Optima Farma Wondzorg: tips voor de behandeling
april 2014 jaargang 28
Alles wat je moet weten over de nierfunctie
Migraine: stop niet te snel met de bètablokker Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers
12 april Optima Farma Congres
Geneesmiddelen eerder beschikbaar door MyTomorrows
Inhoud
04 Nieuws 06 Alles wat je weten moet over de nierfunctie 08 De beste apotheek van Nederland staat in Ermelo 10 Rode, gele en zwarte wonden 14 Kiezen en delen – de toekomst van bereiden
in de opleiding
18 ‘Buisjes: dit was de laatste keer. Nu nóóit meer...’ 22 Migraine: stop niet te snel met de bètablokker
16
26 Verenigingsnieuws: Ook wij zijn zorgprofessionals!
Bij dit nummer Nieren en meer Veel patiënten weten niet dat ze een verminderde nierfunctie hebben. Ze hebben bijvoorbeeld diabetes, hoge bloeddruk. of hart- en vaatziekten. Dat verhoogt het risico op nierfunctiestoornissen, vooral bij ouderen. En hoewel huisartsen sinds 1 augustus verplicht zijn om – met toestemming van de patiënt – afwijkende nierfunctiewaarden te melden aan de apotheek, gebeurt dat nog weinig. Als apothekersassistent kun je hierin een belangrijke taak vervullen. Je kunt patiënten bewust maken van hun risico, en hen vragen om de huisarts toestemming te geven om nierfunctiewaarden door te geven aan de apotheek. Zodat de medicatie zo nodig aangepast kan
Geneesmiddelen jaren eerder beschikbaar door MyTomorrows
20
april 2014 jaargang 28
Optima Farma
worden. Je kunt ook de risicopatiënt aanraden een afspraak te maken met de apotheker. In deze editie lees je hoe de nieren werken en hoe de nierfunctie wordt bepaald. Tot slot: het bestuur van Optima Farma is in gesprek met het ministerie van vws, om daar de geluiden van de werkvloer te laten horen. Belangrijk voor de emancipatie van het beroep. Zorg dus voor een sterke beroepsvereniging, word lid! En: vergeet niet het congres op 12 april. Ik hoop je daar te zien.
Actief deelnemen aan Lareb Intensive Monitoring in de apotheek
Mariël Croon Hoofdredacteur
04
optima farma nr 04
-
april 2014 jaargang 28
nieuws
Het Openbaar Ministerie (OM) in
Geen paracetamol bij koortsende kinderen
Rotterdam vervolgt een 53-jarige
Paracetamol wordt veel gegeven aan kinderen met koorts, maar eigenlijk is niet aangetoond
vrouw die zogeheten zwarte zalf
dat dat nuttig is. Sterker nog: er zijn aanwijzingen dat het gebruik van paracetamol de
verkocht. Deze zalf zou helpen
afweerreactie vermindert, en daarmee het herstel vertraagt. Dat schrijven kinderartsen
tegen huidkanker, maar onderzoek
en huisartsen uit Maastricht, Zwolle en Groningen in het Nederlands Tijdschrift voor
van het RIVM en een dermato-
Geneeskunde. Eigenlijk hoeft koorts bij kinderen niet behandeld te worden, stellen de
loog toonde dat in de zalf een zeer
artsen. Paracetamol voorkomt bijvoorbeeld géén koortsstuipen, zoals ouders vaak denken.
bijtende stof zat die ernstige ver-
Paracetamol is wel nuttig als kinderen niet alleen koorts, maar ook pijn hebben, zoals bij
wondingen kan veroorzaken. De
een acute middenoorontsteking of een keelontsteking. De paracetamol stilt dan de pijn,
vrouw, afkomstig uit Oud-Beijer-
waardoor kinderen zich beter gaan voelen. Het nut van paracetamol betreft dan ook meer
Antidepressiva veroorzaken mogelijk nog lange tijd na het stoppen van de medicatie
land, werd in 2012 aangehouden
pijnstilling dan koortsverlaging.
seksuele bijwerkingen. Het aantal mensen dat zegt last te hebben van gebrek aan libido en
nadat het Openbaar Ministerie
melding maakt van erectie- en orgasmestoornissen stijgt. Dat zegt het bijwerkingencentrum
(OM)via het tv-programma Radar
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Lareb. Dat antidepressiva bij patiënten kan leiden tot minder zin in seks, is bekend. Volgens
en de Nederlandse Voedsel- en
sommige studies heeft ongeveer de helft van de gebruikers hier last van. In de bijsluiter van
Warenautoriteit informatie kreeg.
Omega 3-vetzuren effectief bij ADHD
bijvoorbeeld paroxetine staat dat patiënten ‘zeer vaak’ een verandering van hun seksuele
De vrouw claimde volgens het OM
Een combinatie van omega-3/6-vetzuren geeft een vergelijkbaar effect als methylfenidaat bij
lust of seksueel functioneren kunnen ervaren. Nu blijkt dat gebruikers na het stoppen van
in lezingen en op websites dat de
kinderen met adhd, zonder de bijwerking van de verminderde eetlust. Deze gunstige effecten
antidepressiva nog jaren een lager libido kunnen hebben, vooral bij ssri's, schrijft Lareb.
zalf kanker zou genezen. De zalf
komen naar voren uit een twaalf maanden durend Mexicaans onderzoek bij 90 kinderen, met
in Beeld
De klachten waren nieuw: de ex-patiënten die de klachten aan Lareb meldden, zeiden dat
zou zijn gebaseerd op eeuwenoude
een gemiddelde leeftijd van 8 jaar, en met pas gediagnosticeerde adhd. De kinderen, drie
De Bijsluiter in Beeld kent nu ook een
ze voor het gebruik van de ssri's geen last hadden. Naar schatting gebruiken in Nederland
Indiaanse geneeswijzen. De vrouw
groepen van dertig, kregen via loting ofwel de omega-3/6-vetzuren, ofwel methylfenidaat of
online versie, waarmee apothekers-
600.000 mensen SSRI’s. Bij Lareb zijn 19 gevallen bekend van mensen die blijvend last
wordt verdacht van het verkopen
de genoemde vetzuren + methylfenidaat. Wanneer gekeken werd naar een afname van meer
assistenten met pictogrammen het
hebben van libidoverlies. Het ging in vijf gevallen om paroxetine en vier gevallen om zowel
van voor de gezondheid schadelijke
dan 30% van de klachten, dan werden de beste resultaten gezien in de combinatiegroep
gebruik van een geneesmiddel kunnen
sertraline, venlafaxine als citalopram. Twee meldingen kwamen binnen over fluoxetine en
waren en overtreding van de Genee-
(93% had meer dan 30% afname van de klachten). Daarna volgde de methylfenidaatgroep
uitleggen aan laaggeletterden in de
een klacht was er over zowel fluvoxamine als escitalopram. De meeste klachten kwamen van
smiddelenwet. Ze komt 8 mei voor
(80%) en de omega-3/6-groep (60%). Wanneer er naar andere maatstaven werd gekeken
apotheek.
vrouwen en hielden enkele maanden tot twee jaar aan, aldus Lareb.
de rechter.
(klinische verbeteringen), dan was de verbetering het grootst in de vetzuurgroep: 16,7% had
De online bijsluiter is beschikbaar via
een zichtbare verbetering. In de methylfenidaatgroep was dat 6,7%, in de combinatiegroep
www.sbaweb.nl/bijsluiterinbeeld. De
3,3%. De auteurs concluderen dat de behandeling met enkel omega-3/6 net zo effectief
pictogrammen
is als methylfenidaat. En omdat de combinatietherapie door de lagere dosering methyl-
in acht categorieën zoals ‘Hoe te
Vervolging voor kwakzwalver
Zin in seks soms blijvend weg na antidepressiva
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
beter
zijn
onderverdeeld
verdraag-
gebruiken’ en ‘Wanneer te gebruiken’.
baar is, verhoogt toevoe-
De assistent kan belangrijke pictogram-
Oordruppels met antibiotica en een ontstekingsremmer helpen bij kinderen met een loopoor
ging van omega-3/6-vet-
men selecteren en verzamelen in één
beter dan een antibioticumdrank of afwachten. Dat blijkt uit onderzoek van Utrechtse
zuren aan methylfeni-
overzicht. Dit overzicht kan zij of hij
onderzoekers onder 230 kinderen in de leeftijd van 1 tot 10 jaar met trommelvliesbuisjes
daat mogelijk de
met de cliënt aan de balie doornemen
en een loopoor. Ze verdeelden de kinderen in drie groepen. Na twee weken had 5% van
therapietrouw.
en vervolgens printen en meegeven.
de kinderen in de oordruppelgroep (met hydrocortison, bacitracine en colistine) nog steeds
Omega 3 (epa en
Op het geprinte overzicht is ruimte voor
een loopoor. In de groep die het drankje met een amoxicilline/clavulaanzuursuspensie kreeg
dra) komt voor in
een medicatiesticker. Hierdoor is voor
was dit 44%, bij onbehandelde kinderen was dit 55%. In de oordruppelgroep was bij de
vette vis.
de cliënt duidelijk bij welk geneesmid-
Oordruppels het beste bij loopoor
fenidaat
Online Bijsluiter
meeste kinderen het loopoor na vier dagen voorbij, in de drankjesgroep na vijf dagen, in de
del de uitleg hoort. De cliënt krijgt als
onbehandelde groep pas na twaalf dagen. Ook kwam bij kinderen die oordruppels kregen
het ware een bijsluiter in pictogrammen
het loopoor minder vaak terug.
mee.
06
optima farma nr 04
april 2014 jaargang 28
Wat j e é cht m o e t w e t e n
-
Formules voor de nierfunctie
alles wat je weten moet over...
Het laboratorium kan een schatting van de glomerulaire filtratiesnelheid (gfr), ook wel de klaring genoemd, aanleveren of een creatinineconcentratie. Dit kun je zien aan de eenheden. De creatinineconcentratie wordt weergegeven in milligram/liter, de klaring in ml/min. Als je alleen een creatinineconcentratie hebt, moet jij
de nierfunctie
of de apotheker zelf de nierfunctie berekenen. De verschillende formules om de nierfunctie te berekenen kun je vinden op www.knmp.nl/rekenmodules. Tot een waarde van 60 ml/min/1,73m2 is de mdrd vaak het meest geschikt. Voor waarden tussen de 60 en de 90 ml/min is de ckd-epi de beste formule. Voor kinderen is
Bij één op de twintig Nederlanders is de nierfunctie verstoord. Het aanpassen van de dosering bij een verminderde nierfunctie is belangrijk voor een goede medicatiebewaking. Want als de nieren niet goed werken, worden veel geneesmiddelen minder goed uitgescheiden. door: Linda de Graaf
een aparte formule: de formule van Schwartz. Hiervoor moet de lengte van het kind bekend zijn. Omdat het laboratorium bijna nooit de lichaamslengte weet, zullen ze voor kinderen vaak de creatinineconcentratie aanleveren en moet de klaring door de apotheker of door de huisarts worden berekend. voorurine. De snelheid waarmee dit gebeurt wordt de
zwaar of juist heel mager of heel gespierd, realiseer
glomerulaire filtratiesnelheid (gfr) genoemd, en is dus
je dan dat de standaard formules niet altijd een goede
een maat voor de werking van de nieren. Vanuit de
schatting geven. Want iemand die twee keer zo zwaar
voorurine wordt een grote hoeveelheid water, zout
is, heeft echt niet twee maal zo veel spiermassa. Ook
en andere nuttige stoffen weer opgenomen in het
de andere geneesmiddelen die de patiënt gebruikt
lichaam. Bij twee derde van de ouderen neemt de gfr
hebben een rol. Bepaalde geneesmiddelen, zoals
af. Dat komt doordat de bloeddoorstroming van de
nsaid’s, kunnen de nierfunctie verder verslechteren.
nieren afneemt en het aantal goed werkende nefronen
Bovendien wordt voor verschillende geneesmiddelen
vermindert. Hierdoor neemt ook de uitscheiding van
een andere grens gebruikt als afkappunt om de
Medicatiefouten en nierfunctiestoornissen zorgen voor
van de bloeddruk. De nieren zijn opgebouwd uit een
veel geneesmiddelen af. Bij een normale nierfunctie
dosering aan te passen. Het kan zijn dat pas bij een
veel geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames.
miljoen microscopisch kleine filtertjes, de nefronen.
is de snelheid van filtratie hoger dan 80 ml/min per
nierfunctie van 30 ml/min de dosering moet worden
Vaak gaat het daarbij om een verkeerde dosering.
Daarin wordt de urine geproduceerd. De nefronen
1,73m lichaamsoppervlakte. Tussen de 50 en 80 is de
aangepast, maar soms hoeft dat pas bij 80 ml/min
Veel
filtreren water en kleine moleculen uit het bloed: de
nierfunctie mild verminderd, tussen de 30 en 50 matig
(zie de tabel). Ook de frequentie van het gebruik van
uit het lichaam uitgescheiden. Is de nierfunctie
verminderd en tussen de 10 en 30 ernstig verminderd.
een geneesmiddel speelt een rol. De nierfunctie is
afgenomen, dan wordt het geneesmiddel verminderd
Is de filtratiesnelheid, of de klaring, nog kleiner dan
dus belangrijk voor een goede medicatiebewaking.
uitgescheiden en werkt het niet goed of heeft een
spreekt men van het eindstadium nierfalen.
Sinds 2012 is in de geneesmiddelenwet opgenomen
geneesmiddelen
worden
door
de
nieren
2
bijwerking tot gevolg. Om dat te voorkomen moet
dat de apotheek inzage moet hebben in de waarde
de dosering worden aangepast. De kans dat iemand
Meten
van de functie van de nieren als dat voor een veilig
een verminderde werking van de nieren heeft, neemt
Het daadwerkelijk meten van de gfr is niet eenvoudig.
gebruik van een geneesmiddel van belang is. Een
toe naarmate hij ouder wordt. Ongeveer vijf procent
Daarom schat men de nierfunctie aan de hand van
goede controle van de nierfunctie en aanpassing van
van de Nederlandse bevolking heeft een verminderde
de hoeveelheid creatinine in het bloed. Creatinine is
de dosering van de gebruikte geneesmiddelen kan zo
nierfunctie. Eén op de 200 Nederlanders heeft een
een eindproduct van de stofwisseling in de spieren
de medicatieveiligheid verbeteren.
ernstige gestoorde nierfunctie. Bij ongeveer 250
en wordt bijna geheel door de nieren uit het bloed
geneesmiddelen is het dan van belang de dosering
verwijderd. Als de nierfunctie afneemt, neemt dus
extra goed te controleren.
de hoeveelheid creatinine in het bloed toe. De hoeveelheid creatinine is echter ook afhankelijk van
Werking
de spiermassa, de leeftijd, de lichaamsbouw, het ras
De nieren liggen achterin de buikholte, als het ware
en geslacht. Daarom zijn diverse formules ontwikkeld
‘kortgesloten’ tussen de aorta en de vena renalis.
om de nierfunctie beter te schatten aan de hand van
Door deze gunstige ligging stroomt per etmaal
de creatinineconcentratie (zie kader).
ongeveer 1700 liter bloed door beide nieren. Naast
Het weten van de nierfunctie is niet voldoende om
het afvoeren van afvalstoffen van de stofwisseling en
een goede beslissing te nemen over de dosering. Was
van lichaamsvreemde stoffen zoals geneesmiddelen,
de klaring een jaar geleden 31 ml/min, dan is die nu
zorgen de nieren ook voor het constant houden van het
vast onder de beslisgrens van 30 ml/min. Gebruik dus
inwendig milieu van het lichaam. Ze reguleren onder
altijd een recente waarde. En heeft de patiënt een
andere de vochtbalans en de langetermijnregeling
afwijkende lichaamsbouw, hij is bijvoorbeeld heel
<<
Enkele veel gebruikte geneesmiddelen waarbij de nierfunctie van belang is:
nitrofurantoïne allopurinol metformine metoclopramide cetirizine gabapentine thiazide diuretica colchicine
Actie ondernemen bij: 30 ml/min/1,73m2 50 ml/min/1,73m2 50 ml/min/1,73m2 50 ml/min/1,73m2 50 ml/min/1,73m2 80 ml/min/1,73m2 30 ml/min/1,73m2 30 ml/min/1,73m2
08
optima farma nr 04
-
De apo t h e ke r s a s s i s t e n t
De beste apotheek van Nederland staat in Ermelo
door: Susanne de Joode
'Ik krijg soms echt tranen in mijn ogen als ik zie hoe we mensen kunnen steunen in hun ellende'
april 2014 jaargang 28
"Ontzettend trots" is Carolien Kamphorst (48). "Haar" apotheek, de Berk in Ermelo, is verkozen tot de beste apotheek van Nederland. Wat haar team deed om te winnen? "Wat we altijd doen: de whamvraag stellen!"
Een toespraak van de wethouder, bioscoopbonnen, bloemen en taart van het onderzoeksbureau amp. Nóg meer bloemen van trotse klanten. Op donderdag 25 februari was het feest voor de medewerkers van apotheek De Berk in Ermelo. Zij zijn verkozen tot ‘Beste Apotheek van Nederland’. De eigenares, apotheker Marga van Weelden-Hulshof, bezit nog twee apotheken in het dorp. Die eindigden op de vijfde en elfde plaats. Wat is het geheim van Ermelo? Wat maakt dat zij bij de zes bezoeken van de mysteryguests zo goed uit de bus kwamen? Als iemand het weet, is het apothekersassistent en locatieleidster Carolien Kamphorst. Zij mocht de beker in ontvangst nemen omdat zij in haar team, en ook bij het opleiden van nieuwe medewerkers, veel nadruk legt op de kwaliteit van de gesprekken aan de balie. “Ik heb sommige mysteryguests wel herkend”, lacht ze, “dat waren vast de mensen met echt complexe vragen.” Maar mysteryguest of niet, ze kregen evengoed de gangbare behandeling. En dat betekent bij De Berk de wham-vraag. “Of we nu een heel oude klant hebben of een jonge, iemand uit het blindeninstituut in ons dorp of iemand met een verstandelijke beperking, bij iedereen pluizen we precies uit wat er aan de hand is. Via de w van ‘voor wie’, de
h van ‘hoelang heeft u hier al last van’, de a van ‘actie’ en de m van ‘medicijnen’ dringen we door tot de kern. Zo doen we het hier al jaren. Maar dat is toch heel gewoon?” Daar denken de mysteryguests kennelijk anders over. Ze kwamen aan de balie voor allerlei klachten, zoals vaginale schimmelinfectie en koortslip. Ogenschijnlijk simpel, maar er zat steeds een addertje onder het gras. En dat wisten de apothekersassistenten in alle drie de Ermelose apotheken meestal te vinden. Carolien kent ze allemaal goed, omdat de 42 medewerkers rouleren. “Bijscholing is bij ons verplicht en we houden elkaar ook scherp met de baliegesprekken die we onderling oefenen,” zegt ze. Ze mogen dan wel scherp zijn, in Ermelo, zachtaardig zijn ze ook. “Mijn persoonlijke motto is; wie goed doet, goed ontmoet, en dat gevoel hebben we allemaal. Ons papaproject is wat dat betreft zo waardevol: Persoonlijke Aandacht voor Patiënten en mantelzorgers die in een complexe situatie zitten. Ze kunnen ons altijd bellen, zodat we voor hen bijvoorbeeld een verbandaanvraag kunnen indienen. Ik krijg soms echt tranen in mijn ogen als ik zie hoe we hierdoor mensen kunnen steunen in hun ellende. De voldoening die dat geeft, daar
kan geen prijs tegenop!”
<<
-
april 2014 jaargang 28
wondzo r g
1
optima farma nr 04
Er zijn zoveel wondmaterialen in de handel dat dit voor het apotheekteam behoorlijk verwarrend kan zijn. Daarom is
Hoe snel een wond geneest hangt af van diverse zaken, bijvoorbeeld van de leeftijd.
het belangrijk om in twijfelgevallen te overleggen met een
Bij een oudere sluiten wonden minder snel. Ook bij iemand met diabetes en mensen
wondzorgverpleegkundige. Welke wonden zijn er zoal en
die roken genezen wonden trager. Verder kunnen geneesmiddelen invloed hebben.
hoe moeten ze worden behandeld?
Geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken zorgen dat de ontsteking die een rol speelt bij de genezing minder goed
door: Marc de Leeuw
op gang komt. Pijnstillers (nsaid’s) remmen de vorming van collageen, een belangrijke
Rode, gele en zwarte wonden
stof bij de wondgenezing. Antistollingsmiddelen remmen de bloedstolling, waardoor In de laatste fase, de remodellerings-
zit dood weefsel. Dat kan bruin, grijs
de wond minder snel herstelt. Tenslotte
fase, wordt de huid opnieuw gevormd.
of geel zijn. Er zitten bijvoorbeeld dode
maakt het ook uit of iemand ondervoed is.
Het oppervlak van de wond wordt klei-
huidcellen in. Het is niet altijd nodig om
Bij ondervoeding zal een wond minder snel
ner en het litteken sterker. Belangrijk is
deze korst weg te halen. Maar als de
genezen.
“Weet met wie je praat. En wees niet
huid en het slijmvlies verbroken. Niet
bang om iets te vragen.” Dat ad
alle wonden zijn open, er zijn ook ge-
dat al deze fasen goed verlopen. Want
wond warm en rood is en pijn doet, zit
viseert
wondzorgverpleegkundige
sloten wonden. Dan zijn niet alle lagen
Genezing
als een van deze fasen niet goed ver-
er waarschijnlijk een ontsteking onder
Veel keus
Femmy Kolkman aan apothekers en
van de huid of het slijmvlies stuk. Er zijn
De genezing van een wond verloopt in
loopt, bijvoorbeeld als er een infectie
de korst. Dan is het nodig om de korst
In wondverzorgingsmaterialen is enorm
apothekersassistenten. Omdat er heel
twee soorten wonden, acuut en com-
drie fasen. De eerste fase, de reactie-
in de wond komt, kan genezing langer
er af te halen en de infectie te behan-
veel keus. “Het is daarom verstan-
veel verschillende wondverzorgings-
plex. “Een wond is acuut als die bin-
fase, duurt een paar dagen. De wond
dan drie weken duren. Een wond die
delen.
dig dat apotheken met wondzorg-
middelen zoals verbandmaterialen zijn,
nen drie weken geneest. Voorbeelden
bloedt dan en is ontstoken door de
eerst acuut was, kan zo toch complex
is het voor apotheken haast niet te
zijn snijwonden, steekwonden, schaaf-
aanwezigheid van dode cellen en mi-
worden.
doen om hierover alle kennis in huis te
wonden,
kneuzingen,
cro-organismen (debris) in het wond-
hebben. Vandaar het advies van Kolk-
insectenbeten, brandwonden, blaren
bed. De volgende fase, de regenera-
man. Zij komt uit Santpoort-Zuid en
en operatiewonden”, zegt Kolkman.
tiefase, duurt ongeveer twee tot vier
geeft als zzp-er geregeld cursussen aan
Duurt genezing langer dan drie weken,
apothekersassistenten over de behan-
dan is de wond complex. Bijvoorbeeld
deling van wonden. Kolkman legt uit wat er aan de hand is bij een wond en welke behandelingen er zijn.
waardoor een wond ontstaat.
verpleegkundigen in hun omgeving
Dood weefsel verwijderen
afspreken welke wondmaterialen ze
Bevorderen van de genezing, dat is
standaard op voorraad hebben”, zegt
Drie soorten wonden
het uitgangpunt bij wondzorg. Bij een
Kolkman. Ook is belangrijk dat apothe-
Er zijn drie soorten complexe wonden:
zwarte wond wordt, als dat nodig is,
ken het juiste materiaal meegeven aan
weken. In die fase wordt de lederhuid
rode, gele en zwarte. Elke wondsoort
de korst verwijderd. Bij een gele wond
de patiënt of wondzorgverpleegkun-
gerepareerd. Er ontstaat dan nieuw
wordt op zijn eigen manier behandeld.
wordt de drab weggehaald. Zo blijft er
dige. “Van Suprasorb bijvoorbeeld zijn
een open been, ook wel ulcus cruris ge-
weefsel, het zogenoemde granulatie-
Van deze wonden komen mengvor-
nog een rode wond over. “Pas dan kan
noemd, een huidwond als gevolg van
weefsel. Als over dit weefsel een dunne
men voor. In rode wonden is er een
de wond gaan genezen”, zegt Kolk-
bestraling of een wond die ontstaat als
huidlaag komt, is de wond gesloten.
korrelige, vochtig glanzende, helder-
man. Niet iedereen kan zomaar dat
bijwerking van een chemokuur. Ook
Deze laag wordt daarna nog wat dik-
rode weefsellaag. Bescherming van de
dode weefsel verwijderen. Alleen een
Acuut of complex
kan het gebeuren dat een tumor of een
ker. Nog steeds is dan te zien dat het
wondbodem is nodig. Belangrijk is dat
chirurg, huisarts of een wondzorgver-
AccreDidact bracht in overleg met Op-
Bij een wond zijn de weefsels van de
uitzaaiing door de huid heen groeit,
weefsel hieronder rood, dik en stug is.
de wond niet uitdroogt. Acute won-
pleegkundige mag dat doen. Er zijn
tima Farma een schriftelijke nascholing
den zijn rood. Gele wonden bevatten
verschillende manieren om het dode
uit over wondbehandeling. Het boekje is
meestal een gelige drab. Deze wonden
weefsel te verwijderen:
geschreven door arts Gert van Lieshout.
kunnen geïnfecteerd zijn, maar dat is
• snijden • afsluiting van de wond met een hydrocolloïdverband, dat bevor dert de afbraak van het dode weefsel • met honinggel • een behandeling met maden
Hierin is aandacht voor wondgene-
bijtwonden,
niet altijd zo. Als er een infectie is kunnen antibiotica nodig zijn. Vaak komt er veel vocht uit deze wonden. Dit vocht moet worden opgevangen met absorberend verband. Ook moet de drab worden verwijderd. Op zwarte wonden
Schriftelijke nascholing over wondbehandeling
zing, wondverzorging en wondverbanden. Ook komen chronische en bijzondere wonden aan bod. Aanvullende opdrachten en bijlagen zijn te vinden onder Mijn dossier op www.accredidact.nl. Sana en Kabiz geacrediteerd.
wondzo r g
meerdere producten, zoals Suprasorb P Polyurethaanschuim en Suprasorb F
Tips
polyurethaanfolie. Die zijn totaal ver-
• Reiniging van gesloten wonden is niet nodig
schillend.” Kolkman heeft nog een tip. “Zorg dat wondzorgmiddelen op tijd geleverd worden, graag binnen 24 uur. We krijgen wel eens te horen: ze zijn er pas over vijf dagen. Dat duurt te lang.” Verder kan het apotheek opletten of de patiënt de juiste hoeveelheid wondmateriaal meekrijgt. “Zo kun je verspilling voorkomen.”
<<
• Reiniging van acute open wonden is alleen nodig als ze vuil zijn. Gebruik lauwwarm water en een zachte waterstraal. Gebruik geen ontsmettingsmiddelen bij wonden die niet zijn geïnfecteerd. Ook biotex en soda worden afgeraden. Deze middelen kunnen de wond- rand verweken en zo nieuwe infecties veroorzaken. • Douchen is toegestaan. In de eerste lijn mag dit 12 uur na sluiting van de wond, in de tweede lijn mag dit na 24 uur.
Handvatten voor de behandeling van rode, gele en zwarte wonden soort wond
behandeling
verbanden
rood
bijna droog
verbinden tweemaal per week
dun siliconen schuimverband
doel: beschermen
bijna droog + verdenking infectie
bestrijden infectie zo nodig met antibiotica, verbinden eenmaal daags, twee weken
betadine- of honinggaas, afgedekt met non-wovengaas en fixatiemateriaal
vochtig/nat
absorberen overtollig wondvocht, verbinden minimaal viermaal per week
hydrofiber (dat wondrand overlapt) + siliconen schuimverband
vochtig/nat + verdenking infectie
absorberen overtollig wondvocht en bestrijden infectie, zo nodig met antibiotica. Verbinden minimaal viermaal per week
hydrofiber met zilver (moet wondrand overlappen) + siliconen schuimverband
bijna droog
• spoelen met kraanwater (geen badjes) • wondranden beschermen • verbinden wond
wondrandbeschermer hydrogel met polyhexamide + niet-verklevend compres
los debris (bijvoorbeeld afgestorven of geïnfecteerd weefsel)
• tien minuten inweken met spoelvloeistof • wondranden beschermen • verbinden diepe wond: eenmaal daags • verbinden oppervlakkige wond: eenmaal daags
• spoelvloeistof met polyhexamide • wondrandbeschermer • gaaskompres met PHMB + absorberend verband + folie • reinigingsverband met PHMB + schuim verband met plakrand
vochtig/nat
• spoelen met kraanwater (geen badjes) • wondranden beschermen • verbinden minimaal driemaal per week
• wondrandbeschermer • alginaat in de wond + schuimverband met plakrand of absorberend verband + folie
geel (droog) doel: verwijderen fibrinebeslag
geel (nat) doel: reinigen
• spoelen met kraanwater (geen badjes) • wondranden beschermen • verbinden eenmaal daags, maximaal twee weken
• wondrandbeschermer • alginaat met zilver in de wond + schuimverband met plakrand of absorberend verband + folie
zwart (droog) doel: beschermen
droog en stevig
observatie tweemaal per week
eilandpleister
complexe zwarte wond doel: verwijderen
tijdelijk tot consult thuiszorg of ziekenhuis
• spoelen met kraanwater (geen badjes) • wondranden beschermen • verbinden wond eenmaal daags
Bron: Regionale richtlijn wondbehandeling 1ste weken in de huisartsenpraktijk Zuid-Holland Noord april 2011.
• wondrandbeschermer • alginaat met zilver in de wond + schuimverband met plakrand of absorberend verband + folie
Het Optima Farma lidmaatschap geeft jou:
• • • • •
Korting op het jaarlijks Optima Farma Congres Accredidact E-learning cursus ter waarde van € 36,50 Korting op de KNMP-KennisTesten Maandelijks een digitale nieuwsbrief Diverse leuke aanbiedingen en actuele De apothe informatie over je vak en de farmacie kers Het werken in een open bare apotheek Samenwerki is een gew ng, onderlin eldige uitd ge commun het geven aging. icatie, kenn van informa isoverdracht tie aan de die vragen cliënten zijn en om bijzond allemaal bezi ere verantw vaardigheden gheden oordelijkhed . en en bijzond ere De apotheke rsassistent is een bela Hij zorgt dat ngrijke zorg cliënten en professiona patiënten voorgelicht l. op de juist en geadvise e wijze wor erd in het Daarnaast den gebruik van dient hij ook hun geneesm professione van zelfzorg. iddelen. el te advisere Facetten als n op het gebi klantgericht samenwerki ed heid, kwalitei ng, logistiek t aan de bali en onderlin essentieel, e, ge commun net als tevr icatie zijn eden cliën daarbij ten en wer kplezier.
Bij een tweejarig lidmaatschap ontvang je als welkomstgeschenk het boek ‘De apothekersassistent’ van Peter Felen met bijbehorende e-learning (t.w.v. € 69,90). Peter Felen traint en bege leidt al 25 enthousiaste jaar op een wijze de assis tenten van in heel Ned apothekers erland, en geeft daar klantgerichth bij advies over eid, onderling e commun de kwaliteit icatie en aan de balie . Hij heef ervaringen t zijn kenn vertaald en is en in dit boek Een aanrader gebundeld. voor iedere apotheek!
ISBN
978-9-0821
518-0-0
9 789082
Uitgeverij
Adviesbure
au Felen &
Peter Felen
vochtig/nat + verdenking infectie
Word nu lid van de vereniging Optima Farma voor € 49,50 per jaar
De apothe kersassiste nt
kleur
Samen werken aan de toekomst van ons vak?
Optima Farma dé vereniging voor jou!
-
1
optima farma nr 04
Partners
151800
Kijk voor meer informatie en online aanmelden op www.optimafarma.nl.
assistent
Alles over het en achter werken voor de balie door Peter
Felen
-
ber eid e n
april 2014 jaargang 28
1
optima farma nr 04
Tien jaar geleden was het al onderwerp van discussie. Moeten
aankomende apothekersassistenten in de opleiding nog leren bereiden en zo ja, wat moeten zij nog kennen en kunnen? Waar voor de een het bereiden van geneesmiddelen de kroon op het vak van de apothekersassistent was, zag de ander het als verloren tijd die ten koste ging van de farmaceutische patiëntenzorg.
‘Intramurale en transmurale farmacie’
steriele geneesmiddelen, zoals dran-
en ‘Eerstelijns farmacie en ketenzorg’.
ken, voor toediening gereed te maken. Deze kennis en vaardigheden behoren
Scheiding Productzorg én Bereiden en aseptisch handelen
allemaal tot het vak ‘Productzorg’.
Bereiden zit vanaf augustus 2016 op
pen en ontwikkelen in bereiden kun-
een andere manier in de opleiding. In
nen vervolgens kiezen voor het keuze-
het basisdeel van de opleiding krijgen
deel ‘bereiden en aseptisch handelen’.
alle leerlingen brede kennis aangeleerd
Zij krijgen meer specifieke kennis over
over grondstoffen en emballage, berei-
bereiden aangeleerd, maar ontwikke-
dingsmethoden en aseptische hande-
len vooral hun vaardigheden op het ge-
lingen, lna-procedures, scheikundige
bied van bereiden van geneesmiddelen
basisverschijningsvormen van grond-
uit grondstoffen en het voor toediening
stoffen in farmaceutische preparaten
gereed maken van steriele producten.
Leerlingen die zich verder willen verdie-
Intentieverklaring region aal aanbod keuzedeel bereiden en ase ptisch handelen Partijen, KNMP, SBA, NVZA, Verenig ing Doorleverende Bereidin gsapotheken, Koning Willem ROC Friese Poort, Noorde I College, rpoort College, Kellebeek College, ROC van Twente ROC ID College, MBO Amersf , ROC Nijmegen, oort, Summa College, ROC Midden Nederland
Verklaren
Intentie • dat zij zich zullen inspannen om
landelijk en regionaal het keuzedeel bereiden en aseptisch invulling te geven dat in september handelen op dusdanige wijze 2016: • landelijk en regionaal voldoende opleidingsplaatsen beschikbaar zijn voor het • er voldoende stageplaats keuzedeel. en in (groot)bereidende (ziekenhuis -)apotheken beschikbaar • er gestimuleerd wordt zijn voor het keuzedeel. dat voldoende studenten het keuzedeel zullen volgen. • studenten een landelijk geldend branchecertificaat ontvangen bij het behalen van het keuzedeel.
Inspanning • dat zij landelijk de (groot)bere
idende (ziekenhuis-)apotheke n in kaart brengen in relatie
regio’s (BOL/BBL).
• dat KNMP, NVZA, SBA en Vereniging te bieden en bij te dragen
tot de betreffende ROC’s
in de
Doorleverende Bereidingsa potheken hun leden zullen stimuleren om stageplaats aan het onderwijs van studenten. en aan
• dat KNMP, NVZA, SBA en Vereniging
Doorleverende Bereidingsa potheken hun leden zullen van regionale samenwerk ondersteunen in het organiseren ing met ROC’s om te komen tot een regionaal passend • dat ROC’s die de opleiding tot aanbod. apothekersassistent aanbieden , onderling en met het werkveld regionaal passend aanbod. afspraken maken over een
Evaluatie • dat partijen eind 2014 gezamenlij intentie en vervolgens gepaste
k de resultaten van bovengeno emde inspanning evalueren in relatie tot de uitgesprok vervolgstappen bepalen. en
Achtergrond • Bereiden van geneesmiddelen
is een uniek onderdeel van de beroepsuitoefening van met artikel 34 van de wet apothekersassistenten en BIG, tot de deskundigheid wordt in lijn van de apothekersassistent • Het is in belang van zowel onderwijsgerekend. als werkveld dat er in de toekomst voldoende apothekers beschikbaar komen die bekwaam assistenten op de arbeidsmar zijn op het gebied van bereiden. kt • Ontwikkelingen in de farmaceuti sche zorg maken dat elke apothekersassistent kennis niveau van productzorg, moet hebben van bereiden maar niet elke apothekers op het assistent hoeft de specifieke vaardighed te bereiden uit grondstoff en te hebben om geneesmid en en aseptische handelinge delen n uit te voeren. • In aansluiting op deze ontwikkelin g is vanaf september 2016 bereiden in de mbo-opleid ondergebracht in de kerntaak ing tot apothekersassistent productzorg en het keuzedeel bereiden en aseptisch handelen. Partijen,
en farmaceutisch rekenen. Met deze door: Marnix Westein, knmp & Irene Wolff, sba
Kiezen en delen – de toekomst van bereiden in de opleiding
kennis kan de apothekersassistent
Intentieverklaring
uitleg geven over voorgeschreven ge-
Op 3 maart 2014 ondertekenden de
neesmiddelen ook wanneer deze op
sba, knmp, nvza en de Vereniging
maat gemaakt zijn. Daarbij maken de
Doorleverende
studenten ook kennis met bereidings-
(vdb) een intentieverklaring met tien
en toedieningsvormen en leren ze niet-
roc’s. Deze intentieverklaring moet
Bereidingsapotheken borgen dat er verspreid over het land voldoende roc’s zijn die het keuzedeel bereiden en aseptisch handelen zullen aanbieden in 2016. Er zijn op dit moment 26 roc’s die de opleiding tot apothekersassistent aanbieden. Voor de huidige en toekomstige arbeidsmarkt
De afgelopen jaren is die discussie in
praktijk geen medicijnen meer. Twee
zedelen’ op te nemen. Vanaf augustus
is het niet noodzakelijk dat elk roc in
een stroomversnelling geraakt. Een
jaar geleden ontstond de mogelijk-
2016 moet elke mbo-student tijdens
Nederland het keuzedeel ‘bereiden en
groeiend aantal apotheken in zowel
heid om het bereiden in de opleiding
zijn opleiding de mogelijkheid krijgen
aseptisch handelen’ aanbiedt.
eerste als tweede lijn werkt regionaal
een nieuwe plek te geven. De Minister
om uit minstens twee keuzedelen te
samen op het gebied van bereiden of
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
kiezen. Deze keuzedelen kunnen ver-
besteedt bereidingstaken uit aan lan-
vroeg onderwijs en werkveldpartijen
bredend, verdiepend, beroepsspecifiek
Opleidingsplaatsen
delijk opererende bereidingsapothe-
om voor alle mbo-opleidingen nieuwe
of algemeen zijn en beslaan 15% van
Er moeten wel voldoende opleidingsplaat-
ken. De meerderheid van de apothe-
kwalificatiedossiers te ontwerpen en
de drie jarige opleiding. Naar aanlei-
sen zijn om te zorgen dat er op de arbeids-
kersassistenten bereidt daardoor in de
daarin ook een nieuw onderdeel ‘keu-
Vanaf augustus 2016 ziet de apothekersassistentenopleiding er als volgt uit: • 15% Algemene vaardigheden: taal, rekenen, Engels en burgerschap • 70% Beroepsgericht onderwijs op de vier kerntaken:
• Verzorgt medicatiebegeleiding
• Verleent niet-receptgestuurde zorg aan de cliënt
• Biedt productzorg
• Werkt aan kwaliteit en deskundigheid
• 15% Keuzedelen:
• Bereiden en aseptisch handelen óf Farmaceutische Patiëntenzorg (10%)
• Intramurale en transmurale farmacie óf Eerstelijns farmacie
en ketenzorg (5%)
ding hiervan hielden sba, knmp en
markt
kenniscentrum Calibris in 2013 een on-
beschikbaar komen die bekwaam zijn in het
derzoek waarin verspreid over Neder-
bereiden van geneesmiddelen. Tegelijkertijd
land werd gevraagd naar de behoefte
moeten bereidende apotheken voldoende
aan beroepsgerichte keuzedelen. Uit
stageplaatsen aanbieden. Met de onderte-
dit onderzoek bleek dat er behoefte
kening van de intentieverklaring wordt het
was aan een keuzedeel ‘Bereiden en
startsein gegeven voor duurzame, regionale
aseptisch handelen’ en een keuzedeel
samenwerking tussen roc’s en apotheken
‘Farmaceutische Patiëntenzorg’. In de
waarin ze gezamenlijk hun verantwoorde-
daarop volgende periode is het keuze-
lijkheid nemen om te zorgen dat ook in de
deel ‘bereiden en aseptisch handelen’
toekomst de unieke vaardigheid van apothe-
verder uitgewerkt. Uiteindelijk zijn nog
kersassistenten om te kunnen bereiden is
twee kleinere keuzedelen bijgekomen:
gewaarborgd.
voldoende
<<
apothekersassistenten
-
april 2014 jaargang 28
int er vi e w
1
optima farma nr 04
Het duurt te lang voordat geneesmiddelen op de markt komen, zegt Ronald Brus, arts en ex-CEO van biotechbedrijf Crucell. Hij is een van de oprichters van MyTomorrows. Dit initiatief, dat patiënten jaren eerder aan geneesmiddelen wil helpen, begint
Oprichter Ronald Brus: ‘Dit jaar kunnen we veel patiënten helpen’
nu wereldwijd te lopen. “Medicijnen zijn niet duur, het systeem is duur.” door: Frits Baltesen
Geneesmiddelen jaren eerder beschikbaar door MyTomorrows
duizenden patiënten helpen. De komende tijd richten we ons op de oncologie en neurologische aandoeningen, zoals alzheimer, de ziekte van Parkinson, ms en als.” “We streven ernaar later dit jaar nog tien andere medicijnen aan te bieden. We hebben al een middel tegen ernstige depressie, dat in het buitenland reeds
Als het aan Ronald Brus ligt, zou de
ook niet allemaal hetzelfde?”, zegt een van
vijftien jaar duurt voordat een geneesmiddel
zorgsector op de schop gaan. “Het systeem
de oprichters van MyTomorrows. Hij is nu
op de markt mag komen. Met een octrooi
dateert uit de jaren zestig”, zegt hij. “Het
de voorzitter van de Raad van commis-
heeft een bedrijf dan vijf jaar de tijd om
maakt niet uit wat een arts doet: je krijgt
sarissen van deze organisatie. Wat volgens
zijn investering terug te verdienen. Vind
betaald per verrichting. Of die nou goed of
hem ook de kwaliteit van de zorg niet
je het gek dat medicijnen dan zo duur
slecht is. Dat is raar: voetballers krijgen toch
ten goede komt, is de risicomijdendheid
zijn? Gemiddeld kost de ontwikkeling van
van artsen, overheid (ema, fda) en
een middel een miljard euro, maar dat is
verkrijgbaar is. Onze ambitie is om mensen te helpen. Als MyTomorrows eerder had Oprichter Ronald Brus van MyTomorrows: 'Dat door het langdurige traject duizenden patiënten overlijden omdat het geneesmiddel nog niet op de markt mag komen, vinden we als samenleving niet erg.'
farmaceutische industrie. Brus: “Men is
voor negentig procent te wijten aan het
bang voor verwijtbare ongelukken, maar
trialtraject. Niet medicijnen zijn duur, maar
waanzinnig! Patiënten in studies zijn zo niet
we voorbereidingen in Groot-Brittannië, de
niet voor verwijtbare vertraging. We vinden
het systeem. De controle op de risico’s
representatief.”
Verenigde Staten en Duitsland.”
het allemaal erg als een patiënt overlijdt
is doorgeslagen. Maar iets waarvan we
door iets verwijtbaars, bijvoorbeeld een
honderd procent zeker weten dat het
bijwerking. Dat ondertussen duizenden
schadelijk is, tabak, dat mag wel!”
Hoeveel patiënten heeft MyTomorrows tot nu toe geholpen?
Wat is uw ambitie de komende jaren?
patiënten overlijden omdat het genees-
“Wetenschappelijke
worden
“In Nederland en België tientallen. We zijn
“We willen over vijf jaar duizenden
middel nog niet op de markt mag komen,
gedaan in een patiëntenpopulatie die heel
vijf à zes maanden geleden begonnen met
patiënten in Nederland per jaar aan
vinden we niet erg.”
strikt is om de effectiviteit te bewijzen,
het geven van medicatie. Er is veel vraag,
medicatie helpen en tienduizenden mensen
maar daarna wordt aan de autoriteiten
met
wereldwijd. Door ons komen middelen
Vandaar MyTomorrows?
een hele brede toestemming gevraagd,
(biologicals, red.), dat vorig jaar door
zeven, acht jaar eerder beschikbaar.”
“Het is te bizar voor woorden dat het
om de markt zo groot mogelijk te maken:
Science de doorbraak van het jaar werd
“In februari zijn we begonnen om de
genoemd. Maar we leveren ook middelen
eerste immunotherapeutica beschikbaar
aan patiënten in het buitenland. We zijn
te stellen. Het zijn twee à drie middelen
onlangs begonnen in Frankrijk, Canada,
voor vier à vijf soorten kanker, zoals nier-
Zuid-Amerika en Turkije. Momenteel treffen
en dikkedarmkanker. Daarmee willen we
studies
‘De controle op de risico’s van medicijnen is doorgeslagen’
name
naar
immunotherapeutica
bestaan, hadden vele patiënten eerder de hiv-behandeling gehad, zoals Queenzanger Freddy Mercury.”
<<
Ziekenhuisapothekers Of artsen meewerken aan MyTomorrows hangt vaak af van de ziekenhuisapotheker, zegt Ronald Brus: “Die beheert het geneesmiddelenbudget.
Als
een specialist een middel van ons wil voorschrijven, moet dat via de ziekenhuisapotheker.” De meeste academische ziekenhuizen werken mee, zoals het AMC, Erasmus MC, maar ook enkele perifere ziekenhuizen.
-
april 2014 jaargang 28
int er vie w
1
optima farma nr 04
Myrthe van 10 kreeg onlangs voor de tweede keer trommelvliesbuisjes in haar oren. Ook werd haar permanent ontstoken neusamandel verwijderd. Geoliede watten van de apotheek hielpen haar na de operatie de eerste schooldag door te komen. "Haar oren zijn altijd gevoelig geweest. Een orgaan dat veel extra behandeling door de kno-arts en in het
aandacht vraagt."
Rijnland ziekenhuis locatie Alphen a/d Rijn is Marieke van den Berg heel tevreden. Voor de operatie ontving het gezin
door: Edwin Bos
uitgebreide voorlichting van het ziekenhuis en kort voor de operatie kreeg Myrthe het
‘Buisjes: dit was de laatste keer. Nu nóóit meer...’
narcosemasker te zien. Verder heeft ze het als heel prettig ervaren dat de verplegers zich direct tot de kinderen richten.
Schaamte Myrthe heeft geen last van de buisjes, maar toch vindt ze het maar niks. Ze blijft trouwens volhouden nooit last te hebben gehad van haar oren. “Zelfs de
Paspoort
Ze sprak al maanden nasaal en hoorde
normale reactie na deze operatie. Bij het
diagnose van de kno-arts heeft haar niet
steeds minder. En de tv ging steeds een
ontwaken uit de narcose had Myrthe veel
kunnen overtuigen. Ja, we hebben wel een
Naam: Myrthe van den Berg
beetje harder. Afgelopen november ging
pijn in haar oren. “Dat schijnt vaak voor
bijdehante dochter…”
Leeftijd:
het niet goed met de oren van de tienjarige
te komen. We hebben haar paracetamol
Myrthe vindt dat haar ouders niemand
Myrthe, vertelt haar moeder Marieke van
gegeven, dat hielp afdoende.”
mogen vertellen over de buisjes. “Ze
10 jaar
Aandoening: otitis media met
effusie (ome)
den Berg. “kno-arts dr. Eize Wielinga van
Medicatie:
geen
de Kliniek Oud Zuid in Amsterdam zag
Beter advies
direct wat er aan de hand was: veel vocht
Marieke van den Berg was naar de apotheek
in de buis van Eustachius. Ook bleek haar
gegaan voor zetpillen paracetamol, zodat
voorlichtingsmateriaal van het ziekenhuis
periode van veel verkoudheid en oorpijn.
is Myrthe verlost van de buisjes. Ze groeien
neusamandel
schaamt zich wel een beetje, maar dat is mijn interpretatie. Dat zal ze vast ontkennen.” Na ongeveer negen maanden
ontstoken.”
Myrthe niet zou hoeven slikken. “Ook
wordt zwemmen of douchen met buisjes
In 2011 kreeg ze een loopoor en een
er vanzelf uit en het trommelvlies herstelt.
In december heeft Wielinga trommel-
voor paracetamol bezoek ik bij voorkeur de
afgeraden. Maar volgens Wielinga kan
jaar later een oorontsteking. “Haar oren
“Myrthe hoort beter en spreekt veel minder
vliesbuisjes geplaatst en de neusamandel
apotheek. Daar krijg ik veel beter advies dan
Myrthe dat gewoon doen.
zijn altijd gevoelig geweest. Een orgaan
nasaal. We hopen echt dat dit de laatste
geknipt. Een operatie van zo’n vijftien
bijvoorbeeld bij de Etos.” Van de apotheker
dat veel extra aandacht vraagt.” Over de
keer is. Nóóit meer buisjes.”
minuten, tijdens een dagopname. Voor
kreeg ze geoliede watten mee voor Myrthe.
Erfelijk
deze ingreep krijgen kinderen een volledige
“Op de eerste schooldag, twee dagen na de
Met tien jaar is Myrthe relatief oud voor
narcose. Geen overbodig protocol, vindt
operatie, heeft Myrthe die watten in haar
trommelvliesbuisjes. Volgens haar moeder
Marieke van den Berg. “Bij het ontwaken
oren gehad. Die geluiddempende werking
heeft de vader van Myrthe in zijn jeugd
spuugde Myrthe bloed. Daar schrok ik als
vond ze wel prettig.” Enkele dagen na de
ook meerdere keren buisjes gehad. “Wij
moeder natuurlijk erg van. Maar goed dat
operatie was Myrthe vrij van klachten. “Ze
vermoeden dat Myrthe erfelijk is belast.”
kinderen daar zelf niets van merken.” Het
vond dat wij allemaal zo hard praatten
Het zijn overigens niet haar eerste buisjes.
is volgens de verpleging overigens een
en vroeg of we wilden fluisteren.” In het
Op haar vijfde had ze ook buisjes, na een
permanent
<<
‘Ze vond dat wij allemaal zo hard praatten en vroeg of we wilden fluisteren’
-
lar eb i n t e n s ive m o n i t o r i n g
april 2014 jaargang 28
2
optima farma nr 04
Farmaceutisch Consulent Petra van der Horst is werkzaam bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb en bespreekt in deze rubriek het Lareb Intensive Monitoring systeem.
door: Petra van der Horst
Actief deelnemen aan Lareb Intensive Monitoring in de apotheek Mevrouw A heeft in de apotheek een
aan Lareb. Momenteel worden zestien
Deze middelen worden gevolgd omdat zij
folder met aanmeldcode meegekregen
geneesmiddelen gevolgd met lim. Dit zijn
een nieuw werkingsmechanisme hebben.
met het verzoek om deel te nemen
onder andere de nieuwe diabetesmiddelen
De volledige lijst is te vinden op de website
aan het Lareb Intensive Monitoring
en de nieuwe orale antistollingsmiddelen.
www.lim.lareb.nl.
(lim)-onderzoek. Bij aanmelding ziet zij echter haar apotheek niet vermeld staan in het keuzemenu. Daarom kiest zij voor een andere apotheek in haar
De rol van de apotheek
ternet, kan helaas niet meedoen. Eventueel
wetenswaardigheden over lopende en
woonplaats die wel wordt vermeld.
Wanneer een patiënt voor de eerste keer in
kun je met een baliechecklist als geheugen-
afgeronde onderzoeken. Meer infor-
Wat blijkt: de apotheekmedewerker
de apotheek komt met een recept voor een
steuntje informatie geven over het onder-
matie over het lim-onderzoek en welke
geeft netjes de informatiefolder mee,
van de geneesmiddelen die worden gevolgd
zoek. Nadat de patiënt zich heeft aangemeld
folders en hulpmiddelen hiervoor be-
maar de apotheek is nog niet op de
met lim, verschijnt er in het apotheek infor-
ontvangt deze op bepaalde tijden via e-mail
schikbaar zijn kun je vinden op de
juiste manier aangemeld. Hierdoor
matiesysteem naast het eerste-uitgiftesignaal
een vragenlijst. Heeft een patiënt vragen over
website.
loopt de apotheek niet alleen de
automatisch een extra lim-signaal. Bij het af-
het onderzoek of problemen met aanmelden
waaronder de baliechecklist, zijn koste-
slagroomtaart mis die maandelijks
leveren van het geneesmiddel wordt de pa-
of invullen, dan kun je altijd doorverwijzen
loos te bestellen. Door actieve deelname
wordt verstuurd aan de apotheek met
tiënt gevraagd of deze mee wil werken aan
naar Lareb. Wij nemen zo spoedig mogelijk
aan lim draag jij bij aan de veiligheid van
de meeste aanmeldingen, maar de
een landelijk onderzoek naar de ervaring met
contact op met de patiënt om het probleem
geneesmiddelen.
apotheek heeft ook geen overzicht
dit geneesmiddel. Hiervoor geef je de infor-
op te lossen.
van het aantal deelnemers dat zich
matiefolder mee waarop een aanmeldcode
via hun apotheek heeft aangemeld.
staat vermeld en leg je uit dat de patiënt zich
Neemt jouw apotheek deel aan lim?
Lareb Intensive Monitoring (lim) is een
thuis kan aanmelden via internet. Vertel daar-
Alle
vorm
geneesmiddelenbewaking
bij dat de aanmelding binnen twee weken na
vangen,
waarbij patiënten hun ervaringen met het
start met het nieuwe geneesmiddel moet zijn
hebben aangemeld, iedere zes tot acht
geneesmiddel via vragenlijsten doorgeven
gedaan. Wie geen beschikking heeft over in-
weken een lim-nieuwsbrief met alle
van
deelnemende indien
zij
apotheken zich
ont-
hiervoor
Alle
informatiematerialen,
<<
Wil jij informatiemateriaal bestellen of persoonlijk de nieuwsbrief ontvangen? Stuur een e-mail naar
[email protected] of neem contact op via telefoonnummer 073-6469700.
-
april 2014 jaargang 28
migr ai n e
2
optima farma nr 04
Leg patiënten die starten met bijvoorbeeld een bètablokker om
migraine te voorkomen duidelijk uit wat ze kunnen verwachten. Migraineaanvallen kunnen nog steeds optreden, maar het aantal zal halveren. Hiervoor is wel nodig dat de huisarts op
worden om deze geneesmiddelen
migraineaanvallen
te gebruiken. De Leest ziet in de
wel dat het aantal aanvallen wordt
meer
optreden,
apotheek vaak dat patiënten snel
gehalveerd. “Het betekent een enorme
stoppen met een bètablokker omdat
verbetering van levenskwaliteit als je
Hoofdpijn door het gebruik van te veel pijnstillers
ze denken dat deze niet werkt als ze
nog maar twee aanvallen per maand
Het gebruik van te veel pijnstillers
toch een migraineaanval krijgen. Het is
hebt in plaats van vier”, zegt De Leest.
kan leiden tot hoofdpijn (paraceta-
dan ook niet zo dat er helemaal geen
Het is belangrijk om patiënten uit te
mol en/of nsaid’s ≥ 15 dagen per maand of triptanen ≥ 10 dagen per maand). Dit wordt ‘medicatie-
het recept vermeldt waarvoor het wordt voorgeschreven.
overgebruikshoofdpijn’ genoemd. De
vernieuwde
huisartsenricht-
lijn waarschuwt hier veel voor. De door: Cindy Reinders
Leest vertelt dat zij in de apotheek wel eens vragen van patiënten hier-
Migraine: stop niet te snel met de bètablokker
over krijgt. “Als we vermoeden dat de hoofdpijn komt door veelvuldig gebruik van pijnstillers, verwijzen we de patiënt altijd door naar de huisarts.”
leggen wat ze kunnen verwachten van Pijnstillers kunnen bij migraine het beste
‘dicht’ zou zitten”, vertelt Karen de
Werkt dit onvoldoende, dan kan een
deze behandeling. Hierdoor verbetert
aan het begin van de hoofdpijnaanval
Leest, apotheker bij apotheek de
ander triptaan worden geprobeerd.
de therapietrouw. Maar de huisarts
worden ingenomen. Dit geldt zowel
Roerdomp in Nieuwegein.
De Leest vertelt: “Als iemand bij elke
moet dan wel op een recept voor
migraineaanval na twee uur een
bijvoorbeeld
triptanen, zo staat in de vernieuwde
Triptanen
tweede tablet nodig heeft omdat
waarvoor het gebruikt wordt.
huisartsenrichtlijn
hoofdpijn.
Als paracetamol of nsaid’s onvol-
de hoofdpijn terugkomt, zou ik een
Een pilletje tegen misselijkheid bij de
doende helpen bij migraine, kan de
triptaan adviseren die langer werkt.
pijnstiller is alleen nog nodig als de
huisarts een triptaan voorschrijven.
Bijvoorbeeld naratriptan.”
patiënt ook echt misselijk is of moet
Met
braken. “Voorheen adviseerde ik de
opgedaan, het is goedkoop en al
Voorkomen
jaren het meest verstrekte triptaan.
Heeft iemand twee keer per maand of
voor paracetamol en nsaid’s als voor over
combinatie standaard omdat de maag
sumatriptan
is
veel
ervaring
aanmerking
om
aanvallen
te
voorkomen. Meestal wordt gestart met een bètablokker zoals metoprolol. Werkt deze onvoldoende of mag een patiënt deze niet nemen door andere medicatie of ziekten, dan kan de huisarts nu ook de anti-
Menstruele migraine
…bij de interactie tussen sumatriptan en serotonineheropnameremmers (ssri’s) geen actie meer nodig is? Er is onvoldoende bewijs dat de combinatie van deze middelen gevaarlijk zou zijn.
komen, zijn er andere naast bèta-
is om een tricyclisch antidepressivum zoals amitriptyline te proberen. Maar patiënten moeten wel gemotiveerd
Om menstruele migraine te voorblokkers en nsaid’s ook andere opties. Treedt migraine vooral op tijdens de stopweek van de pil, dan kan die
…het hartmedicijn verapamil ook wordt toegepast bij hoofdpijn? Maar dan alleen bij de vorm die ‘clusterhoofdpijn’ wordt genoemd en in overleg met de neuroloog.
doorgeslikt worden. Wat nieuw is,
…het hoofdpijndagboek vernieuwd is? Nu kan ook het effect van de gebruikte medicijnen worden ingevuld. Hierdoor krijgt de huisarts een beter beeld van de situatie. Het dagboek is te vinden op www.thuisarts.nl/hoofdpijndagboek.
om menstruele migraine te voorkomen,
epileptica topiramaat of valproïnezuur voorschrijven. Een derde mogelijkheid
vermelden
Wist je dat…
vaker migraine, dan komt medicatie in
metoprolol
is dat de triptanen zolmitriptan en frovatriptan gebruikt kunnen worden zegt De Leest. Het gebruik van bijvoorbeeld frovatriptan luidt dan als volgt: start met 2,5 mg een tot twee keer per dag vanaf twee dagen voor
…niet alle naproxentabletten even snel werken? Naproxennatrium werkt sneller dan tabletten met een beschermende laag tegen het maagzuur. Bij migraine gaat de voorkeur uit naar de snelwerkende tabletten.
de verwachte menstruele migraine, gedurende
zes
dagen.
De
Leest:
“Oestrogenen worden hiervoor niet meer geadviseerd.”
<<
Optima Farma Congres 2014 “De apothekersassistent van de toekomst” Op zaterdag 12 april vindt het Optima Farma Congres plaats dat dit jaar in het teken staat van de veranderingen in de farmacie. Schrijf je nog deze week online in via optimafarma.nl of schrijf je in bij onze balie in het Beatrixtheater, Jaarbeurs Utrecht.
Nog één week te gaan! Heb jij je al aangemeld?
Optima Farma zoekt ‘Boegbeelden’. Laat je fotograferen op het congres.
Kijk voor het programma op optimafarma.nl en meld je direct aan!
26 2
optima farma nr 03
-
april 2014 jaargang 28
ver enigi n g s n i e uw s
Optima Farma zoekt boegbeelden! Kom naar het Optima Farma Congres op zaterdag 12 april
Betaald lidmaatschap versus gratis vakblad
Oproep: Deel je praktijkervaringen!
Ook al ontvang jij iedere maand het
partijen in de gezondheidszorg en met het
vakblad Optima Farma, dan betekent dit
ministerie van vws. Het is van belang dat
niet automatisch dat je lid bent van de
deze partijen weten wat er speelt op de werk-
de beroepsvereniging Optima Farma en knmp.
beroepsvereniging Optima Farma.
vloer en waar zorgprofessionals in de apo-
Het maandblad bereikt apothekersassistenten,
Het magazine Optima Farma wordt je
theekpraktijk (dagelijks) tegenaan lopen. Wij
farmaceutisch consulenten en farmaceutisch
kosteloos toegestuurd, wij vragen hier-
willen daarom graag jullie praktijkvoorbeelden
managers, die werkzaam zijn bij de openbare,
voor enkel een bijdrage voor de verzen-
en ervaringen. Deze voorbeelden en ervarin-
huisarts-, of ziekenhuisapotheek, poliklinische
ding. Het lidmaatschap van de beroeps-
gen nemen wij mee in onze gesprekken. Het
apotheek of farmaceutische groothandel. Een
vereniging bedraagt T 49,50 per jaar.
kunnen leuke maar ook minder leuke of zelfs
persoonlijk abonnement kunt u aanvragen via
Naast (inhoudelijke) belangenbehartiging
schrijnende situaties zijn. Vind jij dat anderen
het formulier op de website van Optima Farma:
van het beroep biedt het lidmaatschap al-
deze ervaringen moeten weten en horen,
www.optimafarma.nl. Oplage 14.500 exempla-
lerlei voordelen. Jij ontvangt naast diverse
zodat er wat mee gedaan kan worden? Mail
ren (verstuurd naar privé-adres)
Optima Farma is in gesprek met diverse
kortingen ook nog eens het boek ‘De
ons jouw verhaal. Stuur je ervaring naar:
Optima Farma is op zoek naar apothekersassistenten/
apothekers-assistent’ en twee geaccredi-
[email protected].
farmaceutisch consulenten die zich tijdens het Optima
teerde e-learningen.
Farma Congres willen laten fotograferen. In de hal is
Agenda
een fotostudio ingericht. De foto’s komen in een data-
Vind jij het belangrijk dat Optima Farma
base en kunnen gebruikt worden in en op de cover van
namens jou en je collega’s in gesprek gaat
het vakblad, op voorlichtingsmateriaal en op de website
met andere beroepsverenigingen, andere
12 april
van Optima Farma. Je krijgt uiteraard een mooi digitaal
partijen in de gezondheidszorg en met
Optima Farma Congres
bestand voor privégebruik. Er is een visagist aanwezig
de overheid, word dan nu lid van de be-
‘De apothekersassistent van de toekomst’
om te zorgen dat je zo goed mogelijk op de foto staat.
roepsvereniging Optima Farma. Hoe meer
www.optimafarma.nl
Heb je belangstelling, kom dan naar het congres! De
collega’s zich verenigen, hoe groter de
Online aanmelden kan tot donderdag
fotograaf is tot 14.00 uur aanwezig. Er is een beperkt
achterban, hoe groter de stem die we krij-
10 april 17.00 uur! Daarna kun je je
aantal plaatsen, dus zorg dat je erbij bent.
gen en hoe meer invloed we uit kunnen
aanmelden voor aanvang van het congres,
oefenen. Aanmelden kan via onze web-
bij de Optima Farma inschrijfbalie,
site www.optimafarma.nl.
Beatrixtheater, Jaarbeurs Utrecht.
Ook wij zijn zorgprofessionals!
Doe het vandaag nog, zodat je direct
Sinds 2005 is er marktwerking in de zorg. De overheid geeft aan dat de kosten in de
kunt profiteren van de korting op het
gezondheidszorg omlaag moeten. Zorgverzekeraars hebben hierin een (te) grote rol. We
Optima Farma Congres op 12 april.
04
Het belang van onze beroepsvereniging is dan ook groot. Met elkaar staan we sterker en kunnen we meer bereiken. Zo hebben we vorig jaar een gesprek gehad met de
Wondzorg: tips voor de behandeling
heren Rinnooy Kan en Reibestein, de verkenners extramurale farmacie. En sinds begin
alles wat je moet weten over de nierfunctie
dit jaar zijn we in gesprek met vws. Er is belangstelling om te horen wat er op de
het ons:
[email protected]. Trudy van Geffen, vice-voorzitter Optima Farma
april 2014 jaargang 28
kunnen wij laten zien dat wij goede farmaceutische zorg willen verlenen, maar dat dit wel mogelijk gemaakt moet worden. Heb jij praktijkvoorbeelden die je wilt delen? Mail
Optima Farma Voor vragen en/of opmerkingen over je beroep of de vereniging: Optima Farma, Margo Briejer
werkvloer gebeurt. Onze zorgen worden serieus genomen. Tijdens dit soort gesprekken Migraine: stop niet te snel met de bètablokker Vakblad Voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers
12 april Optima Farma Congres
geneesmiddelen eerder beschikbaar door mytomorrows
Adreswijzigingen & abonnementen Administratie KNMP Postbus 30460 2500 GL Den Haag tel. 070 373 71 41 e-mail:
[email protected] Advertenties Monique Ruigrok Kevin Aniba tel. 070 373 74 07
[email protected] [email protected] Redactieadres Postbus 30460 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax. 070 346 49 26
[email protected]
Aan dit nummer werkten mee: Frits Baltesen, Edwin Bos, Margo Briejer, Trudy van Geffen, Linda de Graaf, Petra van der Horst, Peter Huijs, Marc de Leeuw, Cindy Reinders, Marnix Westein, Irene Wolff
Optima Farma
‘kunnen’ gaan, is voor mij een nog grotere zorg.
Het vakblad Optima Farma is een uitgave van
Hoofdredacteur Mariël Croon
komen door het uitleggen van regels en discussies aan de balie vaak niet meer toe aan ons eigenlijke werk. Dat baart me grote zorgen. En dat daardoor zelfs dingen goed fout
Colofon
(ambtelijk secretaris) Postbus 13166, 2501 ED Den Haag
Ontwerp Ton Sampiemon, TSdesign Almere Fotografie Hans Oostrum Fotografie
T 070 373 72 15
Het volgende nummer verschijnt 9 mei
[email protected]
ISSN 0920 -2110
www.optimafarma.nl
