Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Midden Noorwegen (Trondheim-Røros) Fietsen, Noorwegen
Tekst: Petra Strijdhorst i.s.m. Paul Uijting
De feiten Het gebied De tocht Overnachten GPS tracks Veiligheid en reparatie Beste tijd Over onze gids Georganiseerd Kaarten en gidsen Er naar toe Eten, drinken Røros - UNESCO Werelderfgoed Valuta Wist u dat?
De feiten Het gebied De bergen in het midden van Noorwegen. De tocht Trondheim-Røros en weer terug, bijna 500 kilometer in ruim een week. Slechts gedeeltes zijn verhard, andere stukken gaan over gravelpaden. Zwaarte/moeilijkheidsgraad Pittig door de afstanden en het heuvelachtige terrein. Slechts gedeeltes zijn verhard, andere stukken over goed berijdbare gravelpaden. Af en toe kom je wat slechte stukken in de weg tegen.
Het gebied Deze route loopt vanaf zeeniveau bij het vliegveld tot maximaal 940 moh (meter over havet). Het begint bij de graanschuur van Noorwegen, het landbouwgebied van Trøndelag (Trøndelag betekent officieel, het gebied waar de wetten van Trond gelden) met de uitgestrekte graanvelden. Dan stroomopwaarts langs de rivier de Tya, vooral bekend om zijn waterkracht centrales. Langzaam verandert het terrein in bosrijke hellingen die uitlopen tot het grote bergmassief ‘Sylan’ (Zweden). Dan gaat de route door het leefgebied van de ‘Sør-Samen’ (Zuid-Samen, is de politiek correcte naam voor wat wij kenden als de Lappen.), die voornamelijk leven van de rendierteelt. De boomloze hoogvlakte van Kjølifjell is hun leefgebied. Daarna langs de ontboste Storvola, de bergen waaruit het koper werd gedolven. Naar Røros, werelderfgoed van UNESCO. De route vervolgt door de bosrijke vallei van de Gaula naar Singsås, waar naar het bergmeer Samsjøen wordt geklommen. Dan daalt de route tot net voor de grote stad Trondheim om langs de Trondheimfjord terug te keren naar het vliegveld.
De tocht De etappes 1. Vliegveld Værnes (Trondheim)- Sneisen – Selbustrand/Selbu, 55 km Vanaf vliegveld zo de ‘graanschuur’ van Noorwegen in. Flinke stukken asfalt, veel stijgen. Overnachting in klein hotel. 2. Selbu - Flora - Tydal – Stugudalen, 71 km
Pagina
Noorwegen
Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Navigatie Zelf uitstippelen op de kaart, route is niet bewegwijzerd of uitgeschreven. Globale routebeschrijving plus complete gps track op onze website. Beste tijd Juni t/m september i.v.m. sneeuw en kou in de andere maanden. Overnachten (kleine) hotels, soort bed and breakfasts, campings en hutjes. Er naar toe Vliegen is het makkelijkst, omdat je start vanaf het vliegveld Trondheim. KLM vliegt hier tweemaal per dag naartoe
Pagina
Eerste 40 km grindpad, door dun naaldbos afgewisseld met graanvelden en dorpjes. Daarna asfalt langs rivier de Tya. Korte maar heftige klimmetjes. Overnachting in bed and breakfast. 3. Stugadalen - Riasten – Aursunden, 80 km Langzaam verandert het terrein in bosrijke hellingen die uitlopen tot het grote bergmassief ‘Sylan’ (Zweden). Wij vervolgen de route over de boomloze hoogvlakte van Kjølifjell. Voornamelijk gravelpaden, één pittige klim. Overnachting in berghuisje. 4. Via Olavsgruva naar Røros, 17 km In Olavsgruva bezoek aan mijn mogelijk. Langs de ontboste Storvola, de bergen waaruit het koper werd gedolven, naar Røros. Relatief vlakke tocht door kaal mijnengebied. Overnachting in appartementenhotel. 5. Via Muggruva en Rugldalen naar Ålen, 43 km Door mijnengebied, daarna langzaam de bossen weer in. Eerst rustig naar hoogste punt van de route, (Nee, het hoogste punt van de door jullie gefietste route lag op dag 3, het meer waar jullie voor het eerst de rendieren zagen, Riasten, dat was het hoogste punt.). daarna flinke stukken dalen. Overnachting in skiappartement. 6. Rustdag Wandeling (14 km) naar topje Svenuken, heen en terug hetzelfde pad. Eerst door bos, daarna open vlakte met ver uitzicht. 7. Via Haltdalen en Singsås naar Samsjøen, 67 km Door bosrijke Gaula vallei naar Singsås, daarna de langste klim van de hele route naar het bergmeer Samsjøen. Overnachten in boothuis. 8. via Sokna Sokna? Lundamo - Klæbu - Jonsvatnet – Malvik, 79 km Langzaam maar zeker terug de bewoonde wereld in, eerste deel nog gravelpad door bos, later asfalt. Overnachten in trekkershut op camping. 9. Malvik, vliegveld Værnes (Trondheim), 17 km Geasfalteerd kustpad langs Trondhiemfjord. ’s Middags terugvlucht.
Overnachten 1. Selbustrand Selbu, overnachting in klein hotel: Selbusjøen hotell, www.Selbusjoenhotell.no Groot hotel, direkt aan de route gelegen. Ruime, luxe kamers. Riant ontbijt met alles erop en eraan. 2. Stugudalen, B&B Patrusli gård, www.patrusli.no Sfeervolle accommodatie aan prachtig meer, waar de kachel in de badkamer roodgloeiend staat als we arriveren. In Noorwegen een teken van gastvrijheid! 3. Aursunden, berghut Svensvollen. voa roros turistinfo. www.rorosinfo.com Fraai gelegen hut met kookgelegenheid en verschillende kleine kamers. Avondeten aan de picknicktafel op de enorme lap grond die de hut omringt. Heerlijk rustig. 4. Røros, appartementenhotel Erzscheidergården. Familiebedrijf met ex-proffietser aan het roer. Hij bereidt superlekkere ontbijten waaraan niets ontbreekt, vis, fruit, eieren, tien soorten kaas, joghurt... Tip: de warme wafels met fruit en room, heerlijk. www.erzscheidergaarden.no/4.html 5. Ålen, skiappartement in Ålen skisenter. Eenvoudig maar comfortabel appartement in klein skigebied waar zomers niet veel te beleven is. Wel kun je een mooie wandeling richting berg Svenuken maken, ca 14 km uit en thuis. Supermarkt op 5 min lopen afstand. via www.aalenskisenter.no 6. Rustdag, skiappartement 7. Samsjøen, boothuis. Superromantisch gelegen 2-p huisje, aan het fraaie Samsjøen. Helaas lastig te reserveren. Alternatief: camping voor klim en na klim in Lundamo, http://infoside.no/undamo_amping/ 8. Malvik, trekkershut op Storsand camping, zie www.storsandcamping.no. Aan fraaie Trondheimfjord, op 17 kilometer fietsen van vliegveld. Beddengoed te huur. Op weg naar camping passeer je een supermarkt.
Pagina
Noorwegen
Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Pagina
GPS tracks Deze fietsroute is niet bewegwijzerd noch uitgebreid beschreven. Op termijn is het de bedoeling dat er een website komt met informatie over deze (en andere) fietsroute(s) in midden Noorwegen. Wil je de tocht nu al na maken, download dan de complete gps tracklog van de route elders op deze site. Op www.itmon.no vind je twee alternatieven (gps-tracks) voor de beschreven tocht. Een snelle, maar enigszins saaie variant over grotere asfaltwegen. En een bijna vergelijkbaar traject, dat hier en daar is aangepast i.v.m. beter bereikbare accommodatie.
Veiligheid en reparatie Je kan en mag zo ongeveer overal fietsen, er wordt redelijk goed rekening gehouden met fietsers. Veiligheidsvestje en helm zijn niet verplicht maar worden wel aangeraden. Noorwegen is geen fietsland, je komt onderweg nauwelijks fietsers tegen en ook fietsenwinkels of -makers zijn erg schaars.
Beste tijd Wij fietsten de tocht de eerste helft van augustus en hadden geen last van muggen. Die periode zit precies tussen twee plagen in. Midden juni heb je de mygg en de knott, tweede helft augustus de klegg - al zijn de beesten niet exact te voorspellen. De temperatuur begin augustus lag tussen 15 en 25 graden met af en toe een buitje. Een goede site om het weer in Noorwegen te bekijken is www.yr.no.
Over onze gids De beschreven route is samengesteld door de Nederlander Paul Uijting. Hij woont met zijn gezin in Noorwegen waar zijn werk grotendeels bestaat uit het ontwikkelen van fietsroutes in het midden van Noorwegen. Het langeafstandfietsen staat in Noorwegen nog in de kinderschoenen. Paul is aangesteld om de vertaalslag naar Nederlandse fietstoeristen te maken. Mocht je vragen hebben over de beschreven route, dan is hij te bereiken via: Paul Uijting Biking in the Middle of Norway Næringshage, Ålen Senter 7380 Ålen T: +47 72 41 66 00 E:
[email protected] I: www.holtalen.kommune.no Georganiseerd De in OP Pad beschreven route is prima op eigen houtje na te fietsen. Maar wie liever georganiseerd door midden-Noorwegen fietst, kijkt op de site van www.globalcyclist. nl. In juli en augustus 2009 organiseert Global Cyclist twee begeleide fiets expeditietochten.
Kaarten en gidsen Kaarten Freytag & Berndt, nr. 2 Midden Noorwegen, 1:250.000, € 9,90. Prima kaart om zelf fietstocht in genoemd gebied uit te zetten. Veikart Midt-Norge, 1:400.000 € 13,90. Noorse kaart, hoewel de schaal groffer is, toch ook geschikt als fietskaart. Fietsgids Noorwegen per Rad, Kettler Verlag, € 16,50. Klein compact fietsrouteboekje (Duitstalig). Uitgebreid netwerk van routes in heel
Pagina
Noorwegen
Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Pagina
Noorwegen. Ook diverse trajecten in genoemd gebied. Echte fietsgids dus ook info over bijvoorbeeld zwaarte en wegdek, duidelijke kaartjes, woordenlijst en overnachtingsadressen. Algemene gidsen Trotter reisgids Noorwegen, € 13,95. Nederlandstalige reisgids met veel praktische info. Lonely Planet Noorwegen, € 18,75. Engelstalige reisgids met veel praktische info. De informatie is doorgaans te koop in iedere gespecialiseerde boekwinkel. Bron: Fietsvakantiewinkel, (024) 388 90 65,
[email protected], www. fietsvakantiewinkel.nl.
Er naar toe Het snelst is vliegen op Trondheim. Vanaf het vliegveld kun je direct de fietsroute opppikken. Meerdere vluchten per dag, minimaal ca 2 uur 15 min vliegen. Prijzen vanaf € 265,-. Fiets mee: vooraf reserveren, prijzen afhankelijk van maatschappij. Varieert van gratis (mits fiets binnen gewichtslimiet bagage valt) tot € 100,-. Informatie: www.vliegwinkel.nl
Pagina
Noorwegen
Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Pagina
Eten, drinken Onderweg in de dorpjes zijn er regelmatig supermarkten voor inkopen. Restaurants en cafees langs de route zijn schaars. De prijzen in Noorwegen liggen hoger dan bij ons. Dat geldt met name voor alcohol. Op bier na (supermarkt) is alcohol alleen restaurants of staatswinkels te koop. Veel supermarkten zijn tot 21 uur open, slechts een enkel ook op zondag (tussen haakjes vermeldt men ter plekke op de winkel de za/zo-opening). Neem in ieder geval genoeg eten mee voor onderweg; je komt weinig tegen. Een Noor zegt: neem altijd een hap meer mee dan je van plan was. Water uit de kraan kun je natuurlijk zo drinken, zelfs het water uit veel rivieren en beken is zuiver. Misschien handig of leuk om te weten: Rond 15 uur eten de Noren warm (het werk zit er dan op), rond 11 ‘kaffe met kake’. Bij de koffie serveren Noren vaak koekjes. Koekjes zijn een populair product. Vroeger legden de mensen hier lange afstanden door de kou af, bezoek kreeg veel en ‘goed’ eten. Kaffe, die smaakt net zo laf als het klinkt... Bij het ontbijt: zoetzure haring, maar ook wafels met soort vruchtenjam. Rackfish is een lekkernij. Volgens de jeugd bestaat traditioneel Noors avondeten uit pizza of hamburger. In de winkels dringen steeds meer invloeden van buitenaf door; ook pindakaas, pasta, taco’s en rijst vind je in de schappen maar de aardappel blijft toch het meest gegeten. In de supermarkt vind je grote diepvriesbakken met garnalen. Die worden traditioneel als ‘avondeten’ gegeten; ontdooid en met witbrood en mayonaise. Brunost is een op speciale wijze bereide bruine geitenkaas waar men in Noorwegen verzot op is. Het smaakt een beetje naar caramel. Heerlijk om te bakken of voor in de soep: visbollen/viscake op een soort vocht, het lijkt op mozarella, maar dan met een vissmaak. Vegetarisch? Dat kennen de Noren nauwelijks. Er wordt veel vlees gegeten.
Røros - UNESCO Werelderfgoed Røros is een oud mijnstadje, en een van de oudste houten steden van Europa, in de 17e eeuw werd de eerste mijn geopend. Tot 1977 werden de kopermijnen nog gebruikt. Tegenwoordig kun je de mijnschachten in, die zijn ingericht als museum. Indrukwekkend. In oorlogstijd floreerden de mijnen omdat het koper werd gebruikt voor kanonnen. Er wordt gezegd dat Roros bij de eerste drie steden met straatverlichting hoorde. Een investeerder zag er brood in om de paarden in de mijnen te vervangen door energie van waterkracht; er bleef genoeg over voor straatverlichting. Andere steden die om de eer strijden zijn: Timisoara (Roemenië) 1884, Parijs in 1878 en Hammerfest in 1891. In de weidse omgeving is het een kale vlakte want de bomen werden gebruikt in de mijnbouw. Røros is ook de koudste stad van Noorwegen; wat komt omdat hij redelijk hoog ligt (600 meter), vrij noordelijk en niet aan zee (geen warme golfstroom). De winterscenes van Pippi Langkous zijn hier opgenomen. Het landschap om de stad ziet er nogal buitenaards uit: grote bergen zwarte stenen doordat het koper hier lange tijd door verhitting werd uitgehaald. OP de dagen van de huizen liggen plaggen gras, dat isoleert goed.
Pagina
Noorwegen
Praktische informatie bij het artikel Fietsen in Noorwegen, in Op Pad 2-2009, p. 28 – 35
Pagina
Valuta Noorwegen heeft de Noorse Kroon. 100 euro = 765 Noorse kroon (feb 2009)
Wist u dat? Enkele wetenswaardigheden die onderweg door Noorwegen misschien van pas kunnen komen. De huizen zijn rood doordat men vroeger de huizen spoelde met water, daar zit veel ijzer in wat aan de huizen de rode kleur geeft. Je ziet veel lege huizen. Een van de oorzaken is dat er een wet is die de huizen in het dal verbindt aan de hutjes in de bergen. Bij een hut hoorde een huis, dan kon het vee in de zomer boven grazen en in de winter beneden. Zo ging men zuinig om met de weinige hoeveelheid gras. Nog steeds horen veel hutjes bij de huizen beneden, ze mogen niet los verkocht worden. Rijkere mensen kopen beide maar gebruiken alleen de hut in de bergen en laten het huis versloffen. Het Noorse woord voor de huizen is ‘gård’, het zomerhutje heet een ‘seter’. Veel boerderijen bestaan uit vijf gebouwen: woonhuis (bohus, langhus), voedselbewaarplaats (stabbur, op palen), speelhuis (lekehus), schuur met stallen (fjøs) en werkplaats (verksted). Hierop zijn allerlei varianten, bijvoorbeeld een zomerhuis (sommerstue) in plaats van een speelhuis. In het zomerhuis, een klein huisje bij het grote woonhuis, woonde een gedeelte van het gezin als alle dieren en een gedeelte van de bewoners boven in de bergen waren. Of een smidse (smia) of een garage (garasjen) in plaats van een sommerstue. Vanaf de jaren ‘60 is de samenstelling heel anders geworden. Noorse uitspraak voor Ålen is Olen Noren zijn van het uitstellen. Komt morgen wel, een echt mañana-land Vrijwilligerswerk (barnumbygget), een van de meest Noorse woorden. Er zijn nauwelijks Noren te vinden die niet op de een of andere manier iets aan vrijwilligerswerk doen. Let op alle streekmusea(atjes) langs de weg. Vaak het werk van vrijwilligers. Noren sportief? Ze schijnen het minst te bewegen van alle Europeanen, gemiddeld maar 43 minuten per dag. Noren houden van bakken in de zon, het liefst in mega resorts.
Pagina
