met personenauto's te kunnen concurreren. Er wordt in reisbureaus, kranten en tijdschriften, toeristenbureaus en hotels voor deze treinen reclame ücmaakt.

Belangrijkste succesfactoren ■

De door de betrokken spoorwegmaatschappijen geboden zekerheid dat dit hoogwaardige toeristisch product een serv ice is voor de lange termijn:

■

Behoorlijke voorlichting:

■

Markeling­activ ¡teilen om het publiek met deze service bekend te maken:

■

Samenwerking tussen beide spoorwegmaatschappijen om voor rechtstreekse aansluitingen te zoruen.

133

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tie aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie D. Juan Jose Castro Sanjurjo Regionaal beheerder

Tel.: -34 9X59X1702 Fax: t-34 9X59X1707

¡34

Case Studie 16: Beperkte toegankelijkheid van beschermde gebieden voor personenauto's en maatregelen ter bescherming van in Asturie levende beren Achtergrondinformatie De Fiuhhieión oso ¡iarda is een in 1992. als onderdeel van een initiatief van bel regionale ministerie van milieu, opgerichte ngt). De leden ervan zijn actief geïnteresseerd in milicu­aangclegcnhctlen.

Toerisme en

verkeersproblemen

Met door toerisme veroorzaakte verkeer leidt tot vernietiging van in hel wild levende dieren en hun woongebieden.

Projectpartners De Fundación oso pardo bestaal uit elf leden, waaronder de regionale regering, lokale mijnbouw­, staal­ en waterbedrijven, en tic prins van Asturie die tic functie van erevoorziller bekleedt. Het hoofdkantoor is «ie vestititi in Oviedo, de hoofdstad van Asturie.

Strategie De voornaamste doelstellingen van de stichting zijn: ■

programma's opzetten voor tic bescherming van beren en bun woongebied: momenteel wonen twee beren. Paca en Tola, in een beschermd, voor personenauto's verboden reservaat. Fr is een 40 km lang voel­ en fietspad aangelegd waar vroeger de spoorlijn liep. Samen mei de spoorwegmaatschappij FFVF is een project gelanceerd om dienstregelingen te laten aansluiten op de openingstijden en voor toeristen bezoeken te organiseren (combi­tickets):

■

stimuleren dat op alle gebieden milieu­educatie worth gegeven: bezichtiging onder begeleiding van een gids en workshops om kinderen bewust te maken van milieu­problematiek. Voor bezichtigingen moet tevoren een afspraak worden gemaakt. De stichting verschaft documentatie en educatief materiaal. Inmiddels heefl de stichting zeven publicaties op haar naam staan.

Resultaten en

vooruitzichten

Jaarlijks bezoeken I 1.000 schoolkinderen en 9000 dagjesmensen de stichting.

135

Belangrijkste succesfactoren Betrokkenheid van de particuliere sector die een ι nizicn!i]kc Imánetele bi|dr i;_e levert Samenwerking lussen de stichting en de vervoersonderneming: Fon geïntegreerde benadering waarbij zowel op de behoeften van de bezoekers als op de noodzaak om het milieu en een met uitsterving bedreigde diersoort te beschermen, worth ingespeeld.

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer g e b r u i k wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder mei vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort. flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eeten drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie RFNFF Cercanias. Beheerder: Juan Luis Fscalatla Quiros

Tel.: t­34 9S59X1326 Fax: ­34 9X59SI32X

¡36

Case studie 17: Autoloze gebieden voor de bescherming van natuurlijke rijkdommen Achtergrondinformatie De regionale regering van Asturie beeft in 1994 uitvoering gegeven aan het bij Koninklijk Decreet 640 94 van S april 1994 opgestarte kaderprogramma voor ruimtelijke ordening dat tot tloel bad om in de regit» duurzaam toerisme op gang te brengen. Momenteel worth overleg gepleegd over cen algemeen managementproject waarmee aan het oorspronkelijke programma van 1994 een concreet vervolg kan worden gegeven.

Toerisme en

verkeersproblemen

In Asturie zijn de verkeersopstoppingen het ergst in C ovadongn. een Ín het nationale park van de Picos de Huropa gelegen historische en religieuze trekpleister, en dan vooral tijdens de weekenden, de religieuze festivals en in het hoogseizoen.

Projectpartners Partners bij dit project zijn de regionale regering, tic lokale overheden en vervoersondernemingen (ALSA o.a.).

Strategie Tweederde van het oppervlak van Asturie Ís Nationaal Park. Om het uitzonderlijke natuurschoon en de daar in het wild levende dieren te beschermen, is een netwerk opgezet van natuurgebieden die nationale bescherming genieten en waar het gebruik van personenauto's sterk is beperkt. Dil netwerk omval parken, natuurreservaten, monumenten en andere specifieke lokatics waarvan het behoud speciale aandacht verdient. Het Nationale Park van tic Picos tic I utropa behoort lol de meest bezochte 'parken van Asturie. Het bestrijkt drie regio's: Asturie. C antabrio en C astilla y Leon. Bij Koninklijk Decreet 1760 190S van 31 juli 199S is een uil vertegenwoordigers van die drie bovenstaande Autonome Gemeenschappen, en van landbouworganisaties, lokale overheden, universiteiten, de Spaanse bergenbontl en tic federatie voor speleologie bestaand bestuursorgaan opgericht dat het beheer van hel park op zich beeft genomen. Hel Ís een autovrij gebied dal door de Raad van Furopa tot internationaal centrum voor biosfeer­onderzoek is uitgeroepen.

Initiatieven In C ovadonga zijn twee parkeerterreinen aangelegd waar personenauto's en bussen gratis kunnen parkeren. Verder heeft de regionale regering van Asturie, als onderdeel van het kaderprogramma voor ruimtelijke ordening, overeenkomsten met lokale districlsratlen (C angas tie Ouïs en ('ábrales) gesloten tim op bepaalde toeristische hoogtijdagen minder personenauto's tot C ovadonga toe te laten. Ook zijn er plannen om een parkeerterrein aan Ie leggen bij C angas Onís. cen op ongeveer twee km afstand van C ovadonga gelegen dorpje waar al het verkeer naar C ovadonga doorheen rijdt. Fr koml openbaar vervoer lussen C anga Onís en C ovadonga om loeristen ertoe over te halen hun auto bij bet dorp achter te laten.

¡37 ■

Belangrijkste ■

succesfactoren

Interregionale samenwerking voor cen optimaal beheer van bel nationale park:

■

Regionaal kaderprogramma met algemene doelstellingen:

■

Soepele benadering: regionale regering en lokale overheden werken in specifieke gevallen samen en sluiten overeenkomsten als speciale maatregelen moeten worden genomen:

■

Coördinatie

lussen

lokale overheden

en vervoersondernemingen

om

naar. van en

in hel

beschermde gebied pendeldiensten te verzorgen: ■

L angelcniiijntoezegging om een oplossing ie vinden voor het door loerisme verkeersprobleem in het park.

V o o r d e l e n van het initiatief voor toeristen

veroorzaakte

Milieuvoordelen als meer gebruik w o r d t gemaakt v a n duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met verv oei samenhangende luehtveronireiniiiine

Toegankelijkheid

Mintler met v ervoer samenhangend lawaai

Cornioli

Mintler mel v ervoer samenhangend eneiüiev erhruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie hah ι lal van w ilde dieren

Comfort

Mintler esilici ι sehe "vervuiling" door a ulo's

llexihilileil

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tic aanleg van autoweeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu ν oor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur lot deur

Behoud van natuuih|k. historisch en cultureel erfeoetl

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanlen. schone toiletten. goede eeten drinkgelegenhcden. enz. Bevliniering van duurzame vervoersw ¡¡zen als tleel van de vakantie

Voor meer

informatie

Victor M. Vazquez Fernandez Directeur­generaal voor natuurlijke rijkdommen niilieubescherniiim

en

Tel.: ■ 34 9Ν5ΙΠ573Ι fax: * 34 ('N5 H153 S 7

13,S

Case Studie 18: Combi­ticket trein/museum Toerisme en vervoersproblemen De vraag is hoe toeristen kunnen worden gestimuleerd om de eiiltuur­historische attracties van Asturie te bezoeken zonder daarvoor van hun auto uebruik te maken.

Projectpartners De spoorwegmaatschappij RFNFF en de instantie voor het beheer van het cultureel­historisch erfgoed van Asturie zijn de projectpartners.

Strategie ■

trein museum­kaartjes verkopen, waardoor toeristen met hun treinkaartje gratis een bezoek aan één van de Asturischc musea (het pre­Romaans centrum, hel MFIMI­mijnbouwmuseum. hot spoorwegmuseum of het Museum van Schone Kunsten) kunnen brengen:

■

speciaal voor toeristen bestemde kaartjes verkopen, hv. bonustreinkaartjes voor dagtrippen, abonnementskaarten met een vaste prijs voor één. drie oï vijf achtereenvolgende dagen lang onbeperkt reizen, een abonnement voor een maandlang onbeperkt reizen, een op naam gestelde treinkaart voor vijf achtereenvolgende dagen lang onbeperkt reizen in bel hele netwerk. In het hoogseizoen zet RENFE 25 % meer treinen in.

Verder: ■

reisinformatie op meerdere websites ' ':

■

fietsen mogen mee op tic trein:

■

speciale voorzieningen voor gehandicapten.

Resultaten en vooruitzichten Allo reclame in toeristenbureaus en holels ten spijl, is de belangstelling van toeriston nog steeds niet uroot. Momenteel wordt uewerkt aan marketinustrateuieèn om daarin verbetcritm te brengen.

http://www.princast.es; http://www.al5a.c-s; http://wwv/.trapsa.com; http://www.renfe.es/cerca

http: / / w w w , fade, es;

139 -

http: / / w w w , alcotán .com;

Belangrijkste succesfactoren ■

Vaste toezegging van de spoorwegmaatschappij om toeristen een kwaliteitsproduct ie leveren:

■

Strategie planning:

■

Marketing;

■

Partnerschappen tussen musea en spoorwegmaatschappijen.

Voordelen van liet initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reislijden

Mintici' mel vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintici mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder mei vervoer samenhangend enereieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitai van wilde dieren

Comfort

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tic aanleg van aulovveeen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informalie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit, integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goetle eet- en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van tie vakantie

Voor meer informatie RHNFF Cercanias Beheerder: Juan Luis bsealada Quin

'lel.: -34 9X59X1326 Fax: -34 9X59X132X

¡40

Case Studie 19: De "Transcantabrico" Achtergrondinformatie De "Transcantabrico" is een gerestaureerde, uil IX2N daterende trein die sinds 19X3. als hoogwaardig toeristisch produci, door de particuliere spoorwegmaatschappij FHVE voor tochten door de vier kustgebieden van Noord­Spanje ("groen" Spanje) wordt gebruikt: met deze luxueuze trein rijden toeristen door Baskenland. Santander. Asturie en (ialieië. waarbij onderweg dikwijls wordt gestopt voor bezienswaardigheden. Gezien bet beperkte aantal reizigers kan hel personeel hel iedereen naar wens maken.

Toerisme en verkeersproblemen De vraag is hoe Asturie een hoogwaardig product kan bieden om toeristen aan te trekken zonder dat daardoor het autoverkeer toeneemt.

Projectpartners Projectpartners zijn FEVE, de "Paradores"­hotelketen. lokale hotels en restauranis. de beheerders van toeristische attracties en busonderncmintien.

Strategie FEVE werkt bij het bieden van deze service met lokale overheden of toeristenbureau's samen. Zo is bijvoorbeeld afgesproken dat tic reizigers vijf maaltijden in cen "Paradores"­hotel nuttigen, mei alle voordelen vandien voordo lokale horeca. Ook heeft FEVE bij het lanceren van de "Transcantabrico" nauw niet de pers samengewerkt.

Resultaten en vooruitzichten Vanwege het overdonderende succes en de kaartverkoop die alle verwachtingen heeft overtroffen, is er in mei 1999 een in een Asturischc fabriek gebouwde nieuwe, soortgelijke trein ingezet die hetzelfde traject aflegt als tie corsie "Transcantabrico". maar dan in tegengestelde richting. De prognoses voor de kaartverkoop zijn uitstekend: allo zitplaatsen zijn al besproken!

Belangrijkste succesfactoren ■

De garantie van een hoogwaardig toeristisch produci:

■

Voorde reclame wordt van kwaliteitsfolders gebruik gemaakt:

■

De "Transcantabrico" staal zeer goed aangeschreven:

■

Samenwerking lussen spoorwegmaatschappijen en de lokale horeca:

"

De "Transcantabrico" is een kwaliteitsproduct dat van het erfgoed van de regio gebruik maakt.

141

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitai van wilde dieren

Comfort / flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor tic aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeensehappen

Vervoer van bagage van deur lot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goetle eet- en drinkgelegeiihedeii. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie: Ernesto Garcia Isla. I loofd van de afdeling "Transcantabrico" FFA'F Francisco Javier de la Ballina Directeur-generaal voor handel en toerisme

Tel.: +34 9X5530911 Fax: +34 9X5539197 Tel.: t 34 9X522S459

142

Voorbeelden van succesvolle projecten in andere Europese regio's In dit hoofdstuk worden voorbeelden gegeven van andere Europese vakantiebestemmingen die dezelfde aan toerisme gerelateerde vervoersproblemen ondervinden als de drie voor de ease studies geselecteerde regio's (Asturie. Dresden/Boven­Klhedal en de Oost­Alpen). Met betreft voorbeelden van goede praktijken die een oplossing bieden voor de druk die door het toeristenverkeer op vakantiebestemmingen wordt uitgeoefend. De voorbeelden variëren van geïntegreerde strategieën niet een integrale aanpak van de ontwikkelingen op het gebied van vervoer en toerisme in een bepaalde regio (bijv. New Foresi. V k ) tot zeer eenvoudige maar effectieve maatregelen voor specifieke problemen (bijv. Portofino. Italië). De voorbeelden zijn geen uitputtende opsomming van succesvolle maatregelen voor vervoer in geheel Europa, maar moeten beheerders in de toeristische en lokale vervoerssector een idee geven van innovatieve initiatieven die in diverse Europese regio's zijn en worden ontplooid ten aanzien van duurzaam loerisme en milieuvriendelijk vervoer. Bij elk voorbeeld worden contactadressen vermeld waar belangstellenden meer informatie over het betreffende project of initiatief kunnen inwinnen.

Case Studies : ■

Een strategie voor vervoer en toerisme in New Forest. Hampshire. \ erenigd Koninkrijk

■

Een strategie voor toerisme in Medway, Medway C ouncil, Verenigd koninkrijk

■

Beperkte toegankelijkheid voor auto's. Portofino. Italië Elektrische shuttle. Ee Palais. Belle­lle­en­Mer. Frankrijk

■

De Donaufictsroute, Oostenrijk

143

Case studie 20: Een strategie voor vervoer en toerisme in New Forest, Hampshire, Verenigd Koninkrijk Achtergrondinformatie Het district New Foresi is gelegen in het graafschap Hampshire aan tic zuidkust van Engeland, liet betreft een landelijk gebied met veel natuurschoon, cen bevolking van 171.000 mensen ( 199X) en een oppervlakte van 753 knr. Toeristische activiteiten bestaan uil wandelen. Hetsen, paardrijden in tic Forest en op het omringende platteland, het bezoeken van de havens en stramien langs tic kust. het verkennen van schilderachtige stadjes, dorpjes en boerderijen, en hel bekijken van kastelen, unisca cu kerken in de regio. Per jaar brengt het toerisme in hel district meer dan f150 miljoen (247 miljoen euro) in bel laatje en hel zorgl voor ruim 3.000 banen. Naar schatting vinden in het district jaarlijks ongeveer 3 miljoen overnachtingen. 3 miljoen dagtrips en tot 10 miljoen lokale bezoeken plaats.

Toerisme en verkeersproblemen New Forest is een gebied dat veel ie lijden beeft van de grote druk van het tocrislenverkeer. met name tijdens bet hoogseizoen in de zomer (en dan met name in augustus). Ruim 9b"<> van de jaarlijkse 15 miljoen bezoeken aan het gebied wordt afgelegd per auto. liet bestuurs­ en toeristencentrum van het New Forcsi­ district is gelegen aan hel kruispunt van lvv cc grote verkeersaders; in hel noorden vormen een snelweg en een gewone weg bovendien een belangrijke verbinding voor interlokaal en regionaal verkeer. Aan toerisme gerelateerd wegverkeer verergert de toch al beslaande congestieproblematiek in hel gebied. De auto is hel meest geliefde middel om zich te verplaatsen, zowel voor de lokale bevolking als voor toeristen. Een in opdracht van de graafschapsraad (Countv Council) gehouden enquête van maan 1997 wees uil dal het New Forest­disiricl een hoog gemiddeld autobezit kende (twee auto's per huishouden). Uil het onderzoek bleek ook dat de middelen van vervoer als volgt waren verdeeld: aulo 84"/». bus 5%. lopen 5%. fietsen 3 % en irein l"o. De grote verkeersdichtheid Ís schadelijk voor bel milieu. Dit geldt vooral voor: ■

ongevallen waarbij dieren zijn betrokken:

■

zware erosie:

■

daling van het aantal wilde dieren/kwetsbare diersoorten:

■

slechte luchtkwaliteit.

Projectpartners De verantwoordelijkheid voor de planning van vervoer en toerisme berust bij tic overheden op nationaal, regionaal en lokaal niveau. Hel graafschap en de lokale overheden werken samen om efficiënte maatregelen vast te stellen voor de tenuitvoerlegging van hel nationaal beleid. De overheden vormen partnerschappen met onafhankelijke belangengroepen (organisaties, verenigingen. vervoerders, bedrijfsleven) om te waarborgen dat lussen tic voornaamste actoren overleg en coördinatie plaatsvindt.

¡44

Sationaal

niveau

De White Paper on Transpon (juli 199X). de '¡'ransport Act (november 2000) en de Road Safety Strategy (maart 2000) van de regering vormen de hoekstenen van het nationaal vervoersbeleid. Dit beleid is gebaseerd op een geïntegreerde strategie die uil vijf hoofdcomponenten beslaat: veiligheid, toegankelijkheid, economische ontwikkeling, integratie en milieu. Het document van de regering over de nationale strategie voor loerisme. Tomorrow's Tourism ( 199S). vormt een beleidskader voor het beheer van afzonderlijke toeristische bestemmingen ter ondersleuning van de ontwikkeling van een duurzaam toerisme {'Tomorrow's Tourism noemt hel district New Forest als voorbeeld van goede praktijken op het gebied van duurzaam toerisme). Op nationaal niveau valt loerisme tinder de verantwoordelijkheid van hel ministerie van cultuur, media en sport. Naast de regering zijn de English Tourism Council, lokale overheden en het bedrijfsleven de belangrijkste actoren die verantwoordelijk zijn voor ontwikkeling en beheer van toerisme. De English Tourism Council (ETC) (voorheen de English Tourism Board) heelt een discussienota. Agenda 20(H) (1999). uitgebracht waarin voorstellen worden gedaan voor het benutten van het volledige potentieel van de Engelse toeristische industrie. Agenda 2(10(1 ging vergezeld van Action 2(1(1(1. hel actieplan van bet ETC' waarin een algehele strategie voor het verbeteren van tic dienstverlening binnen de Engelse toeristische sector is vastgelegd.

Regionaal niveau

(graafschap)

De Hampshire County Structure Pian Review (in september 2000 goedgekeurd door de graafscbapsraatl van Hampshire) beval beleidsrichtsnoeren voor regionale ontwikkeling in diverse sectoren (economische ontwikkeling, planning, vervoer, loerisme etc). Het Local Transport Pian (LTP) is een door de graafscbapsraatl van Hampshire opgesteld document voor cen geïntegreerde vervoersstrategie voor vijf ¡aar (2001-2006). In de 'Transport Act van de regering is vastgelegd dat lokale overheden zogenoemde Local 'Transport Plans (LTP) moeten opstellen. Het LTP van Hampshire is gebaseerd op strategieën ter bevordering van integratie en de mogelijkheid om alle vervoerswijzen af ie wisselen - met name fietsen, lopen en openbaar vervoer teneinde de vraag naar vervoer per auto te verminderen.

Lokaal

niveau

De Sew Forest Transport Strategy (SFTS) (in juli 199S goedgekeurd door de graafscbapsraatl van Hampshire) geeft de algemene doelstellingen voor de omwikkeling van het vervoer in het district New Forest. Deze strategie is gezamenlijk ontwikkeld door overheden en organisaties. waaronder de graafscbapsraatl. de districtsraad (District Council), het New Foresi Committee, de Countryside Commission, de bosbouweommissie I Forestry Commission) en tie I lampsb i re Constabulary. De hoofddoelstelling van dc NFTS beslaat crin, de gioei van het wegverkeer in 2020 met een derde te verminderen. In het document worden onder meer voorstellen gedaan voor: het verbeteren van bel milieu en hel verminderen van tic schadelijke gevolgen van verkeer: bet integreren van ruimtelijke ordening en vervoersplanning: bel stimuleren van het openbaar verv oei*, fietsen en lopen als alternatieven voor de auto: toezicht op hel gebruik van het wegennet in de Forest en vermindering van ongewenste gevolgen van verkeer voor wilde dieren en voor tie unieke bossen; het sturen van tic vervoersbehoefte en de verplaatsingen van toeristen: hel geven van voorlichting aan het publiek over toekomstige vraagstukken op het gebied van vervoer en het ijveren voor goedkeuring van de strategische voorstellen, zodat er verandering kan worden gebracht in het reisgedrag.

145

De overheden onderkennen hel belang van samenwerking met de plaatselijke bevolking, het lokale bedrijfsleven, vervoerders, landeigenaren en specifieke belangengroepen. Overleg en coördinatie mei lokale overheden en organisaties in omliggende gebieden worden eveneens als essentieel beschouwd voor de onlwikkelinu van een succesvolle vervoersstrategie.

Strategie ■

In 1996 kwam hel New Foresi C ommittee met A Strategy for the Sew Forest, om de duurzame ontwikkeling van de bossen te waarborgen. In de/e strategie (die inmiddels is herzien) wordt ecu reeks strategische doelstellingen en aanbevelingen voor vervoer en toerisme genoemd. Deze doelstellingen en aanbevelingen zijn ingedeeld in de volgende hoofdthema's: Working 'Together. Conserving the Forest. Living in the Forest en Enjoying the Forest.

■

Del Sew Forest New Forest, is ordeningsbeleid. beleid gebaseerd Strategy for Sew

■

Het document O ur Future 'Together: A Tourism and l'isifor Management Strategy for Sew Forest Distriet (Onze gezamenlijke toekomst; een beheersstrategie voor loerisme in hel New Forest­district) is in 1999 opgesteld door de dislriclsraad om ecu positief beheer van hel loerisme Ie bevorderen en de duurzame ontwikkeling van het district New Foresi als toeristische bestemming te waarborgen. Hoofdpunten van de strategie zijn: kwaliteit van tie dienstverlening: participatie van plaatselijke bevolking, toeristen en bedrijfsleven; milieubescherming: economische groei; integratie van toerisme en vervoer om ervoor ie zorgen dal toeristen mintici afhankelijk worden van de auto; voorlichting en communicatie.

■

De New Forest Tourism Association (SETA) weid opgericht in I9SX en vertegenwoordigt alle sectoren van de plaatselijke toeristische branche. De NF'FA werki voor toerismebeheer nauw samen met de districtsraad.

■

De documenten Enjoying the Forest: Access and Recreation Plan en Working together: Community Plan zijn opgesteld door de bosbouwcommissie en zijn eind 2001 gepubliceerd. De bosboLiwcommissie is verantwoordelijk voor het beheer van de Forest zelf (die minder dan tic helft van de totale oppervlakte van het districi New Forest in beslag neemt) en werkt nauw samen met de NF'FA. de districtsraad en de plaatselijke gemeenschap. De plannen van de bosbouwcommissie zijn erop gericht de duurzame omwikkeling van tic Forest te waarborgen en de participalie van de plaatselijke gemeenschap in hel beheer van de Foresi le vergroten.

District Local Plan (in november 1999 goedgekeurd door tie dislriclsraad van inmiddels herzien) geefl een uitgebreide beschrijving van het ruimtelijke Er worden meerdere hoofdstukken specifiek aan loerisme gewijd; hierop is het zoals neergelegd in Our Future Together: A Tourism and l'isifor Management Forest District.

Initiatieven De laatste tien jaar is een reeks maatregelen genomen om de negatieve gevolgen van toeristenverkeer in het district New Forest te beperken: ■

Er zijn lage-snelhcidszones ingesteld in de Foresi om het aantal verkeersongevallen lenig te dringen, met name ongevallen waarbij dieren zijn betrokken.

■

I let Transport Awareness ( 'ommunitv Involvement Programme ( 'I leadstai't ') v an ile graafscbapsraatl van Hampshire wil mensen stimuleren tun na te denken over tic keuze van hun vervoermiddel en over tic wijze waarop ze kunnen bijdragen aan het oplossen van sommige problemen die worden veroorzaakt door de toegenomen afhankelijkheid van tic auto. Met dit initiatief worden workshops en raadpleging van het publiek ondersteund en worden scholen en bedrijven aangemoedigd plannen voor milieuvriendelijk vervoer op te stellen.

¡46

I let bevorderen van autoloze vakanties toeristenverkeer Ín hel gebied in te dammen:

staat

centraal

in de dislriclssirategie

om

hel

sommige delen van tic Forest zijn gesloten voor auto's. Momenteel worden verdere maatregelen voor beperking van de toegang van auto's uitgewerkt, samen met voorstellen voor het instellen van recreatiezones, toeristische routes en geïntegreerd vervoer van toeristen: verbetering van tic faciliteiten voor fietsers: de New Fores! Cycling Strategy Working C roup, waarin vertegenwoordigers van beheersorganisaties voor het New Forest­district en van fietsverenigingen zitting hebben, beeft een vijfjarig fietsplan voor het district opgesteld, het New Forest Five Near Cycle Plan (1999­2004). Ilet plan geeft ecu beschrijving van tie eerste reeks praktische maatregelen die in een tijdsbestek van vijf jaar moeten worden genomen om de faciliteiten voor fietsers in het New Foresl­gebied te verbeteren. De graafscbapsraatl. de districtsraad en tic bosbouwcommissie hebben samengewerkt bij de ontwikkeling van een gecoördineerde aanpak voor de aanleg van fietspaden tip en buiten tic wegen: de strategie moet bet wandelen stimuleren door tic veiligheid van voetgangers op tic weg te verbeteren en door een netwerk van wandelpaden aan te leggen voor hel te voet verkennen van de Forest. De vervoersinstanties werken samen met vervoerders om ecu meer geïntegreerd openbaar vervoersnetwerk te creëren waarmee mensen zonder auto naar en in de Forest kunnen reizen. De inspanningen zijn gericht op verbeterde integrane van spoorwegen en bus­ en pendeldiensten in het gebied. De in voorbereiding zijnde initiatieven omvallen onder meer: verbetering van de mogelijkheden om over te stappen op het openbaar ventici' (bijv. plaatsing van meer fietsenrekken op stations): bundeling van informatie over bet openbaar vervoer en dienstregelingen mei informatie voor toeristen: hel district en het graafschap werken samen om informatie over openbaar vervoer te verstrekken in combinatie mei kaartverkoop via de Council's Visitor Information Services. Exploitanten van liet openbaar ventici' en de graafscbapsraatl hebben gezamenlijk de jaarlijkse New Forest Travel Guide samengesteld, waarin ontler meer dienstregelingen van bussen en informatie voor fietsers zijn opgenomen. De districtsraad verstrekt via Internet (www.tbenewlbrcst.co.uk) uitgebreide informatie tim het toeristen makkelijker te maken hun vakantie te plannen. Op de site ís informatie te vinden over openbaar vervoer naar en op de bestemming, over accommodatie en over mogelijkheden om te fietsen, te wandelen en paard te rijden. In samenwerking met de New Forest Tourism Association heeft tic districtsraad gecoördineerde marketingmaatregelen ten uitvoer gelegd, die erop gericht zijn het aantal toeristen dat het gebied bezoekt te reguleren en te waarborgen dat de toeristische bezoeken meer gelijkelijk over het hele jaar worden verdeeld, volgens hel motto 'het juiste type toerist op de juiste plaats en tic juiste tijd*. Het New Forest EA21 (L ocal .Agenda 21) Tourism kit Programme is cen initiatief van een uit meerdere bureaus bestaanti samenwerkingsverband dal tie New Forest Tourism Association (NF'FA). de districtsraad en toeristische organisaties vertegenwoordigt. Het in 1999 gelanceerde programma streeft ernaar, alle belanghebbenden toeristen, bedrijfsleven en overheden te belrekken bij de duurzame ontwikkeling van de Foresi door hen critic le bewegen bij alle vormen van dienstverlening aan toeristen rekening te houden mei het milieu. Hel programma geeft praktische oplossingen voor energiebesparing, verbetering van de gezondheid, milieunormen, vervoeren een regeling inzake jaarlijkse monitoring. Verbeterd beheer van het wegverkeer heeft geleid lot vermindering van de verkeersproblemen en de schade aan het milieu. I lel wegennet in het «zebicd beslaat uil drie onderdelen:

147 ■

­

he! strategisch wegennel (Strategie Road Network; SRN): nationale A­wegen die vooral door forensen, lange­afstandsverkeer en zware vrachtwagens worden gebruikt, l'en deel van hel SRN loopt dwars door de Forest;

­

het wegennet ν ooi distributeurs: wegen die toegang bieden lol industriegebieden, bedrijfsterreinen en bezoekers­ en w Jnkelzones. liet plaatselijk verkeer geeft aan de/e wegen de voorkeur boven kleinere wegen door de Forest, maar er zijn maatregelen in de maak om ie voorkomen dat zware vrachtwagens tleze wegen gebruiken als alternatief voor bel SRN;

­

het plaatselijke wegennet: er zullen maatregelen op bel gebied van verkeersbeheer (snelheidscontroles, wegen met beperkte oi' geen toegang, herindeling van tie rijbaan ten behoeve van voetgangers en fietsers) worden genomen om te voorkomen dat tleze kleine wegen door de Forest oneigenlijk worden gebruikt.

■

De tini wikkel ing van Intelligent Transport Systems (ITS) heeft gelei tl tot een beter parkeerbeheer, cen beter beheer van het wegennet en een efficiëntere informatievoorziening, liet Hampshire Traffic and 'kravel Information C entre werd in 1999 opgericht om informatie over tic ITS le verzamelen en le verspreiden.

■

Ilet New Forest­district krijgi wellicht tie status van National Park. De NETS (New Foresi Transport Strategy) benadrukt dal moet worden gegarandeerd dat de planning en de lokalie van alle nieuwe ontwikkelingen gericht zijn op alternatieven voor de personenauto.

■

De districtsraad streeft ernaar inzicht te krijgen in de behoeften van toeristen. Naast de eigen jaarlijkse enquêtes naar de ervaringen van de toerist heeft de districtsraad drie enquêtes gehouden als onderdeel van het regeringsinitiatief inzake de benchmarking van beslemmingen (2000). De onderzoeken hadden betrekking op de beoordeling door toeristen van drie plaatselijke bestemmingen (Lyndhursi. Eymington en Ringwood tic drie voornaamste toeristische trekpleisters in liet gebied) en op de vervoersmogelijkheden en de veiligheid op de weg.

Resultaten en vooruitzichten De resultaten van de maatregelen die reeds zijn doorgevoerd in hel kader van loerisme en vervoersstratcgicen in het New Forest­district zijn positief: ■

De omstandigheden in het dorp Lyndhurst en het centrum van hel district New Foresi zijn aanzienlijk verbeterd. Ook is het grootste verkeersknelpunt deels opgelost. Er is een project voor aanpassing van de verkeerstekens gestart, er vinden strenge voertuigcontroles plaats en de rijbanen zijn opnieuw ingedeeld mei het oog op betere paden en trottoirs voor voetgangers (deze maatregel is mede genomen naar aanleiding van cen toerislenenquête waaruit bleek dat voetgangers zich onveilig voelden vanwege het drukke wegverkeer in het dorp). Toekomstige inspanningen zullen gericht zijn op het onderzoeken van mogelijkheden om (met name tijdens lange weekends) de congestie op de toegangswegen naar het dorp te verminderen.

■

De districtsraad en de New Foresi Tourism Association hebben in 2000 de L ittle Acorns scheme gelanceerd als onderdeel van het EA2 I Tourism Kit Programme: dit initiatief erkent aan loerisme gerelateerde bedrijven die zich onderscheiden door goede praktijken op maatschappelijk en milieugebied. Op basis hiervan kunnen toeristen "milieuvriendelijke" accommodatie kiezen. Aanbieders van accommodatie die in bun advertenties bet "Little Acorn"­symbool (acorn eikel) opnemen, nemen deel in het New Forest filile Acorns LA21 Tourism Kit Programme, dat aan toerisme gerelateerde bedrijven moei helpen om: ­

ten minste 10% van hun grond ie reserveren voor wilde dieren;

­

liet beheer en hergebruik van afval Ie verbeteren;

­

het water­ en energieverbruik efficiënter te maken;

­

de uebruikmakiim van plaatselijk voedsel, leveranciers en diensten ie intensiveren:

¡4 ei

­

wandel­, fiets­ en andere activiteiten waarbij geen gebruik wordt gemaakt van de aulo te organiseren;

­

het vervoersinitiatief voor loeristen in het districi New Forest aan Ie bevelen aan alle bezoekers;

­

rookvrije restauraties te creëren ("BREATHE INN");

­

gezonde activiteiten en gezonde voeding ie propageren:

­

alle toeristen in het New Forest­district op te roepen om hun verantwoordelijkheid ten aanzien van natuur en cultuur te nemen;

­

iedereen toegang te verlenen:

­

deel te nemen in de toeristische vereniging van de plaatselijke gemeenschap:

­

deel te nemen aan het opleidingsprogramma "New Forest Hospitality":

­

gegevens over het milieu te verstrekken ten behoeve van onderzoek;

­

in alle reclame­uitingen boodschappen over milieu en cultuur op te nemen.

In 2000 werkten vijfenvijftig bedrijven aan het initiatief mee: in 2001 waren dat er al negenenzeventig. Het initiatief voorziet in jaarlijkse controle van de bedrijven. Er bestaan plannen om het programma uit te breiden tot een formele benchmarkingprocedure die ertoe moet bijdragen dat de milieuprestaties van de deelnemende bedrijven voortdurend worden verbeterd en dal meer bedrijven gaan deelnemen. ■

De districtsraad heeft in juli 2001 cen folder over autoloos toerisme in het New Forest­district uitgebracht. Deze folder geeft informatie over toegang lol het gebied via openbaar vervoer, fietsverhuur en andere activiteiten waarbij geen gebruik wordt gemaakt van de auto. In samenwerking met South West Trains zal de districtsraad ook een campagne voor autoloze vakanties starten. In de/e gezamenlijke campagne zal de nadruk worden gelegd op het grote belang dat de districtsraad hecht aan goede banden met de nationale vervoerders en exploitanten, om te bereiken dal toeristen vlot van en naar bun bestemming kunnen reizen. Deze initiatieven vloeien voort uit de permanente strategie van de districtsraad om in samenwerking met exploitanten en media toeristen ertoe te bewegen gebruik te gaan maken van andere vervoermiddelen dan de personenauto.

■

De inspanningen in bet kader van het New Forest Five Year C ycle Plan ter verbetering van de faciliteiten voor fietsers in bel gebied zullen worden voortgezet. Er is al veel vooruitgang geboekt: tussen Brockenhurst en Bolderwood is zo'n driejaar geleden cen fietspad aangelegd. De aanleg van dit fietspad genoot prioriteil. aangezien er in Brockenhurst een treinstation ¡s: toeristen die daar met de trein aankomen, kunnen nu fieisen huren en via veilige, voor fietsers geschikte roules de Forest bezoeken. De aanleg van fietspaden builen de wegen is hier eveneens succesvol geweest, en de inrichting van fietspaden op de wegen zelf wordt voortgezet. Er bestaan plannen voor herindeling van de wegen in het dorp Eyndhursi. met als doel zowel op als buiten de wegen fietspaden in te richten.

■

Er worden in het gebied voortdurend initiatieven ter verbetering van het beheer van het wegverkeer ontplooid, maar de resultalen lot dusver laten zien dat de maatregelen inzake verkeerstekens en controles effectief zijn geweest en hebben geleid lol vermindering van het aantal zware vrachtwagens die de Forest doorkruisen. Een aantal voertuigen maakt nu gebruik van meer geschikte wegen. Binnenkort zal worden onderzocht of nog meer snelheidsbeperkingen kunnen worden ingevoerd en of aanvullende maatregelen kunnen worden genomen om het verkeer op lokale wegen in de Foresi aan banden te leggen.

¡49-

B

Er zijn plannen voor verbetering van hel parkeerbeheer (auto's en touringcars). Eind 2001 zal een overeengekomen strategie voor parkeer­ en alternatieve vervoermogelijkhctlcn worden gepubliceerd.

Belangrijkste succesfactoren ■

Een gecoördineerde aanpak op regionaal, graafschaps­ en lokaal niveau;

■

Nauwe en efficiënte samenwerking lussen de voornaamste actoren:

■

Integratie van strategieën voor vervoer en toerisme;

■

Overleg mei de voornaamste actoren en participatie van de belanghebbenden:

■

Duidelijke doelstellingen en inzicht in de problematiek:

■

Goede marketing en communicatie;

■

Vernieuwende en creatieve ideeën.

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt

Voordelen van het initiatief voor toeristen

gemaakt van duurzamere vervoerswijzen Reistijden

Mintler mei vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Minder met verv tier samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitai van wilde dieren

Comfort. flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door a ulo's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tie aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van litige kwaliteit aan klanten. schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenliedeii. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

150 ■

Voor meer informatie Local Transport Plan van de graafschapsraad van Hampshire

Tony Wardlc, Senior Transport Planner Transport Policy Group, Hampshire County Council The Castle, Winchester, S023 8UD, UK Tel.:+44 1962846054 Fax:+44 1962845190 E-Mail: tony, ward lefõ) liants, gov.uk Internet: http://vwvw.hants.gov.uk/environment/ltp

New Forest Transport Strategy

Internet: http://ywwv.hants.gov.uk/environment/nfts

Our Future Together: A Tourism and Visitor Management Strategy for New Forest District

Anthony Climpson, Head of Tourism, New Forest District Council, Appletree Court, Lyndhurst, Hampshire S043 7PA, UK, Tel.: +44 2380285464 E-Mail: anthony.climpson^nfde.gov.uk

Intelligent Transport Systems (Hampshire County Council and EU initiatives)

Internet: http://vwwv.romanse.co.uk

151

Case studie 21: Een strategie voor toerisme in Medway, Medway Council, Verenigd Koninkrijk Ach teigrondinformatie Medway is gelegen in hel graafsehap Kent in liei zuidoosten van Engeland, langs de oevers van de Mcdway-rivicr. liet heelt een bevolking van 240.000 mensen en bestrijkt een oppervlakte van 2d') knr, waaronder de stad Rochester en twee andere belangrijke steden. Chatham and Gillingham. Het loerisme neemt een belangrijke plaats in binnen de economie van Medway: de sector zorgt voor 2.S OO banen en brengt £83 miljoen ( 135 miljoen euro) in hel laatje. Rochester en Chatham zijn toeristische trekpleisters in het gebied. De belangrijkste attracties zijn gebaseerd op het lokale erfgoed, zoals plaatsen en gebouwen van historisch en cultureel belang, waaronder de kathedraal en het kasteel van Rochester, het Charles Dickens Centre, de historische scheepswerf in Chatham en een breed scala aan jaarlijkse evenementen en festivals. De Mcdway-rivicr en daarmee verbonden waterwegen bieden mogelijkheden voor tal van walersportactiviteiten. en het S wale-csluarium is een populatie zeilbestemminc.

Toerisme en verkeersproblemen Het gebied is goed toegankelijk over de weg. en de meeste titeristen komen dan ook per auto. Het toeristenverkeer zorgt met name voor problemen tijdens het hoogseizoen in de zomermaanden en tijdens belangrijke evenementen. Zo doen tijdens het twee dagen durende Charles Dickens Christmas Festival meer dan 340 touringcars het gebied aan.

Projectpartners De lokale overheden in Medway zijn partnerschappen aangegaan met toeristische en aanverwante ondernemingen, om een gemeenschappelijke toerismestratcgie voor het gebied uit te stippelen. De Medway Council en de Medway Tourism Association (ΜΤΛ) waren samen ile winnaars van ile speciale prijs die werd uitgereikt in het kader van de S outh East England Tourism Awards 2000. voor hun toerisme-parlnerschap in Medway. Praktijkvoorbeelden van partnerschappen: "

De Tourism Focus Group is opgericht als adviesgroep voor de raad inzake de ontwikkeling van een tocristnestrategie voor Medway. Eeden van deze groep zijn vertegenwoordigers van de Medway Council, enkele van de belangrijkste toeristische attracties, een grote vervoersondernemer, hotels, organisaties van lokale overheden en ile particuliere sector;

■

De Medway Tourism .Association (MTA) is opgericht om te zorgen voor ile tenuitvoerlegging van de prioritaire acties zoals uiteengezet in de toerismestratcgie voor Medway. De M I A is een publick-privaat samenwerkingsorgaan dat wordt beheerd door de Medway Council. Ilet lidmaatschap slaat open voor bedrijven en personen die rechtstreeks of indirect bij hel toerisme belang hebben:

■ S amen met regionale en nationale toeristische instanties heeft de Medway Council een workshop georganiseerd over beste praktijken op het gebied van toeristische marketing. Lokale toeristische ondernemingen waren betrokken bij de workshop en de daarop volgende seminars, waarbij een loerisme-marketingplan is opgezet en de belangrijkste toeristische marktsegmenten zijn aangewezen.

152

Strategie De toerismestratcgie van Medway is in april 1999 goedgekeurd door de Medway C ouncil en tic Medway Tourism Association, en heeft de vorm van een publicatie ter ondersteuning van de economische ontwikkelingsstrategie van Medway. De vijfjarige toerismeslralegie (1999­21)04) is geformuleerd in het kader van het strategisch plan van de Medway C ouncil en hel lokale plan van de stad Medway. Regionale en nationale toerismestrategieën bieden het raamwerk voor de lokale toerismestratcgie. die de grootste impaci heeft tip de ontwikkeling van het loerisme in Medway. Een van de vijf strategische prioriteiten van Medvvay's toerismeslralegie is ie zorgen voor de duurzaamheid en kwaliteit van de toeristische infrastructuur. Verder zijn cen groot aantal kernpunten aangewezen: ■

de behoeften van de lokale bevolking en bezoekers mei elkaar in evenwicht brengen:

■

de toeristische industrie bewustmaken van de beginselen van duur/aamheid. zodat zowel bestaande bedrijven als nieuwe toeristische projecten milieuvriendelijke vormen van toerisme promoten:

■

toeristische bedrijven aanmoedigen lokale werknemers in dienst te nemen om hel ρ end e Iver voer van en naar het gebied zoveel mogelijk te beperken:

■

hel gebruik van openbaar vervoer in het gebied tijdens perioden van topdrukte aan ie moedigen;

■

parkeermogelijkheden voor personenauto's terugdringen, om het gebruik van alternatieve vervoerswijzen aan te moedigen.

Initiatieven In Medway zijn al tal van initiatieven gentimen tini bezoekers aan te moedigen de auto te laten slaan en een alternatieve vervoerswijze te kiezen: ■

in een partnerschap met toeristische bedrijven, vervoersondernemingen en aangrenzende gemeenten is een reeks market ingini t iat ¡even ontwikkeld, waaronder gecombineerde bezoekerspassen, reclamecampagnes, en de publicatie van een enkele gids voor tie hele regit) van Medway en Maritime Kent:

■

bel aanbieden van P&R-voorzicningen in C hatham en Rochester in het weekend en tijdens belangrijke evenementen:

■

de invoering van een geïntegreerd kaartsysteem voor trein-busvervoer: met de zogenaamde One­day pass voor de Medway Railbus kan een dag lang gebruik worden gemaakt van het trein­ en busnet in Medway. en krijgt men toegang tot verschillende toeristische attracties en evenementen:

■

goede faciliteiten voor touringcars: gratis parkeren, in­ en uilstappunten bij het toeristische informatiecentrum:

■

er is cen audit van de huidige infrastructuur gemaakt om te kijken naar de informatie aan bezoekers, parkeermogelijkheden voor touringcars, aanlegplaatsen. bewegwijzering en het openbaar vervoer, en om een programma ie ontwikkelen voor onderhoud en verbetering.

¡53

Resultaten en vooruitzichten Medvvay's toerismeslralegie heeft een aantal verbeteringen van ile vervoersinfrastructuur bezoekers met zich meegebracht:

voor

■

in Rochester is de parkeerplaats voor touringcars voltooid. Hiermee heeft Rochester twee nationale prijzen in de wacht gesleept, de "C oach Friendly Destination of the Year 2000" {een prijs voor de meest busvricndelijke bestemming in 2000, uitgereikt door Couch ami H its Weekly Magazine en gesponsord door de C oach Tourism C ouncil), en de "Hest Provision of Group Facilities" (uitgereikt door Group Travel Organiser Magazine):

■

nieuwe wegwijzers zijn aangebracht op de belangrijkste routes naar het gebied, waarop de verschillende toeristische accommodaties en attracties worden aangegeven:

"

busbedrijf Arriva heeft een speciale aanbieding in het leven geroepen waarmee toeristen verschillende attracties per bus kunnen bezoeken, en waarmee zij korting krijgen op de entree;

■

in het landelijke gebied van Medway is een fietsroute uilgezet, zodat bezoekers op duurzame wijze kunnen genieten van het landschap.

De komende jaren zal het tot de prioriteiten behoren voort te bouwen op het succes van Rochester's parkeerplaats voor touringcars, door ook in C hatham, de andere grote stad in het gebied die veel toeristen trekt, busparkeerniogclijkhcdcn te creëren en andere verbeteringen aan te brengen in de infrastructuur. Ook zullen de inspanningen erop zijn gericht, mensen ertoe te bewegen per hoot naar Medway te reizen i.p.v. over de weg. Een aantal langs de rivier gevestigde bedrijven hebben zich verenigd in cen groep om de faciliteiten aldaar te verbeteren. De eerste fase van een nieuwe jachthaven is van start gegaan in C hatham Maritime, een groot ontwikkelingsproject voor gemengd gebruik in de historische Docklands. In een latere fase zal een Factory Outlet Shopping C entre worden geopend in een gerestaureerd historisch gebouw, evenals een nieuw hotel en andere recreatiefaciliteiten.

Belangrijkste succesfactoren ■

Samenwerking en coördinatie tussen de belangrijkste actoren van zowel tic openbare als particuliere sector, met name door de oprichting van focusgroepen en verenigingen:

■

Een gemeenschappelijke visie op en doelstellingen voor de ontwikkeling van het toerisme, samengevat in de toerismeslralegie:

■

Duidelijke locrismcprioritcitcn en projecten voor de uilvoering hiervan:

■

Een op kwaliteit gerichte aanpak, om toeristen een optimale en op maat gesneden dienstverlening te bieden:

■

Integratie van de behoeften toerismestratcgie;

■

Een samenhangende marketingstrategie.

van de lokale bevolking en milieubeschermingsissues

154

in de

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Minder met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort

Mindet esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van au to weeën

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale ge meen se h appeu

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfuoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickeis Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van litige kwaliteit aan klanten. schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer

informatie

Mevrouw Eynne Fumigan Tourism Development Officer

Medway Council Economic Development & Neighbourhood Renewal 95 High Streel. Rochester. Kent MEI I EX. UK Tel.: -44 1634X2XK7X [:aX; -44 1634«I 7704 E-Mail: lvnne.luiniuan a metlvvav.eov.uk

155

Case studie 22: Beperkte toegankelijkheid voor auto's, Portotino, Italië" 4 Achtergrondinformatie Portofino ligt op ongeveer 40 km van Genua. Samen met de nabijgelegen plaatsen Rapallo en Santa Margherita vormt het een elegante badplaats. Portofino is al sinds jaar en dag een populaire vakantiebestemming met een internationale reputatie. Het dorp, dat wordt omgeven door rotsen, biedt de bezoekers een pittoreske piazza, gelegen bij ile vissershaven. Boven ile haven bevinden zich luxueuze villa's, omgeven door een weelderige vegetatie en slingerende weggetjes.

Toerisme en verkeersproblemen Tijdens het toeristische hoogseizoen, vooral in de zomermaanden, zijn er in Portofino onvoldoende parkeermogelijkheden. Dit leidt tot lange files op de naar hel dorp voerende kustweg. Om een oplossing te vinden voor dit dringende probleem, is de toegang tol het dorp voor personenauto's beperkt.

Projectpartners De lokale overheid in Portofino was verantwoordelijk voor de lancering en uitvoering van de strategie om personenauto's zo veel mogelijk te weren.

Strategie De strategie om de toegankelijkheid van Portofino voor personenauto's te beperken is gebaseerd op een pakket maatregelen: ■

een waarschuwingssysteem om automobilisten die Portofino naderen te informeren over ile wachttijden om de stad binnen te rijden:

■

een toegangsverbod voor alle voertuigen tot tic haven, met uilzondering van laden en lossen tussen 7 en 10 uur 's ochtends {zelfs fietsen worden zoveel mogelijk geweerd):

"

automobilisten worden aangespoord hun auto's te parkeren in de ondergrondse parkeergarage (mei een capaciteit van 150 plaatsen):

■

parkeerplaatsen op straal zijn voorbehouden aan inwoners.

Initiatieven Tijdens topdrukte worden bezoekers enkele kilometers van te voren gewaarschuwd over de wachttijden om Portofino binnen te rijden. Dankzij dit waarschuwingssysteem kunnen zij hun reisplannen aanpassen (zo kunnen zij besluiten rechtsomkeert te maken en een andere dag terug Ie komen.) De bereikbaarheid van Portofino met andere vervoersmiddelen is verbeterd. Er is een treinverbinding met Genua, en er rijden regelmatig bussen naar de slad en andere havens in de buurt. Ook zijn er verbindingen over zee.

Dit voorbeeld is afkomstig uit een publicatie van het Franse verkeersbureau (l'Agence Française de l'Ingénierie Touristique - AFIT), getiteld Circulations Douces. Voor de volledige referentie wordt verwezen naar de bibliografie.

156

Resultaten en vooruitzichten Als gevolg van de beperkte toegankelijkheid voor personenauto's zijn de files in en rond Portofino minder lang en wordt meer gebruikt gemaakt van andere, milieuvriendelijkere vervoerswijzen zoals boot. trein en bus. Dit succesvolle initiatief zal in de toekomst als uitgangspunt worden gebruikt om nieuwe strategieën voor duurzaam toerisme in Portofino te ontwikkelen.

Belangrijkste succesfactoren Een eenvoudige strategie, gebaseerd op een pakket maatregelen: Integratie met andere wijzen van duurzaam vervoer: Cioccle informatieverstrckkirm.

Voordelen van het initiatief voor toeristen

Milieuvoordelen als meer g e b r u i k wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luehtverontreinieine

Toegankelijkheid

Mintler met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler mei vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitai van wilde dieren

Comfort

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

flexibiliteit

Veiligheid

Minder beslag op natuur voor tie aanleg van au t o wenen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenheden, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

- ¡57 ■

Voor meer

informatie

Agence Française de l'Ingénierie Touristique Marie­Claude Gaudriault, C hargée tie Mission. Responsable Equipe Environnement

2 rue de l.inois I· ­ 75740 l'itris t'edex 15 Tel.: 133 144373600 Fax: f33 144373839 E­Mail: gaudriaul«« atU­tourisnie.tr

CETE Méditerranée Gilbert Lieuter

BP 37 F ­ 13 7 l )| Aix en Provenee Tel.: · 33 44224776ο

Case studie 23: Elektrische shuttle, Le Palais, Belle­Ile­en­Mer, Frankrijk 115 Achtergrondinformatie De stad Le Palais (2.500 inwoners) is bel belangrijkste administratieve en commerciële centrum van Belle­Ile­en­Mer. een eiland voor de kust van Bretagne, in het departement Morbihan in Noord­West Frankrijk. Met baar rijke cultureel erfgoed is de slad een populaire toeristische bestemming. Kr zijn frequente verbindingen tussen hel eiland en het vasteland, en jaarlijks wordt de haven aangedaan door 900.000 passagiers (waarvan 40"o in juli en augustus).

Toerisme en

verkeersproblemen

Het stadscentrum van Le Palais heeft jarenlang te kampen gehad met verkeersopstoppingen tijdens liet hoogseizoen in de zomermaanden. De congestie was te wijlen aan verschillende oorzaken: ■

de haven trekt veel bezoekers naar Le Palais:

■

de stad zelf is populair bij zowel inwoners als toeristen;

■

tic specifieke beperkingen als gevolg van de ligging van de slad. die wordt omgeven door een dubbele rij vestingmuren.

Vanwege de ernstige verkeerscongestie werd het toeristen in de zomer van 1997 onmogelijk gemaakt de stad per auto te betreden. Zij werden gedwongen hun auto's ver buiten bet stadscentrum te parkeren. Fr werd een shuttledienst mel negen zitplaatsen ingezet voor het vervoer tussen de haven en de parkeerplaatsen voor touringcars, en tussen hel stadscentrum en de buiten de stad gelegen parkeerplaatsen voor personenauto's. Hoewel dit initiatief slechts een bescheiden succes was (te wijten aan het gebrek aan publiciteit en de onregelmatige dienstregeling), hebben de gemeentelijke autoriteiten hel daaropvolgende jaar besloten een shuttledienst voor toeristen aan te bieden, om het aantal personenauto's in het stadscentrum terug ■te drinuen.

Projectpartners Verscheidene partners waren betrokken bij tic planning en financiering van hel project voor cen elektrische shuttledienst voor toeristen: ■

de gemeente Le Palais:

■

het Bretonse milieu­ en energieagentschap (Ai)EME mailrise de l'Energie):

■

dc ( 'onsei! deaerai iin Morbihan:

■

de C 'onscil Regional de Bretagne; PDP

Agence ile l'Environnement

cl ile la

Electricité ¡h· Prance.

Dit voorbeeld is afkomstig uit een publicatie van het Franse verkeersbureau (l'Agence Française de l'Ingénierie Touristique - AFIT), getiteld Circulations Douces. Voor de volledige referentie wordt verwezen naar de bibliografie.

159 ■

Strategie Na de aanvankelijk nogal beperkte shutlledienst in 1997. werd in |99S een nieuw systeem van elektrische shuttles gelanceerd. Na hel proefdraaien in april was tic dienst van juli tol en met september operationeel. De shuttles vormden de verbinding tussen het stadscentrum en tic buiten de slad gelegen parkeerplaatsen. De doelstellingen van de dienst waren: ■

automobilisten de mogelijkheid bieden het centrum te bezoeken en bun auto's op een parkeerplaats buiten de slad achter te laten:

■

bij te dragen lot bescherming van het milieu door cen "schoon" vervoermiddel te gebruiken.

De operationele kosien van de dienstverlening werden geschat op 350.420 Franse francs (53.420 euro). (De totale kosten waren hoger dan voorzien, aangezien de dienst werd voorlgezel in september). Naast de financiering door de projectpartners werd ongeveer 24.000 FKF (3.660 euro) bijeengebracht d.m.v. werving (reclameposters op tic shuttlebussen). De shutlledienst was gratis voor alle gebruikers, zodat de kosien moesten worden gedekt door de overheid en autiere partners. In juni 1998 hebben de gemeente Le Palais en de vervoersexploitant afspraken gemaakt over tic aan tic dienstverlening te stellen vereisten (routes, voertuigen, dienstregelingen, boetes) en de aan de dienstverlener te betalen veruoedinu.

Initiatieven Voor de shulllediensl wordt gebruik gemaakt van vijf elektrische, stille en "schone" voertuigen, /ij kunnen maximaal ν ijl" passagiers vervoeren en bieden levens ruimte voor bagage. In tegenstelling tot traditionele minibusjes hebben deze shuttles cen "fun" imago, zonder deuren en mei kleine wielen, en cen lage snelheid (maximaal 40km h). De shuttle­dienst is iedere dag beschikbaar van 9 tot 13 uur. en rijdt om tic tien minuten. Langs de route bevinden zich enkele vaste halles, maar in de praktijk stopt de shuttle op verzoek, mei name in hel winkelgebied van de slad. Lr zijn drie hoofdlijnen tussen het stadscentrum en de parkeerplaatsen builen de stati. Alle zeven parkeerplaatsen (met een totale capaciteit van 310 auto's) buiten de vestingmuren worden door tic ■shuttle aangedaan. Parkeren is gratis. De publiciteit rond de shuttlediensl was enorm: ■ ■ ■ ■

5.000 kleurenfolders werden verspreid onder winkeliers, de VVV. in de shuttles en op geparkeerde auto's: drie gioie borden zijn opgehangen bij de ingang van tic stad. waarop bezoekers worden geïnformeerd over de lokalie van de parkeerplaatsen en de shulllediensl: in de lokale kranl werden artikelen over de shulllediensl gepubliceerd, zowel tijdens de lancering als tijdens de rest van de zomer: de dienst is levens op de lokale televisie te zien geweest.

¡60 ­

Resultaten en vooruitzichten De resultaten van de in 199S ingestelde shuttledienst zijn zeer positief. Ongeveer 40.000 passagiers maakten in de maanden juli. augustus en september van de shuttle gebruik, met een gemiddelde van 604 passagiers per dag (meer dan het streefcijfer van 500). De meeste passagiers waren toeristen die op het eiland verbleven en naar de stad kwamen om te winkelen, maar van de shuttle werd ook gebruik gemaakt door de lokale bevolking. De shuttledienst was in zekere male het slachtoffer van zijn eigen succes. De vraag was veel groter dan de capaciteit. De piek lag tussen 10.30 en I 2.30 uur. wanneer de meeste mensen naar de markt en winkels gingen. In augustus waren sommige parkeerterreinen buiten de slad al om 1 1 uur vol. Lr bestond onduidelijkheid over de drie verschillende routes van de shuttle, zodat stimmige mensen de verkeerde shuttle namen. Als gevolg van de shuttledienst zijn er minder verkeersopstoppingen in de stad. Len door de chauffeurs gehouden enquête onder de passagiers laat zien dat de shuttledienst zeer positief is ontvangen door de gebruikers (lokale bevolking, toeristen en winkeliers), liet gebruiksgemak van de dienst worth geprezen. Bezoekers zijn niet langer genoodzaakt parkeerruimte te zoeken in bel stadscentrum (wat altijd erg problematisch is vanwege de ernstige verkeersopstoppingen). Len ander positief aspect van de shuttle is dat de gebruikers niet vermoeid raken timdal zij een lang eind moeien lopen, al dan niet niet zware boodschappentassen. Stimmige gebruikers zeggen dal zij sinds de invoering van de shuttlcdienst meer zin hebben gekregen tun in tic stad hun inkopen te doen. De kwaliteit van de klantenservice was een andere belangrijke succesfactor: de gebruikers genieten van de shutilctrip en stellen de vriendelijkheid van de chauffeurs op prijs.

Belangrijkste succesfactoren Samenwerking en partnerschap tussen de belangrijkste actoren; Innovatief idee, waarmee rechtstreeks een oplossing worth geboden vooreen specifiek probleem; Kwalitatief hoogwaardig en "gebruikersvriendelijk" product: Uitstekende klantenservice: Goede marketing en communicatie (met name bet "fun" imago van de shuttles).

- ¡61 -

Voordelen van het initiatief'voor toeristen

.Milieuvoordelen als meer gebruik wordt gemaakt van duurzamere vervoerswijzen

Kei si ij den

Mintler mei vervoer samenhangende luehtveiotitremieine

Toegankelijkheid

Mintler mei vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van tie habitat van wilde dieren

Comfort / flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor tie aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tol deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen. tickets Intermodaliteit integratie van diensten: cen naadloze reis Dienstverlening van litige kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eet- en drinkgelegcnheden, enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Agence Française tie l'Ingénierie Touristique Marie-Claude Gaudriault. Chargée de Mission. Responsable Equipe Environnement

2 rue de Linois. F - 75749 Paris Cedex 15 Tel: »-33 144373601) Fax: 1-33 144373X39 F-Mail : eaudriaullO a fit-tourisme, fr

162

Case studie 24: De Donaufietsroute, Oostenrijk Achtergrondinformatie De Donau Radweg (Donaufietsroute) bevindt zich in de regio Oberösterreich. die grenst aan tie Donau en tal van toeristische attracties telt. Met bezit een belangrijk historisch en cultureel erfgoed: kastelen, kloosters, barokke abdijen en pittoreske dorpjes. Ook zijn er natuurreservaten, een regionaal park en prachtig landschappelijk schoon langs de oevers van de Donau. Bezoekers aan het gebied kunnen een boottrip maken over de Donau en aangrenzende rivieren (voor fietsers is er cen bootdienst tussen de belangrijkste steden langs de rivier). Sinds jaar en dag is fietsen een van de populairste bezigheden van toeristen in hel Donaugebied. Voormalige jaagpaden zijn omgevormd tot fietspaden, en er zijn toeristische routes uilgezet die leiden naar de vele kastelen in de heuvels langs de Donau. De meeste buitenlandse toeristen komen uit Duitsland en Nederland, maar ook uil het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Frankrijk.

Toerisme en verkeersproblemen Dil initiatief is geen onderdeel van een specifieke vervoersstrategie om congestieproblemen in de regio op te lossen, maar is eerder een marketingstrategie tun duurzaam loerisme in het gebied te stimuleren. Hel succes van het initiatief, waardoor zowel toeristen als de lokale bevolking meer alternatieve vervoerswijzen zijn gaan gebruiken en vaker de aulo laten slaan, heeft als gevolg gehad dat de omwikkeling van de fietsroute wordt erkend als belangrijk onderdeel van het vervoerssvsleem van de regio, dal in de bredere vervoersstrategie is geïntegreerd.

Projectpartners In 19S4 heeft de voor toerisme bevoegde autoriteit van de regio Oberösterreich samen met een hydroelektrische centrale langs de Donau opdracht gegeven tot cen impactstudie van fietsroutes langs de Oostenrijkse Donau. In 19X6 heeft de regionale overheid ingestemd mei de openstelling van een fietsroute, die hoofdzakelijk werd gefinancierd door het elektriciteitsbedrijf en cen financiële bijdrage van de regionale overheid. De autoriteiten van Oberösterreich en Niederösterreich zijn samen met delokale autoriteiten verantwoordelijk voor het onderhoud van de fietspaden. Wegens het succes van het eerste initiatief werd de route uitgebreid tot Niederösterreich. en sinds 1995 loopt zij van Passati (Duitsland) via Wenen (Oostenrijk) en Bratislava (Slowakije) naar Boedapest (Hongarije). De veiligheid van de route en de integratie met andere vervoerswijzen. alsmede de uitstekende accommodatie en andere toeristische faciliteiten, maken de route onveranderd populair. Dit succes is ie danken aan lange-lerniijn partnerschappen (tic totstandbrenging van tic route duurde bijna tien jaar) tussen de belrokken adoren, tip verschillende niveaus en in verschillende regio's. De Donaufietsroute is een goed voorbeeld van succesvolle interregionale partnerschappen en urenso verseli ri j deutle samenwerk i nu.

Dit voorbeeld is afkomstig uit een publicatie van het Franse verkeersbureau (l'Agence Française de l'Ingénierie Touristique - AFIT). getiteld Circulations Douces. Voor de volledige referentie wordt verwezen naar de bibliografie.

¡63

Strategie De Donaufietsroute is van meet af aan betlacht als een toeristisch "produci", hedoeld om het toerisme in de regio te bevorderen en hel imago van het elektriciteitsbedrijf die hel project heeft gefinancierd, te promoten. De inspanningen waren erop gericht de fietsroute in heel Fairopa bekendheid ie geven. Lr waren promotiestands op toerismebcurzen. en er werd informatie gestuurd aan hotels en autiere relevante bedrijven in Duitsland en Nederland. Bij de strategische ontwikkeling van tic route werd ook rekening gehouden mei de behoeften van tic lokale bevolking, door paden aan te leggen lussen de fietsroute zelf en plaatselijke scholen en bedrijven. Lr was veel politieke steun voor de ontwikkeling van de fietsroute, die immers goed overeenstemde met hel nationale en regionale vervoersbeleid, om hel gebruik van de fiets (en openbaar vervoer) als duurzame vervoerswijze te stimuleren.

Initiatieven ■

Accommodatie: Reisbureaus en hotels in de regio hebben samen een holelreserveringsyslcem opgezet. In sommige hotels kunnen fietsen worden gehuurd, en bij alle holels kan informatie over fietsverhuurbedrijven worden verkregen. Sommige hotels bieden fietsers de mogelijkheid lol bagagevervoer. Om te kunnen voldoen aan de groeiende aantallen toeristen in het gebied geeft de regionale overheid financiële steun aan holels. zodat zij hun capaciteit kunnen uitbreiden en hun faciliteiten kunnen moderniseren.

■

"Λ la carte" Hetsen: Hierbij ligt de nadruk tip de flexibiliteit en vrijheid van de loeristen bij het plannen van bun reis. Toeristen kunnen alleen ofin cen groep reizen, gedurende twee dagen of een langere periode, en kunnen kiezen uit een heel scala van routes en attracties. Kr zijn speciale groeps formules gecreëerd. inclusief lleishuur. hotelreservering, excursies. informatiepakketten, bagagevervoer en bus trein boot transfers.

■

Spoorverbindingen: De spoorwegmaatschappij OBB (Österreichische Bumles Bahn) bood aanvankelijk plaats voor maximaal tien fietsen per wagon, en heeft later een speciale lletslrcin ingesteld, de Radtramper. Deze trein kan 500 tol 600 passagiers verv tieren, en hcell 1 I wagons voor fietsen (ongeveer 28 fietsen per wagon). De OBB biedt speciale larieven voor fietsers die gebruikmaken van de trein. Lr zijn goede verbindingen lussen tic trein en andere wijzen van openbaar­ en particulier vervoer. In sommige stations kunnen fietsen worden gehuurd, en fietsstallingen zijn bij alle stations te vinden.

■

Rivierboten: Met deze boten kunnen fietsers de rivier oversteken of naar cen verderop gelegen plaats langs de route reizen. Deze veerdienst, die dooi' de overheid worth geleverd, is zeer in ι re k bij loeristen.

■

Informatie: Langs de fietsroute bevinden zich drie "Info Points" waar loeristen folders, kaarien en plattegrondjes kunnen krijgen, en hotels kunnen reserveren. Ook is gezorgd voor toiletten en douches, en soms cen bar of restaurant.

■

Continuïteit en veiligheid: De bewegwijzering langs de hele route is uitstekend. De route bestaat deels uit echte fietspaden en Knipt deels over de weg of de sloep. De continuïteit en duidelijke bewegwijzering van de roule bevorderen de veiligheid van fietsers.

¡64

Resultaten en vooruitzichten De Donaufietsroute was tot nu toc cen groot succes, zowel onder toeristen als onder inwoners van tic langs de route gelegen plaatsen. Tussen mei en oktober l 0 l )5 maakten 1 ()().()()() fietsers gebruik van de route. Volgens de gegevens van 19l)5 was bijna de helft van de fietsers tussen de 40 en 75 jaar oud: de overige fietsers vielen in de leeftijdscategorie van 30­40 jaar. naast jongeren en ge/innen. Voor jongeren zal een speciale marketingstrategie worden ontwikkeld. De regionale autoriteiten van zowel Ober­ als Niederösterreich hebben de ontwikkeling en het onderhoud van de tietsroute gesteund, door voortdurende investeringen en politieke steun. De Donaufietsroute heelt aanzienlijk bijgedragen tot de regionale ontwikkeling, zowel vanwege haar nut voor de plaatselijke bevolking en de ontspanningsmogelijkheden die zij biedt, als vanwege de ontwikkeling van het toerisme van het gebied, op F.uropees niveau. Het initiatief heeft geholpen de aantrekkingskracht van de twee regio's als Europese vakantiebestemming te versterken, en heeft het imago van fletsvakanties op de Europese vakanliemarkt verbeterd. De faciliteiten voor fietsers zullen nog verder worden verbeterd. Zo zullen nog meer Info Points worden gebouwd langs de route, en zal de accommodatie worden gemoderniseerd. Dankzij het belang voor de ontwikkeling van toerisme en duurzaam vervoer, is de route een integrerend onderdeel Ezevvorden van de regionale en interregionale vervoersstrategie van het szebied.

Belangrijkste succesfactoren •

Politieke steun voor het initiatief op nationaal, regionaal en lokaal niveau:

■

Grote betrokkenheid van de particuliere sector (het elektriciteitsbedrijf):

■

Lange­termijn financiële en strategische commitment van tic betrokken actoren:

■

Doeltreffende partnerschappen op regionaal en interregionaal niveau:

■

flexibele aanpak t.a.v. de behoeften van toeristen:

■

Integratie met de behoeften van de plaatselijke bevolking.

­ 165 -

.Milieuvoordelen als meer gebruik wordt

Voordelen van hel initiatief voor toeristen

gemaakt van duurzamere vervoerswijzen Reistijden

Mintler met vervoer samenhangende luchtverontreiniging

Toegankelijkheid

Minder met vervoer samenhangend lawaai

Comfort

Mintler met vervoer samenhangend energieverbruik

Betrouwbaarheid

Bescherming van de habitai van wilde dieren

Comfort ' flexibiliteit

Mintler esthetische "vervuiling" door auto's

Veiligheid

Mintler beslag op natuur voor de aanleg van autowegen

"Waar voor je geld"

Behoud van hoogwaardig milieu voor lokale gemeenschappen

Vervoer van bagage van deur tot deur

Behoud van natuurlijk, historisch en cultureel erfgoed

Duidelijke, toegankelijke, betrouwbare informatie over diensten, dienstregelingen, tickets Intermodaliteit/integratie van diensten: een naadloze reis Dienstverlening van hoge kwaliteit aan klanten, schone toiletten, goede eet- en drinkgelegenheden. enz. Bevordering van duurzame vervoerswijzen als deel van de vakantie

Voor meer informatie Agence Française de l'Ingénierie Touristique Marie­Claude Gaudriault. Chargée de Mission. Responsable Equipe Environnement

2 rue de Linois. F ­75740 Paris Cedex 15 Tel.: t­33 1443736(H) Fax:-33 144373839 E­Mail : gaudriaulut; afit­ltuirisiiie.fr

Oberösterreich Touristik GMBH (Upper Austrian Tourist Board Travel)

Am llartmayrgul 4­6. Λ­4040 Linz. Austria Tel.: ­43 732663024 l­'ax: M3 732663025

¡66

Deel drie: CONCLUSIES, ACTIEPLAN EN AANBEVELINGEN

1. C onclusies na de analyse van de drie regioTs Deze studie ­ in het kader waarvan gesproken is mei tic personen die belasi zijn mei hel ontwerpen en uitvoeren van een milieuverantwoorde vervoersplanning ­ heeft veel voorbeelden van goede praktijken opgeleverd. Like case studie gaal in op cen specifiek probleem of een specifieke uildaging waarvoor de betreffende regit) of gemeente zich geplaatst ziet. Omdat telkens wordt getracht tegemoet Ie komen aan de vervoersbehoeften van de toerist, kan elk van tic studies geslaagd worden genoemd. De mobiliteitsbehoeften van de loenst zijn gecompliceerd en qua lij tl en rumile aan verandering onderhevig, en vormen dan ook een grote uitdaging voor wie zich bezighoudt mei planning van vervoer en toerisme. Doel van deze studie was om succesvolle strategieën op regionaal en interregionaal niveau in kaan te brengen. Veel van de onderhavige case studies betreffen echter voorbeelden van geslaagde strategieën t»p meer lokaal niveau, zoals steden of gebieden met veel natuurschoon. Fen mogelijke verklaring voor hel gebrek aan voorbeelden van een toeristische vervoersplanning op regionaal, interregionaal en nationaal niveau waarbij terdege rekening wordt gehouden mei milieuaspecten, is gelegen io tic ^loic complexiteit die het integreren van planningsslructurcn voor ventici', toerisme en milieu op tic diverse niveaus met zich meebrenm.

1. /. /

De drie regio's: samenvatting van de conclusies Dresden/Boven-Elbedal

De regio Dresden Boven­Llbedal heelt cen lange geschiedenis als populaire vakantiebestemming. Hel toerisme is sinds de recente eenwording van Duitsland nog verder gegroeid en vormt voor Dresden en het Boven­Elbedal een belangrijke inkomstenbron. Met de uitbreiding van Europa in oostelijke richting zal in de/e regio het toerisme naar verwachting een sieeds grotere rol gaan spelen bij tic economische ontwikkeling. De regitt kent een goede vervoersinfrastructuur (weg­, spoorweg­ en veerbootverbindingen). Aan hel toerisme gerelateerd verkeer vormt in toenemende mate een probleem in tleze regio. Dit geldt mei name voor Dresden, waar zich als gevolg van lokaal f oren sen v erkeer regelmatig opstoppingen voordoen, en voor de smalle wegen in het Elbedal. De voornaamste negatieve gevolgen van hel verkeer zijn luchtvervuiling en geluidsoverlast. Bij de planning wordt hierop ingespeeld mcl de volgende initiatieven: ■

Bij het Dresdense verkeersbeheersplan "Intcnimbiel". dat wordt gefinancierd door bet Duitse ministerie van onderwijs en onderzoek en door de deelstaat Saksen, is cen aantal particuliere en overheidsorganisaties betrokken. Hel plan moei duurzamere vervoerswijzen stimuleren en verandering brengen in hel dagelijkse reispatroon van toeristen en plaatselijke bewoners, waardooi' verkeersopstoppingen afnemen. Deze innovatieve aanpak omvat cen aantal projecten voor tic korte, middellange en lange termijn, die variëren van het met behulp van informatietechnologie verstrekken van reisinformatie (waarbij toeristische en verkeersinformatie worden gecombineerd) tot het invoeren van smart cards voor carpoolen, fietsen en paardrijden, en tol hel verbeteren van de openbaar vervoersdiensten.

¡6S -

■

Len ander initiatief ter vermindering van de verkeersdrukte in tic stati dat bestaat uit door de vereniging voor het toerisme van Dresden gecoördineerde maatregelen voor gebruikmaking van hel openbaar vervoer door toeristen voorziet in verschillende categorieën kaarten waarmee toeristen gratis gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer in combinatie met een bezoek aan een attractie.

■

Een ander belangrijk initiatief inzake planning van vervoer en loerisme in deze regio vormt de bescherming van het unieke nationale park Sächsische Schweiz met zijn zandstenen rotsen en zijn rijke ecologie, die als gevolg van tic groeiende nadelige invloed van bel toeristische autoverkeer echter kwetsbaar is. Lr is een geïntegreerde strategie voor bet park geformuleerd, tlie wordt gecoördineerd door de beheersinstelling van het park. Tussen de beheersinstelling en de lokale planningsinstelling, toeristenverenigingen, openbaar vervoerders en een plaatselijke academische instelling is een vruchtbare samenwerking tot stanti gebracht. De bestaande verkeersproblematiek is uitgebreid in kaart gebracht en er Ís cen aantal maatregelen genomen, waarbij gebruikmaking van openbaar vervoersdiensten naar het park actief is gestimuleerd. Met een leus die het reisgedrag van de toerist zodanig moet beïnvloeden dat deze gebruik gaat maken van het openbaar vervoer om de Sächsische Schweiz te bezoeken, is getracht het imago van het park te versterken.

■

Een soortgelijke maatregel om toeristen aan te moedigen gebruik te maken van duurzamere vervoermiddelen vormde de aanleg van een fietsroute langs tic Elbe. Dit initiatief maakte deel uit van bredere marketingstrategie voor duurzaam vervoer en toerisme in het Elbedal. Om de vorming van pubi iek­pri vate partnerschappen te bevorderen, zijn workshops en bijeenkomsten georganiseerd. Er is cen projectgroep opgericht die regelmatig door de lokale toerislcnvereniging gecoördineerde bijeenkomsten heelt gehouden. Brede participatie en veel publiciteit vormden de .sleutel tot het welslagen van het project.

Deze voorbeelden onderstrepen het succes van de door tie regit) Dresden Boven­Elbedal geïmplementeerde vervoersplanning, die erop gericht is het reisgedrag van loeristen en de plaatselijke bevolking te veranderen en hen ertoe te bewegen gebruik ie maken van duurzamere vervoermiddelen dan de personenauto. De initiatieven zijn steeds tintici' kundige leiding len uitvoer gelegd en zijn na overleg­ en samenwerkingsprocedures partnerschappen tussen tic publieke sector, de particuliere sector en plaatselijke belanghebbenden tot stand gekomen. De bescherming van natuurlijke rijkdommen is een prioriteit geworden waarmee blijk wordt gegeven van een sterke inzet voor duurzame ontwikkeling op de langere termijn.

1.2 De Oost-Alpen en de deelstaten Salzburg en Tirol Deze alpiene regio is een van de meest bezochte toeristische gebieden ter wereld en trekt het hele jaar door bezoekers (skiën in de winter, trektochten in de zomer). Trekpleisters zijn verder de sleden Salzburg en Innsbruck. Naarmate tic rol van de landbouw de afgelopen decennia steeds kleiner is geworden, beeft het plattelandslocrisme een litige vlucht genomen (vakantieboerderijen). De regio kent een goede infrastructuur (wegen en spoorwegen) en telt belangrijke wegverbindingen lussen Duitsland en Italië. Aan toeristen gerelateerd verkeer leidt tot grote tipstoppingen, mel name in het hoogseizoen en tijdens de weekends in het skiseizoen. Deze verplaatsingen door toeristen komen nog eens bovenop bet drukke doorgaande verkeer. De schadelijke gevolgen voor het milieu zijn groot: de alpiene ecosystemen zijn buitengewoon kwetsbaar en gevoelig voor luchtvervuiling. In tic winter worth deze situatie nog verergerd door veelvuldige atmosferische 'inversies'. Lr is op planningsgebicd een reeks maatregelen genomen om deze problemen aan Ie pakken: ■

Op regionaal niveau betekende de geïntegreerde dienstregeling van hel openbaar vervoer ("Auftakt Regionaliakt") in de deelstaat Salzburg een innovatieve strategie voor het waarborgen van goetle openbaar vervoersdiensten voor toeristen en plaatselijke bewoners. Er is cen openbaar vervtiersautoriteit opgericht die de strategie financiert en uit verschillende partners bestaat (waaronder openbare en particuliere vervoersexploitanten op lokaal niveau). In het 7i/Á7­netwerk wordt gebruik

¡69

gemaakt van alle regionale vervoerswijzen en krijgt tic plaatselijke bevolking toegang lol wintersportplaatsen, bergpassen, dorpen en steden zonder te zijn aangewezen op tic aulo. ■

Speciaal voor toeristen zijn er twee vervoersdiensten omwikkeld en opgenomen in het l'akiiielwerk. De Tälerbus­service in dc deelstaat Salzburg beschikt over elektrische auto's en busies voor vervoer naar tic smalle toeristische dalen van de regio's l'inzgau en Murati, the ie lijden hadden onder bel autoverkeer. De Tälerbus verzorgt tevens belangrijke vervoersdiensten naar dorpen en sleden in de dalen.

■

De I lirsclibichlwamlerbus in de deelstaat Salzburg bee fl voor loeristen 'groene' bussen mei lage emissiewaarden ter beschikking, die lopen op gebruikte bakolie. Hel betreffende gebied is niet toegankelijk voor auto's. Deze tl ien st verlening is te danken aan de inzet van plaatselijke bc w one is,

■

Een ander voorbeeld van efficiënte lokale oplossingen voor lokale problemen is tic ondergrondse Dorlbahn in Serfaus (deelstaat Tirol). Serfaus. een kleine wintersportplaats die /waar te linien had onder het autoverkeer, besloot cen eigen ondergrondse aan te leggen. Dagjesmensen mogen de stati niet in met de aulo en moeten gebruik maken van tic (gratis) ondergrondse. De kwaliteit van leven in Serfaus is toegenomen, en de slati is vanwege zijn rustige en schone omgeving 's zomers cen populaire vakantiebestemming.

■

Hel historische stadje Rattenberg in tic deelstaal Tirol heeft eveneens een innovatieve oplossing gevonden voor de groeiende problemen die bet doorgaande en toeristenverkeer mei zich meebrachten. Van het stadscentrum is cen voetgangerszone gemaakt en de belangrijkste middeleeuwse straatjes zijn in hun oude luister hersleid. Vandaag tie tlag is Rallenberg een bloeiende toeristische trekpleister, die met zijn rust. veiligheid en autovrije zones hel gehele jaar door bezoekers trekt. Met de lokale bewoners en bedrijven is uitgebreid overleg gevoerd. Ondanks aanvankelijke twijfels worth het initiatief nu als geslaagd beschouwd.

■

Ilei proefproject 'Duurzame mobiliteit - autovrij toerisme' getuigt van een zeer innovatieve aanpak wat betreft de integratie van duurzame ontwikkeling enerzijds en vervoer en toerisme anderzijds. Dit nationale initiatief, dat in samenwerking niet de Europese Unie. de deelstaatregering van Sal/burg en een groot aantal publiek-private partners tot slant! is gekomen, moet toeristen ertoe bewegen om bij hun vervoer in en naar tic regio gebruik te maken van duurzamere wijzen van vervoer. Hei project, dat zich concentreert tip tie vakantieoorden Werfenweng en Bad Hofgastein. heeft lot doel loensten omvattende vervoersdiensten van deur tol deur aan te bieden en daarbij hel gebruik van tic personenauto te vermijden. Er is rekening gehouden met alle aspecten van tic vervoersbehoefte van toeristen: verv tier van de bagage, uitgebreide informatieverstrekking en verzorging van vervoer in tic vakantie (elektrische voertuigen en Hetsen worden gedurende hel verblijf beschikbaar gesteld). Op tleze wijze wordt een goed alternatief voor tic personenauto geboden. 1 liermee worth onderzocht of economische gmei kan worden losgekoppeld van v e rv oer per auto.

■

Een autiere planningsstrategie in de deelstaal Salzburg dat gericht is op hel bevorderen van autovrij toerisme is het grensoverschrijdende lietsinitialief voor L l'-Regio II. Door samen te werken met de naburige Duitse regio's kan worden geprofileerd van tic gioie markt \ooi lietsvakanties aan weerszijden van de grens en kan de toerist zich "grenzeloos" verplaatsen. Goede verbindingen over tic grens en ile gemeenschappelijkheid van tic laai beslaan in dit gebied weliswaar al langer, maar dit initiatief maakt duidelijk welke voordelen hel ontwikkelen van dergelijke interregionale strategieën heeft: lagere kosten door gezamenlijke marketing, gezamenlijke online informatieverstrekking, dezelfde bewegwijzering en plattegronden, en het grotere aantal attracties dat de geografische uitbreiding mei zich meebrengt.

Uit tic case studies over de Oost-Alpen blijkt dat men zich sterk inzet om praktische oplossingen te vinden voor problemen die worden veroorzaakt door aan loerisme gerelateerd verkeer. De/e oplossingen beslaan uit levensvatbare, kwalitatief hoogwaardige diensten die legemoel komen aan tic vervoersbehoeften van toeristen. Deze strategie is omwikkeld in het kader van het streven naar vermindering van tic milieueffecten van het autoverkeer, waarbij worth voorzien in vervoermiddelen ter plaatse. Elke case studie bevat een voorbeeld van een innovatieve aanpak die wordt gekenmerkt

¡70 ■

door een deskundige leiding die streeft naar een consistent beleid inzake de planning van duurzaam vervoer en daarbij wordt ondersteund door constructieve partnerschappen. Stimmige studies leggen de nadruk op de effectiviteit van lokale oplossingen voor lokale problemen, terwijl volgens autiere studies successen zijn geboekt door interregionale en grensoverschrijdende samenwerking.

13

Principado de Asturias, Spanje

De toeristische industrie is een betrekkelijk nieuw fenomeen in Asturie, cen regio waarin op rijke kolen­ en staalvoorkomens gebaseerde zware industrie van oudsher sterk was vertegenwoordigd. Met de recente neergang van tleze industrietakken biedt bel toerisme uitstekende mogelijkheden om tic regionale economie nieuw leven in te blazen. De regio herbergt met zijn bergen (waaronder de Fieos de Europa), bossen, kusten en de historische steden Oviedo, (iijón en Aviles op cen kleine oppervlakte tal van natuurlijke en culturele rijkdommen. De toeristische industrie is relatief onderontwikkeld en de meeste vakantiegangers zijn afkomstig uit Spanje zelf. De toegankelijkheid Ís een van de voornaamste belemmeringen voor de ontwikkeling van het toerisme: de regit» mist een boge­sncllieidsverbinding per spoor mei Madrid. Een klein percentage van de bezoekers komt per vliegtuig, terwijl het aantal veerboten dal de havens van de regit) aandoet beperkt is. De meeste toeristen komen met de eigen autti. Hei wegennet binnen tic regio zelf is relatief goed. maar de wegverbindingen met de rest van Spanje en mei Frankrijk en Portugal zijn minder ontwikkeld. I let meeste verkeer in de regio ¡s te vinden in de centrale verstedelijkte zone. waar ΝΟ'Ίι van de bevolking woont. Toeristisch verkeer vormt een zware belasting voor de ecologie van de regio, niet name tip tic smalle wegen naar het strand en in tic bergachtige streken van het nationale park. Verder doen zich in de centrale verstedelijkte zone tijdens vakantieperioden en weekends problematische opstoppingen voor. De regit» Asturie heeft cen reeks maatregelen genomen om tleze problemen aan ie pakken: ■

Oprichting van een regionaal vervoersconsortium. dat tot doel heeft cen gecoördineerde vervoersstrategie ie ontwikkelen. Dit consortium in oprichting moei voor het eerst tie regionale vcrvoersautorileit en de belangrijkste openbaar vervoerders samen brengen. Dit moei leiden Uit de omwikkeling van gecoördineerde strategieën voor een kwalitatief hoogwaardig en geïntegreerd openbaar ventici' voor toeristen en de plaatselijke bevolking ín het noorden en midden van de regio. Deze vervoersdiensten moeten cen aantrekkelijk alternatief worden voor de auto bij bezoeken aan de drie grootste steden in tic regio. De afstanden tussen tleze plaatsen zijn klein, maar de wegen zijn vaak verstopt.

■

Een van de prioriteiten van de regionale planningsautoriteit is hel beschermen van de natuurlijke rijkdommen van de regio. In 2001 is een regionaal plan voor bescherming en beheer van de kuststreek goedgekeurd. Deze strategie, die worth gecoördineerd door regionale ministeries in nauwe samenwerking met gemeenten, omvat een aantal maatregelen inzake toerisme en ventici'. Twintig parkeerterreinen die momenteel dichtbij of op de stranden liggen, moeten worden verplaatst naar een plek op maximaal een kilometer van hel strand. Bezoekers moeten dan lopen of fietsen om het strand te bereiken. Lr moet een weg worden aangelegd die verbilden is voor auto's en die aparte stroken heeft voor voetgangers en fietsers. Deze moeten tic stranden van de regit» met elkaar verbinden. Op deze wijze kan de oorzaak van de aantasting van bel milieu (auto's) worden verminderd of weggenomen, en kan het gebied voor toekomstige generalies behouden blijven.

■

De route langs tie kust van Senda Norie is een ander initiatief dat is opgezel door een consortium van vijf gemeenten in het centrale deel van de kustlijn van Asturie. Er is een pad voor fietsers en voetgangers aangelegd dal verboden is voor auto's en waarlangs punien zijn ingericht waar informatie kan worden verkregen en wild kan worden gadegeslagen. Het doel van dit initiatiefis tweeledig, namelijk enerzijds tie schade aan het milieu als gevolg van autoverkeer langs tic kust ie beperken en anderzijds toeristen erttie te bewegen gebruik te maken van duurzamere

171 -

vervoermiddelen. Treinverbindingen met tleze roule en mei tic faciliteiten zoals voorzien in bet plan ter bescherming van de regionale kuststreek worden verzorgd door tie EL VE. Ilei traject knipt van Baskenland naar (¡alicie. Er zijn frequente ι re indienslen naar vrijwel alle stramien in tic regio. De FEA'E verzorgl in samenwerking met tic exploitant RENEE aantrekkelijke treindiensten van de kust naar de rest van de regio. ■

De bescherming van het wild en zijn natuurlijke omgeving vormt cen van tic prioriteiten in tic beheersstrategie voor aan loerisme gerelateerd verkeer in tic regio. In het kader van een regionale milieumaatregel is in Ic)92 een slichting opgericht voor de bescherming van twee beren. Ilei gebied is afgesloten voor auto's: llets- en wandelpatien zijn aangelegd op een niet meer in gebruik zijnde spoorlijn. De verbinding met hel reservaat wordt verzorgd door speciale treindiensten. Dn project ¡s geliefd bij schoolkinderen en toeristen en vormt een geslaagde combinane van milieubescherming en duurzaam vervoer.

■

Twee tierde van de regit) bestaal uit nationaal park. waarbinnen ecu groot aantal van overheidswege beschermde plaatsen niel of beperkt toegankelijk is voor auto's. Hel nationale park Picos de Europa wordt gezamenlijk beheerd door een interregionaal conine waarin vertegenwoordigers van de drie betrokken regio's (Asturie, ('antabrië en Castilla y Icon) zitting hebben. .Auto's hebben slechts beperkt toegang tot hel park. en er bestaan plannen om ook de bekende bedevaartsplaats Covadonga af ie sluiten voor autoverkeer en om openbaar vervoersdiensten naar Cangas Onis te gaan aanbieden. W'/e beheersstrategie moei ervoor zorgen dat toerist i sch verkeer niel len kosle gaat van tic aantrekkingskracht tl i e hel gebied op vakantiegangers uitoefent.

■

Om toeristen te stimuleren bij bun bezoek aan tie vele musea in tie streek gebruik te maken van duurzamer vervoer, heeft de spoorwegmaatschappij RENEE in samenwerking met musea een pakkel aanbiedingen ontwikkeld waarbij treinreizen worden gecombineerd met muscumbczoek. Hierbij kunnen busreizen worden geboekt en fietsen worden meegenomen in tic trein. Met tleze dienstverlening wordt tegemoet gekomen aan de behoeften van tic toerist.

■

De regio Asturie wil van het toerisme cen kwaliteitsproduct maken door een scicele groep toeristen aan te trekken in plaats van zich Ie richten tip massatoerisme. Ervaringen in autiere regio's hebben namelijk geleerd dat een snelle groei van massatoerisme leidt lol schade aan hel natuurlijk en cultureel erfgoed. De regio streeft dan ook naar een meer duurzame aanpak. Deze strategie wordt belichaamd door de Transcantabrico­lreinverbinding; mei een gerestaureerde oude trein worden toeristen tip luxueuze wijze langs de noordelijke Spaanse kusl gevoerd. De trein is cen groot succes en toont aan dat er mogelijkheden bestaan voor bel aanbieden van hoogwaardige producten aan toeristen in combinatie met duurzamere wijzen van vervoer.

De case studies over Asturie laten zien op welke wijze invulling kan worden gegeven aan milieuvriendelijke vervoersstratcgicen in regio's die als toeristische bestemming in opkomst zijn. Hoewel de beperkingen van de bestaande infrastructuur de ontwikkeling van het toerisme lijken te belemmeren, bieden ze iegelijkcrtijd de mogelijkheid om ie komen tol geïntegreerde strategieën voor vervoer en toerisme die een duurzame toekomst van de regio als vakantiebestemming kunnen waarborgen.

¡72

2.

Lessen uit de case studies

Het toerisme in de drie regio's is in verschillende mate ontwikkeld. Niettemin zijn cr in luin geslaagde planningsstrategieën gemeenschappelijke elementen aan te wijzen: ■

Om milieuvriendelijk vervoer te kunnen aanbieden dat tegemoet komt aan de behoeften van de vakantiegangers, is het van belang inzicht te verkrijgen in de verschillende aspecten van aan toerisme gerelateerd verkeer.

■

Doeltreffende strategieën vereisen een duidelijke visie, een geïntegreerde aanpak, goed management en efficiënte partnerschappen tussen alle belanghebbenden uil de openbare en particuliere sectoren op alle niveaus. Overleg maakt onlosmakelijk deel uit van dit proces.

■

Om de kwaliteit van duurzame vervoersdiensten die tegemoet komen aan de eisen van de toerist te kunnen handhaven, is continue monitoring en evaluatie van de prestaties noodzakelijk.

Uit elke case studie kan lering worden getrokken. Hen van de belangrijkste doelstellingen van deze publicatie is het verspreiden van goede praktijken naar andere toeristische regio's in Europa die met soortgelijke vraagstukken te maken hebben. Om de uitwisseling van ideeën te vergemakkelijken, worden voor elke studie de adresgegevens van de betreffende organisaties vermeld. De studies kunnen tevens dienen als nuttige voorbeelden voor regio's in Midden­ en Oost­Europese landen waar de ontwikkeling van het loerisme en de hiermee gepaard gaande toename van de milieuproblematiek als gevolg van het autoverkeer een groot probleem kunnen gaan vormen.

173

2. Actieplan Dit

actieplan

dient

ter

ondersteuning

van

regionale

overheden

in

toeristische

gebieden

die

milieuverantwoorde vervoersstrategieën willen implementeren. De elementen van dit actieplan zijn ontleend aan de in tic onderhavige case studies

gegeven

voorbeelden van goede praktijken.

FASE 1 ­ INZIC HT IN DE VRAAGSTUKKEN Regelmatig enquêtes houden onder bezoekers om uitgebreide in formatie te verzamelen over: hel aantal en het soort toeristen dat hel gebied bc/ockl; hun middelen van verv oei' naar en in tie regio: tie vervoersbehoeften en verwachtingen van loeristen tijdens hun verblijf in tie regio. Een databank aanleggen met gegevens over de profielen en het reisgedrag van bezoekers. Een databank aanleggen niet gegevens over de verkeersbewegingen in het gebied, zodat specifieke gebieden kunnen worden vastgesteld waarvoor strategieën op het gebied van vervoersbeheer kunnen worden opgesteld. Een databank aanleggen niet gegevens o v ei' alle bestaande openbaar vervoersdiensten: bussen, trams, zwaar en licht spoorwegniaterieel. en veerboten (met ile verbindingen, hel aantal zitplaatsen, dienstregelingen, reiskosten) waarvan iedereen (toeristen en plaatselijke bevolking) gebruik kan maken. Een databank aanleggen met gegevens over duurzame wij/en van vervoer (lopen en Helsen).

faciliteiten

voor

alternatieve

Een databank aanleggen niet gegevens over het aantal loensten dat specifieke attracties bezoekt, zotlal kan worden nagegaan hoe mei tic li ui tl ige vervoersdiensten openbaar vervoer en autiere duurzame wijzen van vervoer de/e stromen kunnen worden verwerkt. Onderzoeken in welke mate tie vervoersinfrastructuur en tie verkeersdruk van invloed zijn tip het milieu. Daarnaast moet onderzoek worden gedaan naar tic ervaringen van loeristen niet hel vervoer en naar ile invloed van hel vervoer tip hun vakantie en vakantiebestemming. De bestaande mobiliteitsplannen analyseren. Een SWOT­analyse l analyse van sterke en /wakke bedreiüinuen) van tic reeionale vervoersstrategie uitvoeren.

punien, kansen en

FASE 2 ­ SAMENWERKEN OM EEN GEÏNTEGREERDE STRATEGIE TE FORMULEREN E K N PARTNERSCHAP ΑΛΝίί.λ.ΛΝ

"

Horizontale verticale samenwerking tot slanci brengen lussen tie overheidsinstellingen die verantwoordelijk zijn voor tie planning van milieu, vervoer en toerisme op regionaal, nationaal en supranationaal niveau.

■

Een overleg- en coiisensusprocetlure in gang /etten waarbij alle belanghebbend en worden betrokken (waarond er regionale lokale gemeenschappen, sleutelorganisalies uit d ie gemeenschappen, d ienstverleners op het gebied van ond er meer vervoer en toerisme, milieubuieaus en groeperingen beslaand e uit personen die gebruik maken van uiteenlopend e vervoermiddelen).

■

Toeristen voorlichten over tie milieuproblematiek in de regio en hen vragen om steun.

174

■

De participalie van publieke en piavate partners op lokaal, nationaal en zelfs internationaal niveau (grensoverschrijdende partnerschappen) bevorderen.

■

Een orgaan kiezen en instellen dal wordt belast met de supervisie, dal de sleun en medewerking heeft van regionale overhellen en van ile particuliere sector, en dat nauwe banden heeft met actoren op lokaal niveau.

■

Samenwerken met alle belanghebbenden om een gemeenschappelijk standpunt te ontwikkelen len aanzien van de vraagstukken die tijdens de overlegprocedure naar voren zijn gekomen.

■

Een geïntegreerde strategie voor tie middellange en lange termijn formuleren die goed aansluit bij de bredere beleidsdoelstellingen op hel gebied van vervoer en tlie duidelijk aangeeft wat de ecologische en sociaal­economische gevolgen van de te nemen maatregelen /uilen zijn.

■

Bij het formuleren van de strategie voorbeelden van goede praktijken in andere regio's verzamelen: ideeën uitwisselen en lering trekken uit tic ervaringen van tie betreffende regio's. Dit kan op informele wijze υί in het kader van benchmarking plaatsvinden.

■

Een strategie voor marketing en interne externe communicatie ontwikkelen.

■

Een tijdschema voor controle opstellen en vaststellen welke gegevens hiervoor moeten worden verzameld.

EEN AC TIEPLAN OPSTELLEN

■

De bijzonderheden van de te nemen maatregelen omschrijven, de instellingen aaiiwij/en die worden belast met tic tenuitvoerlegging daarvan en een tijdslimiet voor de doelstellingen bepalen.

SPECIFIEKE AC TIES I'ITVOEREN

■

Bij het uitvoeren van specifieke acties lering trekken uit voorbeelden van goetle praktijken Ín andere regio's; ideeën uitwisselen en lering trekken uit de ervaringen van de betreffende regio's. Dit kan op infórmele wijze of in het kader van benchmark ing plaatsvinden.

■

Een omvattende communicatiestrategie tuil wikkelen om de lokale bevolking, aanbieders van toeristische, verv tiers­ en aanverwante diensten en bezoekers voor te lichten over ile specifieke strategische acties, over ile retienen hiervan en over eventuele nieuwe vervoersdiensten.

EEN GEÏNIEC REERDE STRATEGIE KORMtt.EREN

Voortdurend nagaan welke gevolgen de specifieke acties hebben en waar nodig aanpassingen doorvoeren. Proberen kwaliteit te leveren gedurende elke fase. van informatieverstrekking voorafgaande aan hel bezoek lot en met contacten na het verblijf. Zich inzetten voor dienstverlening aan de klant en voor productvcrbeteriiig. De lokale bevolking aanmoedigen en ondersteunen bij de tenuitvoerlegging van milieuvriendelijkere strategieën in hun eigen leefomgeving, door middel van coördinatie, actiegroepen en andere initiatieven.

175

FASE 3 ­MONITORING Toezicht houden op de effecten vau de strategie op de verkeerskwaliteit en . ... , ... ., op de milieukwaliteit , , . op lokaal en . . regionaal niveau De male van tevredenheid en de behoeften van loeristen en plaatselijke bevolking in kaart brengen

■

■

De verkeersstromen in hel gebied regelmatig in ile galen houden (het aandeel van tie verschillende vervoerswijzen, het totaal aantal voertuigen en reizigers) om na ie gaan wat tie resultaten van tie strategie zijn. .. .. , , ■ , , , , , , , ■ Nanaan welke uevoleen het verkeer in liei belreilende en omlieeende uehietf heell - t , . " voor liet milieu (kwaliteit van lucht en water, ueluufsniveaus. schade aan tie

natuurlijke leetoniüevnm en aan historische izebouwen). ·' eenmaal per jaar de relevante gegevens" verzamelen en analyseren. ■—Tenminste ■ Enquêtes houden onder de plaatselijke bevolking en loeristen om specifieke informatie Ie verkrijgen over de male van tevredenheid,

■

Deelnemen aan studies ter controle en vergelijking van tie algehele kwaliteit van aan toerisme gerelateerd verkeer binnen de regio, onder meer mei behulp van zogenoemde "mystery shoppers" en met name vergelijkende benchmarking.

■

Kwaliteitsnormen voor milieuvriendelijke vervoersdiensten voor loeris ten vaststellen. Streven naar een zo breed mogelijke inachtneming van tleze kwaliteitsnormen, de resultalen hiervan bekendmaken en een "winnaar" aanwijzen om de inzet bij de tenuitvoerlegging en het eergevoel ie prikkelen.

Nagaan wat de ■ gevolgen zijn voor de lokale economie, de . , .... . ... ■ plaatselijke bevolking , „ ... en het milieu

De lokale bevolking aanmoedigen om feedback te geven via regelmatig ie houden openbare vergaderingen en contacten niet organisaties van plaatselijke bewoners. , ■ ,,­ Nae.aan wat ile encelen zun on de lokale economie. Hiertoe moei informatie , ,, , ■ , , , worden verzameld over het uitgavenpatroon van toeristen, liei 11 BP. het . ■"­ , , , ,, ■ werkgelegenheidsniveau ui de toeristische sector en tie carrièremogelijkheden voor plaatselijke bewoners in deze sector.

■

Kwantitatieve en kwalitatieve indicatoren vaststellen om tie milieueffecten van aan toerisme gerelateerd verkeer te onderzoeken.

■

Nagaan in hoeverre de levenskwaliteit van plaatselijke bewoners verandert na aanleg van nieuwe infrastructuur en invoering van nieuwe diensten in hel kader van tie strategic.

■

De resultalen bekendmaken aan alle belanghebbenden en bezoekers om de inzet bij het formuleren van de strategie te bevorderen.

■

Wanneer zich bij de tenuitvoerlegging van tie strategie problemen voordoen of tic resultaten niet voltloen aan de verwachtingen, moeien in overleg met alle helrokken partijen de oorzaken hiervan worden achterhaald.

■

Zorgen voor voortdurende verbetering door tie strategie en het actieplan aan ie passen op basis van de resultaten van tie monitoring, en zorgen voor een cultuur hij planniiigsinstelliiigen waarbij verbetering van het beleid centraal slaat, „ . , , , , , , , . ■ Kennis en resultaten ter beschikking stellen aan autiere regios en streven naai liei samen mel autiere regio's aanleggen van een gemeenschappelijke databank van goede praktijken waarmee de prestalies continu kunnen worden verhelen!.

Kwaliteitsbewaking

Doorzichtigheid en communicatie

De strategie aanpassen / wijzigen: verbetering van het beleid

■

¡76

\;Kist dii ;]i'lii'pl;m kan gebruik worden gcinaakj van instrumenten \'imr kwaliteitsmanagement nm hot formuleren en ten uitvoer leggen van de strategie le ondersteunen en de prestaties te controleren. Deze instrumenten

kunnen

in alle

sectoren

wurden

toegepast

o m te komen

lol

milieuvriendelijke

vervoersdiensten voor toeristen.

De

kwaliteitskringloop

Onder "kwaliteitskringloop" wordt een proces verstaan dal is gebaseerd op hel voortdurend verbeteren van prestaties door na te gaan welke discrepanties er bestaan lussen de kwaliteit dienstverlening die de klant verwacht, het niveau van ile dienstverlening zoals dat wordt ervaren, het kwaliteitsniveau dal de dienstverlener nastreeft en het niveau van de feitelijke dienstverlening. Van kwalitatief hoogwaardige prestaties is sprake wanneer tussen deze elementen geen discrepanties bestaan.

Verwachte kwaliteit

-*i

Mate van tevredenheid onderzoeken

De prestaties van het bedrijf meten Geleverde kwaliteit

Kwaliteits beleving EINDGEBRUIKERS: Toeristen

Nagestreefde kwaliteit

BIJDRAGE AAN DIENSTEN: Exploitanten, overheden, politie, ministerie van toerisme.

177 -

Het model van de FFQM (European

Foundation for Quality

Management; Europese stichting voor kwaliteitsbeheer) Dit model voor zellneoordeling van de dienstverlening, dat moet resulteren in cen voortdurende verbetering van het kwaliteitsbeheer in al zijn aspecten, wordt in geheel F.uropa op grote schaal gebruikt, liet geldt voor zowel de publieke als de particuliere sector en heeft betrekking op alle elementen die verband houden met bei realiseren van een hoouvvaardige dienstverleniim.

Vereiste factoren (■Resultaten voor 'ma ¡ de personen F 1

Management ;

L Ρ

Beleid & stiate ei ie

Processen

J

■ Belangrijkste ^Resultaten voor ^ resultaten I de klanten l i qua dienstj _^ verlening

■

partnerschappen— Ρ 8- hulpbronnen ■

Resultaten v o o r a f de samenleving,™

Innoveren en lering trekken

Benchmarking "Benchmarking is een continu en systematisch proces waarbij de prestaties van organisaties, functies of processen worden vergeleken met de heste ter wereld. Doel is deze prestatieniveaus niet alleen te evenaren, maar ze te overtreffen" (Europese C ommissie. DG Ondernemingen. 1996). De benchmarkingprocedure steil een organisatie of bedrijf in staat vitale bedrijfsprocessen te analyseren en te verbeteren, verspilling tegen te gaan. prestaties te verbeteren, en het rendement en de efficiëntie te verhogen. I Iet sterke punt van benchmarking Ís dat besluitvorming op basis van feilen, in plaats van opvattingen of intuïtie, wordt vergemakkelijkt. Benchmarking biedt bedrijfsleven en beleidsmakers grote voordelen wanneer toegepast als continu proces op een duidelijk afgebakend terrein waar veranderingen kunnen plaatsvintien en als proces voor bel controleren van gerealiseerde verbeteringen.

¡7cl

3. Aanbevelingen Fen van de hoofddoelstellingen van deze publicatie is het doen van aanbevelingen aan het C omité van de Regio's, zodat er een agenda voor onderzoek en beleidsontwikkeling op het gebied van duurzaam vervoer in toeristische gebieden kan worden opgesteld.

1.

Inzicht in de vraagstukken

Duurzamer vervoer voor toeristen raakt aan drie beleidsterreinen: vervoer, toerisme en milieu. Voor een geslaagde planning zijn een eenduidige diagnose van en inzicht in de actuele situatie noodzakelijk, alsmede voorspellingen omirent toekomstige reispatronen van toeristen. I­r moeten gedetailleerde, relevante gegevens worden verzameld op basis van uniforme definities. Niettemin moet worden vastgesteld dat: ■

er momenteel te weinig bruikbare gegevens beschikbaar zijn over het huidige reispatroon van de toerist (met name lange afslandsreizen en interregionale en grensoverschrijdende reizen over land) en over de milieueffecten van toeristisch verkeer. Fr bestaan geen of weinig modellen aan de band waarvan voorspellingen over toekomstige tendensen van hei toeristisch verkeer kunnen worden gedaan. De beschikbare gegevens van de Europese landen of regio's zijn bovendien onderling niet vergelijkbaar:

■

hoewel er op het gebied van vervoersplanning uni forme definities van gerelateerde termen en begrippen beslaan, komen de/e definities en begrippen niet overeen mei die welke bij de toerismeplanning worden gebruikt. Wanneer we ook de factor milieuvriendelijk en duurzaam vervoer meetellen. Ís het aantal uniforme definities nog geringer:

■

er bestaai verder een gebrekkig inzicht in de vervoersbehoeften van vakantiegangers, hun ideeën over de beschikbare vervoersmogelijkheden en bun bereidheid om voor verschillende vervoerswijzen te betalen.

Aanbevelingen: ■

Er moet een geïntegreerde Europese databank (met definities, methodes etc.) voor duurzaam toeristisch vervoer op nationaal en regionaal niveau worden aangelegd. De bestaande databanken van de Europese C ommissie over mobiliteit, loerisme en duurzaam verv tier (zoals de databanken FcoNFTT. ARTIST. Dobris Assessment. Eurostat etc.) zouden ais uitgangspunt kunnen dienen voor dit initiatief.

■

Fr moet op basis van de voorgestelde geïntegreerde databank cen model voor het voorspellen van tendensen in bet toekomstige toeristische verkeer worden ontwikkeld met bel doel instellingen Ie ondersteunen die op dit terrein werkzaam zijn.

■

Er moet een samenhangende en uniforme methode voor hel onderzoeken van de milieueffecten van toeristisch verkeer worden toegepasl om de problematiek in kaart te brengen en strategieën te formuleren waarmee de problemen kunnen worden aangepakt.

■

I let is noodzakelijk een enquête te houden naar de opvattingen van toeristen over vervoer en reizen om erachter te komen welke faciliteiten toeristen nodig hebben of zouden gebruiken en hoeveel ze bereid zijn daarvoor Ie betalen. Dit onderzoek zou wellicht kunnen beginnen in bijv. Duitsland en Zwitserland, waar al cen positieve houding ten aanzien van alternatieven voor tic aulo bestaat.

¡79-

2.

Ontwikkeling en tenuitvoerlegging van milieu­ verantwoorde, geïntegreerde λ er\ oersstrategieën

Zoals blijkt uit de uitkomsten van de/c studie is hel aandeel van loensten in de reisindustrie zeer groot, zowel wat het volume als tic milieueffecten betreft. Naast algemene beleidsmaatregelen op bel gebied van vervoer is specifieker duurzaam vervoersbeleid nodig. Hierbij dienl het volgende te worden overwogen: ■

Oprichting van een werkgroep op hoog niveau, waarin tic commissies ."i. 4 en 5 van het C vdR en de directoraten­generaal voor energie en vervoer (D(¡ TREN), voor milieu |l)(i Milieu) en voor ondernemingen (DC i Ondernemingen) van de Europese C ommissie zitting hebben. Deze werkgroep moet onderzoeken hoe op nationaal en interregionaal niveau duurzame vcrvoerssiraiegicëii tip het gebied van toerisme kunnen worden geïmplementeerd. Nel TEN­T (en TINA) zou kunnen zorgen voor een kader voor discussies hierover. De werkgroep zou organisaties die in deze sector actief zijn (zoals NETS. het European Forum for Sustainable Mobility in Tourism en ALP­NET) bij deze discussies kunnen betrekken.

■

De sleutel tot efficiënte planningsstrategieën op het gebied van milieuvriendelijk loerislenvervocr is een geïntegreerde aanpak waarbij wordt samengewerkt mei alle (publieke en particuliere) belanghebbenden op Europees, nationaal, regionaal en lokaal niveau. In de case slutlies worden voorbeelden gegeven van goede praktijken tip tlit lerrein. niet name op meer lokaal niveau. Desondanks bestaan er op Europees, interregionaal en regionaal niveau nog steeds lacunes.

■

Het CvdR zou milieuvriendelijke vervoersinitiatieven die een meer interregionale samenwerking op hel gebied van vervoer voor toeristen bevorderen, moeten steunen (bijv. het grensoverschrijdende initiatief voor fietsers in de deelstaat Salzburg en tic Fietsroute langs de Donau).

■

Ilet C vdR zou zich moeten scharen achter de oprichting van een Europese Rcisinformaliedienst. die de Europese burger online toeristische reisinformatie verstrekt. Deze databank moei actuele, "real time" informatie bevatten over openbaar vervoer over lange afstanden, dienstregelingen, kosten, aansluitmogelijkheden (bijv. liften en roltrappen), vertragingen, reistijden, alsook meer lokale informatie over bijv. fietsverhuur en dienstregelingen van streekbussen, veerboten etc. De informatiedienst moei tevens inlichtingen verstrekken over accommodatie, lokale toeristische attracties, het weer etc. Door invoering van tleze databank zouden de huidige opties worden uitgebreid met duurzamere wijzen van vervoer. Dit initiatief kan eventueel mede gefinancierd worden door touroperators, vervoersexploitanten. loerisme­organisaties en door nationale, regionale en lokale overheden. De databanken met toeristische en reisinformatie die op nationaal, regionaal en lokaal niveau reeds beslaan, zouden hiervoor als basis kunnen dienen.

■

Het C vdR moet in samenwerking met Europese en nationale bureaus een internationaal gestandaardiseerd systeem voor vervoersbewijzen en trajecten ontwikkelen ten behoeve van toeristen die gebruik maken van hel openbaar vervoer (naast de bestaande trajecten voor gemotoriseerd particulier vervoer).

■

Het opstarten van een benchinarkingprojecl waarbij regio's bun prestaties op het gebied van duurzaam vervoer voor toeristen kunnen vergelijken, kan in het kader van tic uitwisseling van goede praktijken zinvol zijn. De uitwisseling van ervaringen tussen meer ontwikkelde regio's en regio's waar het toerisme pas op gang komt, kan voor de/e laatste van cruciaal belang zijn.

■

Fr moet steun komen voor onderzoek naar specifieke knelpunten o\' lacunes in de bestaande grensoverschrijdende en interregionale openbaar vervoersfacilileitcn voor toeristen. Aan tie hand hiervan moeten de belanghebbenden gezamenlijk oplossingen zoeken, bijv. in tic vorm van grensoverschrijdend intermodaal vervoer.

¡80 ■

Het C vdR moet interregionale samenwerking en de ontwikkeling van geïntegreerd beleid in nader bepaalde toeristische supra­regio's steunen. Hel Alpenverdrag zou hiervoor als uitgangspunt kunnen dienen. Fr moet steun worden verleend voor onderzoek naar mogelijke strategieën en richtsnoeren voor verschillende soorten vakantiebestemmingen sleden, platteland, kust. bergen om de uitwisseling van goede praktijken te vergemakkelijken.

Kosten van het toeristenvervoer Het C vdR zou initiatieven van DG TREN (directoraat­generaal energie en vervoer van de Europese C ommissie) voor een billijkere en efficiëntere prijsstelling moeien steunen. Een billijke en efficiënte prijsstelling houdt in dat externe vervoerskosten worden geïnternaliseerd (het beginsel dat de vervuiler betaalt), waardoor milieuvriendelijk vervoer financieel aantrekkelijker wordt. Doelstelling I­regio's krijgen financiële steun voor het verbeteren van hun infrastructuur. Bij tic aanleg van wegen moet eerst een milieueffectbeoordeling plaatsvinden. Er wordt echter geen onderzoek gedaan naar tic gevolgen van toegenomen verkeersopstoppingen voor de aantrekkelijkheid van een regio als vakantiebestemming: dit zou een eerste vereiste moeten zijn tmi in aanmerking te konien voor communautaire steun. Het C vdR moet de conclusies van dc Top van Göteborg (juni 2001 ) onderschrijven: hierin wordt nadrukkelijk gewezen op de noodzaak tim de toename van het verkeer grotendeels los te koppelen van de groei van hel BBP. Dit is met name mogelijk door het vervoer te verplaatsen van autoweg naar spoorweg, waterwegen en openbaar vervoer. Deze prioriteiten zijn voor het toeristisch verkeer van «¿rote betekenis.

4.

Voorlichting

liet C vdR moet zich uitspreken voor het opzetten van een algemene voorlichtingscampagne om toeristen aan te sporen gebruik te maken van duurzamere vervoerswijzen en om de aandacht te vestigen op de mogelijk negatieve milieueffecten die een al te grote afhankelijkheid van de auto kan tewecübreiiüen in toeristische uebictlcn.

5.

Toezicht

De onderhavige case studies benadrukken het belang van controle op de gevolgen van milieuvriendelijk vervoersbeleid en milieuverantwoorde vervoerssiralegieën. ztidal kwaliteit en prestaties van vervoersdiensten kunnen blijven voldoen aan tic eisen van de doelgroep (namelijk de toerist en de plaatselijke bevolking).

5. / ■

Aanbevelingen

Het C vdR moet streven naar een benchmarkingnelwerk voor het uitwisselen van beste praktijken (het C itizens' Network Benchmarking Initiative van de Europese C ommissie kan hiervoor model slaan). Er zou een reeks gemeenschappelijke indicatoren voor vervoer, toerisme, milieu en de kwaliteit van vervoersdiensten voor toeristen kunnen worden opgesteld. Fr zouden specifieke themagrocpen kunnen worden ingesteld tlie zich bezighouden met zaken als "groene" vervoerstechnologieën en marketing.

¡Hl

Het CvdR moet regio's bijstaan bij het opzetten van een regionale reclamecampagne voor milieuvriendelijkere vervoersproducten voor toeristen (zoals is gebeurd met regionale landbouwproducten). Het CvdR moet zich scharen achter de ontwikkeling van een milieuverantwoorde Europese norm voor het vervoer van toeristen die moet gelden voor regionale en lokale initiatieven (de werkzaamheden van het Europees Comité voor Normalisatie om te komen tot een kwaliteitsnorm voor het openbaar vervoer zouden hierbij als uitgangspunt kunnen dienen). Ook kunnen er prijzen worden uitgeloofd voor Europese vakantiebestemmingen die gemakkelijk bereikbaar zijn met andere vervoermiddelen dan de auto.

182-

BIJLAGEN

1. Overzicht van gebruikte acroniemen en afkortingen ARTIST

EW­onder/oekspioject in/ake toerisme eu integratie v;in vervoersstralegieën

BMLE

Oostenrijks federaal ministerie voor landbouw, milieu en waterbeheer

BÖii

Beste Österreichische íiastliehkeii

CvdR C omité van tie Regio's CORDIS

Informatiedienst voor communautair onderzoek en ontwikkeling

COS'I'

Samenwerking op hel gebied van wetenschappelijk en technologisch onderzoek

DG TREN

Directoraat­Generaal voor Energie en Transport. Europese C ommissie

EAP

Milieuactieplan

ECoNETT

Europees netwerk voor milieuverantwoord reizen en toerisme

EER

Europese Economische Ruimte

FEQM

Europese stichting voor kwaliteitsbeheer

EERO

Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

EIB

Europese Investeringsbank

ENTERPRICE

Verbeterd netwerk voor verkeersdiensten en informatiecentra in Europa

EROP

Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsperspectief

ETC

Engelse Raatl voor het loerisme

in formal ie verstrekt door

Eurostat

Bureau voor de statistiek der Europese Gemeenschappen

ΕΕΥΈ

Spaanse spoorwegexploitant

Ci PS

Ci lobaal Plaatsbepaliiigssysteem

1IANNIBAL

Netwerk voor grensoverschrijdende applicaties en verbindingen op grote hoogte

ICZM

( ¡eïntegreerd kustbeheer

ISPA

Programma voor structurele steunverlening aan de kandidaat-lidstaten

ITS

Intelligent transportsysteem

LTP

Lokaal verkeersplan

MKB

Midden-en Kleinbedrijf

NETS

Netwerk voor duurzame mobiliteit in liet Europese toerisme

NETA

Verbond voor het toerisme van New borest

NEFS

Vervoersstrategie van New Forest

OFT

Offenes Forum Tourismus

ÖHV

Oostenrijkse Hotelbond

PPS

Publiek-Fri vale Samenwerking

RENEE

Spaanse spoorwegexploilanl

ROM ANSE

Verkeersgeleidingssysteem voor Europa

- 1X4

SMAP

Milieuactieprogramma met middellange- en lange-termijnprioriteiten

SRN

Strategisch wegennet

SWOT

Analyse van sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen

TEN

Trans-Europese Netwerken

TINA

Evaluatie van de behoeften inzake vervoersinfrastructuur

TOURIST

Toerisme op weg naar de informatiemaatschappij

VEG

Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap

VEU

Verdrag betreffende de Europese Unie

WAP

Draadloze toepassing GSM/Internet

WTO

Wereld Toerisme Organisatie

185-

2. Bibliografìe Agence Française de l'Ingénierie Touristique. Circulations dans les sites touristiques. Parijs. 2000

Pouces

Organiser les

déplacements

Arge Sanfte mobilitai. European Commission. Sanfte Mobilität in Tourismusorten itnd-rcgioncn, 1997. Oostenrijks ministerie voor milieu, jeugd- en gezinszaken. Conference report on the European for Sustainable Mobilité in 'hourisin: Innovative models and pilot ¡ìrofeets, Salzburg. 199K.

fora/n

Oostenrijks ministerie voor milieu, jeugd- en gezinszaken. Environmental Balance of Transport Austria '¡950-1996, Wenen 1997. Bates and Walker SE. Tourism in the European Union: A Eradicai Guide, I 900. Europese Commissie. DG Ondernemingen. Eenheid toerisme. Towards quality coastal integrated Quality Management of coastal tourist destinations, Brussel 2000 Europese Commissie. DG Ondernemingen. Facts and Figures Furobarometer 1998.

on the Europeans

Europese Commissie. The Cohesion fund and the Environment, publicaties van de Europese Gemeenschappen. 1999.

Spain.

Europese Commissie. DG Ondernemingen. Towards quality urban tourism Management of urban tourist destinations. Brussel. 2000. Europese Commissie. Artist 200(1, UR-98SC3018.

on

tourism

holiday.

Bureau voor officiële

Integrated

Agenda for Research on Tourism by Integration of statistics

Quality

strategies.

Europese Commissie, DG Ondernemingen, indicators for monitoring integration of environment sustainable development in enterprise policy. ETD/9915025 50, Brussel, februari 200 ì - 5\ p.

and

Federale Pcrsdiensl. Austria Lit the heart of Europe. Wenen. 1997 I lampshirc County Council. The New Forest Transport Stratege. 1998 Hampshire County Council. Transport in Hampshire: A Framework for the Future. 1998 I locevar. Emil, Der Werdegang des Tälerbusprojekls, Protection, Fnvirotour. Wenen. 1993

International Society for Environmental

International Friends of Nature (uitgever) namens the Sustainable Tourism Coalition o\' European NGOs, Memorandum io lhe European Union and its Memher States: Euro/n· needs a sustainable tourism strategy. Wenen/Brussel, juni 2000 Land Salzburg. Europe and Salzburg, The impact of' the EU on spatial ami regional development policies in the Land of Salzburg, een bijdrage van de deelstaal Salzburg in het kader van bet \X\voorzittcrschap 1998. Medway Council, Economic Development and Tourism Division. Medway Tourism Strategy 19992004. 1999

¡86

New Forest District C ouncil, Our Future Together: A Tourism ciuci Visitor Management Strategy for New Forest District, 1999 Organisatie for Economische Samenwerking en Ontwikkeling. The Economie and Social of Sustainable Transportation, OESO, ENV/EPOC /PPC /T(99)3

Implications

RIS/RITSS Network. Good Practice in Inter-regional Innovation Policy, Eindrapport van dc subgroep voor hest practices op het gebied van interregional innovatiebeleid, 1999 Sächsisches Staatsministerium für Umwelt und Landesentwicklung, Eine Einführung in die Raumordnung, Landesplanung, Regionalplanimg 1994, Sächsisches Staatsministcrium des Innern, Referat Regionalplanung, Rcgionalcntwicklung Schausberger, Franz, Docent aan de University C ollege Dublin, Regionalism How the ¿cinderparticipate in Austria's European Policy, 1996 Seilbahn Komperdell. Serfaus, uitgever: The Serfaus Technolog}· and Common Sense

187 ■

Dorfbahn

and Foreign

Underground

Transit

Policy.

System:

3. Overzicht van Internetadressen 1.

In deze studie genoemde adressen

Alp-Net

http. www.iecr-iiiteriiatitiiial.org alp-nel

Alps Mobility Project

imp 'vv ww.alpsmobi I itv.org

AFTERNER initiatief op de website van ile Europese Commissie

http

ARTIST op de CORDIS website

http:.·.'www.cortlis.lu transport sic 483 I5.huη

Rente

http:, www.rcnfc.es cerca

Bad I lofgastein en Werfenweng Mobility Management Centre

http:' 'www.saiiflniobil.at

Benchmarking European Sustainable Transport

http:/■'www.besn-ansporl.org

CARPEUS op tie CORDIS website

http: 'dbs.corti is. 1 u cordiscgi.srchidadlV'ACTlON DAiSESSION 27h(IQ2(H )l-b22&DOC- l&TBL EN PROJ&RCN EP RCN:32 UUviGAFFFR JLINR VR

emopa.cu.int en cumm. tig I 7 aliéner.lui 11

PRO

http: www.cipra.ora Citizen's Network Benchmarking Initiative

http:/■■'www.ellis.org.·'benchmarking

Comité van de Regio's

http:/·''www.cor.eu. int/home.htm

Voorlichtingsdienst van de EU inzake O&O

hltp:--/ww\v.coi'dis.lii en home.htm

COS'I

http://www.bclspo.be.· cnsE

Verkeersmanagement website Dresden: real lime informatie

van

http:, 'www.drestlen-infb.lhg.de

Elbe website voor fietspaden

http:, ''www.elheradweg.de

ENTERPRICE op de CORDIS website

http: ilbs.cordis.lu ctirdiscgi'srehidadh?ACTION-n&Sr.SSION T -2f)5 ( J52f)()l-fi22&Ι)(Χ'-2λ:ΤΒΕ--ΕΝ A C R O A i l U N - F A kCN:7(H 5&CAELEK LNIEIEDSRCH

Europese Commissie en Vervoer

D(i Energie

blip:, europa.eu.ini eomm tigs eiiergy_Iransport intle\_nl.lnmI

Europese Commissie

DG Milieu

http: euitipa.eu.ini comm tigs env ironmcni index ni.htm

Europese Commissie Regionaal Beleid

DG

Europese Commissie Ondernemingen

DG

htlp: 'www.europa.eu.ini eomm tigs regional po IJev/intle χ ni .htm

http:.· europa.eu.ini cumin dus-enterprise.· inde\_en.htm

Europees Milieu-Agen t schap http:, 'cea.eu.int.' Green Globe 21

http: "www.grccnglohc2 I .com

188 ■

1R_

Hampshire C ounty C ouncil's Local Transport Plan

http: .'wvvvv.hanls.gtiv.uk cnv ironmcnt. ltp

HANNIBAL op de CORDIS website

Integrated C oastal Áonc Management

blip: 'dbs.cordis.lu cordis­ cgi srehidadb7AC TlON­D t \:Si­:SSION­260 t n20(H­6­ 22&ΙΧΚ·­2Λ:ΤΒΕ­ΕΝ PROJ&RC N­ FP_RC N:32 1 59&CAFEFR PR0.1F INR FR http: ■■■'www.iezm.orii ~~ "~~ http: europa.eu.ini eomm environment, iczm home.him

Insula Sustainable Tourism

http:, /www.insula.org tourisiil· awards.him

INTERREG initiatief op de website van de Europese C ommissie

hup: vvvvvv. inforegio.ecc.cu. int. vvhpio interred I Fhitcrrcu en.hliu

ISPA initiatief op de website van de Europese Commissie

http: ' vvvvvv. in foreiiio.eee.eu. int.vvbproispa ■■'ispa_en.htm

LIFE Programma op de website van de Europese C ommissie

http: europa.eu.ini .''eomm life, home.htm

LEADER II initiatief op de website van de Europese Commissie. toeristische publicities

http: europa.eu.int. eomm enterprise serv iceslourism tourism­ publications 'documents measures.him

Mobilito website (duurzaam vervoer en toerisme in Salzburg)

http: www.niobilito.at

New Forest Transport Strategy

http: www .hauls.eov.uk environment lifts

PESCA initiatief op de website van de Europese Commissie, toeristische publicaties

http: europa.eu.ini eomm enterprise serv ices'lourism lourism­ publications documents measures.htm

Principado de Asturias website

hup: www.princast.es

ROM ANS E

blip: www.riimanse.org.uk

SAVE initiatief op de website van de Europese C ommissie

http: europa.eu.ini en eomm. dg 1 7. save.him

Salzburg Grensoverschrijdende

http: www.radwandern.eom

fietsroutes Tourismus verband Serfaus website

http: ■'' www.tirol.com■ serfaus

Tälerbus website

hup: www.iaelerbus.al

TF1ERMIE programma op de website van de Europese C ommissie TOURIST

http: 'europa.eu.int en comm tigl 7 ihcrmic.htm

Tourismusverband C hiemgau (Landkreis Traunstein)

http:' chiemgau.com chiemgau

Tourismusverband Sächsische Schweiz e.\'

Imp: www.sax­ch.tle

Travel anti Tourism C ouncil inclusief de EC oNETT site

http:/· www.wttc.org

URBAN initiatief op de website van de Europese C ommissie

http:'vvww.infOregio.cec.eu.iiil/urbíui

http: www.tokem.likvo eiiülish PROJEC "FS,"FOURlST/bodv_u>ui­isl.html

189

2.

Andere nuttige Internetadressen

AEIDL/Leader

http://vvwvv.rural-europe.aeidl.be

Oostenrijks ministerie voor vervoer, innovatie en technologie

http://www.bmv.ftv.at/

Benchmarking Coordination Office

littp://wwvv.benchmarkinft-in-curope.eom/other.hlm

Dresden region

http://www.dresdcn.de/

DTLR: Department for Transport, Local Government and Regions, UK Government

http://www.detr.gov.uk/

ECOTRANS

http://www.ccotrans.orft/

ELT1S - European Local Transport Information Service

http :// www .eltis.org/

European Federation for Transport and Environment

http://www.t-e.nu/

Land Salzburg

!)UPJ//w.^I>y..l.and:sbft.ftv.at/

Land Tirol

http://www.tirol.gv.at/europa/index.html

Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO - Milieu en vervoer

http://www,ocdc.orft/cnv/online-trans.htiTi

Milieuprogramma van de Verenigde Naties, Industrie en milieu

http://www.unepic.orft/tourism/proft.html

190-

4. Begrippenlijst In de begrippenlijst is niel getracht een volledig overzicht van alle standaarddefinities te geven. Doel is veeleer om de lezer te helpen die niel vertrouwd is mei bepaalde lennon in deze publicatie.

1.

Toerisme"7

Toerist Een persoon die op reis is en om beroeps- of privéredenen het gebied waar hij of zij normaliter woont en werkt.

ten minste één nacht doorbrengt buiten

Toerisme Alle activiteiten die ecu toerist onderneemt tijdens zijn of haar reis en verblijf buiten het gebied waar hij of zij normaliter woont en werkt, of dit tui om beroeps- of privéredenen is. Toeristische vereniging fen gemeentelijke organisatie waarvan ook andere - soms particuliere - instanties lid zijn. lien toeristische vereniging kan worden gefinancierd via ledcncontributies. toeristenbelasting en/of particuliere bijdragen. Toeristische bestemming l'en streek of plaats die speciaal als zodanig wordt aangemerkt en bij toeristen wordt gepromoot. In een dergelijke streek of plaats worden de toeristische activiteiten gecoördineerd door een of meerdere herkenbare overheden of organisaties. Landelijke toeristische bestemmili«; lien streck of plaats die toeristen aanlokt die vooral willen genieten van het platteland en op zoek zijn naar typische plattclandsactiv ¡teilen. Toeristische bestemming aan zee Een streek of plaats die toeristen aanlokt die vooral willen genieten van zee. strand en kust en op zoek zijn naar hiermee samenhangende activiteiten. Stedelijke toeristische bestemming fen plaats die toeristen aanlokt die vooral willen genieten van steilen en op zoek zijn naar hiermee samenhangende activiteiten. Toerismcbehcer liet beïnvloeden van de verplaatsingen en bezigheden van bezoekers in een bepaald gebied, van de nevolücn van bun aanwezigheid aldaar en van de door hen eeeencrcerde verkeersstromen.

Europese Commissie, Towards quality destinations, DG ENTR. 2000.

rural tourism - Integrated quality management of coastal

191

tourist

2.

Kwaliteit en kwaliteitszorg in toeristische bestemmingen"*

Kwaliteit De mate waarin cen product of dienst in staat is de behoeften van de consument Ie bevredigen. In een toeristische bestemming moeten loeristen winden beschouwd als consumenten. Kwaliteitsnorm en certificaat Een kwaliteitsnorm geeft het kwaliteitsniveau van een produci of dienst aan. Een certificaat is een door een officiële instantie afgegeven document waaruit blijkt dat een product o\' dienst aan een bepaalde kwaliteitsnorm voldoet. Kwaliteitszorg Alle activiteiten die worden ondernomen om de behoeften van tic consumem ie bevredigen. Toerismestratcgie Duidelijk geformuleerde concrete doelstellingen voor ontwikkeling, marketing en beheer van toerisme die het uitgangspunt vormen voor een actieprogramma. Leidinggevende autoriteit Eén of meerdere organisaties die cen acliviteilcnkatlcr vaststellen dat door alle betrokkenen als zodanig wordt erkend en waarbinnen adequaat kan worden gecommuniceerd.

3.

Vervoer

Toegankelijkheid"" Toegang lol het openbaar personenvervoer met inbegrip van tic koppelingen mei andere soorten openbaar vervoer. Multimodaal'" Vraagstukken of activiteiten die belrekking hebben op meer dan één vervoerswijze, op koppelingen. keuzemogelijkheden en samenwerking lussen, en op de coördinatie van verschillende vervoerswijzen. Intermodaliteit 7 De koppeling lussen verschillende vervoerswijzen (bijv. tussen bus. fiets en auto) waardoor personen. in overeenstemming met vraag en aanbod, zich gemakkelijker kunnen verplaatsen. Zachte mobiliteit 1 " Strategieën en maatregelen ten behoeve van duurzame en milieuvriendelijke oplossingen voor verkeersproblemen.

1,3

119

120

121 vn

Europese Commissie, Towards quality rural tourism - Integrated quality management of coastal tourist destinations, DG ENTR, 2000. Europees Comité voor Normalisatie, Transportation Services - Public Passenger Transport Service quality definition. Targeting and Measurement, ontwerpversie, januari 2000. Europees Comité voor Normalisatie, Transportation Services - Public Passenger Transport - Service quality definition. Targeting and Measurement, ontwerpversie, januari 2000. Bronnen: website uit Straatsburg (agglomeratieproject van de CUS) en begrippenlijst van het PDUIF. lie ook http://www.soft-mobility.com

192

4.

Milieu en duurzame ontwikkeling121

Milieu De natuurlijke rijkdommen en het culturele erfgoed in een bepaald gebied, mei inbegrip van water. lucht, bodem, ruimte, landschap, natuurgebieden, biodiversiteit, bouwkundig erfgoed, historische samenwerkingsverbanden, kunsten, ambachten en lokale gewoonten en gebruiken.

Duurzame ontwikkeling Een algemene politieke doelstelling waarmee wordt beoogd activiteiten die op de lange termijn schadelijk zijn voor het milieu, te voorkomen en waarin de wens lol uitdrukking komt de kwaliteit van hel bestaan van de huidige en toekomstige generaties te waarborgen. Duurzame ontwikkeling kent een economische, maatschappelijke en milieu­dimensie. Duur/aam v e r v o e r 1 4 Binnen bet kader van duurzame ontwikkeling moet niet name duurzaam vervoer betaalbaar en efficiënt zijn. Het biedt de keuze tussen verschillende vervoerswijzen en ondersteunt een dynamische economie en de regionale ontwikkeling. Verder wordt de uitstoot van schadelijke stoffen erdoor beperkt lot een boeveelheid die de natuur zelf' kan absorberen en worden evenveel natuurlijke hulpbronnen gebruikt als de natuur zelf weer kan aanmaken of soms zelfs minder. Ten slotte wordt bij duurzaam vervoer zo weinig mogelijk land gebruikt en zo weinig mogelijk lawaai geproduceerd. Duurzame ontwikkeling van toerisme Bij een duurzame ontwikkeling van toerisme moet. ten behoeve van de huidige en toekomstige generaties, een evenwicht worden gevonden tussen de behoeften van de bezoeker, de ontvangende gemeenschap en het milieu. Toerisme kan als volgi een positieve invloed hebben op tic drie dimensies van duurzame ontwikkeling: ■

op economisch gebied kan een duurzame ontwikkeling van toerisme leiden tot een groter concurrentievermogen van bedrijven, vooral van MKB's. die direct of indirect met loerisme Ie maken hebben, wal voordelen oplevert voor tic lokale economie;

■

op maatschappelijk gebied kunnen dankzij een duurzame ontwikkeling van toerisme de behoeften worden vervuld van toeristen, van de in tic toeristische sector werkzame mensen en van de lokale bevolking, en kunnen de/e drie groepen tegelijkerlijd worden gestimuleerd zich verantwoordelijk te gedragen;

■

op milieugebied kan een duurzame ontwikkeling van toerisme ervoor zorgen dal natuurlijke hulpbronnen en cultureel erfgoed worden beschermd en verstandig beheerd.

,;:

Europese Commissie, Towards quality rural tourism - Integrated quality management of coastal tourist destinations, DG ENTR, 2000. E uropese Commissie, Defining a sustainable tronsport system, groep deskundigen op het gebied van vervoer en milieu.

193 ■

5. Overzicht van door het C vdR uitgebrachte adviezen over het EU­vervoersbeleid Bronvermeldingen voor onderstaande tabel ■

Advies van 'nel C vdR van IN januari 1906 over tic "Mededeling van tic C ommissie aan het Europees Parlement, de Raad. het Economisch en Sociaal C omité en het C omité voorde Regio's ­ de ontwikkeling van de kustvaart in Europa: vooruitzichten en uildagingen" (C OM(95) 317 tief. CDR 19/%)

■

Advies van het C vdR van 13 juni 1906 over tic "Mededeling van tic C ommissie aan tie Raati, aan het Europees Parlement, aan bel Economische en Sociaal C onine en aan het C ornile van tic Regio's Het gemeenschappelijk vervoerbeleid actieprogramma 1995­21)110" (C OM(95) 302 deï. C DR 406/95

■

Advies van bel C vdR 13 juni 1996 over bel "C itizens'Nctwork" ­ De verwezenlijking van tic mogelijkheden van het openbaar personenvervoer in Europa ­ C iroenboek van de Europese Commissie (C OM(95) 601 dei'. C DR 42 96)

■

Advies van het C vdR van 16 januari 1997 "Naar een eerlijke en doelmatige prijsstelling in hel vervoer ­ Mogelijke beleidskeuzen voor bet internaliseren van tic externe kosten van vervoer in de Europese Unie C iroenboek" (C OM(95) 691 tief.) eu over het "Voorstel voor een richtlijn van de Raatl betreffende het in rekening brengen van hel gebruik van bepaalde infrastructuurvoorzieningen aan zware vrachtvoertuigen" (C 'OM(%) 331 de\'. - 90 01X2 SYN) CDR 364/96

■

Advies het hel C vdR van 12 juni 1997 over hel "Voorstel vooreen beslui! van tic Raatl in/akc hel bevorderen van een duurzame en betrouwbare mobiliteit" C ()M(96) 654 def. C DR 64 97

■

Advies van het C vdR van 17 september 1997 over de " Mededeling van de C ommissie aan de Raad. aan het Europees Parlement, aan het Economisch en Sociaal C omité en aan het C omité van de Regio's ­ Op weg naar een nieuwe maritieme strategie" C OM(96) SI def. ( \)R 137 97

■

Advies van het C vdR van 20 november 1997 "De paneuropese dimensie van het vervoerbeleid" ­ CDR 253/97

■

Advies van hel C vdR van 12 maart I99S over cen "Duurzame vervoersstrategie voor lokale en regionale overheden en de Europese Unie" ­ CDR 255 97

■

Resolutie van het C vdR van 14 mei I99S over hel "Europees handvest van de regio's en gemeenten t.b.v. een vooruitstrevend en duurzaam vervoersbeleid" ­ CDR 347 97

■

Europees Handvest van de regio's en gemeenten t.b.v. een vooruitstrevend en duurzaam vervoersbeleid van het C vdR. 1997

■

Advies van bel C vdR van 17 september I99S over hel "Voorstel voor een beschikking van hel Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Beschikking nr. 1692 96 FX i ten aanzien van zeehavens, binnenhavens en intermodale terminals alsmede :cn aanzien van project nr. S m bijlage III" COM (97) 681 def. ­ 97 035S ­C DR 101 9S

¡94

Advies van het CvdR van II maan 1999 over de "Mededeling van de Commissie aan de Raad. aan het Europees parlement, aan het Economisch en Sociaal ('ornile1 en aan het Comité van de Regio's - Intermodaliteit en intermodaal vrachtvervoer in de Europese Unie - Een systeembenadering van het vrachtvervoer - Strategieën en acties voor het verhogen van efficiëntie, dienstverlening en duurzaamheid" COM{97) 243 del'. CDR 398/98 Advies van het CvdR van II maart 1999 over gemeenschappelijke benadering" COM(98) 204 del'.

"Vervoer en CO,· De uitwerking van een CDR 230/98

Advies van het CvdR van I 1 maart 1999 over het "Voorstel voor een richtlijn van de Raad betreffende havcnontvangstfaciliteiten voor scheepsafval en ladingresiduen" COM(9X) 452 del'. CDR 362/98 Advies van het CvdR van I 1 maart 1999 over de "Mededeling van de Commissie aan de Europees Parlement, het Comité' van de Regio's en het Economisch en Sociaal Ontwikkeling van hel "Citizens'Nctwork" - Ilet belang van goed lokaal en personenvervoer en de bijdrage van de Europese Commissie aan de totstandkoming COM(98) 43 1 def. - CDR 436 98

Raad. het Comité regionaal daarvan"

Advies van het CvdR van 16 september 1999 over de "Mededeling van de Commissie aan de Raad. aan het Europees Parlement, aan het Economisch en Sociaal Comité en aan het Comité van de Regio's - liet gemeenschappelijk vervoerbeleid - Duurzame mobiliteit: Perspectieven voor de toekomst" COM(98) 716 del". CDR 189 99 Advies van het CvdR van 14 juni 2000 over het "Voorstel voor een richtlijn van het Etiropees Parlement en de Raad betreffende de interoperabiliteit van het conventionele Trans-Europese spoorwegsysteem" CO.MI99) 617 del'. - CDR 94/2000

195

Overzicht van CvdR-adviezen over het EU-vervoersbeleid (bijgewerkt tot december 2000) Duurzame mobiliteit AluciiiL-nconmerkimi liet C"\tlK dient t.a.v. tie vaststelling van hei l-.uropese vervoersbeleid milieu-aspeelen een rol Ie laten spelen (zoals omschreven in liet Verdrag van Amsterdam). Prioriteit moei worden gegeven aan de vermindering van COiuilstool en de uitvoering van liei Kyolo-proloeol. Maatregelen op lokaal en regionaal niveau kunnen h ici bij van vitaal belang zijn. Ilei CvdR hechlle in 1007 zijn goedkeuring aan een "E uropees handvest v;ui tic regio's uu gemeenten t.b.v. een vooruit stri* vond en duur/aam vervoersbeleid". Hel CvdR heeft gepleit ν ooi speciale maatregelen 1er bescherming van ecologisch kwetsbare regio's en gebieden die te lijden hebben van hel E uropese vervoerssysteem. Lokale en regionale overheden spelen een grote rol bij hel overbrengen van de boodschap dal duurzaamheid en milieubescherming aandacht moeien krijgen. erschillendc Λ ij/e n Milieuvriendelijke vervoerswijzen moeien worden gestimuleerd. I r moei cen verschuiving plaatsvinden van hel individuele autogebruik naar lie! gebruik van liets. openbaar vervoer, spoor, kustvaar! en binnenvaart. il

Openbaar vervoer liet CvdR benadrukt dal toegankelijk en belaalbaar openbaar vervoer van v i taal belang is voor de sociale en economische omwikkeling en het milieu in E uropa. Het C u l l i erkem dat overheidssteun noodzakelijk zal blijven voo de financiering van hel openbaar vervoer. liet C u i Κ siaal er positief legenover dat lokale en regionale instanties steeds meer worden betrokken hi] openbaar verv oersprojecten, /na Ν die welke wurden gefinancierd ν ia tic programma's voor onderzoek op vervoersgebied (bijv. het vierde c viitdekaderpiogiamni.il. υ lie?>\ervoer, voor hel CvdR heelt bestrijding van door hel egtraiisport veroorzaakte luchtvervuiling prioriteit liet is. als het gaat om voertuigen voor particulier gebruik, voorstander van accijnzen op brandstoffen, maar binnen een flexibele strategisch kader waarin fiscaal en minnelijke ordeningsbeleid worden gecombineerd Het stimuleer! onderzoek naar duurzame brandstoffen en de productie van voertuigen die weinig schadelijke sjölien uitsloten.

Samenwerking opmerku I let CvdR is voorstander van verticale samenwerking binnen regio's tussen alle beshiitvoniiingsniveaus die te maken hebben mei de verschillende vervoerswijzen, en van horizontale samenwerking tussen regio's, t.a.v. regionale, nationale en internationale vervoerssystemen en t.a.v. het trans-E uropees vervoersnetwerk en tie vervoersnetwerken van de kandidaallidslatcu.

Vervoersdiensten en financiering Algemene opmerkingen • Het CvdR ondersteunt een marktgerichte aanpak van vervoersdiensten waarbij de behoeften van de consument centraal staan, lir kan het beste op lokaal en regionaal niveau naar zijn verwachtingen en ervaringen worden gekeken. • De vervoerssector moet private investeerders aantrekken. Lokale en regionale overheden kunnen met particuliere vervoersbedrijven samenwerkingsverbanden aangaan om te /onzen voor cen hoogwaardig vervoerssvsteem.

1 lel CvdR wijst op hel subsidiariteitsbeginsel: aangezien regionale en lokale overheden dicht bij de burgers slaan, dienen ze op alle niveaus volledig bij hel opstellen van nationaal en Diensten [■tironees vervoersbeleid Ie worden betrokken. • Aanbevelingen van hel CvdR Deregulering en concurrentie: het overkoepelende loe/icht op het openbaar vervoer moet in handen blijven van democratisch samengestelde instanties. E r moet adequale regelgeving /¡m Hei CvdR staat positief tegenover de groenboeken van de voor commerciële diensten om ervoor te zorgen dat Commissie over "Hel Citizens' Network" en de "Omwikkeling kwaliteitsnormen worden gerespecteerd. van het 'Citizens' Network'". Het wijsi erop dal veel van t\c Gemeenschappelijke knaltteitsbeoiirdclingsmetliodeii: het aanbevelingen uit beide groenboeken reeds op lokaal oi' CvdR staat positief tegenover initiatieven zoals het door tie I I ' regionaal niveau in praktijk zijn gebracht. Op nationaal en gefinancierde onderzoeksproject op het gebied van vervoer Europees niveau moei er meer erkenning komen. (.Inauro, ¡η hel kader waarvan een CEN-kwaliteitsiiorm (CE N EI..'-beleid /OÜ zich moeten riditeti op liet steunen van Centre E uropeen de Normalisation) werd vastgesteld. Aan dit verspreidt lesactiviteiten, tocziclu. benchmark i ngsi η itiai ¡even project nemen op dit moment Slid gemeenten in 1') landen deel (bijv. het benchmark ing proefproject van de E uropese AN het gaal om hoogwaardige dienstverlening, is het CvdR Commissie) en de uil wissel ing van hesl prat tices. voorstander van een "zero defecf'-strategie. Hei CvdR steunt een pan-E uropees vervoersbeleid, waarmee Veiligheidsmaatregelen: hierbij kan worden geprofileerd van wordt beoogd de interne vervoersmarkt heel E uropa te laten voortschrijdende ontwikkelingen in de telematica en de beslaan en waarmee onderlinge concurrentie, vervoerstechnologie. Maatregelen om bepaalde trajecten te grensoverschrijdende samenwerking en duurzame mobiliteit omlasten zijn op lokaal en regionaal niveau succesvol wordt bevorderd. Hel is belangrijk contacten te ondersteunen gebleken Ilei CvdR steunt de door de Commissie voor 2000niet met-lidstaten, zoals de landen in Muiden· en Oost-E uropa 21)04 voorgestelde maatregelen ter verbetering van de kwaliteit voormalige Sovjetrepublieken en lauden in het Middellandse op het gebied van veiligheid en milieu. Zeegebied. Ruimtelijke ordening moet op E uropees niveau worden aangepakt: HL'-programnia's op hel gebied van toerisme, vervoer, milieu en regionale samenhang moeien op elkaar worden afgestemd om te komen tot een optimale planning van het bodemgebruik. Volgens l i e t i ulR zouden lokale en regionale overheden ook moeien deelnemen aan het furopees platform voor mofhhtensmanaücment.

financien η Aanbevelingen van hel CvdR Meer El -steun voor lokale vervoersinitiatieven (in het bijzonder wanneer hei verbindingen met TE N"s betreft) Internalisering van de e\terne kosten van vervoer: het CvdR is voor hel beginsel "de vervuiler betaalt", waarmee een eerlijkere en evenwichtigere prijsstelling wordt beoogd

Duiir/ame mobiliteit

Sa nieuwer kins

cl RuUvervaer. het CvdR noemt t.a.v hel beleid op dil ν lak de volgende speerpunten: De concurrentie op hel spoor moet worden aangemoedigd, alle lailvervoersbcdriivcn m de lidstaten moeten van hel spoorvvenennet gebruik kunnen maken. i t moet worden gestreeld naar interoperabiliteit en technische harmoni.salic. i r moet een scheidine komen lussen hel vervoeren zelf en het beheren van de infrastructuur. De schuldenlast van railvcrvocrsbcdrijven moeien worden verlicht. (dl Zeevervoer, kustvaart en binnenvaart De kwalucü en efficiëntie van kuslvaartdienstcil moeien worden verbeterd. De infrastructuur van havens moei verder worden ontwikkeld en havens moeten worden gestimuleerd samen ie wcikcn. liet furopesc watcnvcgciinetwetk moet worden uitgebouwd. Helere handhaving van internationale veiligheidsvoorschriften voor schepen moei de aandacht krijgen. Een marktgeleide ontwikkeling is noodzakelijk. Hel ί uiR steunt de liberalisering van havendiensten in hei kadei \.m lokale en regionale partnerschappen lussen overheden en bedrijven. Overheidssubsidies moeien doorzichtiger worden Prioriteit moei worden gegeven aan maritieme opleidingen. (el Luchtvervoer Regionale luchthavens hebben ecu belangrijke functie, vooral in dunbevolkte gebieden, h moeien goede verbindingen komen lussen regionale luchthavens en vliegvelden die deel uiliiiaken van het Irans-Europcsc netwerk. I r zi m ie weinig internationale voorschriften l.a.v. de uitstoot van schadelijke stoffen Ín het luchtvervoer.

•

linéenme • Het CvdR wijst op het belang van een geïntegreerd en intermodaal Europees vervoerssysteem. Lokale en regionale overheden zouden een verdere integratie van de verschillende vervoerswijzen moeten

(ai

1 'raehiverroer. Aanbevelingen van het CvdR Verbetering van interregionale verbindingen en van verbindingen lussen bmneiisieden en buitenwijken om de kans op opstoppingen te Volledige integratie van overslagpunten ter ondersteuning van een duurzame sociale en economische ontwikkeling. Creatie van netwerken van vrachtvervoersbedrijven en overslagcenlra 1er verbetering van de efficiëntie. Verbeterint: van de internationale dienstverlening.

1 ra ns-Europese vervoersnetwerken: TEN's moeten volledig worden geïntegreerd in lokale en regionale vervoersnetwerken. Bestaande infrastructuur moei wolden gebruikt: er moei goed worden gekeken naar de gevolgen van de 11 N's op regionaal niveau. Het CvdR benadrukt dat de ontwikkeling van vervoersnetwerken binnen en tussen lidstaten niet ten koste mag gaan van kwetsbare gebieden in die landen.

Regio's: Hel CvdR is van mening dat regionale en lokale overheden samenwerking tussen de publieke en private sector moeien aanmoedigen: lokale ondernemers, commerciële vervoersbedrijven, gebruikersorganisaties, stadsontwikkelaars en architecten /outien mcl elkaar moeten samenwerken. • Hij hel vaststellen van vervoersbeleid lom hel even op welk niveau) moet worden gelei op regionale verschillen. T.b.v. ecologisch kweisbare gebieden dienen op grond van de specifieke omstandigheden m de betreffende regio speciale maatregelen ie worden yenomen. • 1 okale en regionale overheden moeien meer bevoegdheden krijgen om hun taken op hel gebied van ruimtelijke ordening te kunnen combineren mei mohiliteilsinanagemeiU en vervoersplanning. M.b.v ecu geïntegreerde planningsstrategie zal de noodzaak om zich ie verplaatsen kunnen worden ingeperkt door woongebieden te situeren in de buur! van plaatsen waar mensen wcikcn en winkelen.

Vervoersdiensten en

financiering

Harmonisatie (op Et -niveau) van de heffingen op voertuigen en brandstoffen; dil mag echter niel gepaard gaan mei buitenspong veel regelgeving. Vcivncrhef fingen: d^i/c moeten worden gedifferentieerd op grond van lijd. plaais en vervoerswijze. Bij El'-strategieën inzake hellingen moeien alle besluitvormingsniveau.s wurden betrokken. Meer bevoegdheden voor lokale en regionale overheden om regelgeving te kunnen opstellen voor de invoering van betaald parkeren en rekeningrijden. Interregionale samenwerking op hei gebiet] van rekeningrijden. Meer onderzoek naai tic gevolgen van rekeningrijden voor liet vervoerssvsieem, niet inbegrip van een kosien-balenaualyse vooralle vervoerswijzen waarin gekeken wordt naar de male waarin de maatschappelijke koslen kunnen worden geïnternaliseerd.

Duurzame mobiliteit (b) Personenvervoer Intermodaal vervoer (bus en tram, auto en trein) is essentieel voor een duurzame stedelijke ontwikkeling. Het CvdR erkent dat het noodzakelijk is intermodaal vervoer toegankelijker en gebruiksvriendelijker te maken, bijv. door het verbeteren van overstapmogelijkheden, het harmoniseren van dienstregelingen en het integreren van kaartverkoopsystemen.

Oo

Samenwerking

Vervoersdiensten en financiering

6, Vragenlijst voor de regioTs Typering van de regio De bedoeling is een duidelijk beeld te krijgen van de geografie, de bevolking en bepaalde sociaaleconomische üCüevcns van de renio en inzicht te verwerven in de bestuurlijke organisatie.

Naam van de regio Geografìe: enkele feiten Oppervlakte van de regio (knr) Omliggende regio's (verschillenOvereenkomsten in terreingesieldheid?) Buurland! en) Geografische kenmerken van de regio (bijv. bergketens. belangrijkste rivieren en meren, enz.) en bun ligging (bijv. zijn er natuurlijke grenzen tussen de regio en de omliggende regio's?) Zijn er beschermde natuurgebieden, zoals nationale parken? H oe groot zijn ze. waar liggen ze? Beschrijving van de stedelijke gebieden (omvang en ligging, bijv. in laagland of berggebied?)

Demografìe Hoeveel inwoners telt de regit)? Hoe groot is de bevolkingsdichtheid? Welk percentage van het nationale inwonertal woont in deze regio? Wat zijn de belangrijkste steden in de regio en hoe groot is bun inwonertal? Welk percentage van het inwonertal van de regio woont in deze steden?

Sociaal-economisch profiel Wat zijn de belangrijkste vormen van nijverheid/bedrijvigheid lokale regionale· nationale internationale bedrijven?

in ile regio'? Gaat het om

Waar in de regio zijn deze bedrijven gevestigd? Is de regio van bijzonder economisch belang voor de resi van hel land? Hoe staal het met de werkgelegenheid in de regio? Is er veel of weinig werkloosheid? Werken er mensen van buiten de regio? Zo ja. hoeveel? Zijn er gegevens beschikbaar over dagelijkse/wekelijkse forensenslromen in en uit de regio? Wat is bet gemiddelde inkomen per capita?

199 ■

Algemene bestuurlijke organisatie Hoc ziet het regionale bestuur er uit? Wie zijn de belangrijkste players op regionaal niveau'.' Werken lokale en regionale overheden nauw samen op het gebied van ruimtelijke inrichting en economische ontwikkeling? Wie is verantwoordelijk voor interregionale samenwerking op het gebied van ruimtelijke inrichting en economische ontwikkeling? In hoeverre bepaalt de nationale overheid de regionale ruimtelijke inrichting en economische ontwikkeling? Maakt de regionale strategie voor ruimtelijke inrichting deel uit van cen nationale strategie? Heeft de regio een doelstelling I­. 2­, of 3­status? Ontvangt de renio EU­stcun voor regionale ontwikkeling?

Toerisme De bedoeling van deze vragen is cen duidelijk beeld te krijgen van de toerismesector in de regio, de toeristische organisaties, de strategische planning, het belang van toerisme voor de werkgelegenheid en de welvaart in de regio, de redenen waarom toeristen htm vakantie in de regio doorbrengen, of zij de regio gemakkelijk kunnen bereiken en. als ze er eenmaal zijn. hoc zij zich binnen de regio verplaatsen, waar de toeristen vandaan komen, wanneer zij de regio bezoeken en waar zij verblijven. Tot slot worden nog vragen gesteld om het effect van toerisme op het milieu te beoordelen.

Verantwoordelijke organisaties Wie is verantwoordelijk voor het toerisme in de regio? Noem de organisaties en hun functie. Hebben tie verantwoordelijke organisaties regionale kwaliteitsnormen opgesteld voor toeristische dienstverlening? Zo ja, hoe luiden deze normen? Worden zij nationaal'internationaal erkend? Hoe worden the normen gecontroleerd? Wie is verantwoordelijk voor die controle? Wordt er onderzoek gedaan naar de tevredenheid van toeristen over de dienstverlening (met name op het gebied van vervoer) in de regio? Worden lokale gemeenschappen of groepen toeristen naar hun mening gevraagd over de ontwikkeling van het toerisme in de regio (is de regio, bijvoorbeeld, betrokken bij het EU­initiatief "Agenda 21 op lokaal niveau")?

Strategische planning Beslaan er plannen voor de ontwikkeling van het regionale toerisme'.' Noem de betrokken partijen, de belangrijkste doelstellingen van hel locrismebeleid en het tijdsbestek voorde verwezenlijking van tlie doelstellingen. Zijn er commissies werkgroepen waarin regionale samenwerken en gezamenlijke strategieën ontwikkelen'

overheden

en

toeristische

organisaties

Beschrijf eventuele maatregelen die zijn genomen om duurzaam toerisme te bevorderen. Zijn er bijvoorbeeld plannen opgesteld om cv. gevolgen van het toerisme voor het milieu aan te pakken?

200 ■

Werken de regionale overheden samen met de privéseetor om een gemeenschappelijke strategie voor toerisme in de regio te ontwikkelen? Hebben beide partijen een gemeenschappelijk ontwikkelingsplan geformuleerd of een partnerschap opgezet? Zijn er strategieën om de reisafstanden reisbehoeften van toeristen die tie regio bezoeken te verkleinen? Werken de tour operators reisagenten, toerisme-organisaties. regionale overheden en ven.oersautoriteiten samen om het effect van de reisbehoeften van toeristen op de verkeerscapaciteit van de renio te verminderen?

Sociaal-economisch belang van toerisme Welk effect heeft het loerisme op de regionale economie? Hoeveel mensen in de regio werken in de toerismesector en aanverwante sectoren? Welk percentage van de overheidsuitgaven wordt besteed aan toerisme in de regio'.' (Bedrag besteed aan toeristische infrastructuur hotels, activiteiten enz. - en bedrag besteed aan marketing)

Wat is het totale bedrag van de inkomsten uit toerisme in de regio als percentage van het regionale BBP? Heeft de regio EL'-steun ontvangen voor ontwikkelingsprojecten op het gebied van toerisme? Zo ja. omschrijf deze projecten en geef aan hoeveel subsidie werd ontvangen.

Trekpleisters Wat zijn de belangrijkste toeristische attracties in de regit)'.' Denk aan belangrijke bezienswaardigheden, musea, openluchtrecreatie, cultureel erfgoed, natuurgebieden van ecologisch belang, enz. Geef per attractie bestemming het gemiddelde bezoekersaantal aan. Waar bevinden deze attracties bestemmingen zich? Vlakbij hotels overnachtingsadressen?

Bereikbaarheid Is de regio goed bereikbaar voor loeristen? Hoe komen toeristen naar de regio? Geef. indien mogelijk, per vervoermiddel - aulo. trein, vliegtuig, boot - het percentage aan Hoe verplaatsen toeristen zich binnen de regit) tijdens hun verblijf.' (aulo. trein, openbaar vervoer. fiets, te voet)

De toerist Waar komen de meeste toeristen vandaan? Noem de regio of het land. Brengt de plaatselijke bevolking de vakantie in eigen regio door? Komen de toeristen uit buurlanden Europa elders? Is de regio een populaire vakantiebestemming voor gezinnen groepsreizen jongeren ouderen? in welke tijd van hel jaar zijn er loeristen? Is er sprake van een hoogseizoen of zijn er het hele jaar door ongeveer evenveel toeristen? Als er een hoogseizoen is. boe lang duurt dal dan'.' Hoeveel {"«) bezoekers zijn "dagjesmensen" en hoeveel (%) "blijvers"? I loc lang duurt het gemiddelde verblijf.' (lang weekend, een week. twee weken enz.)

20!

Waar verblijven toeristen doorgaans? Hotels, campings, vakantieparken, caravans, appai tementen.' Hoe zijn de hotels, appartementen e.d. gelegen ten opzichte van de belangrijkste toeristische attracties? Bevinden de meeste hotels zich in een bepaald gebied? Geef aan op kaart. Hoe voorzien de hotels e.d. in de reisbehoeften van hun gasten? Is er een busdienst? Verhuren zij auto's oi' fietsen? Verschaffen zij kaarten aan wandelaars/fietsers? Verschaffen zij informatie over regionaal openbaar vervoer? Zijn er "speciale" activiteiten waarvoor de toeristen naar de regio komen. bijv. fietstochten?

Toerisme en milieu Noem de organisaties die verantwoordelijk zijn voor het milieu in de regio en hun functie. Beschrijf de belangrijkste milieuproblemen die door toeristen in de regio worden veroorzaakt. Denk daarbij aan files, problemen met openbare voorzieningen die gevolgen hebben voor hel milieu, bijv. watervoorziening, afvalverwerking of esthetische visuele aantasting van het landschap van de regit». Zijn er regionale plannen of projecten om de ontwikkeling van het toerisme en de bescherming van hel milieu op elkaar af te stemmen? 1 leeft de regio deelgenomen aan EU-projectcn met betrekking tot duurzaam toerisme.'

Vervoer Deze vragen moeten helpen een duidelijk beeld te scheppen van alle milieuvriendelijke vervoersmogelijkheden voor toeristen in de regio, d.w.z. die tic gevolgen van hel autogebruik door toeristen tegengaan door meer duurzame vormen van vervoer aan te bieden (trein/bus/boot/fiets). Het is belangrijk om Ie weten hoe de regio strategische vervoersplannen opstelt, met andere regio's en andere Europese landen samenwerkt, hoeveel er geïnvesteerd wordt, in welke male hel regionale vervoersnetwerk intermodaal is. d.w.z. hoe gemakkelijk het is om van het ene vervoersmiddel op hel andere over te stappen, hoc het regionale wegennetwerk en de achtergrondnivcaus van hel verkeer eruit zien, hoe de effecten van hel vervoer op hel milieu worden genieten, en wal de belangrijkste verkeersproblemen zijn die aan het toerisme kunnen worden toegeschreven; ook zouden wij graag voorbeelden zien van succesvolle/innovatieve oplossingen voor regionale, door het toerisme veroorzaakte verkeersproblemen. De laatste reeks vragen geeft ons inzicht in uw toekomstvisie op de planning van het vervoer in de toerismesector ter bevordering van duurzame, milieuverantwoorde mobiliteit voor de regio.

Verantwoordelijke organisaties Wie is verantwoordelijk voor het openbaar vervoer van passagiers (bus. trein. tram), de vervoersplanning en het wegennet? Is het openbaar vervoer geheel of gedeeltelijk vervoersmaatschappijen zijn actiefin de regio?

geprivatiseerd?

Zo ja. hoeveel

particuliere

Werken de particuliere vervoersondernemingen samen met de regionale overheid? Is er sprake van vormen van partnerschap?

202

Strategische planning Zijn er regionale vervoersplannen'.' Noem de belangrijkste verv oerbeleidsdoelstellingen en het tijdschema van het plan.

betrokkenen,

Zijn er speciale commissies groepen waarin de regionale overheden samenwerken en gezamenlijke strategieën opstellen? Zo ja, beschrijf deze.

en

belangrij ksle

vervoersautoríteiten

Welke maatregelen zijn al genomen om het regionaal vervoer ie verbeteren? Noem voorbeelden van praktische maatregelen die op regionaal niveau zijn genomen. Beschrijf eventuele gezamenlijke strategieën voor regionale ontwikkeling op het gebied van toerisme en vervoer. Worden particuliere vervoersondernemingen geraadpleegd door organisaties die verantwoordelijk zijn voor het toerisme?

Regionale vervoersnetwerken Zijn er speciale vervoersnetwerken die de belangrijkste toeristische attracties/bestemmingen mei elkaar verbinden? Wegennet? C apaciteit? Spoorwegen? C apaciteit? Geef de belangrijkste routes naar toeristische attracties aan op een kaart. Kunnen de belangrijkste routes (weg­ en spoorverbindingen) de stroom toeristen die de regio bezoeken, wel aan? Beschrijf de betrouwbaarheid van het vervoersnetwerk: hoe vaak rijden er treinen naar toeristische beslemmingen? Worden er extra diensten ingelegd in het hoogseizoen? Zo ja. hoeveel (%)? Beschikt de regio over een strategie voor aanleg en onderhoud van wegen? Zo ja. beschrijf tleze en neef aan of rekening wordt uehouden met toeristisch verkeer.

Interregionale en Europese vervoersnetwerken Is er aansluiting op vervoersnetwerken in buurregio's? Welke initiatieven zijn genomen om mierregionale transportplannen op te stellen? Zijn de regionale, nationale en RU­vcrvoerbeleidslijnen op elkaar afgestemd? Sluit het regionale vervoerssysteem aan op de geplande trans­Europese vervoersnetwerken (TEN­T)? Heeft hel RU­initiatief "Transport Infrastructure Needs Assessment (TINA)"" gevolgen gehad voor de regio? Denk hierbij ook aan het effect van de uitbreiding van de IvU op het verv tiersstelsel in de regit). mel name voor wat betreft de toeristen die naar of door de regit) naar de landen in Midden­ en Oost­ Ru ropa reizen en vice versa.

2α?

Investeringen in vervoer Hoeveel bedragen de publieke investeringen in het regionaal vervoer? Zijn deze investeringen ook gericht op het vervoer van toeristen'.' Noem eventuele voorbeelden van partnerschappen lussen de publieke en de privé-sector op het gebied van de ontwikkeling van regionaal vervoer. Gaat het hier om toeristisch vervoer? Zijn er regionale vervoersprojcclen die door de EU zijn gesubsidieerd? Zo ja. beschrijf deze projecten en geef aan of zij verband houden met het toerisme.

Intermodaliteit Beschrijf de belangrijkste vervoerknooppunten en overstapplaatsen (bijv. spoorweg- en busstations): waar in de regio bevinden zij zich, op welke vervoerswijze kan worden overgestapt (trein. bus. tram), en voeren zij naarde belangrijkste toeristische bestemmingen? Zijn er "park an¿/rí
Wegverkeer Waar bevinden zich de belangrijkste wegen in de regio? Sluiten deze direct aan op toeristische gebieden? Moet worden betaald voor het gebruik van wegen (bijv. tolheffing op snelwegen en betaalde toegang tot steden)? Maken deze heffingen deel uil van een algemeen ontmoedigingsbeleid om automobilisten uit de auto en in het openbaar vervoer te krijgen? Moet in toeristische gebieden parkccrgcld worden betaald? Zo ja. maakt dit deel uil van een regionale strategie of is dit cen lokaal initiatief.'

204

Regionaal verkeer: algemene

achtergrond

Wat is de meest voorkomende verkeersvorm in de regio? Beschrijf de verdeling per categorie: passagiersvervoer over land : over de weg (eigen auto of openbaar vervoer), per spoor of anderszins goederenvervoer over land : over de weg. per spoor of anderszins Waar doet zich het grootste verkeersaanbod voor? Langs de grenzen van tic regio'.' In tic steden'.' Waar komt het verkeer vandaan en waar gaat het naar toe? (iaat het hoofdzakelijk om doorgaanti verkeer of is de eindbestemming de regio zelf.' Nemen de regionale verkeersproblemen toe of af.' Hoc luidt de inschatting? Motiveer uw antwoord.

Monitoring Worden er uitgebreide toezichtsystemen ingezet om vervuiling door het luchtverkeer in de regio, geluidsoverlast in de regio, het effect van het toeristisch verkeer op luchtvervuiling en geluidsoverlast, en het effect van het toeristisch verkeer op verkeerseongestie te meten? De meeste aandacht gaat uit naar vervuiling door het wegverkeer (auto. bus, touringcar). Beschrijf voor elk geval het monitoringsysteem. dtior wie het wordt uitgeoefend en de normen waaraan moet worden voldaan.

Verkeer en toerisme Wat zijn de belangrijkste verkeersproblemen in verband met het toerisme in de regio? Denk aan verkeersopstoppingen die worden veroorzaakt door het wegverkeer (auto. bus. touringcar). Waar bevindt zich het toeristisch verkeer en wanneer ontstaan er problemen? Nemen deze problemen toe of af.' Motiveer uw antwoord. Hoe groot is de stijging van het wegverkeer in het toeristisch hoogseizoen? Ontstaan er in het vakantieseizoen nieuwe verkeersproblemen, bijv. zijn er nieuwe gebieden die grote verkeersstromen te verwerken krijgen? Draagt het goederenvervoer in of door de regio tijdens het vakantieseizoen bij tol tic verkeersproblemen veroorzaakt door toeristen'.' Welk deel van het goederenvervoer houdt verband met het toerisme?

205

Verkeer en milieu Is luchtvervuiling door het wegverkeer cen probleem Ín de regio? Zijn er gegevens beschikbaar over de male van luchtvervuiling? In hoeverre wordt luchtvervuiling?

het

toeristisch

verkeer

beschouwd

als een

belastende

factor

voor

de

Zijn er milieu­effeclbeoordelingsrapporlen verschenen over tic gevolgen van hel wegverkeer voor hel milieu? Welke maatregelen zijn genomen om aan de El '­richtlijnen inzake luchtkwaliteit en hel Kyolo­ prolocol te voldoen? Is geluidsoverlast door het verkeer ook een probleem? Heeft de regio deelgenomen aan één of meerdere EU­projecien die door tie DG's voor vervoer en milieu worden gecoördineerd?

Voorbeelden van succesvolle/innovatieve oplossingen voor verkeersproblemen in verband met het toeristisch verkeer

regionale

Worden de verkeersproblemen in verband met hel toeristisch verkeer op regionaal niveau of volgens een bepaalde strategie aangepakt? Zo ja: Hoe werd het probleem beoordeeld? Is er bijv. sprake geweest van openbare raadpleging (van tic plaatselijke bevolking en bezoekers) onderzoeken werkgroepen evaluaties'.' Wie waren hierbij belrokken (spilfiguren uil de publieke en privé­sector)'.' Hoe werd in de regionale initiatieven voor ruimtelijke ordening rekening gehouden met het toeristisch verkeer? In welke mate hebben tic projectleiders voor ruimtelijke ordening, de vervoersauloriteiien, ile transportondernemingen en de toerismesector samengewerkt? Welke praktische maatregelen werden genomen? Bijvoorbeeld vermindering van hel toeristisch verkeer in de regio, bevordering van het overstappen van de aulo op autiere vervoermiddelen (trein. tram), invoering van speciale tarieven voor het openbaar verv tier (bijv. toeristische dagkaart. all-in ticket voor alle vormen van openbaar vervoer), tolheffing op snelwegen tijdens het vakantieseizoen, voorlichtingscampagnes voor toeristen ter bevordering van het treinvervoer. verhuur van schone voertuigen voertuigen met lage emissies door autoverhuurmaatschappijen openbaar­vervoerondernemingen. "autovrije" toeristische bestemmingen, enz.

I locveel tijd nam dit in beslag'.' Wat waren de resultaten? Welke follow­up worth hieraan gegeven?

206 ■

Conclusie Hoe luiden de verwachtingen voor het toeristisch verkeer in de toekomst? Wordt een toename van het toeristisch verkeer verwacht? Worden er maatregelen genomen om eventuele verkeersproblemen in verband met het toerisme te voorkomen? Werkt de regio samen met andere Europese regio's op dit vlak? Maakt de regio gebruik van de ervaringen uit het verleden om plannen op te stellen voor de toekomst?

207-

Comité van de Regio's van de Europese Unie

MILIEUVERANTWOORDE VERVOERSPLANNING IN EUROPA

Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen 2002 — 208 blz. — 16 χ 23 cm ISBN 92­895­0019­0 Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): EUR 20

o o

EUROPESE UNIE

¿.

ro

όro

eb o

Comité van de Regio's

O

Montoyerstraat 92-102 · B-1000 Brussel Tel. +32 (0)2 282 22 11 · Fax +32 (0)2 282 23 25 http://www.cor.eu.inty

NL

ISBN ÌS-fllS-GDflt-?

Prijs in Luxemburg (exclusief BTW): EUR 20 • ** • QP •

BUREAU VOOR OFFICIËLE PUBLICATIES DER EUROPESE GEMEENSCHAPPEN L-2985 Luxembourg

78928911500869