4-11-2014
Milieubeheer & Ziekenhuishygiëne
Deel 1 Beheer van ziekenhuisafval
Focus op afval en ongediertebestrijding Els Marjaux – UZ Leuven, dienst Preventie en Milieu
1
4-11-2014
Milieu & ziekenhuizen
Motivatie milieubeheer • Wettelijke aspecten (vermijden van non-conformiteiten, veroordeling, gevangenisstraf, stopzetting, …)
Water
Afvalwater
hygiëne proceswater
microbiologisch biochemisch chemisch
Energie
• Economisch (vermijden van boetes, verliezen, verspilling, overinvestering, …) • Synergie gezondheid-veiligheid-milieu-hygiëne (reduceren van fysische, biologische, chemisch-toxische en ecotoxische risico’s)
aardgas stookolie elektriciteit
ziekenhuis
Overige emissies broeikasgassen geluid
Medische Gassen
• Perceptie (imagoverlies, privacy - correct beheer van afval met vertrouwelijke gegevens) → MILIEUBEHEER = RISICOBEHEER
zuurstof, lachgas, N2
Grondstoffen geneesmiddelen verzorgingsproducten voeding hygiëne
IN
Afval
Problematiek is complex
verzorging administratie verpakking procesafval
• LCA kan tegenstrijdig zijn met algemeen aanvaard principe of niet voldoende onderzocht
UIT
•
Milieuvriendelijke bedrijfsvoering is niet altijd eerste keuze vanuit ziekenhuishygiënisch standpunt (hergebruik medische materialen, gebruik van regenwater voor spoelen van toiletten, …). Zorg voor de patiënt primeert!
2
4-11-2014
Afvalbeheer • Wetgeving • Ladder van Lansink – – – – –
Preventie Producthergebruik Recyclage Verbranden Storten
Afvalbeheer - wetgeving •
Vlarema – afvalbeleid Vlaams Geweest
•
ADR – vervoer van gevaarlijke producten over de openbare weg (richtlijnen inzake type verpakking, etikettering, …)
•
23 OKTOBER 1964. - Koninklijk besluit tot bepaling van de normen die door de ziekenhuizen en hun diensten moeten worden nageleefd. → Rol ZHH
•
27 APRIL 2007. - KB “ladingzekerheid”
•
20 JULI 2001. - Koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de bescherming van de bevolking, van de werknemers en het leefmilieu tegen het gevaar van de ioniserende stralingen. (ARBIS) Overige wetgeving inzake radioactief afval, zie http://www.jurion.fanc.fgov.be/jurdb-consult/faces/consultatieOverzicht.jsp
• Gezond verstand / praktische overwegingen
3
4-11-2014
Medisch afval
Ziekenhuisafval “Medisch” afval is •
De verschillende stromen kunnen gegroepeerd worden in: • Medisch afval (afval van verzorging/behandeling/diagnose van een patiënt; excl. vertrouwelijke gegevens) • Vertrouwelijk (medisch) afval • Gevaarlijk bedrijfsafval (niet-medisch) • Niet gevaarlijk bedrijfsafval
• •
afval afkomstig van geneeskundige behandelingen (ter bevordering en controle van gezondheid) farmaceutisch en biologisch onderzoeksafval van klinische, medische en farmaceutische labo’s afval van behandelingen in mortuaria en bloedtransfusiecentra.
1. “Risicohoudend” medisch afval (RMA) bijzonder risico voor mens/milieu: • • • • •
infectieuze agentia (pathogene bacteriën, virussen, schimmels, parasieten, rickettsia, prionen, …) genetisch gemodificeerde organismen kan vergiftiging veroorzaken kan verwonding veroorzaken om ethische redenen (lichaamsdelen, foetus, …).
2. “Niet-risicohoudend” medisch afval (NRMA) geen bijzonder risico niet selectief in te zamelen
4
4-11-2014
Risicohoudend Medisch Afval RMA van verpleegkundige oorsprong: •
Risicohoudend Medisch Afval Scherp medisch en scherp laboafval:
Afval van mensen besmet met een ziekte die zich via afval kan verspreiden of waarvan de wijze van overdracht niet gekend is
Naalden (uitgezonderd flexibele invoernaalden/mandrins), bistourimesjes, gebruikte draagglaasjes en dekglaasjes, pasteurpipetten, …
Let op! Indien risico op dodelijke ziekte of blijvende invaliditeit (bv. Lassa, Ebola, Marburg, …) speciale afvalvaten (Infectieus afval Categorie A – zie verder)
Geneesmiddelen •
Resten van geneesmiddelen en siropen (verdovende middelen = aparte procedure)
•
Bloed en bloedderivaten (niet geabsorbeerd)
•
Afval besmeurd met niet-geabsorbeerde lichaamsvochten (lekkend) Lichaamsvloeistoffen (urine, faeces, sputum en maagvocht) zoveel mogelijk via de riolering (zelfs indien ze sporen van bloed bevatten). Bloed (al of niet verdund) wordt niet verwijderd via de riolering! RMA
•
Medisch glas
•
Anatomisch / pathologisch afval (ledematen, organen, weefsels, …)
•
Chemotherapeutica (cytostatica) en alle afval daarmee gecontamineerd
•
Bloedzuigers
•
Implantaten en prothesen
Bv. ampullen, vaste orale vormen, infuuszakken en medicatiespuitjes met resten die nog uit een infuuszak kunnen lopen of uit een spuitje geduwd kunnen worden (dus met reëel risico op lekken bij intern transport)
RMA uit laboratoria
5
4-11-2014
RMA - recipiënten Plastic RMA-vat is geschikt voor:
RMA - recipiënten Kartonnen RMA-recipiënt met kunststof binnenzak Is geschikt voor:
•
Chemotherapie-afval (cytostatica)
•
Medisch glas
•
Anatomisch/pathologisch afval (weefsels, organen, …)
•
Vloeibaar, pasteus, lekkend RMA en NRMA
•
droog, niet scherp RMA
•
volledig geabsorbeerde lichaamsvochten (mag niet lekken!)
•
volle naaldcontainers
Niet geschikt voor : 1. afval dat de binnenzak kan beschadigen (tenzij degelijk ingepakt) .
Geen vloeistof rechtstreeks in de vaten! Standaard RMA-vaten zijn niet gekeurd voor vloeibaar afval. Mogelijke opties:
Kunststof binnenzak doorboord risico op lekken moet herverpakt worden
» In binnenverpakking (jerrycans) » Absorberend materiaal » RMA-vaten gekeurd voor vloeistoffen
6
4-11-2014
RMA - recipiënten Kartonnen RMA-recipiënt met kunststof binnenzak Niet geschikt voor :
RMA - recipiënten Naaldcontainer Geschikt voor scherp RMA.
2. vloeistof in recipiënt dat gemakkelijk stuk gaat of kan lekken. Niet voor niet-gebroken flesjes (te duur + snel overvol! Mag rechtstreeks in risicovat).
Hoe verpakken en aanbieden?
Thoraxdrainage niet met 100% zekerheid te sluiten in plastic RMA-vat
•
IN een risicodoos vóór afvoer
•
Respecteer maximale vullingsgraad (= scheiding basis en deksel)
•
Enkel gekeurde naaldcontainers
Lege plastic recipiënten van bv. ontsmettingsalcohol, detergenten, bleekwater, … zijn NIET geschikt als naaldcontainer! Combinatie scherpe voorwerpen en vloeistof →
7
4-11-2014
RMA – hoe correct verpakken? 1. Niet te zwaar. Maximaal gewicht risicodoos in UZ Leuven = 10 kg, vat = 15kg (Tip: vlot te tillen tot op schouderhoogte)
2. Niet te vol. Respecteer de maximale vullingsgraad!
3. Proper aan de buitenzijde!!!
4. Geen beschadigde of lekkende recipiënten!
Infectieus afval Categorie A Wat? Een infectieuze stof die vervoerd wordt onder een vorm die bij blootstelling eraan aanleiding kan geven tot blijvende invaliditeit of een (potentieel) dodelijke ziekte bij anders gezonde mensen of dieren. Bv.
Ebolavirus Marburgvirus Antraxbacil Cultuur van hepatitis B-virus Cultuur van Clostridium botulinum …
Volgens ADR ≠ RMA/ziekenhuisafval
Hoe verpakken? 5. Correct afgesloten. Risicovaten: stevig doorduwen tot het ganse deksel vastklikt. Risicodozen: gebruik de binder.
Verpakking die voldoet aan verpakkingsrichtlijn p620 van ADR Alternatief: decontamineren/inactiveren
8
4-11-2014
Niet-Risicohoudend Medisch Afval
Vast NRMA •
Verzorgingsafval (verbanden, tissues, disposables, onderleggers, watten, operatielakens, wegwerpoperatiekledij, -handschoenen, -schorten, -maskers, -mutsen, …)
Er wordt voor het verpakken en afvoeren een onderscheid gemaakt tussen
•
Verzorgingsafval met geabsorbeerde (niet lekkend) lichaamsvloeistof (bv. watje/doekje/verband met wat bloed)
•
•
Lichaamsvochten, met uitzondering van bloed en bloedderivaten, enkel indien in kleine, goed af te sluiten recipiënten (bv. urinestaal voor labo). Er mag géén risico zijn op lekken tijdens transport.
•
Lege bloedzakken, lege infusen en infuusleidingen, lege spuitjes (zonder scherpe naald!)
•
Pampers, stomazakken met stoelgang
•
Sondes, katheters
•
Etensresten van patiënten
•
(Niet-recycleerbaar, niet-gevaarlijk restafval: lege bekertjes, verpakkingsafval, aluminiumfolie, dragerpapier van etiketten, balpennen, … ).
Vloeibaar, lekkend en pasteus NRMA Inzameling in zakken? → te groot risico op lekkage in het ziekenhuis
→ afgevoerd zoals vochtig RMA
• Vast en geabsorbeerd NRMA
Wat is “leeg”? Leeggelopen infuuszakken en spuitjes die helemaal doorgeduwd werden bevatten steeds een restje dat achterblijft – een soort van dood volume. Omdat dit restje niet uit de recipiënten kan lopen tijdens transport, worden ze toch als “leeg” beschouwd.
9
4-11-2014
Vast NRMA: Hoe correct verpakken? •
Blauwe zak met opschrift Niet-Risicohoudend Medisch Afval
•
Niet te zwaar. Max gewicht in UZ Leuven = 6 kg
•
Proper aan de buitenzijde!
•
Niet te vol
•
Correct afgesloten (dichtgebonden)
•
Geen RMA!
Vertrouwelijk (medisch) afval • Digitale en analoge opslagmedia (harde schijf, cd, dvd, (video)cassette, …) • RX-foto’s en overige zilverhoudende films • Vertrouwelijk papier (patiënten- en personeelsdossiers, examens, …) • Overige vertrouwelijke info (dia’s, foto's en etiketten met vertrouwelijke informatie)
Restafval (= niet medisch) mag in dezelfde zak, maar geen scherp restafval dat de zak doet scheuren (ringmap) en/of iemand kan verwonden (breekbaar, servies) In kartonnen doos (dichtgeplakt en met bv. vermelding “breekbaar” of “scherp restafval”) of ingepakt alvorens het in de afvalzak te deponeren.
10
4-11-2014
Gevaarlijk (niet-medisch) bedrijfsafval • Accu’s en batterijen • Asbesthoudend afval • Chemisch afval • Fixeer, stopbad en ontwikkelaar • Gasflessen en spuitbussen • Luchtfilters (hepafilters, koolstoffilters) • Metallisch kwik • “Technische" chemicaliën: verf, lijmen, harsen, afvalolie, antivries, … • Tl-lampen, spaarlampen, kwikdamplampen (gasontladingslampen) • Toners en inktcartridges
Niet-gevaarlijk bedrijfsafval • Bouw- en sloopafval • Frituurvet en -olie • Glas, niet-gevaarlijk ◦ Bouw- en interieurglas ◦ Voedingsglas ◦ Overig glas (≠ medisch, voedings-, interieur- en laboglas) • Groenafval (plantsoen- en tuinafval) • Grof vuil • Hout en houten palletten • Keukenafval (aanmaakoverschotten) • Kunststoffolie • Metaal • Papier en karton • PMD-afval • Restafval • Slib • Textiel • Toestellen • Veegvuil • …
• …
11
4-11-2014
Afgedankte (medische) toestellen
Afgedankte (medische) toestellen
Hergebruik Moet goedgekeurd worden door Comité Ziekenhuishygiëne
Recyclage Medische en labotoestellen kunnen tijdens gebruik blootgesteld zijn aan:
• Biologische agentia/stoffen (o.a. lichaamsvloeistoffen, pathogenen, GGO’s, …) • Chemicaliën (chemotherapeutica; giftige, schadelijke, kankerverwekkende, mutagene, bijtende stoffen, …) • Radioactieve agentia/stoffen of een radioactieve bron bevatten
Biologische contaminatie: • Klinische toestellen enkel oppervlakkig blootgesteld aan lichaamsvloeistoffen toestel reinigen en ontsmetten zoals voor gebruik bij een volgende patiënt • Overige toestellen: elk gecontamineerd oppervlak of toebehoren moet gedecontamineerd of ontmanteld worden. Chemische contaminatie: Alle goed bereikbare gecontamineerde onderdelen en oppervlakken goed schoonmaken met een geschikt detergent of oplosmiddel. Toestel gebruikt voor handelingen met radioisotopen of toestel met radioactieve bron: Contacteer je dienst Radioprotectie (vrijgave)
12
4-11-2014
De werking van het containerpark • Frequente fracties (NRMA, RMA, papier en karton, vertrouwelijk papier, glas, PMD, …) worden verzameld in afvalkarren. Andere (gevaarlijke) fracties (chemisch afval, batterijen, AEEA, …) worden ter plaatse opgepikt
De werking van het containerpark Belangrijkste en/of gevaarlijkste knelpunten: • Slecht gesorteerd afval • Lekkende, beschadigde RMA-recipiënten
• Afvalkarren: via intern transport naar het containerpark
• Te zware recipiënten
• Containerpark: manuele sortering (controle)
• Los afval in de afvalkarren
• • • • • •
NRMA 3 perscontainers RMA gestapeld op paletten P&K papierpers Voedingsglas glasbol PMD PMD-container …
• Scherp afval in afvalzakken • Ladingzekerheid
Pallet niet mee ingewikkeld. Slaagkans in 26°-kanteltest??
13
4-11-2014
Communicatie
Communicatie
Afvalrichtlijnen moeten gekend en gevolgd worden door alle medewerkers Nood aan goede communicatie en sensibilisatie:
• Intranet • • • •
• Poster/overzichtsaffiche
Fiches per afvalstof Sorteerwijzer Melding …
• Opleidingen • Nieuwe indiensten • Herhalingen
• Stickers op afvalrecipiënten
• Feedback / FAQs MilieUZorg Gelieve gebruikte batterijen steeds in de batterijdozen te deponeren. Een nieuwe doos kan u bekomen via tel. 45678.
• (Foto)artikels voor personeel
• Emailadres / telefoonnummer voor vragen • Acties
Meer info : tel. 45678 of
[email protected]
14
4-11-2014
15
4-11-2014
Deel 2 Ziekenhuizen en overlast door dieren
16
4-11-2014
Ziekenhuizen en overlast door dieren Soorten: – Knaagdieren (ratten, muizen, spitsmuizen, …) – Kruipers (kakkerlakken, zilvervisjes, pissebedden, mieren,…)
Ziekenhuizen en overlast door dieren Aandachtspunten • Kenmerken (habitat, uitzicht, voortplantingscyclus, …) • Wettelijk beschermde dieren
– Vliegers ( vliegen, wespen, motmuggen, kevers, duiven,…)
• Schade/risico’s (hygiëne, ziektedragers, allergische reacties, …)
– Bijters, stekers,… (wespen, luizen, vlooien, muggen, wantsen)
• Detectie
– Diverse (huisstofmijt, voorraadvreters, materiaalvreters)
• Preventie • Bestrijding
17
4-11-2014
Ziekenhuizen en overlast door dieren Schade/risico’s:
Ziekenhuizen en overlast door dieren Aanpak bepaald door:
• materiaalschade: aanvreten van papier (zilvervisjes, boekluizen), beschadigen van gebouwen (bijtende uitwerpselen van duiven), …
• passief overdragen van ziekteverwekkers of bederfveroorzakende kiemen • overdragen van ziekten door biologische transmissie (bv. malaria).
• Irritatie: steken (wespen), bijten (vlooien), allergenen (huismijt), …
• Ernst risico’s en schade • Mogelijkheid tot en snelheid van uitbreiding (kakkerlak, muizen versus wantsen en lieveheersbeestjes)
• Locatie in het ziekenhuis (bv. intensieve afdeling versus technische dienst versus keuken)
• hinder door grote aantallen, geluidsoverlast, geuroverlast, … • discomfort: angst (entomofobie, arachnofobie, …), associatie van dieren met gebrek aan hygiëne, …
18
4-11-2014
Ziekenhuizen en overlast door dieren
Ziekenhuizen en overlast door dieren Preventieve maatregelen
Detectie
•
• Lijmplaatjes voor insecten (al of niet met lokmiddel)
• UV-lamp met lijmplaat • Lokaasdozen (met placebo in de keukens): systematisch op knaagsporen onderzoeken
•
•
• Sporen (holen, nestmateriaal, uitwerpselen, …) •
•
Hygiënische maatregelen – Gesloten afvalcontainers en vuilbakken; vuilzakken geregeld wisselen – Zwerfvuil vermijden – Droogstaande sifons vullen met water Bouwkundige maatregelen – Openingen, kieren en naden in muren en bij deuren en ramen afdichten. – Vliegenramen – Riolering in goede staat houden – Afvoerputten voorzien van deksel Schuilplaatsen vermijden door – Orde en netheid – Goede organisatie op het containerpark – Toegangen beperken: ’s nachts lokalen afsluiten, vensters sluiten (of hor). Opslagmaatregelen – Regelmatige inspectie van opgeslagen goederen en voorraden – Langdurige opslag vermijden – Opslag tegen muren zoveel mogelijk vermijden Dieren of sporen van dieren gezien? – Meldsysteem opzetten
19
4-11-2014
Ziekenhuizen en overlast door dieren Bestrijding • Fysisch • • • • • • •
Stofzuigen, stomen (Mechanische) vallen (muizenvallen: preferentieel in gesloten recipiënt) Ultrasone geluiden (effectiviteit?) Mechanische wering (duivenwering) UV-licht in combinatie met lijmplaten (elektrische vliegenvanger) Lijmplaten al of niet met feromonen Branden (processierups)
• Chemisch (biociden) • Enkel indien niet anders kan • Opletten met sensitieve mensen / interactie met geneesmiddelen ?/ chronische blootstelling • Plaatsen/voorwerpen die in contact kunnen komen met patiënt of voedsel: afdekken voor behandeling • Ratten –en muizengif: in gesloten lokaasdozen Geen risico? → geen chemische bestrijding!
20
