Met Kantjil het museum door

DOCENTENHANDLEIDING

Met Kantjil het museum door

Groep 1 / 2

Introductie Beste docent, U gaat binnenkort met uw kinderen uit groep 1 /2 deelnemen aan het programma Met Kantjil het museum door. Tijdens dit programma worden de kinderen vriendjes van het dwerghertje Kantjil, bekend uit Indonesische fabels. Samen met Kantjil gaan de kinderen op reis door het Tropenmuseum. Onderweg ontmoeten de kinderen samen met Kantjil een paar van zijn Tropenvrienden.

Voorbereidende les op school Duur: 45 minuten

In deze docentenhandleiding vindt u een voorbereidende les, een korte omschrijving van het museumbezoek en een verwerkingsles.

Veel plezier tijdens deze reis! Het educatieteam van het Tropenmuseum

DoelEN van het programma: • De kinderen maken kennis met het museum en hebben een leuke museumervaring. • De kinderen maken kennis met Kantjil, het Indonesische dwerghertje en zijn verhalen. • De kinderen maken kennis met verschillende voorwerpen uit verre landen. Aansluiting bij de volgende thema’s • verhalen vertellen • verre landen Het programma sluit aan bij de volgende Kerndoelen: • Nederlands: Mondeling onderwijs – 1,2,3 • Nederlands: Taalbeschouwing, waaronder strategieën – 12 • Kunstzinnige oriëntatie – 54, 56

Tijdsplanning: 10 minuten: Introductie 10 minuten: Kantjillied luisteren en oefenen 10 minuten: Voorlezen Kantjil en de Krokodillen 25 minuten: Maken van eigen Aiyanar-paardje 5 minuten: afsluiting

Tip 1:

Het is fijn om op tijd te kunnen beginnen, wij vragen u om een kwartier voor aanvang aanwezig te zijn. De kinderen kunnen dan nog jassen en tassen ophangen en eventueel naar het toilet.

Tip 2:

Voor onze museumdocenten is het handig om de kinderen bij hun naam te noemen. Wilt u vooraf de kinderen een naamsticker geven? Tijdens het programma ontvangen de kinderen ook een sticker van Kantjil zodat ze weten dat ze vriendjes en vriendinnetjes van Kantjil zijn.

1

Achtergrondinformatie Kantjil Tijdens de voorbereidende les introduceert u Kantjil. Wie is Kantjil? Waar woont hij? Wie van jullie wil Kantjil ontmoeten? Kantjil is een klein hertje, heeft korte, dunne pootjes, kleine oortjes, een klein staartje en hij heeft geen gewei.

De kantjil komt in twee maten voor: klein en kleiner. Is de grote kantjil nog 35 centimeter hoog, de kleine kantjil haalt met moeite de 25 centimeter. De laatstgenoemde is daarmee de kleinste herkauwer ter wereld. De grootste herkauwer is overigens de giraffe met een hoogte van meer dan 5 meter. De kantjil is een echte grondbewoner. ’s Nachts komt hij uit zijn schuilplaats en loopt hij geruisloos onder struiken en planten door, op zoek naar eten. De maaltijd van de kantjil bestaat uit bladeren, gras, waterplanten en gevallen vruchten. Mythe Waarschijnlijk hebben zijn afmetingen ervoor gezorgd dat er een mythe is ontstaan rondom de kantjil. In Indonesische verhalen komt hij veel voor. Daarin laat de kantjil zich van zijn slimste kant zien door alle andere dieren steeds af te troeven.

Maar er zitten ook minder aantrekkelijke kanten aan het kleine formaat. Zo is er in de buik van het dier nauwelijks ruimte voor het jong tijdens de zwangerschap. En direct na de geboorte moet een jonge kantjil zo snel mogelijk met de rest van de groep mee. Dit vereist dat het jong goed uitgroeit in de baarmoeder en compleet is bij de geboorte. Om die reden worden er maar weinig twee-lingen geboren. Om toch voor voldoende nakomelingen te zorgen kan de vrouwtjeskantjil al binnen enkele uren na het werpen gedekt worden. Het gevolg is dat vrouwtjesdieren bijna het hele jaar door zwanger zijn. Tekst: Stijn Peters, dierenarts

U vertelt de kinderen dat zij binnenkort op bezoek gaan bij Kantjil in het Tropenmuseum. Wat is een museum? Wat kun je daar zien? Hoe gedraag je je in een museum? In het Tropenmuseum zijn voorwerpen te zien uit verre landen. Kantjil komt bijvoorbeeld uit zo’n ver land, Indonesië.

Tip 3:

Laat op een wereldkaart zien waar Indonesië ligt.

2

Tip 4:

In het Kenniscentrum (de museumbibliotheek) van het Tropenmuseum vindt u onder meer een boekje met Kantjilverhalen. Als u lid wordt van de bibliotheek, kunt u het boekje lenen. Visser, M. (red.), Kantjil. Amsterdam, KIT, 1989.

Het Kantjilverhaal: Na de introductie leest u het verhaal voor. In Indonesië bestaan veel verhalen over Kantjil. Hij is een echte held!

Afrikaanse Fabels van Anansi de spin. De moraal van het verhaal is altijd: wie niet sterk is, moet slim zijn.

Kantjilverhalen doen denken aan de Europese verhalen over Reinaerd de Vos en de Surinaams/

Kantjil en de krokodillen

V

rolijk huppelde Kantjil door het bos met het gevoel dat hij de hele wereld aan kon. Hij kwam bij de brede rivier, en kreeg zin om over te steken, om ook eens aan de andere kant te kijken. Het water stond erg hoog en stroomde snel. Het was dus onmogelijk om naar de overkant te zwemmen. ‘Wat nu’, dacht Kantjil, ‘hoe kom ik aan de overkant.’ Opeens kreeg hij een fantastisch idee. Hij klom op een rotsblok en riep: ‘Krokodillen, krokodillen uit de rivier, kom luisteren naar mijn boodschap.’ Op dit geroep kwam de baas van de krokodillen, een enorme krokodil van wel honderd jaar, aanzwemmen. Hij stak zijn monsterachtige kop met open muil en grote scherpe tanden uit het water en kroop tegen de oever van de rivier op waar Kantjil stond. Verbaasd vroeg hij: ‘Wie ben je en wat wil je eigenlijk?’ ‘Ik ben Kantjil, een afgevaardigde van de grote bosgeest Nabi Soleiman, de heerser van alle dieren’, sprak Kantjil. ‘Zo zo, en wat wil je dan van ons?’ ‘Nabi Soleiman wil precies weten hoeveel krokodillen er in de rivier wonen en heeft mij opdracht gegeven om jullie te tellen.’ Nadat Kantjil de krokodil ook nog had verteld dat hij daarna naar Egypte of Arabië zou vertrekken om de onsterfelijke aartsvader van de krokodillen te bezoeken en om te vertellen hoeveel onderdanen er in deze rivier leefden, had hij de krokodil overtuigd. ‘Ja’, sprak deze, ‘als dat de wens is van Nabi Soleiman, dan zullen we het moeten doen.’ Hij ging het water weer in om alle krokodillen te verzamelen. Kantjil stond op zijn rots, keek naar beneden en gaf bevelen. Na veel drukte, geplons en gedoe, lagen alle krokodillen eindelijk mooi naast elkaar. Het opperhoofd inspecteerde de hele rij en nam als laatste zijn plaats in.

Toen verscheen de eerbiedwaardige Kantjil, die afscheid nam van de wereld aan deze kant, en al tellend van rug op rug sprong, tot hij eindelijk de andere oever bereikte. Aangekomen aan de andere kant begon hij de krokodillen te plagen. Hij werd zelfs zo overmoedig, dat hij de laatste krokodil, de baas dus, een klap op zijn kop gaf. De krokodillen waren woedend en vooral de baas wilde Kantjil zijn streek betaald zetten. Hij besloot hem op te wachten. Krokodillen kunnen dagenlang onder water blijven drijven en zich dood houden, waardoor ze op een drijvende boomstam lijken. Toen Kantjil een paar dagen later een bad ging nemen in de rivier zag de krokodil z’n kans schoon. Hij schoot naar voren en greep Kantjil bij z’n achterste. Maar die slimme Kantjil verloor geen moment zijn verstand en zei: ‘Voorzichtig krokodil, dat is de geldbuidel van Nabi Saleiman waar jij in bijt, als je die stuk bijt zal hij jouw huid gebruiken om een nieuwe geldbuidel te maken. Dat kost je dus je leven.’ Van verbazing en schrik liet de krokodil los en met een sprong stond Kantjil weer heelhuids aan wal. ‘Hè hè, dat was op het nippertje’ , verzuchtte hij. Eenmaal van de schrik bekomen, begon hij te hollen. Op een veilige afstand gekomen keerde hij zich om en riep: ‘Bedankt voor alles.’ n

Bespreek met de kinderen het verhaal. Wie heeft er wel eens een krokodil gezien? Hoe groot is een krokodil? Wie heeft er wel eens een Kantjil gezien? Hoe groot is een Kantjil? Wie is de slimste van de twee dieren: Kantjil of de krokodil?

3

Een Aiyanarpaardje maken Voorbereidingen 1. Print de bouwplaat op wat dikker papier, liefst 160 grams. Met de leerlingen 2. Vertel de leerlingen over de god Aiyanar en de offers die aan hem worden gebracht. 3. Geef iedere leerling een bouwplaat. 4. De leerlingen kleuren de paardjes in.

5. 6. 7. 8.

De leerlingen knippen de paardjes uit langs de stippellijntjes. De vlakken met de letter A haaks onder de benen door vouwen en vastplakken. de stroken met de letter B naar elkaar toe vouwen en vastplakken. Het offer voor Aiyanar is klaar!

Informatie Aiyanar Wat geeft een hindoe een god cadeau in de hoop dat zijn dorp beschermd blijft? In de deelstaat Tamil Nadu in het zuiden van India geven ze paarden. Mooi beschilderde terracotta paarden. In de hoop dat de god Aiyanar ’s nachts op precies zo’n paard rond het dorp en de omliggende velden rijdt om de oogst, de watertoevoer en de dorpelingen te beschermen tegen kwade invloeden. Aiyanar wordt vooral aanbeden op het platteland en is zowel geliefd als gevreesd. Als het goed gaat met het dorp dan komt dat omdat de wispelturige Aiyanar blij is met al zijn cadeaus. Gaat het niet goed, dan komt dat omdat hij boos is en moeten er meer offers gebracht worden om hem weer gunstig te stemmen.

Tip 5:

De kinderen mogen hun zelfgemaakte Aiyanarpaardjes meenemen naar het museum. Tijdens het programma plaatsen ze hun eigen paardjes bij de grote Aiyanarpaarden in het museum.

0 4

Aiyanar

B

A

A

B

Het lied van de Kantjil Tekst en melodie: Indra Trautwein

Tijdens het bezoek in het Tropenmuseum zingen de kinderen bij de krokodil het lied van de Kantjil. In de voorbereidende les leert u de kinderen alvast het liedje. De tekst van het lied van Kantjil vindt u hieronder en u kunt het lied horen op onze website:

downloaden via www.tropenmuseum.nl/onderwijs/basisonderwijs/kantjil Samen met de kinderen luistert u naar het lied. Daarna zingt u het refrein voor en laat u de kinderen het refrein meezingen.

Couplet 1 Wat een dunne pootjes Wat een kleine staart Kantjil is een kleintje Nee hij is geen paard Refrein (2x) Kantjil wat een dier Kantjil maak plezier Kantjil welkom hier Couplet 2 Wat komt Kantjil tegen Op zijn grote reis Zon, zee en ook regen Tropisch paradijs Refrein (2x) Kantjil wat een dier Kantjil maak plezier Kantjil welkom hier Couplet 3 Kantjil gaat op reis En gaan jullie mee Luisteren, kijken, zingen En een kopje thee Refrein (4x) Kantjil wat een dier Kantjil maak plezier Kantjil welkom hier

6

Museumbezoek Duur: 60 minuten U wordt met uw kinderen ontvangen door onze museumdocent. Samen gaan jullie op wereldreis door het museum en ontmoeten jullie Kantjil, het kleine dwerghertje uit Indonesië, en zijn Tropenvrienden. Kantjil, de museumdocent en de kinderen reizen door Indonesië, Zuidoost-Azie en India opzoek naar Tropenvrieden. De kinderen ontmoeten samen met Kantjil vier van zijn vrienden waarbij er verschillende activiteiten zijn: • Bij de god Aiyanar mogen de kinderen hun eigen wens doen. • Ganesha de olifantsgod vertelt ze een verhaal uit zijn eigen leven. • De tijger praat met de kinderen over het krijgen van cadeau’s. • En samen met de krokodil zingen ze het lied van de Kantjil.

Aiyanar

Doel bij DE god Aiyanar: • De kinderen leren dat in India mensen de god Aiyanar bedanken en vragen om gunsten zoals geld of een goede oogst. Doel verhaal BIJ de olifantsgod Ganesha: • De kinderen maken kennis met de god Ganesha. Doel bij de tijger: • De kinderen maken kennis met de verhalen van Kantjil en herkennen de dieren die in de verhalen voorkomen. Doel bij de krokodil: • De kinderen herkennen het zelfde dier in verschillende voorwerpen.

Ganesha

Krokodil

7

Verwerkingsles op school Duur: 45 minuten In deze les gaan de kinderen hun eigen Kantjil maken in de vorm van een wajangpop. Met de zelfgemaakte Kantjil-wajangpop kunnen de kinderen nieuwe verhalen bedenken in de poppenkast of naspelen wat ze in het museum hebben beleeft. Voorbereiding: Tekening van Kantjil kopiëren op dik papier. Benodigdheden per kind: • Tekening Kantjil op dik papier • 1 Chinees houten eetstokje of ander dun stokje • Stukje stevig plakband (bijv. duct tape) • Kleurpotloden & stiften • Hobbylijm • Pailletjes in verschillende kleuren, kraaltjes of gekleurd papier • Prikker en matje • Schaar

Werkwijze: Stap 1: Knip de tekening van Kantjil uit. Stap 2: Kleur Kantjil in. Stap 3: Teken een figuur op Kantjil wat uitgeprikt kan worden. Stap 4: Versier Kantjil met pailletjes, kraaltjes of gekleurd papier. Lijm deze op de Kantjil. Stap 5: Plak het stokje met stevig plakband aan de achterkant vast. Stap 6: Kantjil is klaar. Tip 6:

Een Kantjil op bijvoorbeeld lichtgeel papier ziet er meteen leuk uit!

Tip 7:

De kinderen kunnen nu met hun Kantjil nieuwe verhalen bedenken in de poppenkast of hun opgedane ervaringen in het Tropenmuseum naspelen.

8 0

Kantjil

Praktische informatie Huisregels voor schoolgroepen Leuk dat u met uw leerlingen het Tropenmuseum bezoekt. Wij hopen dat iedereen een bijzondere en leerzame ervaring opdoet. Lees van tevoren deze huisregels door. Alvast bedankt. Kom op tijd Houdt u zich aan de afgesproken tijd voor uw bezoek. Als u merkt dat u die tijd niet haalt, bel ons dan: voor 10:00 uur: (020) 568 82 15, tussen 10:00-17:00uur: (020) 568 82 33. Te laat komen kan tot gevolg hebben dat u wellicht het programma van uw keuze niet kunt volgen en/of dat er extra kosten in rekening worden gebracht. Eén docent of begeleider op vijf leerlingen Om de groep goed te begeleiden, verwachten we dat minstens één docent of begeleider op 10 leerlingen aanwezig is. Maar het liefst 1 op 5! Docent blijft verantwoordelijk Docenten blijven tijdens het gehele museumbezoek verantwoordelijk voor hun leerlingen. Ook wanneer een rondleider of docent van het museum aanwezig is. Garderobe Laat uw jas, grote tas of rugzak achter in de garderobe. Het is niet toegestaan deze mee te nemen. We beschermen hiermee onze objecten. In de entreeruimte is de garderobe met kapstokken en kluisjes. Doe € 0,50 borg in het kluisje. Evaluatieonderzoek Als docent krijgt u na afloop het verzoek deel te nemen aan een kort evaluatieonderzoek. Hiermee willen we de kwaliteit van het educatieve aanbod waarborgen en waar nodig verbeteren.

COLOFON

Fotograferen mag Fotograferen mag, ook met flits. U bent welkom de foto’s op internet te plaatsen, bijvoorbeeld op Flickr of Facebook. Eten en drinken In het museum mag u niet eten of drinken. U heeft de mogelijkheid een consumptie te gebruiken in Museumrestaurant Ekeko, achterin het museum op de begane grond. U mag er geen meegebracht eten en drinken nuttigen. Gastheren/-vrouwen Als u vragen of opmerkingen heeft, kunt u altijd terecht bij een van onze medewerkers. Zij letten ook op uw veiligheid en op de veiligheid van alle objecten in het museum. Volg altijd hun aanwijzingen op. Toiletten In de entreeruimte zijn toiletten. Daarnaast is op de tweede verdieping een bescheiden toiletruimte aanwezig. Reserveren en aanmelden Minimaal vier weken van tevoren via de reserveringslijn (020) 568 82 33 op werkdagen van 10.00 tot 17.00 uur Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 10.00 - 17.00 uur Of mail naar: [email protected]. Bezoekadres Linnaeusstraat 2, Amsterdam Bereikbaar Bus 22, tram 3, 7, 9, 10, 14 Reageren? Bij de informatiebalie ligt een gastenboek, waar u een reactie in kunt achterlaten. U vindt het Tropenmuseum ook online. Deel uw foto, tweet, reactie of vraag met ons via www.tropenmuseum.nl. Wij wensen u veel plezier in het Tropenmuseum!

© 2011 Tropenmuseum, Afdeling Publiek en Presentatie Vormgeving: Marjolein Ruiter Grafisch Ontwerp

10